نتایج جستجو

دانشی نیافتیم، از این جهت پیروان وی را که قائل به رجعت او بودند، حماریه می‌خوانیم و امر امامت جعفر را تقویت می‌کنیم . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

نزد شیعه، یکی از ادله استنباط است. سنت در اصطلاح به یکی از دو فرقه بزرگ از مسلمانان گفته می‌شود که اکثریت مسلمانان را در بر می‌گیرد. در مقابل شیعه که اقلیت

دانقیه‏ شاخه‌ای از فرقه «غلاة شیعه» و پیرو حسن‌ بن‌ دانق بودند. پیروان این فرقه معتقد بودند که اتصال امام به خداوند، مانند اتصال نور به خورشید است و آن

بساتره‏ شاخه‌ای از فرقه «نصیریه» و از «غلاة» بودند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 101

مبیضّه و داریه از فرق مجبره دانسته شده است مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی؛ چاپ دوم، ص 191. البرسی حافظ رجب؛ مشارق

امریه یکی از شاخه‌های غلاة شیعه هستند. پیروان این فرقه معتقد بودند چون به گفته قرآن، هارون در نبوت با حضرت موسی شریک بود، مطابق با نصّ روایات، حضرت علی

ذقولیه غلاتی از شیعه بودند که در آذربایجان زندگی می‌کردند و به نام‌های قوایه یا قولیه نیز خوانده‏ می‌شدند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر

دراوسه‏ شاخه‌ای از فرقه نصیریه هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 192 بدوی دکتر عبدالرحمن، مذاهب

صائدیه‏ از غلاة شیعه بوده و به پیروان صائد نهدی می‌گویند که معاصر جعفر بن محمد (صادق‌) بود. او و بیان‌بن‌سمعان تمیمی نهدی از فرقه «کربیه» بودند و اعتقاد

اهل الزیغ (اصحاب الزیغ) از فرق غلات‏ محسوب می‌شوند. این فرقه معتقدند که جبرائیل در امر رسالت خیانت کرده و آن را به قصد عمد از علی بن ابی طالب (ع) گردانیده

صافیه‏ فرقه‌ای از غلاة شیعه بودند. این فرقه خود را صافی یا صافیه می‌نامیدند و در آناتولی ساکن بودند. صافیه از نظر منش و عقاید، به شیعه امامیه نزدیک بودند

احسائیه‏ از پیروان شیخ احمد احسائی اند. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 35

ایوبیه‏ از فرق «غلاة» و از یاران جالوت قمی هستند. این فرقه معتقدند که امام انسان کامل است و هرگاه به غایت خود برسد، خداوند در وی حلول می‌کند و او به زبان

شباسیه‏ گروهی از غلاة شیعه در بصره بودند که به الوهیت شواس‌المغیم اعتقاد داشتند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372

صواکیه‏ از فرقه‌های مربوط به کرّامیه‌اند،. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد؛ نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 303. مقدسی مطهر بن طاهر؛

گروهی مربوط به شیعه هستند که پس از رحلت امام یازدهم به دوره «فترت» یعنی خالی ماندن زمان از وجود امام قائل شدند. . مشکور. محمد جواد. فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

صوارمیه‏ شاخه‌ای از طایفه «نصیریه»اند. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 303 بدوی، عبدالرحمن، مذاهب‌الاسلامیین،

بشالوه‏ شاخه‌ای از فرقه «نصیریه» (علویون) هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 102 کرد علی

باسطیه از شاخه اشاعره‌اند و (کسب) را فریضه می‌دانند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص94

سرانیه‏ شاخه‌ای از فرقه‌های مسلمان و از عشایر نصیریه‌‏اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 227 بدوی

خرمزجیه‏ از شاخه‌های فرقه «نصیریه»‌اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 178

احقاقیه از گروه شیخیه و از پیروان ملاباقر اسکویی می‌باشند. آخوند ملاباقر اسکوئی از فضلای شیخیه در کربلا بود و پسران سید کاظم رشتی نزد او درس می‌خواندند

بشبیه‏ شاخه‌ای از فرقه «مرجئه» است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 104

صرامته‏ شاخه‌ای از فرقه «نصیریه»‌اند،. مشکور، محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد؛ نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 301. بدوی عبدالرحمن؛ مذاهب

شرامخه‏ شاخه‌ای از فرقۀ غلاة شیعه‌‌ هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1374 شمسی؛ ص 254. مقدسی مطهر بن طاهر، البدء

طفیلیان‏ یکی از فرقه‌های کلامی هستند. آنها معتقدند که فرزندان کوچک کافران با خود آنها وارد دوزخ می‌شوند‎‎. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر

سرخسیه‏ شاخه‌ای از فرقه «غلاة» بودند که ظاهرا در روستای سرخس می‌زیستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ

حنفی نام یکی از شاخه‌های مذاهب فقهی اهل سنت است و موسس آن ابوحنیفه نعمان بن ثابت از ائمه چهارگانه اهل‌سنت می‌باشد. این مذهب فقهی در بین مذاهب چهارگانه

رسالنه‏ از شاخه‌های مربوط به فرقه نصیریه‏‌اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 203 بدوی عبدالرحمن،

رشاونه‏ شاخه‌ای از طایفه‌«نصیریه»‌اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 203 بدوی عبدالرحمن، مذاهب

انازله یکی از شاخه‌های غلاة شیعه است. انازله معتقدند ابن‌ملجم قاتل حضرت علی ‌علیه‌السلام نبود، بلکه او دیو یا هیولایی را کشت که خود را به صورت حضرت در‌آورده

بخاریه‏ از فرقه «جهمیه» و از اصحاب حسین‌بن‌محمد بخاری هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 98

آن علی که امام است از آنجا که صانع و کردگار است؛ فرزند ندارد.. ر. ک. مظفر،محمد حسین، تاریخ شیعه، ص 170 مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات

آله و سلّم ) و علی (علیه السلام) را خدا می‌دانند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 263 با ویرایش

راهویهیه از پیروان اسحاق راهویه و از مذاهب مربوط به اهل‌ حدیث است که نام آن در کنار فرقه‌های حنابله، اوزاعیه و منذریان آمده است. https://wikijoo.ir/index

جهینیه، شاخه‌ای‏ از فرقه علویین هستند.. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، 147 بدوی عبدالرحمن، مذاهب

توحیدیه‏ شاخه‌ای از فرقه «دروزیه» و از مهم‌ترین انشعابات اسماعیلیه هستند. پیروان این فرقه در مذهب خود به هفت ستون تکلیفی و قانونی اعتقاد دارند و آن را

طیاریه‏، از فرق «غلاة شیعه» منسوب به جعفر طیّار پسر عموی رسول خدا بودند. طیّاریّه معتقد بودند که روح‌القدس همان طور که در کالبد حضرت عیسی (علیه السلام)

اصحاب العبادات فرقه‌ای از صوفیه‌اند و همانطور که از نامش پیدا است، هدف اصلی‌شان زهد و عبادت و ترک اموری است که ارتباطی با زهد و عبادت ندارد. مشکور، محمد

دولت وقت با دخالت خود، نزاع آنها را پایان می‌داد.،. مشکور، محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 300 با ویرایش

سمکیه‏ از اصحاب ابوحنیفه بودند و بین ایشان و فرقه صدقیه که از اصحاب شافعی به شمار می‌‏رفتند، برخوردهای خونینی رخ داد تا جایی که به دخالت و میانجی‌گری دولت

شاعیه‏ شاخه‌ای از فرقه غلاة هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 248 مقریزی احمد بن علی، المواعظ

جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، ص 222

پیامبری پس از من نیست (مبعوث نخواهد شد) مگر خدا بخواهد. بنابراین، این امکان وجود دارد که پیامبری بعد از او مبعوث شود. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

جایز نیست، مگر اینکه از مرگ امام پیشین مطمئن شویم یا آنکه صد و بیست سال از روز ولادت امام گذشته باشد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان

هرگاه از دنیا برود، دیگر باز نمی‌گردد. بقلی در زمان منصور عباسی می‌زیست و به دلیل اعتقاداتش به‌دست خلیفه عباسی کشته شد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

خلطیه شعبه‌ای ‏ از فِرقه اسماعیلیه‌اند. آنها معتقدند که آنچه در قرآن و احادیث از نماز و روزه و زکات و حج و غیره وارد شده است، همه محمول بر معانی است و

متاوره از طوایف «نصیریه»اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 387 بدوی عبد الرحمن، مذاهب الاسلاميين،

محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 137 حافظ رجب البرسی، مشارق انوار الیقین، بیروت، نشر دارالاندلس، ص 205

شانیه‏ فرقه‌ای از شاخه «مرجئه»‌اند. این فرقه معتقدند که هر کسی کلمه لا اله الا اللَّه و محمد رسول اللّه را بگوید و به دین بگرود، بعد از آن بابت اطاعت یا

می‌کنند و از عبادت‌های ظاهری می‌پرهیزند و پیوسته مراقب‌اند تا دل‌های‌شان از ذکر غیر خدای‌متعال خالی باشد. ر. ک، مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

حمیریه‏ شاخه‌ای از فرقه «شیعه» و از پیروان حضرت امام جعفر صادق (ع) بودند. در برخی از منابع آمده است که حمیریه و جبابره (پیروان جابر‌بن‌حیّان) از شاگردان حضرت

حسینیه‏ شاخه‌ای از مکتب «شیعه» هستند که رشته امامت را از علی‌بن‌أبی‌طالب(ع) به علی‌بن‌الحسین (ع) (زین‌العابدین) متصل کرده‌اند. پیروان این مکتب معتقدند

صیاحیه‏ از فرقه‌های مربوط به «جبریّه» و از پیروان صیاح‌بن‌معمّر بودند.،. البته در برخی از منابع به جای صیاح‌بن‌معمر، صباح‌بن‌معمر آمده است. مشکور، محمد

سماعیه‏ از فرقه غلاة و از یاران سماعه اسدی بودند که کارهای شگفت از وی سر می‌‏زد. مثلا وی مدعی بود که علم سیمیا (کیمیا) را بلد است. مشکور محمد جواد، فرهنگ

حلبیه شاخه‌ای از فرقه نصیریه ‌است. در برخی از منابع آمده است که چنین نام‌هایی مربوط به فرقه نصیریه است، نه آنکه خود فرقه‌ای جدا باشد. مشکور محمد جواد،

رمیه‏ از شاخه‌های فرقه غلاة شیعه به حساب می‌آید. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 205 مقدسی مطهر

شریکیه‏ شاخه‌ای از غلاة شیعه ‌هستند. شریکیه معتقدند، همان‌گونه که حضرت موسی (علیه‌السلام) با برادرش هارون در نبوت شریک بود، علی‌بن‌ ابی‌طالب (علیه‌السلام)

علی (علیه‌السلام) نصّ یا بیان صریحی وجود ندارد.،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد؛ نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی، چاپ دوم؛ ص 296 با ویرایش

حلسفیه شاخه‌ای از فرقه زیدیه بودند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 164 برسی حافظ رجب، مشارق انوار

ذبابیه‏ شاخه‌ای از فرقه «غلاة» شیعه هستند. ذبابیه معتقدند که چون میان محمد (صلی‌الله علیه وآله وسلم) و علی (علیه‌السلام) شباهت بسیاری وجود داشت که دو ذباب

جعفریه‏ شاخه‌ای از فرقه غلاة‌ شیعه‌ هستند. ایشان پیرو عبدالرحمن‌بن‌محمد از متکلمان شیعه به‌شمار می‌رفتند و به امامت، غیبت و رجعت امام جعفر صادق (علیه السلام)

ولایت اهل بیت علیهم‌السلام است. از دیدگاه امامیه، پیروان دیگر مذاهب اسلامی، مسلمان هستند. با استفاده از کتاب فرهنگ فرق اسلامی، نوشته محمد جواد مشکور، مشهد،

اللّه الذی هو فی الاولین و باطن و فی الآخر ظاهر». مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 112 با ویرایش

رویدیه‏ از فرق مربوط به قدریه هستند و معتقدند که جهان منسوخ نمی‌شود. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم،

صَلْتِیه، خمبریه، مکرّمیه، بدعیه، سابیه و ثعلبیه،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی؛ چاپ دوم، ص 387. مقدسی مطهربن

شاخه‌ای از فرقه ‏‌کیسانیه بودند. در برخی از منابع، این فرقه از روافض و از پیروان عبدالله بن عمر الحزنی برشمرده شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

ازلیه‏ از فرق «غلات‏»اند و معتقدند که علی‌بن‌ابی‌طالب و عمر‌بن‌الخطاب هر دو قدیم‌اند و ازلی. جز آنکه علی(ع) را خیر محض و عمر را شرّ محض می‌دانند و عمر

حدادیه ‏، شاخه‌ای از فرقه «نصیریه»‌اند.. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 150 بدوی دکتر عبدالرحمن،

احدیه فرقه‌ای از قدریه هستند که به نبوت پیامبر صلوات الله علیه اعتقاد دارند اما با سنت‌های او کاری ندارند. ر. ک. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

آنها مخالف بوده و از مسیر حق خارج شده‌اند. مثل جبریه، قدریه، مجسمه و معطله که اهل‌الاهواء نامیده می‌شوند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات

اسحاقیه از فِرق «غلاة» و از پیروان اسحاق‌بن‌زید‌بن حارث از یاران عبدالله‌بن‌معاویة‌بن جعفر‌بن‌محمد(علیه‌السلام) هستند. از جمله فِرقی که از جناحیه منشعب

کنند، زیرا مخالف سنت است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 227 همراه با ویرایش و بازنویسی متن مقدسی مطهر

مذهب ایشان مانند مذهب مفضلیه از «غلاة» است جز این که آنان معتقدند حلول لاهوت در ناسوت فقط در حق پنج تن خواهد بود که عبارت‌اند از: حضرت محمد (صلی‌الله علیه

«ماخوسیه‏» از فرقۀ نصیریه‏ و منسوب به قریه ماخوس‌اند که در شمال لاذقیه در کشور سوریه واقع است،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس

«مأمونیه»‏ از فرقۀ اسماعیلیه و از پیروان مأمون بن مهرویه بودند. وی از شاگردان حمدان قرمط بود که برای اعلان دعوت خویش به فارس رفت و از این جهت، قرامطه فارس

خماریه‏ از پیروان محمد‌بن‌عمرالخماری بغدادی هستند که از غلاة به‌شمار می‌‏رفت. این فرقه امامت را به همان ترتیب عقاید امامیه باور داشتند. جز این‌که می‌‏گفتند

علی بن موسی الرضا بن موسی الکاظم ملقب به موسی مبرقع بودند. موسی مبرقع از بزرگان شیعه و علویان بزرگوار بود و در کوفه می‏‌زیست. وی در سال 256 هجری به قم مهاجرت

شلاهمه‏ یکی از شاخه‌های فرقۀ«نصیریه» است،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 هجری شمسی؛ ص 257. بدوی عبدالرحمن؛ مذاهب

رستاقیه‏ از جمله فرقه‌هایی است که نامش در منابع مربوطه همراه با فرقه‌های زعفرانیه، واقفه و شکّاک در یک تقسیم آمده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

جرودیه‏ شاخه‌ای از فرقه «خوارج» و شعبه‏‌ای از «ثعالبه» هستند که یاران عبدالله‌بن‌جرود بودند. در برخی از منابع، نام این فرقه ظاهرا به اشتباه «جروریه» آمده

تأویلیه که از فرقه‌های شیعه به‌شمار می‌‏روند و قائل به تأویل قرآن و تقدیم علی (ع) بر دیگر صحابه‌ رسول خدا(ص) هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

درامیه شاخه‌ای‏ از فرقه ششگانه مرجئه است که عبارت‌ند از: درامیه، علانیه، نسبیه، صالحیه، مثمریه و جحدریه. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان

زیاد‌بن‌ عبدالرحمن بودند و از خوارج ثعلبیه به‌شمار می‌رفتند. آنها شیبان‌بن‌سلمه خارجی را تکفیر کردند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

(علیه‌السلام) تا هنگامی که با وی بیعت کردند، امام بود،. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 386. الفرق و التواريخ،

اسم و اسـم‌های دیگـر، انشعاباتی از فرقه نصیریه است، نـه آنکه فرقه‌ای جدا باشد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی،

دوست داریم و از خداوند برایشان‌طلب آمرزش می‌کنیم، ولی نمی‌توانیم دربارۀ نجات آنها شهادت دهیم؛ زیرا خداوند به رازهای پنهان ایشان آگاه‌تر از ما است. پس هیچ

رستمیه‏ شاخه‌ای از فرقه اباضیه در شمال‌ آفریقا هستند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 203

شکّاکیّه‏ لقب بعضی از فرقه‌های اسلامی است که در بعضی از طاعات اظهار شک می‏‌کردند.،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372

یک نوع ارتباط فرهنگی میان دروز و جزایر خلیج فارس از طریق آنان برقرار بوده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی،

جواد فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 106 با اندک اقتباسی. سوره مائده، آیه 5. مشکور محمد جواد فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

سواحلیه‏ از شاخه‌های فرقه نصیریه‏‌اند . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 242 بدوی عبدالرحمن، مذاهب

سفاکیه یکی از شاخه‌های مربوط به فرقۀ اسماعیلیه است. آنان مردمی خون‌ریز بودند و از این جهت به نام سفاکین خوانده شده‌اند. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛

ابتدا از رؤسای فرقه «خلوتیه» بود و در سیواس ترکیه می‌‏زیست و می‌گویند که وی مُجدّد فرقه «خلوتیه» است. از شیخ شمس‌الدین کتاب‌هایی باقی مانده است. از جمله

خدلجیه‏ از شاخه‌های فرقه «سبئیه»اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 178 مشارق الانوار، ص 211.

رکبیه‏ در منابع کلامی و فرقه‌شناسی، از شاخه‌های فرقه زیدیه شمرده شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ

می‌توان آنها را یکی به‌حساب آورد و به‌ نام کرامیه خواند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، ص 161 با ویرایش و اصلاح عبارات

در مالش ثابت است و نمی‌توان او را از حقش باز‌داشت. لغت‌نامه دهخدا: سر واژه هفتاد‌ و‌ دو‌ ملت. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،

عمران–85] ‎؛ هر کسی غیر از اسلام دینی اختیار کند، هرگز از وی پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت از زیان‌کاران است،،. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر

برخی مسئلۀ تجسیم و تشبیه خداوند را به انسان، برگرفته از تورات می‌دانستند .. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ

بطیحیه‏ از پیروان ابواسماعیل بطیحی و از «عجارده» هستند. ابن‌حزم اندلسی وقتی از خوارج نام می‌برد، ابواسماعیل بطیحی و یارانش را از آن فرقه و از طیف ازارقه

صاحب‌الزمان و موعود شیعه است، چون علاوه بر سیادت، منظری خوش و هیئتی مطبوع و شبیه به تصاویر خیالی که نقاشان از بعضی از امامان می‏‌کشیدند، داشت و بعد از این ادعا جمع

گروهی خدایی امام علی (ع) را غالب و قوی دانسته‌اند و اینان از فرقه‌های غلاة و ذمّیّه‌‏اند که از خدمت حضرت محمد (ص) رجوع کرده به شراکت حضرت محمد (ص) و امام

بسیاری از طاعت‌‌ها قصد قربت و رضای خدا اراده نشده است، با اینحال صحیح است. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج2، ص329 ر. ک. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

ذکیریه از شاخه زیدیه و از پیروان ذکیر‌بن‌صفوان می‌باشند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 197. بیان

شمریه‏ شاخه‌ای از فرقه شش‌گانه مرجئه و از پیروان شخصی به نام ابوشمر بودند. نام سایر فرقه‌های منشعب از مرجئه عبارت است از: رزّامیه، غیلانیه، تومنیه، صالحیه

لشکریان طرابلس پراکنده و قتل عام شدند. امروزه از این فرقه هیچ اثری بر جای نمانده است. با استفاده از کتاب فرهنگ فرق اسلامی نوشته محمد جواد مشکور، مشهد، نشر آستان

تفریط یا اهل تقصیر گروهی از شیعه هستند که خداوند را به مخلوقی از مخلوقاتش تشبیه می‌کنند. به این گروه مشبهه نیز می‌گویند. چنانکه برخی از نویسندگان اهل سنت بدون

صلت‌بن‌صامت آورده‏ است. وی از طایفه «عجارده» بود. صلت‌بن‌عثمان معتقد بود که هرگاه مردی سخن ما را بپذیرد و مسلمان شود، با وی دوست می‌شویم، ولی از کودکان او بیزاری

ابراهیم بن عبدالله هاشمی است و در ابتدا از «کیسانیان» بود. عبدالجبار مردم را به طاعت برازبنده خواند و گروهی از خزاعیان را از بین برد به این دلیل که دعوت برازبنده

یا غلوّ شاخه‌ای از فرقه غلاة ‌شیعه‌‌اند که برخی از امامان را از عالم بشریت خارج کرده به الوهیت تشبیه می‌کنند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات

بعضی از ایشان، امامت را پس از ابوهاشم حق برادرش حسن بن محمّد بن حنفیه می‌دانستند و می‌گفتند که پس از حسن، پسرش علی امام بود و علی که در‌گذشت از او فرزندی

اما آنها به‌طور ابدی در جهنم نمی‌مانند، بلکه پس از عذاب، وارد بهشت می‌شوند . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی،

زارگیریه‏ طایفه‌ای از شیعه هستند که در بندر عباس و اطراف آن ساکن‌اند. اصالت زارگیریه به آفریقا و سواحل آن باز می‌گردد و هنوز عده‌‏ای از آنان، به زبان سواحلی

خمسیه‏ شاخه‌ای از فِرقه غلاة هستند و پنج تن آل‌عبا یعنی محمد (ص)، علی (ع)، فاطمه (س)، حسن (ع)، حسین (ع) را خدا می‌دانند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

عارف است که پس از بهاءالدین‌ولد، فرزند جلال‌الدین، بر مسند‌قطبیت نشست و یا شاید این «جلالیه» فرقه‌ای از دراویش خاکساری باشند.. در برخی دیگر از منابع نوشته‌اند

است که مراد از آن، ذات خداوند است و گاهی به تعبیری دیگر، او را حضرت‌الجمع یا حضرت‌الوجود می‌خوانند. صوفیه بین «حقیقة‌الله» و «حق‌الله» فرق می‌گذارند و

اسحاقیه، حماقیه، عابدیه، یونانیه، سورمیه و هیصمیه از کرّامیه منشعب شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی،

خوانده است. در برخی از منابع، مرجئه خالص به چهار دسته تقسیم شده است که عبارت است از: جهمیه، غیلانیه، ماصریه و بتریه . نوبختی حسن بن موسی، فرق الشیعه، ترجمه محمد

روح‌القدس تأیید می‌‏گردد و گوش‌های او سنگین می‌شود. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 181 با ویرایش

بشّاریه‏ از «غلاة» شیعه و پیرو بشّار شعیری کوفی بودند. ابواسماعیل بشار شعیری کوفی دهقان نیز خوانده می‌شد. و چون کسب و کارش با شعیر (جو) بوده است به همین

کار خود پیروز شود، پیروی از او واجب است. بنابر اعتقاد آنان، علی (علیه‌السلام) در جنگ با معاویه خطا کرد،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان

متبریه طایفه‌‌ای از «قدریه» بودند و می‌گفتند هر شخصی که مرتکب گناهی شود، کافر می‌شود و توبه‌اش پذیرفته نخواهد شد و باید از او تبری جست. مشکور محمد جواد،

رقوقیان می‌خوانند که شاید صحیح آن مرقونیان باشد که از فرقه‌های ثنویه گنوسی بودند،. مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی،

نقل شده از امامان شیعه نیز دیده شده است. مثلا در مقبوله عمر‌بن‌حنظلة از امام صادق (ع)؛ از این تعبیر استفاده شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

خروج او می‌گویند که یکی از اعراب خراسان با کمک عرب‌های دیگر دسیسه کرده و پسرش را پنهانی کشته بودند. وی برای انتقام گرفتن از اعراب از یاران ابومسلم شد. طبری

مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 158 با ویرایش و اصلاح عبارات. نوبختی، فرق الشیعة، ترجمه و تحقیق محمد

بلالیه‏ شاخه‌ای از فرقه «غلاة» و منسوب به ابوطاهر محمد‌بن‌علی بن‌بلال از اصحاب امام یازدهم می‌باشد. ابوطاهر از اصحاب امام یازدهم (علیه‌السلام) و از منکران نیابت

نیز می‏‌پردازند، ولی ظاهرا خود را مسلمان معرفی می‌کنند. «یزیدیه» نیز از جمله این فرق به شمار می‌روند.

خفافیه‏ شعبه‌ای از فرقه کرامیه بودند. صاحب «تبصرة العوام» از عقاید خفافیه نقل می‌کند که معتقدند اسماء، اعراض است به ذات شخص و جمله اعراض از اصوات و غیره باقی‌اند

الزنج به هم آمیخته است. محمد بن علی بن برقعی خود را از علویان می‌دانست در حالی که از علویان نبود جز آن که از راه نکاح مادر با علویان خود را به آن سلسله مستند

برکوکیه خاستگاه مهدویت است. بااین حال برخی از مداخل نویسان برکوکیه را بخشی از رزامیه خواندند . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال

حسان‌بن‌سراج و از کیسانیه هستند. این فرقه معتقدند که محمد بن حنفیه در کوه‌های رضوی مرده است، اما بعدا زنده و مبعوث می‌شود و جهان را پر از عدل و داد می‌کند

دوزخ همگی در آتش می‌سوزند و چیزی از آنها باقی نخواهد ماند. ظاهرا ایشان همان فرقه «حرقیه» هستند . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،

بودند که به ابوبکر و عمر دشنام می‌دادند و عبدالله‌بن‌سبا از ایشان بوده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ

به امر واجب اخلال رسانده و مرتکب جور و ستم شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 64 ابومحمد عث

به نام جند‌بن‌سیف بودند که از پیروان محمد‌بن‌کرّام بود و به تجسم (جسمانیت) خداوند اعتقاد داشت.. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

خلویه‏ از شاخه‌های فرقه صوفیه‏‌اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 184

رعینیه‏ از یاران اسماعیل‌بن‌عبدالله رعینی بودند. وی منسوب به «ذی رُعَین» و از تیره‌های یمنی بوده است. مرگ وی ظاهراً در سال‌های آغازین قرن پنجم واقع شده

قائل به تجسّم و تجسّد خداوند به صورت بشرند. بیشتر غلاة شیعه مانند: سبائیه، بیانیه، جناحیه و نجدیه از نصریه، رزامیه، باطنیه، عزاقرّیه، حلمانیه و دروزیه قایل

شام بود و سپس مذهب فقهی او به آندلس راه یافت و پس از قرن دوم هجری از میان رفت. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372

و خداوند را به خلق تشبیه می‌کنند .. خدا کافر قرآن مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی چاپ دوم، ص 149 دبستان المذاهب،

بدائیه فرقه‌ای از غُلاة شیعه هستند که بداء را برای خدا جایز می‌دانند. پیروان این فرقه معتقدند مانعی ندارد که خداوند حکمی را صادر کند و بعد از مدتی حکم دیگری

جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 192 با ویرایش اندک و جابجایی و اصلاح عبارات. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

محمد‌بن‌سهل بصری سمعی بودند. از جمله عقاید سمعیه این بود که مرتکب قتل عمد، توبه‌اش پذیرفته نخواهد شد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

بَشیریه از «غلاة» شیعه و پیروان محمد‌بن‌بشیر کوفی از موالی بنی‌اسد بودند. درباره او نوشته‌اند که وی اهل کوفه و نیرنگ‌باز و شعبده‏‌باز بوده و از «واقفیه»

طبقه هفتم از معتزله آورده از قول ابن‌یزدان گوید که «اسکافی» مردی عالم و فاضل بود و هفتاد کتاب در کلام تألیف کرد و نیز از قول ابوالقاسم بلخی از ابوالحسین

عبداللّه بن عباس و از اصحاب جعفر بن محمد (صادق‌) نوشته است و می‌گوید: او از مردم کوفه بوده است. پس از آنکه اسماعیل فرزند بزرگ امام صادق از دنیا رفت، بیشتر

رقاشیه‏ شاخه‌ای از فرقه مرجئه‏ و از پیروان فضل‌بن‌عیسی‌بن ابان رقاشی، متوفای سال 140 هجری قمری بودند. وی از خطبا و متکلمان «معتزله» و واعظ اهل بصره بود

بیان‌بن‌سمعان یکی از سران کیسانیه بود که فرقه بیانیه به وی منسوب می‌باشد. وی در کوفه می‌زیسته و از القاب وی تبان است. بیان‌بن‌سمعان ابتدا از کیسانیه بوده اما

را پیروان خلف‌بن‌عبدالصمد دانسته‌اند، آنها را از فرق پنج‌گانه زیدیه برشمرده‌اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی،

چندانی موجود نیست. ابن‌اثیر احتمال می‌دهد ثوبانیه از مرجئه و از پیروان ثوبان‌بن‌شهیل بن‌اسد بن‌عمران بن‌عمرو باشند. بوثوبان معتقد بود که ایمان یعنی اقرار

فرقه‌‏ای از شیعه و از پیروان مالک بن حارث بن عبد یغوث نخعی‏ معروف به مالک اشتر بودند که در سال 37 هجری قمری به شهادت رسید. او یکی از دلیران عرب بوده و از اصحاب

شاکه یا شاکیه شاخه‌ای از فرقه‌های «مشبهه» شیعه‌اند. در برخی از منابع نام این فرقه شاکیان آمده و غیاث‌اللّغة این فرقه را از «مرجئه» شمرده است. شاکه معتقدند

مطیع یا عاصی به هیچ‏ یک از ایشان اطلاق گردد. ابن جوزی ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، تلبیس ابلیس، ص 41 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

خلفیه‏ از فرق «خوارج» و پیرو شخصی به نام خلف هستند که از میمونیه بود و با حمزه خارجی جنگید. در برخی از منابع آمده است که خلفیه نام دو فرقه مربوط به خوارج

۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 136 با ویرایش و اصلاح عبارات. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

شریعیه‏ از غلاة شیعه و از پیروان مردی به نام شریعی بودند. وی منسوب به ابومحمد حسن شریعی و از سردمداران فرقه شریعیه بود. این شخص در ابتدا از اصحاب امام

دروز و جنبلاطیه را از مسلمانان به‌حساب آورد، زیرا آنها از قرآن و سنت هیچ اطلاعی ندارند. سوریه لبنان ابن عربی مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر

ثقة الاسلامیه‏ از فرق «شیخیه» و پیرو «حاج میرزا شفیع ثقة‌الاسلام» تبریزی (در گذشته در سال 1301 ه) هستند. وی از شاگردان سید‌کاظم رشتی و همدرس حاج محمد کریم

با جنایت آنان است. از این جهت، فقط یک‌بار در آتش دوزخ می‌سوزند با این‌حال در برخی دیگر از منابع ضمن اشاره به این نکته که حرقیه بخشی از فرقه جهمیه‌اند، در

امامت حضرت علی ‌علیه‌السلام را فقط به برخی از اصحابش فرمود و از بقیه مردم مخفی کرد. ر. ک. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی،

مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 64 با ویرایش. ر. ک. فخر رازی، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین،

فرقه به پیش از اسلام باز می‌گردد. عبدالقاهر بغدادی می‌نویسد: «سمنیه قبل از دولت اسلام بوده‌اند. عبدالمنعم حفنی نیز می‌نویسد: اصل این عقیده از هند بوده و

بوده باشد، کافر از دنیا رفته است. خازمیه، میمونیه را که درباره قدر و استطاعت از معتزله پیروی کنند، کافر می‌شمارند . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

بار تکلیف از روی دوش او برداشته می‌شود. خوارزمی می‏‌نویسد: ایشان را از آن جهت «حبیبیه» نامیدند زیرا که خداوند را به‌دلیل طمع بهشت یا ترس از دوزخ عبادت

اصحاب‌الکساء از فرقه «غلاة» و از علیائیه (علیاویه) به‌شمار می‌روند. علیائیه به افرادی می‌گویند که در حق امامان خود گزافه‌گو شدند و آنان را از حد مخلوق بودن

اسحاقیه‏ از فرق علیائیه (علیاویه) از «غلاة» شیعه و پیروان ابویعقوب اسحاق‌بن‌محمد بن‌ابّان نخعی کوفی ملقب به احمر بودند. فخر رازی از فرقه‌ای به نام اسحاقیه

حروریه گروهی از خوارج و اولین گروه از آن فرقه‌اند. زمانی که [[علی بن ابی طالب (ع)]] از صفّین باز می‏‌گشت، خوارج که در آن زمان حدود دوازده‌هزار تن بودند

می‌داند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 253 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

بر برخی از امامان وارد کردند. محقق اردبیلی در باره مذاهب صوفیه که اتحادیه جزیی از آن است می‌نویسد: بدان که مذاهب صوفیه بسیار است که بنابر برخی از نقل‌ها،

علی ‌علیه‌السلام می‌دانند. ولی درباره بعد از علی(‌علیه‌السلام) دچار اختلاف شدند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372

شد. ثوری در فقه از پیروان اهل حدیث بود و از ثقات آن طایفه به شمار می‌‏رفت. بعضی او را برتر از مالک بن انس دانسته‌اند. ابن‌ندیم از بعضی از مؤلفات او یاد کرده

سیسیلی، وی را در حمام کشت و پس از آن خودش نیز کشته شد. از ابوسعید پس از مرگ تجلیل بسیاری شد و پیروانش معتقد بودند که او دوباره زنده می‌شود و به این جهان بازمی‌‌گردد،

اسواریه یکی از فرقه‌های کلامی منسوب به معتزله و از پیروان علی اسواری بودند. این فرقه از شعبه‌های نظامیه است و معتقدند که خداوند به انجام کاری که به عدم

برپا داریم. از پیامبر بنی‌هاشم روی بگردانید و این پیامبر بنی‌یعرب (یعرب بن قحطان) است. این پیامبر، نماز و روزه و زکات را از شما برداشت و شما را از رنج به‌جای

ریاحیه شاخه‌ای از فرقۀ راوندیه و پیروان مردی به نام ابوریاح بودند که از سران و علمای ایشان بود. پس از ابوهاشم بن‌محمد‌بن‌حنفیه میان حارثیه که پیروان عبدالله‌بن‌معاویه

مقدسی» از مذاهب اهل ذمّه شمرده شده است. این نویسنده در کتاب خود تعاریف متفاوتی از شفعویه ارائه می‌دهد. مثلا در یک‌جای این کتاب می‌گوید که «شفعویه» از اهل‌

مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 159 با ویرایش و دخل و تصرف در عبارات مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان

سمیطیه ‏شاخه‌ای از فرقه‌های «شیعه» و پیروان یحیی‌بن‌سمیط بغدادی بودند. این فرقه به جهت اقتباس از نام مؤسسِ فرقه و انتساب به او؛ سمیطیه خوانده می‌شود. علاوه،

خداوند بعد از حضرت علی(ع) در کدام امام حلول کرده است، دچار اختلاف شده‌اند. ر. ک. بلخی ابوالقاسم، بیان الادیان، ص67 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد،

نوشته است: حصین درسال 177 هجری قمری بعد از ورود به منطقه اسفزار (خراسان) کشته شد . مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372

می‌شود. افطسیه از سادات علوی به شمار می‌روند. حسین‌بن‌حسن نخست از داعیان محمد‌بن‌ابراهیم بن‌اسماعیل‌بن ابراهیم‌بن حسن مثنی ملقب به «ابن‌طباطبا» از ائمه زیدیه

امام‌علی ‌علیه‌السلام از بیعت شیخین (ابوبکر و عمر) امتناع می‌کرد، به این معنا بود که ریختن خون آن‌ دو حلال است. همچنین حریزیه از عثمان بیزاری جستند و اصحاب حضرت‌علی

سارقیه‏ از فرقه‌های مسلمان هستند. بخشی از اعقتادات سارقیه بدین شرح است: معتقدند که اگر کسی ده درهم بدزدد و یا از راه ظلم و تعدی بستاند، اگر یک درهم از آن را

جماعت، عموم فرق شیعه را به سبب این که خلفای سه ‏گانه را ترک نمودند «رافضه» می‏‌خوانند. در منابع نوشته‌اند: چون زید بن علی خواست خروج کند، قومی از شیعه گرد او

به‌خصوص می‌گویند که حضرت علی ‌علیه‌السلام بعد از پیامبر صلوات‌الله‌علیه از خط دین خارج شده است. در برخی از منابع، «خارجیه» عنوانی عام برای فرقه‌های ازرقیه،

باشد یا فاسد،،. فرقه‌های اسلامی صحابه‌پیامبر اجماع مشکور محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد، نشر آستان قدس رضوی؛ سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 142 با ویرایش

سلم) قرار داد. غلاة جبرئیل حضرت علی (علیه السلام) مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 142 با بازنویسی

طور میل شما است، عمل کنید. ضمنا در برخی از منابع، فرقه مذکور از خوارج شمرده شده است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372

الهامیه از فرق صوفیه‌‌اند که اکنون اثری از آنها وجود ندارد. البته در برخی از منابع فرقه‌شناسی، از الهامیه با عنوان یکی از فرقه‌های کلامی نام برده شده،

می‌داند. و شرط پنجم اینکه خلیفه باید از طایفه قریش باشد که البته پذیرش این شرط مورد اجماع نیست. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،

علی الحساب.»‏ یعنی من از خوارج برائت جستم و از آنان نیستم از غزال و از ابن‌باب هم برائت جستم. من از قومی برائت می‌جویم که هر وقت از علی یاد می‌کننند، بر

تناسخیه‏ به طیفی از غالیان فرق شیعه گفته می‌شود که به گفته عبدالکریم شهرستانی غالبا امامان را به خداوند تشبیه کرده و حالّ (حلول کننده) در بدن آدمیان می‌دانند

حفصیه از پیروان شخصی به‌نام حفص‌بن‌ابی‌مقدام و شاخه‌ای از فرقه‎ خوارج‌اند. حَفصیّه در ابتدا جزیی از اباضیه بودند که بر سر مرتبه ایمان و شرک با عبدالله‌بن‌اباض

شام بود. ابوالحسن سنان نخست از «نصیریه» بود و سپس به کیش اسماعیلیه نزاری درآمد. او در اصل بصری بود و به قلعه الموت رفت و از آن جا به شام سفر کرد و در زمان

حسنیه شاخه‌ای از فرقه زیدیه هستند. این گروه پس از امامت امام علی (‌علیه‌السلام) و امام حسن (‌علیه‌السلام)، حسن مثنی را بنابر وصیت امام حسن مجتبی (‌علیه‌السلام)

به حکیم سمرقندی «الجوشیان» آمده ‏‌است که ظاهرا صحیح آن حدئیان از اصحاب فضل حدئی (حدثی) از شاگردان نظّام‌ معتزلی است و فضل در مذهب او سه چیز اضافه کرد. شرکت

شمراخیه‏ شاخه‌ای از فرقه‌ خوارج و از پیروان عبداللّه‌بن‌شمراخ بودند. شمراخیه پشت سر هر کسی که به‌سوی قبله نماز می‏‌خواند، نماز اقامه می‌کردند هر چند نمازگزار

زعفرانیه‏ شاخه‌ای از فرقه نجّاریه و از پیروان شخصی به نام زعفرانی بودند. بنابر نقل برخی از منابع، زعفرانی ظاهرا از مردم ری بوده که در قرن سوم هجری قمری

دکینیه‏ شاخه‌ای از فرقه زیدیه و از یاران فضل‌بن‌دکین بودند. کنیه وی ابونعیم، حافظ، محدث و اهل کوفه بود و از بزرگان شیوخ بخاری به‌شمار می‌رفت. مذهبش امامی

جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 135 با ویرایش و دخل و تصرف اندک در برخی از جملات. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر

مشهورتر است، با استثناء کتاب عبدالرحمن دارمی از میان آن، به «صحاح سته» مشهور است. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال

محمد‌بن‌عبدالرحمن در یکی از مناطق مربوط به کشور مراکش متولد شد و در شهری به نام سجلماسه تحصیل علم کرد و به فرمان پادشاه مراکش با تهمت جادوگری از فاس (یکی از شهرهای مراکش)

عده‌ای از لشکریان خویش بر آنان که با سلاح بر او خروج کرده بودند بتافت و آنان را از دم شمشیر بگذرانید. ظاهرا این فرقه با همان «راوندیه» از غلاة شیعه بنی‌عباس

اینکه وی از مجلس بیرون رفت، اصحاب سبب خاموشی آن حضرت را پرسیدند، فرمود که او از «مرجئه» است. و اما پس از آن که امام صادق (ع)از دنیا رفت، بسیاری از اصحاب به

شگفت‏ انگیزی با خودش آورد از آن جمله پیراهنی سبز و نازک و نرم از حریر چینی بود که تمام آن در کف دست او جای می‏‌گرفت و آن را یکی از معجزات خود می‏‌دانست. شهرستانی

هارون الرشید رسید، خاطرش از جانب وی پریشان گشت و با تدبیر وزیرش یحیی بن خالد برمکی سلیمان بن جریر رقی که یکی از سخنوران فرقه بتریه از زیدیه بود را برای مسموم

چون خودش از جن بود و از آتش آفریده شده بود؛جوهر آتش را نورانی و حقیقت مطلق، و جرم خاک را کثیف و ظلمانی می‌دانست و مغرورانه می‌گفت که آتش بهتر از خاک است

ثمامیه‏ منشعب از فرقه معتزله و از پیروان «ثمامة بن اشرس نمیری» هستند. موسس این فرقه شخصی به نام ثمامه به ضمّ ثاء، از بندگان آزاد کرده بنی‌نمیر بود که در

نمی‌دانستند و تنها به هدایت و اصل تعلیم‌پذیری از امام معصوم مستند می‌کردند، از این رو تعلیمیه نام گرفتند. تعلیمیه، فرقه‌ای از باطنیان شاخه اسماعیله‌اند که در سده

بکتاشیه، عبادات شریعت اسلام را که عبارت است از: نماز، روزه، حج و زکات به جای نمی ‏آورند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 103

محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی ص 228 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 228 نوبختی، فرق الشیعة، ترجمه و

بیش از فقرا ارج و منزلت دارند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 205 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

نام‏ گروهی از «شیعیان» است که به رجعت امام باقر (علیه‌السلام) اعتقاد دارند. آنها معتقدند که رشتۀ امامت از امام علی (علیه‌السلام) به یکی از نوادگانش یعنی

صارلیه‏ از فرق «شبک» و «غلاة» هستند که در عراق در اطراف موصل ساکن‌اند و به زبانی آمیخته از کُردی، پارسی، ترکی و نیز عربی سخن می‏‌گویند. یکی از دانشمند

(‌علیه‌السلام) است و ایشان مـانند اسماعیلیه خداوند را مجـرد از صفات می‌دانند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 174 بدوی عبدالرحمن،

می‌‌دانست که ابوسلمه از شیعیان علوی استواری نیست، به همین دلیل در حضور پیک نامه ابوسلمه را سوازند و به آورنده نامه گفت که ابوسلمه شیعه شخص دیگری است، اما

ثعالبه فرقه‌ای از خوارج و پیروان ثعلبة بن عامر یا ثعلبة بن مشکان بودند. به طور یقین تاریخ تشکیل فرقه به بعد از ابوحنیفه می‌رسد. چون در برخی از نظرات تابع ابوحنیفه

بر‌این، می‌توان گفت که رشیدیه چون از شاخه‌های ثعالبه هستند، از این‌جهت، تابع عقاید ایشان نیز می‌باشند. از جمله اینکه گرفتن زکات از بندگان (بردگان) وقتی که دیگر

بِدَعیّه، نام گروهی از خوارج است که اطلّاع مبسوط و دقیقی از عقاید ایشان و افرادی که به این فرقه منسوب هستند، در دست نیست. بدعیه دسته ای از خوارج و جزو فرقه

شده، ظاهراً پدر یا اجداد وی از اسرا بوده‌اند. هشام‌بن‌سالم تا سال 183 هجری‌قمری زنده و در زمان خود از فقها و روات ثقه‌ شیعه و از اصحاب امام صادق و امام کاظم

خابطیه شاخه‌ای از «قدریه» و از پیروان احمد‌بن‌خابط بودند. احمد‌بن‌خابط معتزلی از بزرگان معتزله در قرن سوم هجری‌قمری است. در برخی از منابع، نام پدر وی حائط

رزامیه‏ فرقه‌ای از غالیان شیعه و شاخه‌ای از فرقه «کیسانیه‌ راوندیه»اند. بنیان‌گذار این فرقه شخصی به نام رزام‌بن‌سابق یا سایق است. البته برخی از منابع این فرقه

جبائی بود. این فرقه از فرقه‌های منشعب شده از فرقه خوارج و به نقلی معتزله بودند. موسس و رهبر فرقه ابویعقوب یوسف بن عبدالله بن شحام بود که از شاگردان ابوعلی جبایی

است. پس از محمد بن جعفر ملقب به دیباج نیز امامت در نسل وی استمرار داشته است و یکی از فرزندان وی همان قائم آل محمد است. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی،

مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 123 با ویرایش و دخل و تصرف در عبارت. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان

شاخه‌ای از خوارج و از پیروان ابوبَیْهَس هَیْصَم‌بن‌جابر ضُبَعی (مقتول در سال ۹۴) بودند که پس از گذران مدتی، از هم پاشیده و منقرض شدند. در برخی دیگر از منابع

رافضه عده‌ای از پیروان مغیرة بن‌ سعید بودند و چون مشاهده کردند که او رأی خود را در باره امامت محمد بن عبدالله بن حسن (نفس زکیه) اظهار کرد، از وی روی گردانیدند

و «متعه» و «رجعت» را نپذیرفتند. در برخی از منابع، ابرقیه یکی از فرقه‌های پانزده‌گانه زیر شاخه فرقه زیدیه که از قائلین به امامت علی ‌علیه‌السلام، حسن ‌علیه‌السلام،

رسید و از دوستی دیگران بُرید و دوست خدا شد، قلم‌تکلیف از او برداشته و خطاب امر و نهی از او منقطع شده و از بندگی و قید عبودیت رها می‌شود و پس از آن، مقید

همراه حضرت بود، اما پس از ماجرای حکمیت، از حضرت جدا شد. در برخی از منابع نوشته‌اند: عبدالله‌بن‌وهب و گروهش عبدالله‌بن‌خباب ارت را که از صحابه رسول خدا بود

کرده است. از مضامین کتاب الشبک معلوم می‌شود که فرقه مجاور آنها یعنی فرقه شبک به شیعه نزدیک‌تر هستند. داوود چلبی در مقدمه کتاب الشبک باجوران را از اهل سنت

شمالی گستردند و وطاسیان را در سال ۹۵۶ق (۱۵۴۹م) از فاس بیرون کردند. آنان ترکان را از الجزایر و پرتغالیان را از سرزمین‌های ساحلی بیرون کرده و احمد المنصور،

رنگ و بوی ملی داشت نه مذهبی 3.هیچ ارتباطی با بزرگان شیعه نداشتند و شاید اصلا شیعه را نمی‌شناختند. از اصل و نسب بابک اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی وی را

بستند و از آنان برائت جستند. ضحاکیه به‌عنوان یک شورش از خوارج محسوب می‌شود که با عملکردی افراطی در برابر جامعه اسلامی، موضع‌گیری می‌کردند و از جمله عناصر

شعیبیه‏ پیروان شعیب بن محمد و از فرقه «عجارده» از خوارج بودند که در ادامه از عجارده جدا شده با فرقه حازمیه هم عقیده شدند. در منابع آمده است که آوازه شعیبیه

علی (علیه السلام) را علنی کرد و از دشمنان وی بیزاری جست. از اینجا است که مخالفان شیعه بر این باورند که بنیاد رافضی‌گری از یهودیت آمده است. باری چون خبر شهادت

شهرستانی وی را از پیروان ابی بیهس از فرقه بیهسیه بر شمرده است که در ادامه با او مخالفت کرده است. این فرقه به عنوان بزرگ‌ترین فرقه از فرق خوارج معرفی شده

سابقیه از جمله فرقه‌هایی هستند که معتقدند سعادت و شقاوت هر فردی از قبل نوشته شده است. بنابراین، نه طاعت سودی دارد و نه گناه زیان. ابن‌حجر عسقلانی از خانقاهی

بزیعیه‏ از «غلاة» و منشعب از فرقه «خطابیه» و از پیروان بزیع‌بن‌موسی‌الحائک (بافنده) از اهالی کوفه بودند. صاحب «بیان‌الادیان» نام او را بزیع‌بن‌یونس و ابوالحسن

امثال هشام که از رؤسای رافضه بوده‌اند اختراع کردند و عده‌ای از اصحاب کلام ندانسته آن را به کار بردند. ا فرق اشاعره، مشبهه و کرامیه از جمله فرق صفاتیه‌اند

نزد شیعه، اتفاق علمای شیعه امامیه است بر قول امام معصوم. «قیاس» نزد اخباریون شیعه حرام است، ولی نزد «اصولیون» مورد قبول است. در فروع فقه، مذهب «شیعه امامیه»

اخنسیه از جمله فرقه‌های ضاله‌ای است که از خوارج منشعب شده است. اینان از اصحاب اخنس بن قیس از ثعالبه هستند. رئیس این فرقه اخنس‌بن‌قیس است. اخنس در لغت به

«لؤلؤة البحرین» وی نخستین کسی بود که باب ملامت را بر روی مجتهدان شیعه گشود به نحوی که طایفه شیعه اثنی ‏عشریه به دو شعبه تقسیم شدند: اخباری‌ها و اصولی‌ها. این

_که شیعیان، عایشه و برخی از صحابه را سب و لعن می‌کنند_ می‌گوید: این مطلب اشتباه است. من به همراه گروهی با مردم ایران از شیعه و سنی، دیدار کردم و در مساجدشان

شریک را شکست داد و خود شریک نیز پس از چند جنگ کشته شد. از نتیجه اخبار مربوط به شریک چنین بر‌می‌آید که وی از پیروان شیعه علوی بود و با ابومسلم که طرفدار عباسیان

نمی‌کنند. دربارۀ اتفاقات و آشوب‌هایی که بعد از برکناری محمد مرسی رخ داد، از پلیس و ژنرال سیسی حمایت کرده و از آنها می‌خواهد تا اقدامات لازم را برای مقابله

خوارج از او تبری جستند، اما پس از آن که شیبان کشته شد، عده‌ای از خوارج ادعا کردند که او پیش از مرگ توبه کرده است. ثعالبه که شیبان پیش از مرگ از جمله ایشان

ندارد. همچنین از نظر آنان، استطاعت قبل از فعل معنا ندارد، بلکه استطاعت همواره همراه فعل است. جازمیه به‌سبب داشتن این عقاید، دو فرقه دیگر از عجارده یعنی میمونیه

ابراهیمیه‏ نام فرقه‏‌ای از «غلاة» صوفی مذهب شیعه ساکن تلعفر یکی از شهرک‌های استان موصل در عراق است و آداب و رسوم ایشان، شباهت بسیاری با فرقه «شبک» دارد

(جبوری)- منی (ستوری). ایشان از این نجاسات استفاده کرده و آن‌را پرستش می‌‏کنند و این کار را از بزرگ‌ترین عبادت‌ها می‌‏شمارند. هر یک از افراد این طایفه ظرف چوبی

و می‌گویند تقید به احکام شریعت کار عوام است. بعضی از غلاة شیعه می‏‌گفتند که ما باید بار تکلیف را از دوش برداریم و کاری یا چیزی را بر خود حرام نشماریم.

سمیعیه شاخه‌ای از فرقه‌های غالی شیعه و از‏ پیروان سمیع بن محمد بن بشیر کوفی بودند و می‌گفتند که حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) هرگز به زندان نرفته و نمرده

آن، از مکان اول به مکان دوم حرکت می‌کند. از تألیفات‌ بشر به جز پاره‌هایی‌ از شعرها و گفتارهای‌ ادبی‌ چیزی باقی‌ نمانده‌ است‌. ابن‌‌ندیم‌ فهرستی‌ از عناوین‌

راوندی از غلاة و اهل خراسان بودند. از نگاه بعضی آنها پیرو ابوالحسین احمد‌بن‌یحیی راوندی و به از نگاه دیگر، یاران عبداللّه‌بن‌حرب کندی کوفی راوندی از مردم

سلیمانیه‏ یا جریریّه از پیروان سلیمان‌بن‌جریر از فرق «زیدیه»‏‌اند. ابن‌اثیر سُلَیمانی را به ضم سین، فتح لام و سکون یاء ضبط کرده است. ایشان از آن جهت سلیمانیه

ابوالحسین خیاط است و چون از کهن‌ترین آثار به جا مانده از معتزلیان است اهمیت فراوانی دارد. این شخصیت معتزلی در کتاب مذکور، از اعتقادات بسیاری از بزرگان معتزله در

من فرمود: یکی از پسر‌عموهایم آمد و برای حیّان‌سرّاج از من اجازه ملاقات خواست، اجازه دادم؛ حیّان وارد شد و گفت: یا اباعبدالله می‏‌خواهم از شما سوالی بپرسم

خدا را دوست بدارد دوست او می‌شود پس نباید از او بترسد، زیرا که دوست از دوست خود نمی‌ترسد». شبیه به آن چه از ابن جوزی نقل شد در کتاب هفتاد و سه ملت نیز

ضبّی کوفی قاضی (م حدود 230 هـ) از فقها و از سران معتزله بوده که بعدا به جبریه گرویده و فرقه ضراریه به او منسوب است. ضرار از شاگردان و اصل‌بن‌عطا بود و در

ایـن لقب از شیعه اثنی‌عشریه جـدا و متفـاوت باشند. اسماعیلیه در عقاید خود که متکی بر فلسفیات است، به عدد هفت اهمیتی ویژه می‌دادند. این اهمیت از ابتدای ظهور

مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 11 با ویرایش فنی و محتوایی و تغییر برخی از جملات.

منتسب به شافع بن سائب از نیاکان پدری‌اش می‌باشد. وی در سال 150 قمری در شهر غزه فلسطین به دنیا آمد. پدرش مدت کوتاهی پس از تولد وی از دنیا رفت و او در همان

و به قیاس عمل می‌کردند. آنها که پس از رحلت پیامبر‌اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از اهل بیت او فاصله گرفتند و خود را از سرچشمۀ معارف اسلامی محروم کردند. این

دیگر به تقلید از «فطحیه» پرداختند که عبدالله‌بن‌بکیر بن‌اعین از آنان بود و معتقد بودند که حسن‌بن‌علی پس از پدرش امام بود و چون درگذشت بعد از وی جعفر‌بن‌علی

خطابیه از «غلاة» و پیرو ابوالخطاب محمد‌بن‌مقلاص بن‌راشد بودند. کنیه وی اسماعیل یا ابو‌طیاب بود. وی از غلاة شیعه و دست‏‌اندرکاران امامت اسماعیل‌بن‌جعفر

سفر نامه خود مشاهداتش را از احساء (لحساء) و فرقه ابوسعیدیه چنین بیان می‌کند که لحساء شهری است که چهار باروی قوی از گل محکم از پس یکدیگر در گرد او کشیده

برغوثیه شاخه‌ای از فرقه «نجّاریّه» و از پیروان محمد‌بن‌عیسی ملقب به برغوث بودند. در برخی از منابع آمده است که پیروان این فرقه بیشتر در منطقة ری و اطراف

تومنی» و شاخه‌ای از فرقه «مرجئه» به‌شمار می‌‏روند. ابومعاذ تومنی از روستای تومن مصر و از متکلمان مرجئه بوده است. گزارش قابل توجهی از سیر زندگی وی در دست

مردی از متکلمان صفریه که از خوارج بود، با وی مناظره و او را قانع کرد که عقیده‌ای بیهوده دارد. پس از آن از گفته‌های خویش بازگشته یاران خویش را از این تصمیم

سپس آنان را به‌دلیل معصیت آدم، از بهشت بیرون کرد. خابط به‌دلیل آرای خاصش، از ناحیه معتزله طرد شده و ابن‌ابی‌داوود که خود از بزرگان معتزله بود به دستور واثق

می‌فشردند. در این مسیر دو تن از علمای منطقه با ایشان همراه گردیدند: نخست یکی از شیوخ صاحب نفوذ صوفیه به نام توانکو کونه توه و دیگری یکی از فقها به نام توانکو نان

سرخابیه از پیروان شخصی به‌نام سرخاب طبری از فرقه زیدیه بودند که پس از مختار‌بن‌ابی‌عبید ثقفی ظهور کردند. این فرقه در زمان هشام‌بن‌عبدالملک و پس از شهادت

بَتریه برگرفته از لقب اوست، برده نشده است. شایان ذکر است که عبدالکریم شهرستانی، صالحیه را فرقه‌ای غیر از بَتریه دانسته و آنان را دو فرقه جدا از هم ذکر کرده

مازیاریه‏ پیروان مازیار و از خرمدینان بودند. آنها از اتباع مازیار فرزند قارن بودند که پس از قتل مازیار، سالیان سال در طبرستان (مازندران) با لشکریان عرب

است. جبایی از متکلمان مشهور «معتزله» بصره بود و در زمان خویش شیخ این مذهب به شمار می‌رفت. او مردی زاهد و فقیه بود و بعد از «ابوالهذیل علّاف» از بزرگ‌ترین

اما هر طایفه‌ای از آنها بر این باور بود که این روح بعد از علی (ع) و فرزندانش در شخص خاصی که آن طایفه منسوب به اوست، حلول کرده است. برخی از حلولیه منکر بهشت،

شرع با کوشش هایی از روی اراده انجام می‏ گیرد. صبر از لذات بهتر است تا تمتع و بهره‏مند شدن از آنها. انبیاء برتر از اولیا هستند. حکمت از ایمان است. آنان مانند

(یا نَفلیّه) گروهی از «قرامطه» و پیروان مردی به نام ابوحاتم بودند که از گیاهان تغذیه می‌کرد. این فرقه در کوفه ساکن بودند. آنان نخست‌ از عقاید داعی‌‌بورانی‌

وی مشهور به شهید‌فخّ، از نسل حضرت مجتبی‏، یکی از رجال برجسته و با فضیلت هاشمی و مردی وارسته، بخشنده و بزرگوار بود و همچنین از نظر صفات اخلاقی، یک چهره

شیعیان شبک در استان موصل کشته شدندپس از اعلام فرمان جهاد از سوی مرجعیت عراق، هزاران نفر از جوانان شیعه شبک به صفوف نیروهای مردمی عراق پیوستند. آنها در ماه‌های

ص۴۵. نوبختی حسن بن موسی، فرق الشیعه، ص۴۵. نوبختی حسن بن موسی، فرق الشیعة، ص۴۵. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی،

عرب، اغلب از زنادقه بودند. از شخصیت‌های بارز زنادقه، عبدالکریم ابن ابی‌العوجاء بود. ابو علی ورّاق معتزلی نیز از ایشان به شمار می‌‏رفت و او را از زنادقه و

بود که وقتی‌ مُغیریه‌ (پیروان‌ مغیرة‌بن‌‌سعید از غالیان‌ قرن‌‌دوم‌) از وی‌ تبری‌ جستند و در طلب‌ امام‌ از کوفه‌ به‌ مدینه‌ رفتند، در آنجا با عبداللّه‌‌بن‌‌معاویه

محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 205 با ویرایش و اصلاح عبارات مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر

که سعید فیومی از علمای یهود در ردّ ایشان کتابی به تحریردر‌آورده است. بعضی از دانشمندان مانند زکریای رازی از پیروان این مذهب بوده‌‏اند و از این جهت ابو‌حاتم

مهدی دانسته و معتقدند که به وقت خودش ظهور و جهان را از عدل و داد آکنده خواهد کرد آنگاه که جهان پر از بیداد و ستم شده است. "اللهم صل علی محمد المصطفی و علی

متولد شد و در سال 168 هجری‌قمری درگذشت) از بزرگان شیعه زیدیه بود و از فقها و متکلمان ایشان به‌شمار می‌رفت. از جمله کتاب‌های او: کتاب «التوحید»، کتاب «امامة

‌علیه‌السلام می‌دانست، اما از طرف امام مطرود شد زیرا که حضرت از وی تبری جست. پس از آن بود که ادعای امامت کرد و بعد از شهادت حضرت اعلام کرد که امامت به او

ص 251 ابراهیم زاده عبدالله علی نوری علیرضا ادیان الهی و فرق اسلامی ر. ک. فرهنگ فرق شیعه جمعی از نویسندگان

احمدیه فرقه‌ای از امامیه هستند که پس از علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) به امامت برادرش احمد‌بن‌موسی‌بن‌جعفر قائل شدند. این فرقه همچون بعضی از «فطحیه» قایل به امامت

ثنویه نام برد. تفکر ثنوی در بعضی از «غلاة» شیعه مانند «بیانیه» و بعضی از «معتزله» نیز راه یافت و غالب ایشان متأثر از افکار ایرانی قدیم مانند مانویه، مزدکیه،

علیه‌السلام شدند و مهدویت از جمله محمد بن عبدالله را باور کردند. عجلیه چون از زیدیه بودند و یا خود را از حامیان این فرقه می‌دانستند، از این جهت دارای همان عقاید

جعدیه‏ از فرق «مرجئه» بوده و از پیروان جعد بن درهم به شمار می‌رفتند. نام اصلی وی مؤدب مروان بن محمّد اموی بود که به او جعدی می‌گفتند از این جهت نام «جعد»

کلمه «شاذلیه» مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۲۴۷ برگرفته از سایت: urd.ac.ir برگرفته از سایت: urd.ac.ir برگرفته از سایت: sufiordersgate.com urd.ac.ir

فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 168 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 168 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

یکی‌ حاکی‌ از آن‌ است‌ که‌ او از علویان‌ و از فرزندان‌ یحیی‌‌بن‌‌زیدبن‌‌علی‌ بود که‌ از بیم‌ امویان‌ گریخت‌ و به‌ سرزمین‌ ترکان‌ رفت‌، از این‌ رو به‌

اباضیه یکی از چهار فرقه اصلی خوارج است. به‌طوری که تمام فرقه‌های خوارج که جدا از سه فرقه دیگر است، از فرقه صُفریه منشعب می‌شود. در منابع مربوط به فرق اسلامی،

معتقدند که همه امور اعم از خیر و شر از خداوند است و اوست که هر کسی را بخواهد هدایت یا گمراه می‌کند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان

سبب، علمای علم رجال شیعه، او را از مدعیان «بابیت» شمردند. حلّاج پس از دعوی بابیت بر آن شد که ابو‌سهل اسماعیل‌بن‌علی نوبختی را که از متکلمان امامیه بود،

توبه از گناه پس از ناتوانی از انجام گناه، درست نیست. ابوهاشم دارای تالیفات بسیاری بوده است که شامل کتاب‌ها و پاسخ‌های او می‌باشد که البته همه آنها از بین

حالی‌که خود پیش از آن، از پیروان فضل‌اللَّه استرآبادی مؤسس فرقه «حروفیه» بود. نوشته‌اند که فضل‌الله او را به‌جهت خودپسندی‌اش طرد کرد و از آن پس به محمود‌

می‌شود. یعنی این که منظور از نماز، دعا برای امام و رهبر جامعه و ذکر و یادآوری وی و اطاعت از وی است، نه اعمال و حرکات مخصوصی که از صدر اسلام بدان عمل می‌ شده

ابوالهذیل علاف از بزرگان معتزله، مبانی عدل و توحید معتزله را برگرفته از واصل بن‌عطا از ابوهاشم بن‌محمد‌بن‌حنفیه از طریق پدرش از علی‌بن‌ابی‌طالب از منبع وحی دانسته

خاستگاه بشر‌بن‌معتمر بر خلاف سه تن دیگر نه از بصره، که از کوفه بود. و این خاستگاه با درنظر داشتن نزدیکی افکار وی به شیعه درخور ژرف‎اندیشی است. در واقع، تقسیم

تاسیس مکتبی جدا از مکاتب دیگر سوق دهد. از ویژگی‌های مهم این مکتب، دفاع از قدرت، اراده و اختیار انسان بدون دخالت فاعل دیگر است. معتزلیان از همان ابتدا عدلیه

و آن را از جامه ایشان پاک کند و این نامه را در سال 199 هجری‌قمری نوشت. مردم مکّه از او سخت بیمناک بودند تا آن که گروه بسیاری از ثروت‌مندان از آن شهر بگریختند

ناجیه مذهب اوست و راه نجات، پیروی از ایشان است. حسن صباح در سال 518 هجری قمری از دنیا می‌رود و پس از مرگ وی، یکی از شاگردانش به نام کیا‌بزرگ امید رودباری

به دلیل ازدواج یکی از اجدادش با زنی از قبیله بنی‌توجین در مراکش تجانی نام گرفته است. وی همچنین خود را از نسل امام‌حسن ‌علیه‌السلام و از فرزندان نفس‌زکیّه

مذهب حنبلی یکی از پنج مذهب بزرگ اسلام و یکی از چهار مذهب اهل‌سنت می‌باشد. پیشوای این مکتب فقهی احمد بن حنبل است. فقه‌ حنبلی بیش از مذاهب دیگر، به ظاهر

یکی از بزرگان ادبیات عرب و از سران معتزله بود. وی به عنوان رئیس فرقه جاحظیه تلقی شده است. جاحظ پس از مسافرت‌های علمی در علومی مانند ادبیات عرب، یونان و

اعتقادات غلاة شیعه بوده است. نوبختی در کتاب «فرق الشیعة»، کیسانیه، عباسیه، حارثیه و خرم‌دینیه را در یک ردیف آورده و همه آنان را از غلاة شیعه بر‌شمرده و می‌گوید:

ازارقه‏ فرقه‏‌ای از خوارج هستند که نام خود را از پیشوای خویش نافع بن ازرق که کنیه‌اش ابوراشد بود گرفتند. پس از کشته شدن نافع، پیروان او با عبیداللّه بن

می‌‏رفت و از آغاز دولت زندیه تا زمان آغا محمد‌خان قاجار حاکم کرمان بود و خود را از اعقاب اسماعیل‌بن‌جعفر صادق (علیه‌السلام) می‏‌دانست و پس از برکناری از حکومت،

1839م در روستایی به نام قادیان از شهرستان گرداس پور پنجاب از ایالت‏‌های هند متولّد شد و در سال 1908م در شهر لاهور در پاکستان از دنیا رفت و جسد او به قادیان

تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با سایر فرق تفاوت دارند؛ اما در سایر مسائل درنهایت با یکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رویت،

نقل شده است که شخصی از حسبانیه روزی بر مأمون‌ خلیفه‌عباسی وارد شد و ثمامة‌بن‌الاشرس (از بزرگان معتزله) نزد او نشسته بود. ثمامه از او پرسید که مذهب تو چیست؟

واقعا از دنیا رفته است. پس از آن، افرادی از اصحاب که او را پس از امام صادق (علیه‌السلام)، امام می‌پنداشتند، از این عقیده بازگشتند، اما گروهی اندک از مردمان

یکدیگر؛ از برهمنان گرفته تا سیک‌ها و صوفیان تا جوکیان و از بودائیان تا زرتشتیان و از سنیان تا شیعیان به منظور برانداختن ریشه دشمنی‌ها و اختلافات فرق و ادیان

اطاعت از دستورهای او می‏‌دانستند، از این‌جهت ایشان را اساسیه یا اهل‌الاساس خوانند. ر. ک. دانشنامه جهان اسلام، ج13، ص496 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،

خلفا به آنها نرسد. از زمان منصور دوانیقی، با شدت تمام به سرکوب علویان پرداخته شد و از این زمان کشتن علویان آغاز شد و کمتر عامل و وزیری از بنی‌عباس بود که

او می‏‌گفت که پاره‌‏ای از جزء مرکب، غیر از خود مرکب است و نیز کسی را از کاری منع کردند، قادر بر انجام آن کار نیز هست که ممنوع از کردن کاری است، ولی توانایی

خوردن گوشت را از گناهان می‏‌شمارند. اما فرقه دیگر از بهره، «جعفریه» نام دارند که از نسل «بهره» داوودی هستند و ایشان در عهد مظفر شاهی که از سال 1407 تا 1411

محمد بغدادی و او از جنید بغدادی و او از سری سقطی و او از معروف کرخی و او از شیخ داود طائی و او از شیخ حبیب عجمی و او از شیخ حسن بصری و او از امام علی (علیه‌السلام)

‌(علیه‌السلام) را امیرالمؤمنین بداند. از آغاز قرن دوم هجری قمری، نزدیکی سلمان به خاندان پیامبر و ایرانی بودن او بسیاری از غلاة شیعه را مجذوب کرد. کیسانیه قدیمی‏‌ترین

شیخیه‏ گروهی از شیعه «امامیه» و از پیروان شیخ احمد احسایی از علمای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم‌اند. پیروان این فرقه مجموعا از مردم بصره، حلّه، کربلا، قطیف،

خدمت مشغول شد. ابن‌ابی‌العَزاقِر از فقهای امامیه بود و آثار فراوانی درباره عقاید و فقه شیعه نوشت. آثار وی تا قبل از آن که از تشیع روی برگرداند، مورد توجه امامیه

اما بنابر نظر متأخرتر، امام مظهرِ بخشی از روح خدا یا محل استقرار اخگری از نور الهی بود که از آدم از طریق سلسله‌ای از پیامبران به آنان رسیده بود. نظریه دوم

حال، در برخی از موارد با والیان اموی همراه شدند و از طرف آنها به مناصبی رسیدند. و در برخی از موارد نیز خود عهده‌دار خلافت شده در مناطقی از شهرها با عناوینی

بعضی از آثار این طریقه از قرآن به‌عنوان «کتاب الله الصامت» و از اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌عنوان «کتاب الله الناطق» یاد شده است. در طریقت عزمیه از امیرالمؤمنین

یکی از بزرگترین دانشمندان شیعه و از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) آرزو می‌کرد که بتواند آتشی فراهم آورد و تمام احادیث شیعه را

این حال یکی از عالمان شیعه به نام حسن بن علی (مجتبی) طبری ضمن اشاره به فرقه نصیریه، آنان را پیرو نصیر غلام حضرت علی ‌علیه‌السلام دانسته و یکی از روستاهای

مکتوبی از جهمیه در دست ما نیست، بلکه آراء و عقاید این فرقه از سوی دیگر متکلمان مخالف جهمیه از جمله ابوالحسن اشعری، تحلیل و نقل شده است. جهمیه از فرقه‌های

می‌شوند. پدر بشر بن غیاث یهودی بوده و منسوب به مِرِّیس (و یا مِرِیس) از روستاهای مصر است. وی از جمله شخصیت‌های نامدار جَهمیه و فقیه دوره مأمون عباسی معرفی شده

نمی‌داند. برگرفته از سایت: alwahabiyah.com برگرفته از سایت: takfir.ir برگرفته از سایت: takfir.ir برگرفته از سایت: alwahabiyah.com برگرفته از سایت: takfir.ir

برگرفته از سایت: hajij.com برگرفته از سایت: hajij.com برگرفته از سایت: hajij.com برگرفته از سایت: hajij.com برگرفته از سایت: hajij.com استفتا از دفاتر آیات

سلف بوده و فهم آنان از کتاب و سنت برای همگان حجت است و هر کس از این راه عدول کند، بدعت‌گذار یا خارج از اسلام است. نور احمد اسلام جار، از رهبران فعلی طالبان

صص161-166. برخی از منابع زیدیه به انتقاد صریح و تند از حسن و محمد بن زید نیز پرداخته‎اند و از آن جمله احمد بن موسی طبری (متوفای 340 ق) از هادی یحیی بن حسین

علی محمد باب در ایران تاسیس شد. از منظر شیعه فرقه بابیه فرقه‌ای انحرافی است و از تعالیم اسلام خارج است. این فرقه خود را از پیروان سید علی محمد شیرازی (1236-

طریقت رفاعیه یکی از بزرگ‌ترین و از اولین طریقت‌های صوفیه می‌باشد که وارد مصر شده است. این طریقت منسوب به أحمد بن أبی الحسن البطائحی از نوادگان امام موسی

ماتریدیه یکی از مکاتب مشهور در حوزه علم کلام است که به پیروی از افکار و عقاید ابومنصور محمد‌بن‌ محمود ماتریدی شکل گرفته است. این مکتب، یکی از چهار مکتب کلامی

امامت است. شیعه امامیه، صفت عدالت را از صفات ذات خداوند می‏‌داند و مبنای آن را بر «عقل» می‌‏شناسد نه بر مشیت، «امامت» اصل اساسی است که شیعه را از سنّی جدا

تمثال‌هایی از فرشتگان می‌دانستند و ادعا می‌کردند که فرشتگان به طور کلی از جنس دختران هستند؛ البته برخی از این بت‌پرستان، بعضی از بت‌ها را تمثالی از انسان‌ها

فرقه‌ای مستقل شناختند. ردیه‌ها و واکنش‌های فرق دیگر علیه آنان نشان از فعالیت و تلاش این فرقه است ولی بعد از مدتی از رونق آنها کاسته شد به طوری که بغدادی در

وصلت یکی از پدرانش با خانواده‌ای از قبیلۀ «بنی توجین» مغرب به «تجانی» شهرت یافت. او خود را جزو سادات حسنی (شرفا) می‌دانست و نسبت سیادت خود را از طریق نفس

میان جبر و اختیار، هر دو دسته از آیات قرآن را بررسی می‌کند که از یک سو از فاعلیت مطلق الهی یعنی توحید در خالقیت دفاع می‌کند و از سوی دیگر، انسان را فاعل افعال

انس به لحاظ درجه برتر از قبض و بسط هستند همان طور كه قبض از خوف و بسط از رجا برتر است. صحو رجوع به احساس است بعد از غيبت و سكر غيبت از خود است. زمانيكه صفات

مقدسی آن را در زمره فرقه‌های شیعه آورده است که باید همان ربیعیه باشند و «ربیعیه» تصحیف بزیعیه است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس

(ع) را بر دیگر صحابه و خلفا تفضیل و ترجیح می‏‌دادند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 123 با اقتباس

حکمیه‏ پیروان هشام‌بن‌حکم‌‏اند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 162

199. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 204. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد نشر آستان قدس رضوی،

هر کسی بیعت خود را با امام خویش بشکند، کافر است،. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 385 با ویرایش

تراجیه بدین معنی غلط است و صحیح آن باید «ترجیه» باشد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 122

چون صوفیان خرقه می‌پوشند و سجاده پهن می‌کنند. ر. ک. محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 63 با اقتباس

وی خودش نیز شی است، پس می‌تواند خالق نفس خویش باشد. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 123 با ویرایش

می‌گویند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 64 مشکور محمد جواد، تاریخ شیعه، قم، نشر اشراقی، سال 1379 شمسی،

(زیدیه) حسینیه (شیعه) حسینیه (پیروان شهید فخ) حشویه حشیشیه حصینیه حفصیه حقایقیه حقیقیه حلاجیه حلبیه حلسفیه حلفیه حلمانیه حلولیه حماریه حماریه حماقیه حمزیه

مطابق با میل و فهم خود تفسیر می‌کنند . سوره طه، آیه 5 مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 151 همراه با باز

اشهد ان لا اله الا اللّه است و معرفت خداوند عمل است. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 386 دبستان المذاهب،

مقوله‌ای است که نمی‌توان هیچ نهایتی را برای آن فرض کرد.. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 145 همراه با ویرایش

فرقه مذکور، قائل به تصریح پیامبر در تعیین امام بودند. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 77 با ویرایش و

کشته شد. صاحب «تبصره العوام» می‌نویسد: این فرق را به شیعه بندند از بهر آنکه ابومسلم خروج کرد و خلق بسیار از اعداء اللّه و اعداء آل‌محمّد (صلی‌الله علیه

اسماعیل معروف به ابن طباطبا، پس از خروج از کوفه و بیعت ابوالسرایا با وی از جمله ساداتی را که از جانب خود به حکومت بعضی از بلاد اسلام فرستاد، ابراهیم بن موسی

گیلانی پیوند معنوی دارند. بعضی از شاخه‌های منشعب از قادریه عبارت‌اند از: مُریدیه، که آن را احمدو بامبا (1267-1346 / 1851-1927)، از مخالفان مشهور استعمار فرانسه،