افزودن پیوند

    اباضیه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب
    | عنوان = اباضیه
    | تصویر =
    | توضیح تصویر =
    | نام = اباضیه
    | نام رایج =
    | تاریخ شکل گیری = 100 ق
    | مبدأ شکل گیری = عمان
    | موسس =  جابربن زید( ابوشعثاء یا عبدالله اباض)
    | عقیده = 
    }}
    '''اباضیه''' به‌عنوان یکی از [[فرق و مذاهب اسلامی]] شناخته می‌شود که در منطقه [[عمان]] توسط جابر ابن زید (ابوشعثاء) و یا عبدالله اباض تمیمی تأسیس گردیده‌ است.


    <div class="wikiInfo">
    == تأسیس ==
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    تأسیس مذهب اباضیه منسوب به عبدالله اباض تمیمی است عده‌ای از محققان مذهب اباضی نسبت مذهب خود را به عبدالله اباضی نفی نمی‌کنند، ولی انتساب آنرا به جابر ابن زید (ابوشعثاء) ترجیح می‌دهند، وبرآنند که عبدالله در آرا و اعمال خود طبق فتاوای جابر تصمیم می‌گرفته است. وی در سال 18 هجری در نزدیکی شهر نزوی، مرکز حکومت عمان، به دنیا آمد ودر سال 93 هجری در بصره وفات کرد.
    |-
    برخی دیگر از محققان بر‌آنند که مذهب اباضی در اصل دو موسس داشته است: یکی رهبری سیاسی آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و دیگری رهبری علمی و فقهی آنرا که جابر ابن زید می‌باشد.
    !عنوان مقاله!! data-type="authorName" |اباضیه
    |-
    |زبان مقاله
    | data-type="authorfatherName" |فارسی
    |-
    |منبع
    | data-type="authorfatherName" |دانشنامه ی اسلامی
    |-
    |}
    </div>


    '''اباضیه''' به عنوان یکی از [[فرق و مذاهب اسلامی]] شناخته می شود که در منطقه [[عمان]] توسط جابر ابن زيد(ابوشعثاء) و یاعبد الله اباض تميمي تاسیس گردیده است.
    == موسس مذهب اباضیه ==
    =اباضیه=
    آن روایتی که بین مورخان ملل و نحل مشهور است این است که موسس مذهب اباضی عبدالله بن اباض تمیمی است، مشهور است که ایشان عصر معاویه ابن ابی سفیان را درک کرده است. البته عده دیگری موسس این فرقه را جابر ابن زید می‌دانند، جابر از بسیاری از صحابه کسب دانش کرده. در فقه و حدیث متبحر بود و از علی ابن ابی‌طالب، ابن عباس و عایشه حدیث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همین دلیل بررسی تحولات تاریخی عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش می‌تواند کمک کند.


    تاسيس مذهب اباضيه منسوب به عبد الله اباض تميمي است عده اي از محققان مذهب اباضي نسبت مذهب خود را به عبد الله اباضي نفي نمي کنند، ولي انتساب آنرا به جابر ابن زيد(ابوشعثاء) ترجيح مي دهند، وبرآنند که عبد الله در آراء و اعمال خود طبق فتاواي جابر تصميم مي گرفته است. وي در سال 18 [[هجري]] در نزديکي شهر نزوي، مرکز حکومت عمان، به دنيا آمد ودر سال 93 هجري در بصره وفات کرد.
    اگر بخواهیم دربارهٔ اباضیه‌های عمان که محل تولد جابر ابن زید است کمی صحبت کنیم مطالب زیر قابل ذکر است؛ [[عمان]] واقع در جنوب شرقی [[جزیرة العرب|شبه جزیره عربستان]]، کشوری سلطان نشین است، پایتخت آن شهر مسقط می‌باشد به روایت اصطخری آب و هوای آنجا گرم استوایی می‌باشد. شهرهای صحار، صور، قلهات و دبا مهمترین شهرهای عمان بوده‌اند؛ اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم این کشور بیشتر پیرو مذهب اباضی هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضی شهر نزوی بوده است. اولین کسی که از اهل عمان مسلمان شد مازن بن غضوبه می‌باشد یکسال پس از اسلام آوردن مازن، گروه دیگری از اهل عمان به نزد پیامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ایران در این زمان شیرویه بود و مرزبان ایرانی عمان هم باذان نام داشت و شیرویه از مرزبان خواست که راجع به پیامبر نوظهور تحقیق کند مرزبان در اثر این ملاقات مسلمان شد و اکثریت اهل عمان را نیز به اسلام درآورد.


    خوارجی که از زمان خلافت [[علی بن ابی طالب|حضرت علی (علیه‌السلام)]] شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته‌های مختلف بخش شدند که از آن جمله صفریان، نجدات، اباضیه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضیه آن تفکرات تند و شدید خوارج را ندارند ولی به هر حال آنها را جزء خوارج می‌دانند.


    برخي ديگر از محققان بر آنند که مذهب اباضي در اصل دو موسس داشته است: يکي رهبري سياسي آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و ديگري رهبري علمي و فقهي آنرا که جابر ابن زيد مي باشد.
    == شخصیت‌های اباضی عمان ==


    # الامام جابر ابن زید، قواعد و اصول مذهبی فرقه اباضیه را ایشان پی‌ریزی کرده است.
    # ابوعبیده مسلم ابن ابی کریمه تمیمی؛ تکمیل صورت نهایی مذهب اباضی به لحاظ فکری و عقیدتی و تحریر آرا و اقوال آن در زمان وی انجام شد.
    # ربیع ابن حبیب فراهیدی؛ او محدث و فقیهی بزرگ بود.


    اگر بخواهيم درباره اباضيه هاي عمان که محل تولد جابر ابن زيد است کمي صحبت کنيم مطالب زير قابل ذکر است؛ عمان واقع در جنوب شرقي شبه جزيره عربستان، کشوري سلطان نشين است، پايتخت آن شهر مسقط مي باشد به روايت اصطخري آب و هواي آنجا گرم استوايي مي باشد. شهر هاي صحار، صور، قلهات و دبا مهمترين شهرهاي عمان بوده اند اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم اين کشور بيشتر پيرو مذهب اباضي هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضي شهر"نزوي" بوده است. اولين کسي که از اهل عمان مسلمان شد " مازن بن غضوبه" ميباشد يکسال پس از اسلام آوردن مازن ، گروه ديگري از اهل عمان به نزد پيامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ايران در اين زمان شيرويه بود و مرزبان ايراني عمان هم"باذان نام داشت و شيرويه از مرزبان خواست که راجع به پيامبر نوظهور تحقيق کند مرزبان در اثر اين ملاقات مسلمان شد و اکثريت اهل عمان را نيز به اسلام در آورد.
    === ویژگی‌های فقهی این مذهب ===


    مصادر تشریع اباضی قرآن، سنت، اجماع، قیاس و استدلال می‌باشد،


    خوارجي که از زمان خلافت حضرت علي(ع) شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته هاي مختلف بخش شدند که از آن جمله صفريان، نجدات، اباضيه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضيه آن تفکرات تند و شديد خوارج را ندارند ولي به هر حال آنها را جزء خوارج مي دانند.
    آنها مصدر اساسی دین در عقاید، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن می‌دانند.


    مصدر دوم: سنتی است که باید به حد تواتر رسیده باشد.


    =چند تن از شخصيت هاي اباضي عمان=
    مصدر سوم: اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولی را حجت قطعی و اجماع سکوتی را حجت ظنی می‌دانند.


    1- الامام جابر ابن زيد، قواعد و اصول مذهبي فرقه اباضيه را ايشان پي ريزي کرده است.  
    مصدر چهارم: قیاس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول باید به آن پرداخت.


    2- ابو عبيده مسلم ابن ابي کريمه تميمي؛ تکميل صورت نهايي مذهب اباضي به لحاظ فکري و عقيدتي و تحرير آراء و اقوال آن در زمان وي انجام شد.  
    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن می‌گنجد.


    3- ربيع ابن حبيب فراهيدي؛ او محدث و فقيهي بزرگ بود.
    == ممیزات فقهی اباضیه ==


    =ويژگي هاي فقهي اين مذهب=
    # شهادت به یکتایی خدا، نبوت، حقانیت قرآن، عباداتی مثل نماز و روزه را جزء ایمان می‌دانند.
    # از ممیزات فقهی اباضیه اعتدال آنان در بین افراط و تفریط است این اعتدال در چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد:


    مصادر تشريع اباضي قرآن،سنت ، اجماع،قياس و استدلال مي باشد،
    اعتدال در مساله حدیث و رای؛


    آنها مصدر اساسي دين در عقايد، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن مي دانند.
    اعتدال در منش سیاسی و روش مذهبی.


    مصدر دوم: سنتي است که بايد به حد تواتر رسيده باشد.
    == مسائل فقهی اباضیه ==
    # طعام اهل کتاب را حرام می‌دانند ولی اگر تحت ذمه بیایند طعامشان حلال است.
    # دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
    # مسافر نمازش را باید قصر بخواند.
    # باب اجتهاد را باز می‌دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دین و فقه و مصادر ادله.
    # واجبات؛ علم وایمان، نماز، روزه، زکات، حج، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و جهاد.
    # معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
    # قنوت را نمی‌خوانند.


    مصدر سوم:اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولي را حجت قطعي و اجماع سکوتي را حجت ظني مي دانند.
    == برخی از کتاب‌های احکام اباضیه ==
    # اجوبه ابی نبهان؛
    # اجوبه فقهیه ابویعقوب وارجلانی؛
    # احکام الدماء ابی العباس احمد ابن محمد؛
    # احکام الزکات جاعد ابن خمیس خروصی؛
    # احکام السفر فی الاسلام یحیی معمر؛
    # رساله" فی احکام الزکات" مسلم ابن ابی کریمه.


    مصدر چهارم :قياس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول بايد به آن پرداخت.
    == تحولات تاریخی اباضیه ==


    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن مي گنجد.
    اندیشه اباضیه از سال 132 مذهب رسمی عمان شد. البته اولین تاریخ رسمی ورود اباضیه به عمان بین سال‌های 75 تا 95 می‌باشد، وقتی جابر ابن زید توسط حجاج ابن یوسف ثقفی از بصره به عمان تبعید شد. چند دلیل اجابت اهل عمان به دعوت اباضیه عبارتنداز؛ اولا اینکه جابر خود اهل ازد است و قبیله غالب در عمان هم همین قبیله بوده است. علاوه بر این افکار معتدل و آرا رهبر اباضی یعنی جابر ابن زید نیز در این مساله نقش مهمی‌داشته است. در اواخر دوران اموی، اباضیان به صورت غیر رسمی و در مرحله کتمان در جبال و کوهستان‌های عمان زندگی می‌کردند و آنها عمر ابن عبدالعزیز را امیرالمومنین می‌خواندند. در زمان عباسیان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسی بودند ودر قدرت‌یابی اباضیه نقش موثری داشتند. پس از سال‌ها دعوت مخفیانه و کتمانی اباضیه توسط داعیان و رهبران این فرقه بالاخره تمامی تلاش‌های گذشتگان برای اقامه امامت و حاکمیت اباضیه در عمان به ثمر نشست.
    =امامان اباضیه=


    امامان اباضیه به ترتیب عبارتنداز؛


    =مميزات فقهي اباضيه=
    جلندی بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابی عفان، وارث ابن کعب خروصی، غسان ابن عبدالله یحمدی، عبدالملک ابن حمید، مهنا ابن جیفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدار ارگان امامت در جامعه دینی و سیاسی قرن نهم و دهم هجری، باعث استقرار دولت‌های غربی در این کشور می‌شود.


    1- شهادت به يکتايي خدا، نبوت، حقانيت قرآن، عباداتي مثل نماز و روزه را جزء ايمان مي دانند.
    =عقاید کلامی اباضیه=


    2- از مميزات فقهي اباضيه اعتدال آنان در بين افراط و تفريط است اين اعتدال در چند جنبه مورد بررسي قرار مي گيرد:
    دسته‌ای این عقیده را دارند که اباضیه تنها در مساله تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با سایر فرق تفاوت دارند؛ اما در سایر مسائل درنهایت با یکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رویت، تنزیه، تاویل و حدوث قرآن با معتزله و شیعه توافق دارند رای آنها در مساله شفاعت به معتزله نزدیک است. چند مورد از تفاوت‌ها و توافق‌های آنها را با مذاهب دیگر ذکر می‌کنیم،
    =تفاوت‌های آنها با اهل سنت و اشاعره=


    اعتدال در مساله حديث و راي،
    مرتکبان گناه کبیره ممکن است شفاعت یابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبیره الزاما به دوزخ نمی‌روند، اثبات صفات خبریه بدون تاویل، رویت بصری خدا در قیامت برای مومنان.
    با قدریه و معتزله در عقاید زیر مخالفند؛
    نفی قدر الهی در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبیح تعلق نمی‌گیرد، اینکه منزلتی بین ایمان و کفر برای مرتکبان گناه کبیره وجود دارد. ودر عقاید زیر با آنها موافقند؛ صفات خدا عین ذات او هستند، عدم امکان رویت بصری خدا، انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب برای مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود یا توبه کند.


    اعتدال در منش سياسي و روش مذهبي.
    # الکشف والبیان قلهاتی؛
    # اللمعه المرضیه من اشعه الاباضیه سالمی، نورالدین؛
    # معجم مصادر الاباضیه علی‌اکبر ضیائی؛
    # الاباضیه فی المصر والمغرب عبدالحلیم، رجب محمد؛
    # الاباضیه بین الفرق الاسلامیه معمر، علی یحیی؛
    # دایره‌المعارف بزرگ اسلامی 2جلد؛
    # مشوهات‌ الاباضیه بحاز، ابراهیم؛
    # من هم الاباضیه خلیفه نامی، عمرو.


    == منابع ==


    =مسائل فقهي اباضيه=
    * اباضیه، سایت رحماء.


    1- طعام اهل کتاب را حرام مي دانند ولي اگر تحت ذمه بيايند طعامشان حلال است.
    {{فرق و مذاهب}}
     
    [[رده:فرق و مذاهب]]
    2- دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
     
    3- مسافر نمازش را بايد قصر بخواند.
     
    4- باب اجتهاد را باز مي دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دين و فقه و مصادر ادله.
     
    5- واجبات؛ علم وايمان ، نماز، روزه،زکات ، حج ، توبه، امر به معروف و نهي از منکر و جهاد.
     
    6- معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
     
    7- قنوت را نمي خوانند.
     
     
    =چند نمونه از کتابهاي احکام اباضيه=
     
    اجوبه ابي نبهان
     
    اجوبه فقهيه ابو يعقوب وارجلاني
     
    احکام الدماء ابي العباس احمد ابن محمد
     
    احکام الزکات جاعد ابن خميس خروصي
     
    احکام السفر في الاسلام يحيي معمر
     
    رساله" في احکام الزکات" مسلم ابن ابي کريمه
     
    =موسس مذهب اباضيه=
     
    آن روايتي که بين مورخان ملل ونحل مشهور است اين است که موسس مذهب اباضي عبدالله بن اباض تميمي است، مشهور است که ايشان عصر معاويه ابن ابي سفيان را درک کرده است.البته عده ديگري موسس اين فرقه را جابر ابن زيد مي دانند، جابر از بسياري از صحابه کسب دانش کرده . در فقه و حديث متبحر بود و از علي ابن ابي طالب، ابن عباس و عايشه حديث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همين دليل بررسي تحولات تاريخي عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش مي تواند کمک کند.
     
    =تحولات تاريخي اباضيه=
     
    انديشه اباضيه از سال 132 مذهب رسمي عمان شد. البته اولين تاريخ رسمي ورود اباضيه به عمان بين سالهاي 75 تا 95 ميباشد، وقتي جابر ابن زيد توسط حجاج ابن يوسف ثقفي از بصره به عمان تبعيد شد. چند دليل اجابت اهل عمان به دعوت اباضيه عبارتند از؛ اولا اينکه جابر خود اهل ازد است و قبيله غالب در عمان هم همين قبيله بوده است. علاوه بر اين افکار معتدل و آراء رهبر اباضي يعني جابر ابن زيد نيز در اين مساله نقش مهمي داشته است. در اواخر دوران اموي، اباضيان به صورت غير رسمي و در مرحله کتمان در جبال و کوهستانهاي عمان زندگي مي کردند و آنها عمر ابن عبدالعزيز را امير المومنين مي خواندند.در زمان عباسيان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسي بودند ودر قدرت يابي اباضيه نقش موثري داشتند. پس از سالها دعوت مخفيانه و کتماني اباضيه توسط داعيان ورهبران اين فرقه بالاخره تمامي تلاشهاي گذشتگان براي اقامه امامت و حاکميت اباضيه در عمان به ثمر نشست.
    =امامان اباضيه=
     
    امامان اباضيه به ترتيب عبارتند از؛
     
    جلندي بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابي عفان، وارث ابن کعب خروصي، غسان ابن عبدالله يحمدي، عبدالملک ابن حميد، مهنا ابن جيفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدا ر ا رگان امامت در جامعه ديني و سياسي قرن نهم و دهم هجري ، باعث استقرار دو لت هاي غربي در اين کشور مي شود.
     
    =عقايد کلامي اباضيه=
     
    دسته اي اين عقيده را دارند که اباضيه تنها در مساله تخطئه حکميت و شرط ندانستن قرشي بودن امام با ساير فرق تفاوت دارند اما در ساير مسائل نهايتا با يکي از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رويت، تنزيه، تاويل و حدوث قرآن با معتزله و شيعه توافق دارند راي آنها در مساله شفاعت به معتزله نزديک است. چند مورد از تفاوتها و توافق هاي آنها را با مذاهب ديگر ذکر مي کنيم،
     
     
    =تفاوتهاي آنها با اهل سنت و اشاعره=
     
    مرتکبان گناه کبيره ممکن است شفاعت يابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبيره الزاما به دوزخ نمي روند،اثبات صفات خبريه بدون تاويل، رويت بصري خدا در قيامت براي مومنان.
     
     
    با قدريه و معتزله در عقايد زير مخالفند؛
     
    نفي قدر الهي در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبيح تعلق نمي گيرد، اينکه منزلتي بين ايمان وکفر براي مرتکبان گناه کبيره وجود دارد. ودر عقايد زير با آنها موافقند؛ صفات خدا عين ذات او هستند، عدم امکان رويت بصري خدا ،انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب براي مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود يا توبه کند.
     
    1- الکشف والبيان قلهاتي
     
    2- اللمعه المرضيه من اشعه الاباضيه سالمي ، نورالدين2
     
    3- معجم مصادر الاباضيه علي اکبر ضيائي
     
    4- الاباضيه في المصر والمغرب عبد الحليم ، رجب محمد
     
    5- الاباضيه بين الفرق الاسلاميه معمر ، علي يحيي
     
    6- دايره المعارف بزرگ اسلامي جلد2
     
    7- مشوهات الاباضيه بحاز، ابراهيم
     
    8- من هم الاباضيه خليفه نامي، عمرو
     
     
    =منبع=
     
    اباضیه، سایت رحماء.
     
    [[رده: مذاهب اسلامی]]
    [[رده: فرق اسلامی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۸

    اباضیه
    ناماباضیه
    تاریخ شکل گیری100 ق، ۹۷ ش‌، ۷۱۹ م
    مبدأ شکل گیریعمان
    موسسجابربن زید( ابوشعثاء یا عبدالله اباض)

    اباضیه به‌عنوان یکی از فرق و مذاهب اسلامی شناخته می‌شود که در منطقه عمان توسط جابر ابن زید (ابوشعثاء) و یا عبدالله اباض تمیمی تأسیس گردیده‌ است.

    تأسیس

    تأسیس مذهب اباضیه منسوب به عبدالله اباض تمیمی است عده‌ای از محققان مذهب اباضی نسبت مذهب خود را به عبدالله اباضی نفی نمی‌کنند، ولی انتساب آنرا به جابر ابن زید (ابوشعثاء) ترجیح می‌دهند، وبرآنند که عبدالله در آرا و اعمال خود طبق فتاوای جابر تصمیم می‌گرفته است. وی در سال 18 هجری در نزدیکی شهر نزوی، مرکز حکومت عمان، به دنیا آمد ودر سال 93 هجری در بصره وفات کرد. برخی دیگر از محققان بر‌آنند که مذهب اباضی در اصل دو موسس داشته است: یکی رهبری سیاسی آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و دیگری رهبری علمی و فقهی آنرا که جابر ابن زید می‌باشد.

    موسس مذهب اباضیه

    آن روایتی که بین مورخان ملل و نحل مشهور است این است که موسس مذهب اباضی عبدالله بن اباض تمیمی است، مشهور است که ایشان عصر معاویه ابن ابی سفیان را درک کرده است. البته عده دیگری موسس این فرقه را جابر ابن زید می‌دانند، جابر از بسیاری از صحابه کسب دانش کرده. در فقه و حدیث متبحر بود و از علی ابن ابی‌طالب، ابن عباس و عایشه حدیث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همین دلیل بررسی تحولات تاریخی عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش می‌تواند کمک کند.

    اگر بخواهیم دربارهٔ اباضیه‌های عمان که محل تولد جابر ابن زید است کمی صحبت کنیم مطالب زیر قابل ذکر است؛ عمان واقع در جنوب شرقی شبه جزیره عربستان، کشوری سلطان نشین است، پایتخت آن شهر مسقط می‌باشد به روایت اصطخری آب و هوای آنجا گرم استوایی می‌باشد. شهرهای صحار، صور، قلهات و دبا مهمترین شهرهای عمان بوده‌اند؛ اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم این کشور بیشتر پیرو مذهب اباضی هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضی شهر نزوی بوده است. اولین کسی که از اهل عمان مسلمان شد مازن بن غضوبه می‌باشد یکسال پس از اسلام آوردن مازن، گروه دیگری از اهل عمان به نزد پیامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ایران در این زمان شیرویه بود و مرزبان ایرانی عمان هم باذان نام داشت و شیرویه از مرزبان خواست که راجع به پیامبر نوظهور تحقیق کند مرزبان در اثر این ملاقات مسلمان شد و اکثریت اهل عمان را نیز به اسلام درآورد.

    خوارجی که از زمان خلافت حضرت علی (علیه‌السلام) شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته‌های مختلف بخش شدند که از آن جمله صفریان، نجدات، اباضیه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضیه آن تفکرات تند و شدید خوارج را ندارند ولی به هر حال آنها را جزء خوارج می‌دانند.

    شخصیت‌های اباضی عمان

    1. الامام جابر ابن زید، قواعد و اصول مذهبی فرقه اباضیه را ایشان پی‌ریزی کرده است.
    2. ابوعبیده مسلم ابن ابی کریمه تمیمی؛ تکمیل صورت نهایی مذهب اباضی به لحاظ فکری و عقیدتی و تحریر آرا و اقوال آن در زمان وی انجام شد.
    3. ربیع ابن حبیب فراهیدی؛ او محدث و فقیهی بزرگ بود.

    ویژگی‌های فقهی این مذهب

    مصادر تشریع اباضی قرآن، سنت، اجماع، قیاس و استدلال می‌باشد،

    آنها مصدر اساسی دین در عقاید، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن می‌دانند.

    مصدر دوم: سنتی است که باید به حد تواتر رسیده باشد.

    مصدر سوم: اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولی را حجت قطعی و اجماع سکوتی را حجت ظنی می‌دانند.

    مصدر چهارم: قیاس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول باید به آن پرداخت.

    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن می‌گنجد.

    ممیزات فقهی اباضیه

    1. شهادت به یکتایی خدا، نبوت، حقانیت قرآن، عباداتی مثل نماز و روزه را جزء ایمان می‌دانند.
    2. از ممیزات فقهی اباضیه اعتدال آنان در بین افراط و تفریط است این اعتدال در چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد:

    اعتدال در مساله حدیث و رای؛

    اعتدال در منش سیاسی و روش مذهبی.

    مسائل فقهی اباضیه

    1. طعام اهل کتاب را حرام می‌دانند ولی اگر تحت ذمه بیایند طعامشان حلال است.
    2. دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
    3. مسافر نمازش را باید قصر بخواند.
    4. باب اجتهاد را باز می‌دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دین و فقه و مصادر ادله.
    5. واجبات؛ علم وایمان، نماز، روزه، زکات، حج، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و جهاد.
    6. معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
    7. قنوت را نمی‌خوانند.

    برخی از کتاب‌های احکام اباضیه

    1. اجوبه ابی نبهان؛
    2. اجوبه فقهیه ابویعقوب وارجلانی؛
    3. احکام الدماء ابی العباس احمد ابن محمد؛
    4. احکام الزکات جاعد ابن خمیس خروصی؛
    5. احکام السفر فی الاسلام یحیی معمر؛
    6. رساله" فی احکام الزکات" مسلم ابن ابی کریمه.

    تحولات تاریخی اباضیه

    اندیشه اباضیه از سال 132 مذهب رسمی عمان شد. البته اولین تاریخ رسمی ورود اباضیه به عمان بین سال‌های 75 تا 95 می‌باشد، وقتی جابر ابن زید توسط حجاج ابن یوسف ثقفی از بصره به عمان تبعید شد. چند دلیل اجابت اهل عمان به دعوت اباضیه عبارتنداز؛ اولا اینکه جابر خود اهل ازد است و قبیله غالب در عمان هم همین قبیله بوده است. علاوه بر این افکار معتدل و آرا رهبر اباضی یعنی جابر ابن زید نیز در این مساله نقش مهمی‌داشته است. در اواخر دوران اموی، اباضیان به صورت غیر رسمی و در مرحله کتمان در جبال و کوهستان‌های عمان زندگی می‌کردند و آنها عمر ابن عبدالعزیز را امیرالمومنین می‌خواندند. در زمان عباسیان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسی بودند ودر قدرت‌یابی اباضیه نقش موثری داشتند. پس از سال‌ها دعوت مخفیانه و کتمانی اباضیه توسط داعیان و رهبران این فرقه بالاخره تمامی تلاش‌های گذشتگان برای اقامه امامت و حاکمیت اباضیه در عمان به ثمر نشست.

    امامان اباضیه

    امامان اباضیه به ترتیب عبارتنداز؛

    جلندی بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابی عفان، وارث ابن کعب خروصی، غسان ابن عبدالله یحمدی، عبدالملک ابن حمید، مهنا ابن جیفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدار ارگان امامت در جامعه دینی و سیاسی قرن نهم و دهم هجری، باعث استقرار دولت‌های غربی در این کشور می‌شود.

    عقاید کلامی اباضیه

    دسته‌ای این عقیده را دارند که اباضیه تنها در مساله تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با سایر فرق تفاوت دارند؛ اما در سایر مسائل درنهایت با یکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رویت، تنزیه، تاویل و حدوث قرآن با معتزله و شیعه توافق دارند رای آنها در مساله شفاعت به معتزله نزدیک است. چند مورد از تفاوت‌ها و توافق‌های آنها را با مذاهب دیگر ذکر می‌کنیم،

    تفاوت‌های آنها با اهل سنت و اشاعره

    مرتکبان گناه کبیره ممکن است شفاعت یابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبیره الزاما به دوزخ نمی‌روند، اثبات صفات خبریه بدون تاویل، رویت بصری خدا در قیامت برای مومنان. با قدریه و معتزله در عقاید زیر مخالفند؛ نفی قدر الهی در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبیح تعلق نمی‌گیرد، اینکه منزلتی بین ایمان و کفر برای مرتکبان گناه کبیره وجود دارد. ودر عقاید زیر با آنها موافقند؛ صفات خدا عین ذات او هستند، عدم امکان رویت بصری خدا، انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب برای مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود یا توبه کند.

    1. الکشف والبیان قلهاتی؛
    2. اللمعه المرضیه من اشعه الاباضیه سالمی، نورالدین؛
    3. معجم مصادر الاباضیه علی‌اکبر ضیائی؛
    4. الاباضیه فی المصر والمغرب عبدالحلیم، رجب محمد؛
    5. الاباضیه بین الفرق الاسلامیه معمر، علی یحیی؛
    6. دایره‌المعارف بزرگ اسلامی 2جلد؛
    7. مشوهات‌ الاباضیه بحاز، ابراهیم؛
    8. من هم الاباضیه خلیفه نامی، عمرو.

    منابع

    • اباضیه، سایت رحماء.
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=اباضیه&oldid=187055»