محمد تقی مصباح یزدی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت | |||
| عنوان = محمد تقی مصباح یزدی | |||
| تصویر = محمدتقی مصباح یزدی.jpg | |||
| نام = محمد تقی مصباح یزدی | |||
| | | نامهای دیگر = | ||
| | | سال تولد = ۱۳۱۳ ش | ||
| | | تاریخ تولد = | ||
| | | محل تولد = یزد | ||
|درگذشت | | سال درگذشت = ۱۳۹۹ ش | ||
| | | تاریخ درگذشت = | ||
| محل درگذشت = [[تهران]] | |||
|استادان | | استادان = {{فهرست جعبه عمودی |[[سید حسین بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] |[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] |[[سید محمد حسین طباطبایی]] |آیت‌الله محمدعلی اراکی |[[محمد تقی بهجت|آیت‌الله محمدتقی بهجت]] }} | ||
|[[آیت‌الله بروجردی]] | | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |غلامرضا فیاضی |مرتضی آقا تهرانی |محمود رجبی |محسن غرویان |و... }} | ||
| دین = [[اسلام]] | |||
|شاگردان | | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | ||
|غلامرضا فیاضی | | آثار = {{فهرست جعبه افقی |آموزش فلسفه |اخلاق در قرآن |انسان‌شناسی در قرآن |آذرخشی دیگر از آسمان کربلا |نظریه سیاسی اسلام }} | ||
| | | فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |نمایندگی دوره دوم، سوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری |جامعه مدرسین حوزه علمیه قم |شورای عالی انقلاب فرهنگی }} | ||
|آثار | | وبگاه = | ||
|آموزش فلسفه | }} | ||
| | '''محمدتقی مصباح یزدی''' [[فقیه]]، [[فیلسوف]]، [[مفسر قرآن]] و از اندیشمندان و اساتید [[حوزه علمیه قم]] بود. ریاست [[مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی]]، عضویت در [[مجلس خبرگان رهبری]]، [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] و [[شورای عالی انقلاب فرهنگی]] و ریاست شورای عالی [[مجمع جهانی اهل بیت|مجمع جهانی اهل‌بیت]] از سوابق او است. مصباح یزدی، آثار متعددی درباره [[علوم اسلامی]] از جمله [[تفسیر]]، [[فلسفه]]، [[اخلاق]] و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی [[حوزه‌های علمیه|مراکز حوزوی]] و دانشگاهی است و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست. وی در ۱۲ [[دی ماه]] ۱۳۹۹ش، بر اثر بیماری در [[تهران]] درگذشت و در ۱۵ دی پس از تشییع در [[قم]]، در [[حرم حضرت معصومه|حرم حضرت معصومه(سلام الله عِلِیها)]] دفن شد. | ||
|[[ | |||
| | |||
| | |||
== زندگینامه == | |||
محمد تقی مصباح یزدی در سال 1313 هجری شمسی در شهر كویری [[يزد|یزد]] دیده به جهان گشود. وی تحصیلات مقدماتی حوزوی را در یزد به پایان رساند و برای تحصیلات تكمیلی علوم اسلامی عازم [[نجف]] شد؛ ولی به علت مشكلات فراوان مالی، بعد از یكسال برای ادامه تحصیل به [[قم]] هجرت كرد. از سال 1331 تا سال 1339 ه. ش در دروس [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] شركت و در همین زمان، در درس تفسیر قرآن، [[شفاى ابن سينا|شفای ابن سینا]] و [[اسفار ملاصدرا]] از وجود [[سید محمدحسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] كسب فیض كرد. وی حدود پانزده سال در درس فقه [[محمد تقی بهجت|آیت‌الله بهجت]] شركت داشت. بعد از آن كه دوره درسی ایشان با حضرت امام به علت [[تبعید]] حضرت امام قطع شد، معظم له به تحقیق در مباحث اجتماعی اسلام، از جمله بحث [[جهاد]]، قضا و [[حكومت اسلامى|حكومت اسلامی]]، پرداخت. | |||
وی در مقابله با [[رژيم پهلوى|رژیم پهلوی]] نیز حضوری فعال داشت كه از آن جمله، همكاری با [[سید محمد حسینی بهشتی|شهید بهشتی]]، [[شهيد باهنر|شهید باهنر]] و [[اکبر هاشمی رفسنجانی|هاشمی رفسنجانی]] است و در این بین، در انتشار دو نشریه با نامهای “بعثت” و “انتقام” نقش داشت كه تمام امور انتشاراتی اثر دوم نیز به عهده معظّم له بود. سپس در اداره، [[مدرسه حقانى|مدرسه حقانی]] به همراه [[آيت الله جنتى|آیت‌الله جنتی]]، شهید بهشتی و [[شهيد قدوسى|شهید قدوسی]] فعالیت داشت و حدود ده سال در آن مكان به تدریس فلسفه و [[علوم قرآنى|علوم قرآنی]] پرداخت. از آن پس، قبل و بعد از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] با حمایت و ترغیب امام خمینی، چندین دانشگاه، مدرسه و مؤسسه را راه اندازی كرد كه از مهم‌ترین آنها می‌توان از بخش آموزش در [[مؤسسه در راه حق]]، [[دفتر همكارى حوزه و دانشگاه|دفتر همكاری حوزه و دانشگاه]] و [[بنياد فرهنگى باقرالعلوم|بنیاد فرهنگی باقرالعلوم]] نام برد. | |||
وی در مقابله با [[رژيم پهلوى|رژیم پهلوی]] نیز حضوری | |||
ایشان در سال 1369 به عنوان نماینده مجلس خبرگان از استان [[خوزستان]] و بعدا نیز از [[تهران]] به نمایندگی [[مجلس خبرگان]] برگزیده شده است. ایشان دارای تألیفات و آثار متعددی در زمینه‌های فلسفه اسلامی، الهیّات، اخلاق و عقاید می‌باشد. | |||
مصباح یزدی، آثار متعددی درباره علوم اسلامی از جمله تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی مراکز حوزوی و دانشگاهی است و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست. | مصباح یزدی، آثار متعددی درباره علوم اسلامی از جمله تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی مراکز حوزوی و دانشگاهی است و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست. | ||
محمدتقی مصباح یزدی، در ۱۲ دی ۱۳۹۹ش، بر اثر بیماری در تهران درگذشت و در ۱۵ دی پس از تشییع در قم، در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد. | |||
==تولد و دوران کودکی == | |||
=تولد و دوران کودکی= | |||
محمد تقی مصباح یزدی، در یازدهم بهمن ماه سال هزار و سیصد و سیزده، برابر با هفدهم ربیع‌الاول هزار و سیصد و پنجاه و سه قمری، در خانواده‌ای مذهبی در شهر یزد به جهان چشم گشود. | محمد تقی مصباح یزدی، در یازدهم بهمن ماه سال هزار و سیصد و سیزده، برابر با هفدهم ربیع‌الاول هزار و سیصد و پنجاه و سه قمری، در خانواده‌ای مذهبی در شهر یزد به جهان چشم گشود. | ||
زندگی مادی خانواده استاد مصباح، در سطح پائینی بود ولی عشق به خاندان پیامبر در دل و جان این خانواده موج می‌زد و در دورانی که خفقان رضاخانی بر همه جا سایه گسترده بود و بر پایی هر گونه مراسم عزاداری جرم به شمار می‌آمد، در شبهای [[محرم]]، در زیرزمین منزل ایشان، مجلس سوگواری برای سالار شهیدان بر پا می‌شد و نیز شبهای [[جمعه]]، در منزل پدر بزرگ ایشان حاج علی اکبر گیوه‌چی یزدی [[دعای کمیل]] خوانده می‌شد و هر صبح جمعه نیز دعای ندبه برگزار می‌گشت؛ به گونه‌ای که پدر استاد، [[دعای ندبه]] را از حفظ قرائت می‌کرد | زندگی مادی خانواده استاد مصباح، در سطح پائینی بود ولی عشق به خاندان پیامبر در دل و جان این خانواده موج می‌زد و در دورانی که خفقان رضاخانی بر همه جا سایه گسترده بود و بر پایی هر گونه مراسم عزاداری جرم به شمار می‌آمد، در شبهای [[محرم الحرام|محرم]]، در زیرزمین منزل ایشان، مجلس سوگواری برای سالار شهیدان بر پا می‌شد و نیز شبهای [[جمعه]]، در منزل پدر بزرگ ایشان حاج علی اکبر گیوه‌چی یزدی [[دعای کمیل]] خوانده می‌شد و هر صبح جمعه نیز دعای ندبه برگزار می‌گشت؛ به گونه‌ای که پدر استاد، [[دعای ندبه]] را از حفظ قرائت می‌کرد. | ||
این | ==دوران تحصیل== | ||
استاد مصباح یزدی که در دامان چنین خانواده‌ای پرورده شده بود، با ورود به دبستان، همه ساله، شاگرد ممتاز مدرسه شناخته می‌شد و این مسأله باعث شده بود که مورد محبت فراوان معلمان واقع شود. در روزگاری که استاد، دوره دبستان را می‌گذرانید، جامعه، اقبالی به [[علوم اسلامی|علوم دینی]] نشان نمی‌داد. تبلیغات [[رضاخان|رضا خانی]]، می‌کوشید تا نسل جوان را نسبت به روحانیّت بدبین کند. پر واضح است در چنین فضایی، چنانچه شاگرد ممتازی چون محمد تقی مصباح یزدی بخواهد به تحصیلات حوزوی روی آورد، شگفتی هم‌شاگردی‌ها و استادان و معلمان را بر خواهد انگیخت! از سوی دیگر، جذبه معنوی «مرحوم حاج شیخ احمد آخوندی» که از خویشاوندان مادری استاد و مقیم [[نجف|نجف]] بود و گهگاه برای سرکشی موقوفه‌ای که متولی آن بود، به یزد می‌آمد و میهمان خانواده استاد می‌شد، شیفتگی وی به تحصیل علوم دینی را دو چندان می‌ساخت. | |||
رؤیای ورود به حوزه، در سال تحصیلی ۲۶ ـ ۱۳۲۵ که دوره ابتدایی ایشان پایان یافته بود، متحقق شد؛ آن هم در تابستان! فصلی که نوجوانان را به تفریح و سرگرمی‌های جذاب فرا می‌خواند! اما شیفتگی استاد، او را به یکی از حجره‌های مدرسه شفیعیه یزد کشاند. همّت و جدیت او باعث شد که مقدمات و سطوح متوسطه را در مدت چهار سال فرا گیرد. در همین سالها بود که «حاج شیخ احمد آخوندی» دیگر بار به یزد آمد و با مشاهده تلاش شایان طلبه جوان، او را برای هجرت به [[نجف اشرف|نجف اشرف]] و ادامه تحصیل در آن حوزه سترگ، تشویق کرد. همچنین خانواده او را به منظور حمایت از او به مهاجرت به نجف، ترغیب نمود. | |||
این گونه بود که اعضای خانواده، همگی در اواخر سال ۱۳۳۰ رهسپار نجف شدند. شش ماه گذشت و وضع مالی خانواده نابسامان شد و تلاشهای پدر برای کسب در آمد کارگر نیفتاد و آنان مجبور به بازگشت به ایران شدند. والدین استاد به دلیل دلبستگی فراوان به وی، حاضر نشدند که او به تنهایی در نجف بماند و به ناچار، ایشان نیز رهسپار ایران شد. پس از پا نهادن به [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] به تهران آمد و تابستان آن‌سال را همراه با خانواده در [[تهران]] ماند. | |||
بیست روز مانده به آغاز درس‌ها، در حالی که توانسته بود رضایت خانواده را جلب کند، راهی [[قم]] شد و پس از مدتی، با سختی فراوان، توانست در [[مدرسه فیضیه|مدرسه فیضیه]]، حجره بگیرد و در دروس «مکاسب»، «کفایه» و «منظومه» شرکت کند. در این دوره چنان مطالعه و مباحثه وقت او را پر کرده بود که به گفته خود، در شبانه روز، پنج یا شش ساعت برای خواب باقی مانده بود. | |||
هنوز کفایه و مکاسب را به پایان نبرده بود که گهگاه برای کسب آمادگی، در درس «امام خمینی» حاضر می‌شد و شخصیت امام تأثیر شگرفی در زندگی ایشان گذاشت. در کنار درس امام در درس فقه [[سید حسین بروجردی|آیت‌الله‌العظمی بروجردی]] نیز شرکت می‌جست و در همین سالها، با شخصیت [[سید محمدحسین طباطبایی|علامه‌طباطبایی]] انس فراوانی پیدا کرده بود و در مجالس درس عمومی و خصوصی ایشان حضور می‌یافت. از دیگر کسانی که ایشان سال‌های متمادی را به تحصیل نزد او گذراند، [[محمد تقی بهجت|آیه الله‌العظمی بهجت]] بود. وی در طول این سالها، بنا به گفته هم دوره‌ای‌ها، با دقت فراوان و با جهد و تلاش شایان به تحصیل علوم می‌پرداخت و همزمان به تهذیب نفس و ایجاد سجایای اخلاقی اهتمام ویژه نشان می‌داد. | |||
== دوستان == | |||
شیخ محمدتقی مصباح یزدی به دوستی‌های سالم و تعالی بخش، اهتمام ویژه‌ای داشت. از دوستان قدیمی ایشان، «شیخ محمد حسین بهجتی اردکانی» و برادر ایشان، مرحوم «شیخ علی بهجتی»، «[[شیخ علی پهلوانی]]»، «میرزا حسن نوری» و «شیخ علی اکبر مسعودی خمینی» ـ تولیت سابق آستانه مقدسه [[فاطمه بنت موسی بن جعفر|حضرت معصومه]] را می‌توان نام برد. | |||
رفت و آمدهای ایشان به [[مدرسه حجتیه]] باعث شد که با دکتر باهنر، آقای هاشمی رفسنجانی و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیه الله خامنه‌ای]] نیز دوستی دامنه داری پیدا کند که زمینه ساز مبارزات ایشان بر ضد رژیم طاغوت شد. همچنین از دوستان قدیمی ایشان، باید از «آیه الله دکتر بهشتی» نام برد که استاد مصباح، سالیان متمادی با ایشان به مبارزه بر ضد رژیم، تشکیل گروه تحقیق پیرامون مباحث حکومت اسلامی و همکاری در [[مدرسه علمیه حقانی]] پرداخته‌اند. | |||
== | == فعالیتهای علمی و فرهنگی == | ||
استاد مصباح، علوم گوناگون اسلامی را در محضر استادان حوزه آموخته‌اند و به مطالعه و | === آموخته‌ها === | ||
استاد مصباح، علوم گوناگون اسلامی را در محضر استادان حوزه آموخته‌اند و به مطالعه و تدبر فراوان در آن پرداخته‌اند. ایشان در فقه و اصول با بهره بردن از محضر استادانی چون آیات عظام [[سید حسین بروجردی|بروجردی]]، اراکی، امام خمینی و بهجت در سن بیست و هفت سالگی به درجه [[اجتهاد]] رسیدند. در علم تفسیر نیز با بهره از دیدگاهها و سفارشهای خصوصی علامه طباطبایی، توانستند روش صحیح تعمّق و تفکّر در قرآن را بیاموزند تا آنجا که علامه کار بازخوانی [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)]] پیش از چاپ را به او سپردند. | |||
استاد خود نیز ضمن برگزاری دروس تفسیر موضوعی قرآن، | استاد خود نیز ضمن برگزاری دروس تفسیر موضوعی قرآن، کتابهایی در این زمینه نگاشته‌اند که بدان اشاره خواهد شد. | ||
آیت الله مصباح یزدی، در فلسفه، «اسفار» و «شفا» را نزد علامه فرا گرفتند و خود، | آیت الله مصباح یزدی، در فلسفه، «اسفار» و «شفا» را نزد علامه فرا گرفتند و خود، سالها به تدریس فلسفه اسلامی و غرب در حوزه‌های علمیه پرداختند؛ به گونه‌ای که امروزه، یکی از برجسته‌ترین استادان فلسفه به شمار می‌آیند و [[کتاب آموزش فلسفه]] ایشان، در مراکز مختلف فرهنگی تدریس می‌شود. | ||
ایشان در بسیاری از مسائل فلسفه ـ به گفته اهل فن ـ نوآوریهایی نیز انجام داده‌اند و شاگردان بسیاری را تربیت نموده‌اند. استاد ضمن تحصیل دروس حوزه در کلاسهای فیزیک، شیمی و… شرکت نموده، زبانهای خارجی فرانسه و انگلیسی را نیز تا حدی آموخته‌اند. | |||
=== تدریس === | |||
ایشان تدریس منظم خود را، در مدرسه علمیه حقانی آغاز کرد. در آغاز به تدریس مباحث قرآنی، تفسیر و مباحث اخلاقی و تربیتی پرداخت از جمله، کتاب «فلسفتنا» نوشته شهید [[سید محمد باقر صدر|سید محمدباقر صدر]] را برای اولین بار در حوزه تدریس کرد. در مؤسسه «در راه حق» نیز به تدریس «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته شهید صدر، و «نهایه الحکمه»، نوشته علامه طباطبایی مشغول بود. | |||
==تدریس== | |||
ایشان تدریس منظم خود را، در مدرسه علمیه حقانی آغاز کرد. در آغاز به تدریس مباحث قرآنی، تفسیر و مباحث اخلاقی و تربیتی پرداخت از جمله، کتاب «فلسفتنا» نوشته شهید [[سید محمدباقر صدر]] را برای اولین بار در حوزه تدریس کرد. در مؤسسه «در راه حق» نیز به تدریس «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته شهید صدر، و «نهایه الحکمه»، نوشته علامه طباطبایی مشغول بود. | |||
درس «اسفار اربعه» و «شفا» نیز از دروسی بود که استاد، به علاقه‌مندان به فلسفه، می‌آموخت. هم اکنون نیز ایشان به تدریس و تربیت طلاب فرهیخته می‌پردازد. | درس «اسفار اربعه» و «شفا» نیز از دروسی بود که استاد، به علاقه‌مندان به فلسفه، می‌آموخت. هم اکنون نیز ایشان به تدریس و تربیت طلاب فرهیخته می‌پردازد. | ||
از شاگردان معروف درس ایشان می‌توان «استاد غلامرضا فیاضی»، «استاد محمود رجبی»، «دکتر مرتضی آقا تهرانی»، «دکتر عباسعلی شاملی»، «دکتر احمد رهنمایی» و «استاد محسن غرویان» و بسیاری دیگر را نام برد. | از شاگردان معروف درس ایشان می‌توان «استاد غلامرضا فیاضی»، «استاد محمود رجبی»، «دکتر مرتضی آقا تهرانی»، «دکتر عباسعلی شاملی»، «دکتر احمد رهنمایی» و «استاد محسن غرویان» و بسیاری دیگر را نام برد. | ||
==تألیفات و آثار== | === تألیفات و آثار === | ||
استاد مصباح یزدی، کتب فراوانی در زمینه‌های گوناگون اسلامی، نگاشته است که بخشی از آنها مربوط به پیش از انقلاب و برخی مربوط به بعد از انقلاب می‌باشد. | |||
استاد مصباح یزدی، کتب فراوانی در زمینه‌های گوناگون اسلامی، نگاشته است که بخشی از آنها مربوط به پیش از انقلاب و برخی مربوط به بعد از انقلاب می‌باشد. نظر به گستردگی و فراوانی کتاب‌های ایشان به چند کتاب | نظر به گستردگی و فراوانی کتاب‌های ایشان به چند کتاب مهم ایشان اشاره می‌کنیم: | ||
#خداشناسی؛ | #خداشناسی؛ | ||
#کیهان‌شناسی؛ | #کیهان‌شناسی؛ | ||
| خط ۹۹: | خط ۷۴: | ||
#راه و راهنماشناسی؛ | #راه و راهنماشناسی؛ | ||
#قرآن‌شناسی؛ | #قرآن‌شناسی؛ | ||
#اخلاق در | #اخلاق در [[قرآن|قرآن]]؛ | ||
#جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛ | #جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛ | ||
#حقوق و سیاست در قرآن؛ | #حقوق و سیاست در قرآن؛ | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۸۴: | ||
#خودشناسی برای خودسازی؛ | #خودشناسی برای خودسازی؛ | ||
#بر درگاه دوست؛ | #بر درگاه دوست؛ | ||
#نقدی فشرده بر اصول | #نقدی فشرده بر اصول [[مارکسیسم|مارکسیسم]]؛ | ||
#آموزش عقاید؛ | #آموزش عقاید؛ | ||
#قرآن در آیینه نهج | # قرآن در آیینه [[نهج‌البلاغه (کتاب)|نهج البلاغه]]؛ | ||
#نگاهی گذرا به نظریه ولایت | #نگاهی گذرا به نظریه [[ولایت فقیه|ولایت فقیه]]. | ||
و ده‌های کتاب دیگر. هم اکنون کتابها و آثار استاد در مراکز مختلف فرهنگی تدریس می‌شود و بخشی از آثار ایشان نیز در حال تدوین و چاپ است. ویژگی بارز آثار ایشان، عمق، سادگی و روانی، جذابیت و به روز بودن آن است که تحسین بسیاری از مردم و استادان را در پی داشته است. | |||
و ده‌های کتاب دیگر. هم اکنون | |||
استاد مصباح، از ابتدای ورود خود به [[حوزه علمیه قم]]، متوجه کاستی‌های موجود در این حوزه شده بودند و آن گونه که خود نقل می‌کردند، در انتظار فرصتی بودند تا بتوانند برای آن، راه حلی مناسب پیدا کنند. ایشان نارسایی‌های موجود را در سه حوزه نظام آموزشی، مسائل اخلاقی و روند تبلیغی بازشناخته بودند و آنها را در نامهای تنظیم کرده بودند. | ===خدمات=== | ||
مصباح یزدی، در زمینه علمی و فرهنگی، از دیر باز، خدمات شایانی را ارزانی داشته‌اند و هر دوره ـ بنا به مقتضیات آن دوره ـ حرکت فرهنگی متناسبی را آغاز نموده‌اند. جدیّت ایشان و نیز نظم و واقع‌بینی ممتاز ایشان، باعث می‌شد که اغلب حرکتهای فرهنگی ایشان، نتایج مثبتی را به همراه آورد. | |||
استاد مصباح، از ابتدای ورود خود به [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]]، متوجه کاستی‌های موجود در این حوزه شده بودند و آن گونه که خود نقل می‌کردند، در انتظار فرصتی بودند تا بتوانند برای آن، راه حلی مناسب پیدا کنند. ایشان نارسایی‌های موجود را در سه حوزه نظام آموزشی، مسائل اخلاقی و روند تبلیغی بازشناخته بودند و آنها را در نامهای تنظیم کرده بودند. | |||
این نامه که آیت الله مشکینی آن را با خطی خوش باز نوشته بود، امضای دویست تن از بزرگان حوزه، از جمله آیت الله [[حاج آقا مرتضی حائری]] و مرحوم [[آیت الله فکور]] را به همراه داشت. ایشان این نامه را به محضر حضرت آیت | این نامه که [[آیت الله مشکینی]] آن را با خطی خوش باز نوشته بود، امضای دویست تن از بزرگان حوزه، از جمله آیت الله [[مرتضی حائری|حاج آقا مرتضی حائری]] و مرحوم [[آیت الله فکور]] را به همراه داشت. ایشان این نامه را به محضر حضرت آیت الله‌العظمی بروجردی تقدیم داشتند و [[سید حسین بروجردی|آیت الله بروجردی]] نیز نامه را مورد عنایت قرار داده، محتوای آن را تأیید نمودند و در جمع علمای تراز اوّل حوزه که به مناسبت عید نوروز خدمت ایشان شرفیاب شده بودند، مطرح کردند و درخواست کردند نسبت به تشکیل درس اخلاق در حوزه و جبران کاستی‌های حوزه تدابیری اندیشیده شود. | ||
آرمان‌های اصلاحی حوزه، مدرسه‌ای جدید را می‌طلبید که با یک برنامه ریزی ویژه، بتواند طلاب کوشا و با استعداد را در مدتی کوتاه‌تر و با کیفیتی بهتر به جامعه ارزانی دارد. این مهم، با همت شهید آیت الله بهشتی و مرحوم [[آیه الله ربانی شیرازی]] میسر شد و مدرسه‌ای با نام «حقانی» تأسیس شد. این مدرسه را فردی خیّر به نام حاجی حقانی ساخت که خود، از تاجران [[زنجان]] و از ارادتمندان به حوزه روحانیت [[شیعه]] بود. مرحوم آیه الله قدوسی نیز به ریاست این مدرسه منصوب گردید. شهید قدوسی نیز از استاد مصباح برای تدریس دعوت به عمل آورد و استاد نیز به تدریس فلسفه، تفسیر و اخلاق پراخت. پس از چهار سال، به درخواست شهید قدوسی مبنی بر شورایی شدن اداره مدرسه، استاد به عضویت هیأت مدیره آن مدرسه در می‌آیند. ثمره این تلاش جمعی، تربیت طلابی فرهیخته بود که هم اکنون در نهادهای گوناگون نظام جمهوری اسلامی به فعالیت می‌پردازند. | آرمان‌های اصلاحی حوزه، مدرسه‌ای جدید را می‌طلبید که با یک برنامه ریزی ویژه، بتواند طلاب کوشا و با استعداد را در مدتی کوتاه‌تر و با کیفیتی بهتر به جامعه ارزانی دارد. این مهم، با همت شهید آیت الله بهشتی و مرحوم [[آیه الله ربانی شیرازی]] میسر شد و مدرسه‌ای با نام «حقانی» تأسیس شد. این مدرسه را فردی خیّر به نام حاجی حقانی ساخت که خود، از تاجران [[زنجان]] و از ارادتمندان به حوزه روحانیت [[مذهب شیعه|شیعه]] بود. مرحوم آیه الله قدوسی نیز به ریاست این مدرسه منصوب گردید. شهید قدوسی نیز از استاد مصباح برای تدریس دعوت به عمل آورد و استاد نیز به تدریس فلسفه، تفسیر و اخلاق پراخت. پس از چهار سال، به درخواست شهید قدوسی مبنی بر شورایی شدن اداره مدرسه، استاد به عضویت هیأت مدیره آن مدرسه در می‌آیند. ثمره این تلاش جمعی، تربیت طلابی فرهیخته بود که هم اکنون در نهادهای گوناگون نظام جمهوری اسلامی به فعالیت می‌پردازند. | ||
پذیرفتن بخش آموزش مؤسسه “در راه حق” نیز از | پذیرفتن بخش آموزش مؤسسه “در راه حق” نیز از فعالیتهای مثبت و از خدمات شایان استاد مصباح یزدی بود. ایشان به سبب نفوذ [[ماتریالیسم|عقاید ماتریالیستی]] و [[مارکسیسم|مارکسیستی]] فرهنگ غرب در ذهن جوانان و با التفات به خلا موجود در حوزه در زمینه این مباحث، تصمیم به ساماندهی بخش آموزش مؤسسه در راه حق که [[آیت‌الله خرازی|آیت‌الله خرازی]] مؤسس آن بود گرفتند. بخش آموزش این مؤسسه، طلاب را بدین شرط می‌پذیرفت که دست کم دو سال درس خارج را گذرانده باشند و پس از گذراندن مصاحبه علمی که آقایان مظاهری، یزدی و استاد مصباح انجام می‌دادند، آنها را می‌پذیرفت. | ||
استاد مصباح، با مشاهده توطئه‌های اعتقادی دشمنان در آغاز انقلاب، بر آن شدند که برای حفظ و نگهداری از نهال نوپای انقلاب، گروهی از طلاب را به اقصی نقاط کشور گسیل دارند و خود نیز درس رسمی حوزه را تعطیل کردند تا برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، بتواند در مراکز گوناگون به سخنرانی و پاسخ به شبهات بپردازند. همچنین نظر به ضرورت امور دانشگاه‌ها در آن سال‌های حساس، استاد مصباح در طرحی، تأسیس مرکزی به نام «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» را پیش نهادند که به تصویب ستاد انقلاب فرهنگی رسید و ثمرات آن تا هم اکنون، در میان دانشگاه‌ها آشکار است. | استاد مصباح، با مشاهده توطئه‌های اعتقادی دشمنان در آغاز انقلاب، بر آن شدند که برای حفظ و نگهداری از نهال نوپای انقلاب، گروهی از طلاب را به اقصی نقاط کشور گسیل دارند و خود نیز درس رسمی حوزه را تعطیل کردند تا برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، بتواند در مراکز گوناگون به سخنرانی و پاسخ به شبهات بپردازند. همچنین نظر به ضرورت امور دانشگاه‌ها در آن سال‌های حساس، استاد مصباح در طرحی، تأسیس مرکزی به نام «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» را پیش نهادند که به تصویب ستاد انقلاب فرهنگی رسید و ثمرات آن تا هم اکنون، در میان دانشگاه‌ها آشکار است. | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۰۶: | ||
با توسعه مؤسسه در راه حق و بنیاد باقر العلوم، و نیز گسترش روز افزون طلاب، نیاز به فضایی گسترده‌تر با امکانات بیشتر، محسوس بود، تا اینکه با تدبیر استاد مصباح و عنایت ویژه حضرت امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای، «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» بنا شد. این مؤسسه هم اکنون نزدیک به یک هزار نفر از طلاب فاضل را تحت پوشش خود قرار داده است و آنان را با علوم روز آشنا می‌سازد. | با توسعه مؤسسه در راه حق و بنیاد باقر العلوم، و نیز گسترش روز افزون طلاب، نیاز به فضایی گسترده‌تر با امکانات بیشتر، محسوس بود، تا اینکه با تدبیر استاد مصباح و عنایت ویژه حضرت امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای، «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» بنا شد. این مؤسسه هم اکنون نزدیک به یک هزار نفر از طلاب فاضل را تحت پوشش خود قرار داده است و آنان را با علوم روز آشنا می‌سازد. | ||
= | == فعالیتهای سیاسی == | ||
=== مبارزه با استبداد === | |||
استاد مصباح، در دوره رژیم ستمشاهی، مبارزات گسترده‌ای را بر ضد آن رژیم و عوامل آن انجام داده‌اند که بخش شایان توجهی از زندگی ایشان را در بر می‌گیرد. در ماجرای [[انجمنهای ایالتی و ولایتی]] و «نهضت روحانیت» به رهبری امام راحل مشارکت فعالی داشتند. | |||
ایشان در ماجرای دستگیری و حبس امام خمینی در زندان قیطریه، نامه مفصلی خدمت ایشان ارسال داشتند که در آن، ضمن تأیید و تشویق امام برای ادامه نهضت و گزارش اوضاع پس از دستگیری ایشان، آزادی ایشان از زندان را پیش بینی کردند. | ایشان در ماجرای دستگیری و حبس امام خمینی در زندان قیطریه، نامه مفصلی خدمت ایشان ارسال داشتند که در آن، ضمن تأیید و تشویق امام برای ادامه نهضت و گزارش اوضاع پس از دستگیری ایشان، آزادی ایشان از زندان را پیش بینی کردند. | ||
این نامه موجب خرسندی امام شد و ایشان از طریق آقای حاج حسن صانعی، از استاد مصباح تشکر کردند. | این نامه موجب خرسندی امام شد و ایشان از طریق آقای حاج حسن صانعی، از استاد مصباح تشکر کردند. | ||
از ابتکارات شهید بهشتی، در پیش از انقلاب، بر قراری جلسات بحث درباره | از ابتکارات شهید بهشتی، در پیش از انقلاب، بر قراری جلسات بحث درباره «[[حکومت اسلامی|حکومت اسلامی]]» بود. شهید بهشتی که به هوشمندی و آینده نگری مشهور بود، بدین می‌اندیشید که پس از پیروزی انقلاب، مبنای انقلاب چه خواهد بود؛ و اگر قرار بود، مبنا حکومت اسلامی باشد، آیا طرحی مدون و جامع از آن وجود خواهد داشت یا خیر.. بدین منظور جلساتی را با حضور آقایان مشکینی، ربانی شیرازی، باهنر، مفتح، مکارم، سبحانی، استاد مصباح و جمعی دیگر برقرار نمود و آنان برای آنکه رژیم به ماهیت آن پی نبرد و در صدد به تعطیلی کشاندن آن بر نیاید، نام آن را مباحث «ولایت» نهادند. | ||
استاد مصباح، دبیری این جلسات را بر عهده گرفته بود. در اثنای کار برخی از آقایان زندانی یا تبعید شدند و شهید بهشتی نیز به [[آلمان]] سفر کرد که سفر او پنج سال به طول انجامید؛ اما استاد مصباح برای ادامه کار از آقایان مظاهری، محمدی گیلانی و یزدی دعوت به همکاری کرد. با بازگشت شهید بهشتی، محصول | استاد مصباح، دبیری این جلسات را بر عهده گرفته بود. در اثنای کار برخی از آقایان زندانی یا تبعید شدند و شهید بهشتی نیز به [[آلمان|آلمان]] سفر کرد که سفر او پنج سال به طول انجامید؛ اما استاد مصباح برای ادامه کار از آقایان مظاهری، محمدی گیلانی و یزدی دعوت به همکاری کرد. با بازگشت شهید بهشتی، محصول تلاشهای چند ساله به تهران انتقال می‌یابد که مع‌الاسف، [[ساواک]] آن دفتر را تعطیل می‌کند و فیشهای تحقیقاتی و دست‌نوشته‌ها را از بین می‌رود! | ||
دیگر از فعالیتهای ایشان در مبارزه با استبداد، همکاری با نشریه مخفی «بعثت» و سپس تأسیس نشریه انقلابی «انتقام» بود. نشریه انتقام با انگیزه مبارزه با دستگاه طاغوت، و گسترش اندیشه‌های امام و حمایت از روحانیت، با همکاری برخی از علاقه‌مندان به امام و با مدیریت استاد مصباح چاپ می‌شد. آنان از ابتدا عهد بسته بودند که در هیچ شرایطی دوستان خود را معرفی نکنند. این نشریه که مفاد آن گاه با واسطه‌هایی از رادیوهای خارجی پخش می‌شد، بارقه امیدی در سرزمین دل شیفتگان امام ایجاد کرده بود که آنها را به مبارزه تشویق می‌کرد و از سوی دیگر، رعب و خشم رژیم شاه را افزون ساخته بود. | دیگر از فعالیتهای ایشان در مبارزه با استبداد، همکاری با نشریه مخفی «بعثت» و سپس تأسیس نشریه انقلابی «انتقام» بود. نشریه انتقام با انگیزه مبارزه با دستگاه طاغوت، و گسترش اندیشه‌های امام و حمایت از روحانیت، با همکاری برخی از علاقه‌مندان به امام و با مدیریت استاد مصباح چاپ می‌شد. آنان از ابتدا عهد بسته بودند که در هیچ شرایطی دوستان خود را معرفی نکنند. این نشریه که مفاد آن گاه با واسطه‌هایی از رادیوهای خارجی پخش می‌شد، بارقه امیدی در سرزمین دل شیفتگان امام ایجاد کرده بود که آنها را به مبارزه تشویق می‌کرد و از سوی دیگر، رعب و خشم رژیم شاه را افزون ساخته بود. | ||
برخی دیگر از | برخی دیگر از فعالیتهای استاد بر ضد رژیم پهلوی به اختصار ذکر می‌شود: | ||
#تنظیم شکوائیه به زبان انگلیسی و ارسال آن به [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] و کمیسیون حقوق بشر؛ | |||
#تنظیم شکوائیه به زبان انگلیسی و ارسال آن به سازمان ملل و کمیسیون حقوق بشر؛ | |||
#ایراد سلسله سخنرانیهای «حکومت اسلامی» در کتابخانه مسجد خیابان ایرانشهر تهران؛ | #ایراد سلسله سخنرانیهای «حکومت اسلامی» در کتابخانه مسجد خیابان ایرانشهر تهران؛ | ||
#مشارکت در تدوین اساسنامه اولین تشکل سازمان یافته مبارزاتی روحانیت، موسوم به تشکل یازده نفری؛ | #مشارکت در تدوین اساسنامه اولین تشکل سازمان یافته مبارزاتی روحانیت، موسوم به تشکل یازده نفری؛ | ||
#چاپ مخفیانه اعلامیه‌ها و | #چاپ مخفیانه اعلامیه‌ها و سخنرانیهای امام؛ | ||
#مشارکت در تهیه | #مشارکت در تهیه دهها نامه و اعلامیه در محکومیت رژیم شاه و حمایت از امام. | ||
= | == مبارزه با جریانهای انحرافی == | ||
تاریخ زندگی استاد مصباح، بیانگر حساسیت ایشان در برابر جریانهای انحرافی بوده است. هر گاه جریانی سعی در تحریف اسلام یا انقلاب اسلامی داشته است، ایشان چون رزمنده‌ای دلیر به میدان آمده، از مبانی اسلام و انقلاب دفاع کرده است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر مبارزان بر این باور بودند که در آغاز باید مبارزات سیاسی را پیش برد و بعد از پیروزی انقلاب، به پالایش فرهنگی جامعه برآمد. اما در این میان بزرگانی چون [[مرتضی مطهری|آیت الله مطهری]] و استاد مصباح یزدی، معتقد بودند که ریشه انحراف را در همان دوره مبارزه باید خشکانید و اسلام ناب و راستین را به ایرانیان و جهانیان شناساند. | |||
ایشان پیش از انقلاب اسلامی، خطر نفوذ [[مارکسیسم|مارکسیسم]] را گوشزد کرده، خود با تدوین کتابها و جزوات و تشکیل کلاسهای نقد مبانی مارکسیسم، به گفتار خود جامه عمل می‌پوشاندند. همچنین با پرده برداری از سخنان برخی روشنفکران، و نیز نقد تز «اسلام منهای روحانیت» پرده از افکار شوم دشمنان اسلام و انقلاب برمی‌داشتند. حساسیت و قاطعیت ایشان در برخورد با این مسائل، چنان بود که گاه برخی از دوستان انقلاب نیز بر ایشان خرده می‌گرفتند و ایشان را به نرمش در برابر مسائل پیش آمده سفارش می‌کردند؛ اما استاد با عزمی پولادین، از مبانی دین مقدس اسلام و از اصول آن از جمله [[توحید]]، [[معاد]] و [[نبوت|نبوت]] که در آن روز مورد هجمه التقاط گرایان بود، دفاع می‌کردند و در این راه از سخنرانی، مناظره، نگاشتن کتاب و مقاله و دیگر ابزارهای تبلیغی بهره می‌بردند و از توهین و تهمت و تهاجم احدی نمی‌هراسیدند. امروز نیز جامعه ما شاهد تلاش استاد مصباح، برای حفظ دستاوردهای انقلاب و مبارزه با جریانهای انحرافی است که به تحریف مبانی اسلامیت و جمهوریت نظام ما می‌پردازند. | |||
= | == درگذشت == | ||
ایشان به دنبال یک دوره بیماری گوارشی شدید مدتی در بستر بیماری بودند و نهایتا پس از سالها تلاش و مبارزه و اقدامات ارزنده در تاریخ ۱۲ [[دی ماه]] سال ۱۳۹۹ هجری شمسی در سن ۸۶ سالگی دار فانی را وداع گفتند و در [[حرم حضرت معصومه]] در کنار قبر استاد خویش [[محمد تقی بهجت|آیت‌الله‌العظمی بهجت]] برای همیشه آرام گرفتند. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[حوزه علمیه قم]] | |||
* [[حرم فاطمه بنت موسی بن جعفر|حرم حضرت معصومه(سلام الله عِلِیها)]] | |||
* [[مدرسه فیضیه]] | |||
==منابع== | |||
* [http://eheyat.com/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD-%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D9%88%D8%B3/ برگرفته از سایت زندگینامه آیت‌الله مصباح یزدی رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی eheyat.com] | |||
* [https://www.hawzahnews.com/news/937437/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD-%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C برگرفته از سایت مروری بر زندگینامه آیت‌الله مصباح‌یزدی - خبرگزاری حوزه www.hawzahnews.com] | |||
* [https://jameehmodarresin.org/75/%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%82%DB%8C-%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD-%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C-%D8%B1%D9%87/ برگرفته از سایت آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی (ره) - جامعه مدرسین حوزه علمیه قم jameehmodarresin.org] | |||
[[رده: عالمان]] | {{علمای اسلام}} | ||
[[رده: عالمان شیعه]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان شیعه]] | |||
[[رده:فیلسوفان]] | |||
[[رده:ایران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۰۷
| محمد تقی مصباح یزدی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد تقی مصباح یزدی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۳۱۳ ش، ۱۹۳۵ م، ۱۳۵۳ ق |
| محل تولد | یزد |
| سال درگذشت | ۱۳۹۹ ش، ۲۰۲۱ م، ۱۴۴۲ ق |
| محل درگذشت | تهران |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها |
|
محمدتقی مصباح یزدی فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن و از اندیشمندان و اساتید حوزه علمیه قم بود. ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی و ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت از سوابق او است. مصباح یزدی، آثار متعددی درباره علوم اسلامی از جمله تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی مراکز حوزوی و دانشگاهی است و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست. وی در ۱۲ دی ماه ۱۳۹۹ش، بر اثر بیماری در تهران درگذشت و در ۱۵ دی پس از تشییع در قم، در حرم حضرت معصومه(سلام الله عِلِیها) دفن شد.
زندگینامه
محمد تقی مصباح یزدی در سال 1313 هجری شمسی در شهر كویری یزد دیده به جهان گشود. وی تحصیلات مقدماتی حوزوی را در یزد به پایان رساند و برای تحصیلات تكمیلی علوم اسلامی عازم نجف شد؛ ولی به علت مشكلات فراوان مالی، بعد از یكسال برای ادامه تحصیل به قم هجرت كرد. از سال 1331 تا سال 1339 ه. ش در دروس امام خمینی شركت و در همین زمان، در درس تفسیر قرآن، شفای ابن سینا و اسفار ملاصدرا از وجود علامه طباطبایی كسب فیض كرد. وی حدود پانزده سال در درس فقه آیت‌الله بهجت شركت داشت. بعد از آن كه دوره درسی ایشان با حضرت امام به علت تبعید حضرت امام قطع شد، معظم له به تحقیق در مباحث اجتماعی اسلام، از جمله بحث جهاد، قضا و حكومت اسلامی، پرداخت.
وی در مقابله با رژیم پهلوی نیز حضوری فعال داشت كه از آن جمله، همكاری با شهید بهشتی، شهید باهنر و هاشمی رفسنجانی است و در این بین، در انتشار دو نشریه با نامهای “بعثت” و “انتقام” نقش داشت كه تمام امور انتشاراتی اثر دوم نیز به عهده معظّم له بود. سپس در اداره، مدرسه حقانی به همراه آیت‌الله جنتی، شهید بهشتی و شهید قدوسی فعالیت داشت و حدود ده سال در آن مكان به تدریس فلسفه و علوم قرآنی پرداخت. از آن پس، قبل و بعد از انقلاب اسلامی با حمایت و ترغیب امام خمینی، چندین دانشگاه، مدرسه و مؤسسه را راه اندازی كرد كه از مهم‌ترین آنها می‌توان از بخش آموزش در مؤسسه در راه حق، دفتر همكاری حوزه و دانشگاه و بنیاد فرهنگی باقرالعلوم نام برد.
ایشان در سال 1369 به عنوان نماینده مجلس خبرگان از استان خوزستان و بعدا نیز از تهران به نمایندگی مجلس خبرگان برگزیده شده است. ایشان دارای تألیفات و آثار متعددی در زمینه‌های فلسفه اسلامی، الهیّات، اخلاق و عقاید می‌باشد. مصباح یزدی، آثار متعددی درباره علوم اسلامی از جمله تفسیر، فلسفه، اخلاق و معارف اسلامی دارد. «آموزش فلسفه» و «آموزش عقاید» متن درسی مراکز حوزوی و دانشگاهی است و به زبانهای مختلف ترجمه شده است. «معارف قرآن»، «اخلاق در قرآن»، «نظریه سیاسی اسلام» و «نظریه حقوقی اسلام» از جمله آثار اوست. محمدتقی مصباح یزدی، در ۱۲ دی ۱۳۹۹ش، بر اثر بیماری در تهران درگذشت و در ۱۵ دی پس از تشییع در قم، در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.
تولد و دوران کودکی
محمد تقی مصباح یزدی، در یازدهم بهمن ماه سال هزار و سیصد و سیزده، برابر با هفدهم ربیع‌الاول هزار و سیصد و پنجاه و سه قمری، در خانواده‌ای مذهبی در شهر یزد به جهان چشم گشود.
زندگی مادی خانواده استاد مصباح، در سطح پائینی بود ولی عشق به خاندان پیامبر در دل و جان این خانواده موج می‌زد و در دورانی که خفقان رضاخانی بر همه جا سایه گسترده بود و بر پایی هر گونه مراسم عزاداری جرم به شمار می‌آمد، در شبهای محرم، در زیرزمین منزل ایشان، مجلس سوگواری برای سالار شهیدان بر پا می‌شد و نیز شبهای جمعه، در منزل پدر بزرگ ایشان حاج علی اکبر گیوه‌چی یزدی دعای کمیل خوانده می‌شد و هر صبح جمعه نیز دعای ندبه برگزار می‌گشت؛ به گونه‌ای که پدر استاد، دعای ندبه را از حفظ قرائت می‌کرد.
دوران تحصیل
استاد مصباح یزدی که در دامان چنین خانواده‌ای پرورده شده بود، با ورود به دبستان، همه ساله، شاگرد ممتاز مدرسه شناخته می‌شد و این مسأله باعث شده بود که مورد محبت فراوان معلمان واقع شود. در روزگاری که استاد، دوره دبستان را می‌گذرانید، جامعه، اقبالی به علوم دینی نشان نمی‌داد. تبلیغات رضا خانی، می‌کوشید تا نسل جوان را نسبت به روحانیّت بدبین کند. پر واضح است در چنین فضایی، چنانچه شاگرد ممتازی چون محمد تقی مصباح یزدی بخواهد به تحصیلات حوزوی روی آورد، شگفتی هم‌شاگردی‌ها و استادان و معلمان را بر خواهد انگیخت! از سوی دیگر، جذبه معنوی «مرحوم حاج شیخ احمد آخوندی» که از خویشاوندان مادری استاد و مقیم نجف بود و گهگاه برای سرکشی موقوفه‌ای که متولی آن بود، به یزد می‌آمد و میهمان خانواده استاد می‌شد، شیفتگی وی به تحصیل علوم دینی را دو چندان می‌ساخت.
رؤیای ورود به حوزه، در سال تحصیلی ۲۶ ـ ۱۳۲۵ که دوره ابتدایی ایشان پایان یافته بود، متحقق شد؛ آن هم در تابستان! فصلی که نوجوانان را به تفریح و سرگرمی‌های جذاب فرا می‌خواند! اما شیفتگی استاد، او را به یکی از حجره‌های مدرسه شفیعیه یزد کشاند. همّت و جدیت او باعث شد که مقدمات و سطوح متوسطه را در مدت چهار سال فرا گیرد. در همین سالها بود که «حاج شیخ احمد آخوندی» دیگر بار به یزد آمد و با مشاهده تلاش شایان طلبه جوان، او را برای هجرت به نجف اشرف و ادامه تحصیل در آن حوزه سترگ، تشویق کرد. همچنین خانواده او را به منظور حمایت از او به مهاجرت به نجف، ترغیب نمود.
این گونه بود که اعضای خانواده، همگی در اواخر سال ۱۳۳۰ رهسپار نجف شدند. شش ماه گذشت و وضع مالی خانواده نابسامان شد و تلاشهای پدر برای کسب در آمد کارگر نیفتاد و آنان مجبور به بازگشت به ایران شدند. والدین استاد به دلیل دلبستگی فراوان به وی، حاضر نشدند که او به تنهایی در نجف بماند و به ناچار، ایشان نیز رهسپار ایران شد. پس از پا نهادن به ایران به تهران آمد و تابستان آن‌سال را همراه با خانواده در تهران ماند.
بیست روز مانده به آغاز درس‌ها، در حالی که توانسته بود رضایت خانواده را جلب کند، راهی قم شد و پس از مدتی، با سختی فراوان، توانست در مدرسه فیضیه، حجره بگیرد و در دروس «مکاسب»، «کفایه» و «منظومه» شرکت کند. در این دوره چنان مطالعه و مباحثه وقت او را پر کرده بود که به گفته خود، در شبانه روز، پنج یا شش ساعت برای خواب باقی مانده بود.
هنوز کفایه و مکاسب را به پایان نبرده بود که گهگاه برای کسب آمادگی، در درس «امام خمینی» حاضر می‌شد و شخصیت امام تأثیر شگرفی در زندگی ایشان گذاشت. در کنار درس امام در درس فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی نیز شرکت می‌جست و در همین سالها، با شخصیت علامه‌طباطبایی انس فراوانی پیدا کرده بود و در مجالس درس عمومی و خصوصی ایشان حضور می‌یافت. از دیگر کسانی که ایشان سال‌های متمادی را به تحصیل نزد او گذراند، آیه الله‌العظمی بهجت بود. وی در طول این سالها، بنا به گفته هم دوره‌ای‌ها، با دقت فراوان و با جهد و تلاش شایان به تحصیل علوم می‌پرداخت و همزمان به تهذیب نفس و ایجاد سجایای اخلاقی اهتمام ویژه نشان می‌داد.
دوستان
شیخ محمدتقی مصباح یزدی به دوستی‌های سالم و تعالی بخش، اهتمام ویژه‌ای داشت. از دوستان قدیمی ایشان، «شیخ محمد حسین بهجتی اردکانی» و برادر ایشان، مرحوم «شیخ علی بهجتی»، «شیخ علی پهلوانی»، «میرزا حسن نوری» و «شیخ علی اکبر مسعودی خمینی» ـ تولیت سابق آستانه مقدسه حضرت معصومه را می‌توان نام برد.
رفت و آمدهای ایشان به مدرسه حجتیه باعث شد که با دکتر باهنر، آقای هاشمی رفسنجانی و آیه الله خامنه‌ای نیز دوستی دامنه داری پیدا کند که زمینه ساز مبارزات ایشان بر ضد رژیم طاغوت شد. همچنین از دوستان قدیمی ایشان، باید از «آیه الله دکتر بهشتی» نام برد که استاد مصباح، سالیان متمادی با ایشان به مبارزه بر ضد رژیم، تشکیل گروه تحقیق پیرامون مباحث حکومت اسلامی و همکاری در مدرسه علمیه حقانی پرداخته‌اند.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آموخته‌ها
استاد مصباح، علوم گوناگون اسلامی را در محضر استادان حوزه آموخته‌اند و به مطالعه و تدبر فراوان در آن پرداخته‌اند. ایشان در فقه و اصول با بهره بردن از محضر استادانی چون آیات عظام بروجردی، اراکی، امام خمینی و بهجت در سن بیست و هفت سالگی به درجه اجتهاد رسیدند. در علم تفسیر نیز با بهره از دیدگاهها و سفارشهای خصوصی علامه طباطبایی، توانستند روش صحیح تعمّق و تفکّر در قرآن را بیاموزند تا آنجا که علامه کار بازخوانی المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب) پیش از چاپ را به او سپردند.
استاد خود نیز ضمن برگزاری دروس تفسیر موضوعی قرآن، کتابهایی در این زمینه نگاشته‌اند که بدان اشاره خواهد شد.
آیت الله مصباح یزدی، در فلسفه، «اسفار» و «شفا» را نزد علامه فرا گرفتند و خود، سالها به تدریس فلسفه اسلامی و غرب در حوزه‌های علمیه پرداختند؛ به گونه‌ای که امروزه، یکی از برجسته‌ترین استادان فلسفه به شمار می‌آیند و کتاب آموزش فلسفه ایشان، در مراکز مختلف فرهنگی تدریس می‌شود. ایشان در بسیاری از مسائل فلسفه ـ به گفته اهل فن ـ نوآوریهایی نیز انجام داده‌اند و شاگردان بسیاری را تربیت نموده‌اند. استاد ضمن تحصیل دروس حوزه در کلاسهای فیزیک، شیمی و… شرکت نموده، زبانهای خارجی فرانسه و انگلیسی را نیز تا حدی آموخته‌اند.
تدریس
ایشان تدریس منظم خود را، در مدرسه علمیه حقانی آغاز کرد. در آغاز به تدریس مباحث قرآنی، تفسیر و مباحث اخلاقی و تربیتی پرداخت از جمله، کتاب «فلسفتنا» نوشته شهید سید محمدباقر صدر را برای اولین بار در حوزه تدریس کرد. در مؤسسه «در راه حق» نیز به تدریس «فلسفتنا»، «اقتصادنا» نوشته شهید صدر، و «نهایه الحکمه»، نوشته علامه طباطبایی مشغول بود.
درس «اسفار اربعه» و «شفا» نیز از دروسی بود که استاد، به علاقه‌مندان به فلسفه، می‌آموخت. هم اکنون نیز ایشان به تدریس و تربیت طلاب فرهیخته می‌پردازد. از شاگردان معروف درس ایشان می‌توان «استاد غلامرضا فیاضی»، «استاد محمود رجبی»، «دکتر مرتضی آقا تهرانی»، «دکتر عباسعلی شاملی»، «دکتر احمد رهنمایی» و «استاد محسن غرویان» و بسیاری دیگر را نام برد.
تألیفات و آثار
استاد مصباح یزدی، کتب فراوانی در زمینه‌های گوناگون اسلامی، نگاشته است که بخشی از آنها مربوط به پیش از انقلاب و برخی مربوط به بعد از انقلاب می‌باشد. نظر به گستردگی و فراوانی کتاب‌های ایشان به چند کتاب مهم ایشان اشاره می‌کنیم:
- خداشناسی؛
- کیهان‌شناسی؛
- انسان‌شناسی؛
- راه و راهنماشناسی؛
- قرآن‌شناسی؛
- اخلاق در قرآن؛
- جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن؛
- حقوق و سیاست در قرآن؛
- آموزش فلسفه؛
- شرح نهایه الحکمه؛
- شرح جلد اول اسفار الاربعه؛
- شرح جلد هشتم اسفار الاربعه؛
- دروس فلسفه اخلاق؛
- خودشناسی برای خودسازی؛
- بر درگاه دوست؛
- نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم؛
- آموزش عقاید؛
- قرآن در آیینه نهج البلاغه؛
- نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه.
و ده‌های کتاب دیگر. هم اکنون کتابها و آثار استاد در مراکز مختلف فرهنگی تدریس می‌شود و بخشی از آثار ایشان نیز در حال تدوین و چاپ است. ویژگی بارز آثار ایشان، عمق، سادگی و روانی، جذابیت و به روز بودن آن است که تحسین بسیاری از مردم و استادان را در پی داشته است.
خدمات
مصباح یزدی، در زمینه علمی و فرهنگی، از دیر باز، خدمات شایانی را ارزانی داشته‌اند و هر دوره ـ بنا به مقتضیات آن دوره ـ حرکت فرهنگی متناسبی را آغاز نموده‌اند. جدیّت ایشان و نیز نظم و واقع‌بینی ممتاز ایشان، باعث می‌شد که اغلب حرکتهای فرهنگی ایشان، نتایج مثبتی را به همراه آورد. استاد مصباح، از ابتدای ورود خود به حوزه علمیه قم، متوجه کاستی‌های موجود در این حوزه شده بودند و آن گونه که خود نقل می‌کردند، در انتظار فرصتی بودند تا بتوانند برای آن، راه حلی مناسب پیدا کنند. ایشان نارسایی‌های موجود را در سه حوزه نظام آموزشی، مسائل اخلاقی و روند تبلیغی بازشناخته بودند و آنها را در نامهای تنظیم کرده بودند.
این نامه که آیت الله مشکینی آن را با خطی خوش باز نوشته بود، امضای دویست تن از بزرگان حوزه، از جمله آیت الله حاج آقا مرتضی حائری و مرحوم آیت الله فکور را به همراه داشت. ایشان این نامه را به محضر حضرت آیت الله‌العظمی بروجردی تقدیم داشتند و آیت الله بروجردی نیز نامه را مورد عنایت قرار داده، محتوای آن را تأیید نمودند و در جمع علمای تراز اوّل حوزه که به مناسبت عید نوروز خدمت ایشان شرفیاب شده بودند، مطرح کردند و درخواست کردند نسبت به تشکیل درس اخلاق در حوزه و جبران کاستی‌های حوزه تدابیری اندیشیده شود.
آرمان‌های اصلاحی حوزه، مدرسه‌ای جدید را می‌طلبید که با یک برنامه ریزی ویژه، بتواند طلاب کوشا و با استعداد را در مدتی کوتاه‌تر و با کیفیتی بهتر به جامعه ارزانی دارد. این مهم، با همت شهید آیت الله بهشتی و مرحوم آیه الله ربانی شیرازی میسر شد و مدرسه‌ای با نام «حقانی» تأسیس شد. این مدرسه را فردی خیّر به نام حاجی حقانی ساخت که خود، از تاجران زنجان و از ارادتمندان به حوزه روحانیت شیعه بود. مرحوم آیه الله قدوسی نیز به ریاست این مدرسه منصوب گردید. شهید قدوسی نیز از استاد مصباح برای تدریس دعوت به عمل آورد و استاد نیز به تدریس فلسفه، تفسیر و اخلاق پراخت. پس از چهار سال، به درخواست شهید قدوسی مبنی بر شورایی شدن اداره مدرسه، استاد به عضویت هیأت مدیره آن مدرسه در می‌آیند. ثمره این تلاش جمعی، تربیت طلابی فرهیخته بود که هم اکنون در نهادهای گوناگون نظام جمهوری اسلامی به فعالیت می‌پردازند.
پذیرفتن بخش آموزش مؤسسه “در راه حق” نیز از فعالیتهای مثبت و از خدمات شایان استاد مصباح یزدی بود. ایشان به سبب نفوذ عقاید ماتریالیستی و مارکسیستی فرهنگ غرب در ذهن جوانان و با التفات به خلا موجود در حوزه در زمینه این مباحث، تصمیم به ساماندهی بخش آموزش مؤسسه در راه حق که آیت‌الله خرازی مؤسس آن بود گرفتند. بخش آموزش این مؤسسه، طلاب را بدین شرط می‌پذیرفت که دست کم دو سال درس خارج را گذرانده باشند و پس از گذراندن مصاحبه علمی که آقایان مظاهری، یزدی و استاد مصباح انجام می‌دادند، آنها را می‌پذیرفت.
استاد مصباح، با مشاهده توطئه‌های اعتقادی دشمنان در آغاز انقلاب، بر آن شدند که برای حفظ و نگهداری از نهال نوپای انقلاب، گروهی از طلاب را به اقصی نقاط کشور گسیل دارند و خود نیز درس رسمی حوزه را تعطیل کردند تا برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، بتواند در مراکز گوناگون به سخنرانی و پاسخ به شبهات بپردازند. همچنین نظر به ضرورت امور دانشگاه‌ها در آن سال‌های حساس، استاد مصباح در طرحی، تأسیس مرکزی به نام «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» را پیش نهادند که به تصویب ستاد انقلاب فرهنگی رسید و ثمرات آن تا هم اکنون، در میان دانشگاه‌ها آشکار است.
دیگر از خدمات آیت الله مصباح یزدی، تأسیس «بنیاد فرهنگی باقر العلوم» بود که فارغ التحصیلان مؤسسه در راه حق را برای گذراندن دوره‌های تخصصی علوم انسانی به خود فرا می‌خواند. این مرکز، در یازده رشته به خدمات می‌پرداخت که عبارت بودند از: علوم قرآنی، اقتصاد، تاریخ، کلام و دین شناسی، روان‌شناسی، علوم تربیتی، مدیریت، علوم سیاسی، فلسفه، حقوق و جامعه‌شناسی.
با توسعه مؤسسه در راه حق و بنیاد باقر العلوم، و نیز گسترش روز افزون طلاب، نیاز به فضایی گسترده‌تر با امکانات بیشتر، محسوس بود، تا اینکه با تدبیر استاد مصباح و عنایت ویژه حضرت امام خمینی و آیت الله خامنه‌ای، «مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی» بنا شد. این مؤسسه هم اکنون نزدیک به یک هزار نفر از طلاب فاضل را تحت پوشش خود قرار داده است و آنان را با علوم روز آشنا می‌سازد.
فعالیتهای سیاسی
مبارزه با استبداد
استاد مصباح، در دوره رژیم ستمشاهی، مبارزات گسترده‌ای را بر ضد آن رژیم و عوامل آن انجام داده‌اند که بخش شایان توجهی از زندگی ایشان را در بر می‌گیرد. در ماجرای انجمنهای ایالتی و ولایتی و «نهضت روحانیت» به رهبری امام راحل مشارکت فعالی داشتند. ایشان در ماجرای دستگیری و حبس امام خمینی در زندان قیطریه، نامه مفصلی خدمت ایشان ارسال داشتند که در آن، ضمن تأیید و تشویق امام برای ادامه نهضت و گزارش اوضاع پس از دستگیری ایشان، آزادی ایشان از زندان را پیش بینی کردند.
این نامه موجب خرسندی امام شد و ایشان از طریق آقای حاج حسن صانعی، از استاد مصباح تشکر کردند.
از ابتکارات شهید بهشتی، در پیش از انقلاب، بر قراری جلسات بحث درباره «حکومت اسلامی» بود. شهید بهشتی که به هوشمندی و آینده نگری مشهور بود، بدین می‌اندیشید که پس از پیروزی انقلاب، مبنای انقلاب چه خواهد بود؛ و اگر قرار بود، مبنا حکومت اسلامی باشد، آیا طرحی مدون و جامع از آن وجود خواهد داشت یا خیر.. بدین منظور جلساتی را با حضور آقایان مشکینی، ربانی شیرازی، باهنر، مفتح، مکارم، سبحانی، استاد مصباح و جمعی دیگر برقرار نمود و آنان برای آنکه رژیم به ماهیت آن پی نبرد و در صدد به تعطیلی کشاندن آن بر نیاید، نام آن را مباحث «ولایت» نهادند.
استاد مصباح، دبیری این جلسات را بر عهده گرفته بود. در اثنای کار برخی از آقایان زندانی یا تبعید شدند و شهید بهشتی نیز به آلمان سفر کرد که سفر او پنج سال به طول انجامید؛ اما استاد مصباح برای ادامه کار از آقایان مظاهری، محمدی گیلانی و یزدی دعوت به همکاری کرد. با بازگشت شهید بهشتی، محصول تلاشهای چند ساله به تهران انتقال می‌یابد که مع‌الاسف، ساواک آن دفتر را تعطیل می‌کند و فیشهای تحقیقاتی و دست‌نوشته‌ها را از بین می‌رود!
دیگر از فعالیتهای ایشان در مبارزه با استبداد، همکاری با نشریه مخفی «بعثت» و سپس تأسیس نشریه انقلابی «انتقام» بود. نشریه انتقام با انگیزه مبارزه با دستگاه طاغوت، و گسترش اندیشه‌های امام و حمایت از روحانیت، با همکاری برخی از علاقه‌مندان به امام و با مدیریت استاد مصباح چاپ می‌شد. آنان از ابتدا عهد بسته بودند که در هیچ شرایطی دوستان خود را معرفی نکنند. این نشریه که مفاد آن گاه با واسطه‌هایی از رادیوهای خارجی پخش می‌شد، بارقه امیدی در سرزمین دل شیفتگان امام ایجاد کرده بود که آنها را به مبارزه تشویق می‌کرد و از سوی دیگر، رعب و خشم رژیم شاه را افزون ساخته بود.
برخی دیگر از فعالیتهای استاد بر ضد رژیم پهلوی به اختصار ذکر می‌شود:
- تنظیم شکوائیه به زبان انگلیسی و ارسال آن به سازمان ملل و کمیسیون حقوق بشر؛
- ایراد سلسله سخنرانیهای «حکومت اسلامی» در کتابخانه مسجد خیابان ایرانشهر تهران؛
- مشارکت در تدوین اساسنامه اولین تشکل سازمان یافته مبارزاتی روحانیت، موسوم به تشکل یازده نفری؛
- چاپ مخفیانه اعلامیه‌ها و سخنرانیهای امام؛
- مشارکت در تهیه دهها نامه و اعلامیه در محکومیت رژیم شاه و حمایت از امام.
مبارزه با جریانهای انحرافی
تاریخ زندگی استاد مصباح، بیانگر حساسیت ایشان در برابر جریانهای انحرافی بوده است. هر گاه جریانی سعی در تحریف اسلام یا انقلاب اسلامی داشته است، ایشان چون رزمنده‌ای دلیر به میدان آمده، از مبانی اسلام و انقلاب دفاع کرده است. پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر مبارزان بر این باور بودند که در آغاز باید مبارزات سیاسی را پیش برد و بعد از پیروزی انقلاب، به پالایش فرهنگی جامعه برآمد. اما در این میان بزرگانی چون آیت الله مطهری و استاد مصباح یزدی، معتقد بودند که ریشه انحراف را در همان دوره مبارزه باید خشکانید و اسلام ناب و راستین را به ایرانیان و جهانیان شناساند.
ایشان پیش از انقلاب اسلامی، خطر نفوذ مارکسیسم را گوشزد کرده، خود با تدوین کتابها و جزوات و تشکیل کلاسهای نقد مبانی مارکسیسم، به گفتار خود جامه عمل می‌پوشاندند. همچنین با پرده برداری از سخنان برخی روشنفکران، و نیز نقد تز «اسلام منهای روحانیت» پرده از افکار شوم دشمنان اسلام و انقلاب برمی‌داشتند. حساسیت و قاطعیت ایشان در برخورد با این مسائل، چنان بود که گاه برخی از دوستان انقلاب نیز بر ایشان خرده می‌گرفتند و ایشان را به نرمش در برابر مسائل پیش آمده سفارش می‌کردند؛ اما استاد با عزمی پولادین، از مبانی دین مقدس اسلام و از اصول آن از جمله توحید، معاد و نبوت که در آن روز مورد هجمه التقاط گرایان بود، دفاع می‌کردند و در این راه از سخنرانی، مناظره، نگاشتن کتاب و مقاله و دیگر ابزارهای تبلیغی بهره می‌بردند و از توهین و تهمت و تهاجم احدی نمی‌هراسیدند. امروز نیز جامعه ما شاهد تلاش استاد مصباح، برای حفظ دستاوردهای انقلاب و مبارزه با جریانهای انحرافی است که به تحریف مبانی اسلامیت و جمهوریت نظام ما می‌پردازند.
درگذشت
ایشان به دنبال یک دوره بیماری گوارشی شدید مدتی در بستر بیماری بودند و نهایتا پس از سالها تلاش و مبارزه و اقدامات ارزنده در تاریخ ۱۲ دی ماه سال ۱۳۹۹ هجری شمسی در سن ۸۶ سالگی دار فانی را وداع گفتند و در حرم حضرت معصومه در کنار قبر استاد خویش آیت‌الله‌العظمی بهجت برای همیشه آرام گرفتند.
جستارهای وابسته
منابع
- برگرفته از سایت زندگینامه آیت‌الله مصباح یزدی رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی eheyat.com
- برگرفته از سایت مروری بر زندگینامه آیت‌الله مصباح‌یزدی - خبرگزاری حوزه www.hawzahnews.com
- برگرفته از سایت آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی (ره) - جامعه مدرسین حوزه علمیه قم jameehmodarresin.org
