ابوبصیر مرادی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''ابوبصیر مرادی''' (ابوبصیر لیث بن بختری مرادی)، از راویان بزرگ و عالیقدر [[شیعه]] و نامش لیث بن بَخْتَر | '''ابوبصیر مرادی''' (ابوبصیر لیث بن بختری مرادی)، از راویان بزرگ و عالیقدر [[شیعه]] و نامش لیث بن بَخْتَر مرادی است. از خاصّان حضرت [[امام باقر (علیه‌السلام)|امام باقر]] و [[امام صادق(ع)|امام صادق]](علیهماالسلام) است. کشی وی را در عدد اصحاب اجماع برشمرده است. | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
ابوبصیر لیث بن بختری مرادی از رجال امامی کوفه در نیمۀ نخست سدۀ ۲ ق است. کنیۀ اصلی او را ابن‌غضائری<ref>(نک: علامۀ حلّی، ۱۳۷)</ref> و [[نجاشی]]<ref>(ص ۳۲۱)</ref> «ابومحمد» و [[ابن ندیم]]<ref>(ص ۲۷۵)</ref> و [[شیخ طوسی|طوسی]]<ref>(رجال، ۲۷۸)</ref> «ابویحیی» آورده‌اند و طوسی<ref>(همان، ۱۳۴)</ref> او را از اهل کوفه شمرده است. | |||
==مصاحبت با معصوم== | |||
وی در منابع رجالی هم از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و هم از اصحاب امام صادق (علیه‌السلام) محسوب شده است<ref>(برقی، الرجال، ۱۳، ۱۸؛ کشی، ۱۷۰؛ مفید، الاختصاص، ۸۳؛ طوسی، همان، ۱۳۴، ۲۷۸؛ نجاشی، همانجا).</ref> ولی در اسانید روایات، نمونه‌ای قطعی برای روایت او از امام باقر (علیه‌السلام) دیده نمی‌شود<ref>(برای موارد قابل‌تردید، نک: مفید، المقنعة، ۳۸، سطر ۲۷؛ فخار بن محمد، ۸۴؛ قس: کلینی، ۳ / ۵۰۹؛ مجلسی، ۳۵ / ۱۱۲).</ref> ابوبصیر مرادی همچنین از برخی راویان حدیث اهل‌بیت چون عبدالکریم بن عتبۀ هاشمی (از اصحاب امامان صادقین و کاظم (علیهم‌السلام)) روایت کرده است<ref>(ابن بابویه، محمد، «مشیخة»، ۵۵).</ref> در سلسلۀ سند حدیثی از [[المحاسن (کتاب)|المحاسن]] [[برقی]]<ref>(ص ۳۷)</ref> روایت لیث مرادی از ابوبصیر<ref>(شاید اسدی)</ref> دیده می‌شود و باتوجه به آنچه ذکر شد و اینکه نجاشی<ref>(همانجا)</ref> لیث مرادی را «ابوبصیر اصغر» خوانده است، دور نیست که وی قدری نسبت به ابوبصیر اسدی تأخر طبقه داشته باشد. | |||
==ابوبصیر مرادی و فطحیه== | |||
ابوبصیر مرادی، همان‌طور که شعیب عقرقوفی اظهار داشته است<ref>(کشی، ۱۷۲)</ref>، وفات امام صادق (علیه‌السلام) را درک کرده است، ولی گزارش صریحی در مورد موضع‌گیری او در قبال [[افطحیه|فطحیه]] دیده نمی‌شود. روایت عقرقوفی حاکی است که ابوبصیر مرادی به امامت امام کاظم (علیه‌السلام) باور نداشته است<ref>(کشی، همانجا، شم ۲۹۳، نیز شم ۲۹۲؛ طوسی، تهذیب، ۱۰ / ۲۵)</ref> و گفتار ابن غضائری، رجال‌شناس اثناعشری اشارت دارد که مذهب وی مستقیم نبوده است<ref>(نک: علامۀ حلی، همانجا).</ref>. | |||
== ابوبصیر مرادی و فطحیه == | |||
ابوبصیر مرادی، همان‌طور که شعیب عقرقوفی اظهار داشته است<ref>(کشی، ۱۷۲)</ref>، وفات امام صادق (علیه‌السلام) را درک کرده است، ولی گزارش صریحی در مورد موضع‌گیری او در قبال فطحیه دیده نمی‌شود. روایت عقرقوفی حاکی است که ابوبصیر مرادی به امامت امام کاظم (علیه‌السلام) باور نداشته است<ref>(کشی، همانجا، شم ۲۹۳، نیز شم ۲۹۲؛ طوسی، تهذیب، ۱۰ / ۲۵)</ref> و گفتار ابن غضائری، رجال‌شناس اثناعشری اشارت دارد که مذهب وی مستقیم نبوده است<ref>(نک: علامۀ حلی، همانجا).</ref>. | |||
در مورد رابطۀ او با امام کاظم (علیه‌السلام)، اگرچه طوسی در الفهرست<ref>(ص ۱۳۰)</ref> و رجال<ref>(ص ۳۵۸)</ref> او را در زمرۀ اصحاب آن حضرت آورده است، ولی این نکته در کلام برقی، کشی و نجاشی تأیید نشده و در اسانید روایات نیز روایت او از امام کاظم (علیه‌السلام) به اثبات نرسیده است. اگر شواهد پراکندۀ یاد شده را در کنار روایات ستایش‌آمیز فطحیان دربارۀ ابوبصیر مرادی قرار دهیم، به نتیجه‌گیری دربارۀ گرایش مذهبی ابوبصیر مرادی کمک خواهد کرد. | در مورد رابطۀ او با امام کاظم (علیه‌السلام)، اگرچه طوسی در الفهرست<ref>(ص ۱۳۰)</ref> و رجال<ref>(ص ۳۵۸)</ref> او را در زمرۀ اصحاب آن حضرت آورده است، ولی این نکته در کلام برقی، کشی و نجاشی تأیید نشده و در اسانید روایات نیز روایت او از امام کاظم (علیه‌السلام) به اثبات نرسیده است. اگر شواهد پراکندۀ یاد شده را در کنار روایات ستایش‌آمیز فطحیان دربارۀ ابوبصیر مرادی قرار دهیم، به نتیجه‌گیری دربارۀ گرایش مذهبی ابوبصیر مرادی کمک خواهد کرد. | ||
از آن جمله باید به روایتی به نقل از علی بن اسباط فطحی اشاره کرد که در آن نام ابوبصیر مرادی در شمار چند تن از اصحاب امامان باقر و صادق (علیهماالسلام) یاد شده و در انتخاب شخصیت‌ها تأثیر دیدگاه فطحی احساس می‌شود <ref>(نک: کشی، ۹-۱۰؛ مفید، الاختصاص، ۶۱-۶۲).</ref> در روایتی دیگر از طریق علی بن اسباط، ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن دانسته شده که در حیات و ممات، زینت و آبروی اهل‌بیت بوده، از مصادیق قوّامون به قسط، سابقون و مقرّبون شمرده می‌شدند<ref>(کشی، ۱۷۰، شم ۲۸۷، نیز ۲۳۸- ۲۳۹، شم ۴۳۲).</ref> در روایت دیگر نیز از طریق علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی، ابوبصیر مرادی در عداد چهار تن اوتاد زمین و اعلام دین محسوب شده است<ref>(همو، ۲۳۸، شم ۴۳۲).</ref>. | از آن جمله باید به روایتی به نقل از علی بن اسباط فطحی اشاره کرد که در آن نام ابوبصیر مرادی در شمار چند تن از اصحاب امامان باقر و صادق (علیهماالسلام) یاد شده و در انتخاب شخصیت‌ها تأثیر دیدگاه فطحی احساس می‌شود <ref>(نک: کشی، ۹-۱۰؛ مفید، الاختصاص، ۶۱-۶۲).</ref> در روایتی دیگر از طریق علی بن اسباط، ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن دانسته شده که در حیات و ممات، زینت و آبروی اهل‌بیت بوده، از مصادیق قوّامون به قسط، سابقون و مقرّبون شمرده می‌شدند<ref>(کشی، ۱۷۰، شم ۲۸۷، نیز ۲۳۸- ۲۳۹، شم ۴۳۲).</ref> در روایت دیگر نیز از طریق علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی، ابوبصیر مرادی در عداد چهار تن اوتاد زمین و اعلام دین محسوب شده است<ref>(همو، ۲۳۸، شم ۴۳۲).</ref>. | ||
اما از دیدگاه منابع غیرفطحی در بادی‌امر باید به روایات پراکنده‌ای توجه کرد که | اما از دیدگاه منابع غیرفطحی در بادی‌امر باید به روایات پراکنده‌ای توجه کرد که کشّی نقل کرده و این در حالی است که خود در تمییز ابوبصیرها (دست‌کم براساس نسخۀ موجود از کتاب وی) به شدت دچار خلط بوده است. کشّی علاوه بر روایات علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی که یاد شد، دو روایت دیگر نقل کرده که در آنها ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن «مخبتین» مژده‌ور به بهشت و نیز از احیاکنندگان حدیث اهل حدیث و امانتداران حلال و حرام خداوند دانسته شده است<ref>(ص ۱۳۶، شم ۲۱۹، نیز ۱۷۰، شم ۲۸۶).</ref> باتوجه به قراین مختلف، ازجمله وجود روایتی دیگر با همین مضمون<ref>(همو، ۱۳۶، شم ۲۱۸)</ref> که در آن نام ابوبصیر (بدون قید) آمده است، می‌توان گفتۀ کشی را درست دانست، با این احتمال که قید «لیث مرادی» و «لیث بن بختری مرادی» در روایت پیشین از افزوده‌های بعدی بوده باشد. | ||
کشی همچنین یادآور شده که بعضی در شمار ۶ تن «اصحاب اجماع» از یاران امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) به جای ابوبصیر اسدی، ابوبصیر مرادی را قرار داده‌اند<ref>(ص ۲۳۸).</ref> از دیگر رجال‌شناسان امامیه ابن غضائری ضمن اینکه مذهب او را مورد طعن دانسته، یادآور شده است که اعتبار روایی او مورد طعن نیست<ref>(علامۀ حلی، همانجا)</ref> و نجاشی در شرح احوال وی هم در گرایش مذهبی و هم در اعتبار رجالی او سکوت کرده است<ref>(همانجا).</ref>. | کشی همچنین یادآور شده که بعضی در شمار ۶ تن «اصحاب اجماع» از یاران امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) به جای ابوبصیر اسدی، ابوبصیر مرادی را قرار داده‌اند<ref>(ص ۲۳۸).</ref> از دیگر رجال‌شناسان امامیه ابن غضائری ضمن اینکه مذهب او را مورد طعن دانسته، یادآور شده است که اعتبار روایی او مورد طعن نیست<ref>(علامۀ حلی، همانجا)</ref> و نجاشی در شرح احوال وی هم در گرایش مذهبی و هم در اعتبار رجالی او سکوت کرده است<ref>(همانجا).</ref>. | ||
== تعابیر اسانید از ابو بصیر مرادی == | ==تعابیر اسانید از ابو بصیر مرادی== | ||
تعابیری که مراد از آنها این راوی بزرگوار است این تعابیر هستند: | تعابیری که مراد از آنها این راوی بزرگوار است این تعابیر هستند: | ||
* ليث بن البختري المرادي ابومحمد؛ | *ليث بن البختري المرادي ابومحمد؛ | ||
* ليث بن البختري المرادي وقيل ابوبصير الأصغر؛ | *ليث بن البختري المرادي وقيل ابوبصير الأصغر؛ | ||
* ليث بن البختري المرادي ابوبصير كوفي؛ | *ليث بن البختري المرادي ابوبصير كوفي؛ | ||
* ليث بن البختري المرادي ابويحيي؛ | *ليث بن البختري المرادي ابويحيي؛ | ||
* ليث المرادي مكني ابابصير؛ | *ليث المرادي مكني ابابصير؛ | ||
* ابوبصير ليث المرادي البرقي؛ | *ابوبصير ليث المرادي البرقي؛ | ||
* أبوبصير.<ref>جهاز راویان موسسه تحقیقاتی ولی عصر(عج)</ref> | *أبوبصير.<ref>جهاز راویان موسسه تحقیقاتی ولی عصر(عج)</ref> | ||
== ابو بصیر مرادی در کلام رجالیون == | ==ابو بصیر مرادی در کلام رجالیون== | ||
ابو بصیر مرادی | ابو بصیر مرادی شخصیتی است که [[محمد بن مسلم]] با همه عظمت در راه مکه به اتفاق جمعی از یاران به او اقتدا کرد و نماز را به امامت او به جای آورد <ref>فروع الکافى، ج1، ص89؛ وسائل الشیعة، ج4، ص973.</ref> | ||
عموم رجالیون وی را ثقه | عموم رجالیون وی را ثقه می‌دانند: | ||
* نجاشی گفته که دارای کتاب است<ref>نجاشی : ۳۲۱ ر ۸۷۶</ref>؛ | *نجاشی گفته که دارای کتاب است<ref>نجاشی : ۳۲۱ ر ۸۷۶</ref>؛ | ||
* برخی او را از اصحاب اجماع | *برخی او را از اصحاب اجماع دانسته‌اند<ref>كشی : ۲۳۸ ر ۴۳۱</ref>؛ | ||
* علامه حلی او را ثقه و قول و روایتش را مقبول شمرده است<ref>خلاصة الأقوال في معرفة الرجال: ۱۳۷ ر ۲</ref> | *علامه حلی او را ثقه و قول و روایتش را مقبول شمرده است<ref>خلاصة الأقوال في معرفة الرجال: ۱۳۷ ر ۲</ref> | ||
* | *ابن داود هم او را از اصحاب اجماع می‌داند که کاملا مورد وثوق هستند<ref>رجال ابی داود ۲۰۹ فصل ۱ من الخاتمة</ref>؛ | ||
* گرچه | *گرچه برخی چون ابن غضائری<ref>الرجال (ابن الغضائرى، طبع جديد) ؛ ص111.</ref> و نجاشی<ref>رجال النجاشي ؛ ص321.</ref> مذهب او را مستقیم ندانسته‌اند؛ اما به دلیل وثاقت او اعتبار روایی او حتی از طرف آنان مورد طعن نیست؛ | ||
* | *تنقیح المقال او را در غایت وثاقت دانسته است<ref>تنقيح : ۲ / ۴۶ ر ۹۹۹۷.</ref>؛ | ||
* سيد خوئی و محقق مامقانی هم ایشان را ثقه می‌دانند. | *سيد خوئی و محقق مامقانی هم ایشان را ثقه می‌دانند. | ||
== مصاحبت با معصوم == | ==مصاحبت با معصوم== | ||
برقی وی را از اصحاب امام باقر شمرده است <ref>البرقي ص 13 .</ref> اما شیخ طوسی او را مصاحب امامان باقر <ref>رجال شیخ : ۱۳۴ ر ۱.</ref> و صادق <ref>رجال شیخ : ۲۷۸ ر ۱ .</ref> و کاظم <ref>رجال شیخ: ۳۵۸ ر ۲</ref> (علیهم السلام) شمرده استمشایخ و راویان | برقی وی را از اصحاب امام باقر شمرده است <ref>البرقي ص 13 .</ref> اما شیخ طوسی او را مصاحب امامان باقر <ref>رجال شیخ : ۱۳۴ ر ۱.</ref> و صادق <ref>رجال شیخ : ۲۷۸ ر ۱ .</ref> و کاظم <ref>رجال شیخ: ۳۵۸ ر ۲</ref> (علیهم السلام) شمرده استمشایخ و راویان | ||
=== راویان === | ===راویان=== | ||
از مهم‌ترین شاگردان ابوبصیر مرادی که روایات زیادی از او نقل کرده است، ابوجمیله مفضل بن صالح اسدی است و در درجۀ بعد می‌توان از عبدالله بن مسکان، عبدالله بن بکیر و عبدالکریم بن عمرو | از مهم‌ترین شاگردان ابوبصیر مرادی که روایات زیادی از او نقل کرده است، ابوجمیله مفضل بن صالح اسدی است و در درجۀ بعد می‌توان از عبدالله بن مسکان، عبدالله بن بکیر و عبدالکریم بن عمرو خثعمی‌یاد کرد که روایت آنان از ابوبصیر مرادی مورد تصریح قرار گرفته است<ref>نک: کلینی، ۲ / ۶۰، ۷ / ۳۱۰.</ref>. | ||
== روایات و آثار == | ==روایات و آثار== | ||
او | او کتابی داشته است که جمعی از راویان آن را روایت می‌کنند<ref>رجال النجاشى، ص321، شماره 876</ref>، تنها اثر یاد شده از ابوبصیر مرادی کتابی در مسائل فقهی است که بیشتر به روایت ابن فضال فطحی از ابوجمیله مفضل بن صالح از وی شهرت داشته است <ref>(همانجا؛ نیز نک: ابن‌ندیم، همانجا؛ طوسی، الفهرست، همانجا).</ref> | ||
این کتاب در سطح محدودی مورد استفادۀ محدثان چون برقی در المحاسن<ref>(ص ۳۳۷)</ref>، کلینی در الکافی<ref>(۳ / ۴۶۰، ۴ / ۳۴۲، جم )</ref>، ابن‌بابویه در فقیه<ref>(۲ / ۲۷۴)</ref>، طوسی در تهذیب<ref>(۱ / ۱۶۵، ۱۸۰، جم )</ref> و همو در الاستبصار<ref>(۱ / ۱۵۴، جم )</ref> قرار گرفته و آنگونه که از موارد نقل بر می‌آید، مشتمل بر | این کتاب در سطح محدودی مورد استفادۀ محدثان چون برقی در المحاسن<ref>(ص ۳۳۷)</ref>، [[شیخ کلینی|کلینی]] در [[اصول کافی (کتاب)|الکافی]]<ref>(۳ / ۴۶۰، ۴ / ۳۴۲، جم )</ref>، ابن‌بابویه در فقیه<ref>(۲ / ۲۷۴)</ref>، [[شیخ طوسی|طوسی]] در تهذیب<ref>(۱ / ۱۶۵، ۱۸۰، جم )</ref> و همو در الاستبصار<ref>(۱ / ۱۵۴، جم )</ref> قرار گرفته و آنگونه که از موارد نقل بر می‌آید، مشتمل بر پاسخهای امام صادق (علیه‌السلام) به سؤالات ابوبصیر مرادی است<ref>براى اطلاع بیشتر درباره او به این منابع مراجعه کنید: | ||
اتقان المقال، ص111؛ احسن التراجم، ج2، ص39 ـ 42؛ الاختصاص، ص62؛ اضبط المقال، ص539؛ ایضاح الاشتباه، ص70؛ بهجة الآمال، ج6، ص136؛ تاسیس الشیعة، ص409؛ تتمة المنتهى، ص172؛ التحریر الطاووسى، ص230؛ تنقیح المقال، ج2، ص24؛ توضیح الاشتباه، ص256؛ جامع الرواة، ج2، ص34؛ جامع المقال، ص86؛ رجال بحرالعلوم، ج4، ص121؛ رجال البرقى، ص12 و 18؛ رجال العلامة الحلى، ص136؛ رجال ابن داوود، ص157 و 214؛ رجال الطوسى، ص144 و 275؛ رجال الکشى، ص10، 136، 148، 169 و 170؛ رجال النجاشى، ص225؛ ریحانة الادب، ج7، ص34؛ سفینة البحار، ج1، ص85؛ الفهرست، شیخ طوسى، ص130؛ الکنى والالقاب، ج1، ص18؛ مجمع الرجال، ج5، ص82 ـ 87؛ معالم العلماء، ص94؛ معجم الثقات، ص98؛ معجم رجال الحدیث، ج14، ص140؛ منتهى المقال، ص249؛ منهج المقال، ص270؛ نقدالرجال، ص278؛ هدایة المحدّثین، ص136؛ هدیة الاحباب، ص5؛ الوجیزة فى علم الدرایة، ص64؛ وسائل الشیعة، ج20، ص305.</ref>. | اتقان المقال، ص111؛ احسن التراجم، ج2، ص39 ـ 42؛ الاختصاص، ص62؛ اضبط المقال، ص539؛ ایضاح الاشتباه، ص70؛ بهجة الآمال، ج6، ص136؛ تاسیس الشیعة، ص409؛ تتمة المنتهى، ص172؛ التحریر الطاووسى، ص230؛ تنقیح المقال، ج2، ص24؛ توضیح الاشتباه، ص256؛ جامع الرواة، ج2، ص34؛ جامع المقال، ص86؛ رجال بحرالعلوم، ج4، ص121؛ رجال البرقى، ص12 و 18؛ رجال العلامة الحلى، ص136؛ رجال ابن داوود، ص157 و 214؛ رجال الطوسى، ص144 و 275؛ رجال الکشى، ص10، 136، 148، 169 و 170؛ رجال النجاشى، ص225؛ ریحانة الادب، ج7، ص34؛ سفینة البحار، ج1، ص85؛ الفهرست، شیخ طوسى، ص130؛ الکنى والالقاب، ج1، ص18؛ مجمع الرجال، ج5، ص82 ـ 87؛ معالم العلماء، ص94؛ معجم الثقات، ص98؛ معجم رجال الحدیث، ج14، ص140؛ منتهى المقال، ص249؛ منهج المقال، ص270؛ نقدالرجال، ص278؛ هدایة المحدّثین، ص136؛ هدیة الاحباب، ص5؛ الوجیزة فى علم الدرایة، ص64؛ وسائل الشیعة، ج20، ص305.</ref>. | ||
== درگذشت: == | ==درگذشت:== | ||
او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است . | او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است . | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{فهرست ستونی|2}} | {{فهرست ستونی|2}} | ||
* اصحاب اجماع، ناصر باقری بیدهندی، علوم حدیث 1376 شماره 6 | * اصحاب اجماع، ناصر باقری بیدهندی، علوم حدیث 1376 شماره 6 | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۶: | ||
{{علمای اسلام}} | {{علمای اسلام}} | ||
{{اصحاب اجماع}} | {{اصحاب اجماع}} | ||
[[رده:عالمان]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان شیعه]] | [[رده:عالمان شیعه]] | ||
[[رده: اصحاب اجماع]] | [[رده: اصحاب اجماع]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۵
| ابوبصیر مرادی | |
|---|---|
 | |
| نام | ابوبصیر مرادی |
| نام کامل | ابوبصیر لیث بن بختری مرادی |
| محل تولد | کوفه |
| تاریخ درگذشت | 183 ق، ۱۷۸ ش، ۷۹۹ م |
| هم عصر امام |
|
ابوبصیر مرادی (ابوبصیر لیث بن بختری مرادی)، از راویان بزرگ و عالیقدر شیعه و نامش لیث بن بَخْتَر مرادی است. از خاصّان حضرت امام باقر و امام صادق(علیهماالسلام) است. کشی وی را در عدد اصحاب اجماع برشمرده است.
زندگی‌نامه
ابوبصیر لیث بن بختری مرادی از رجال امامی کوفه در نیمۀ نخست سدۀ ۲ ق است. کنیۀ اصلی او را ابن‌غضائری[۱] و نجاشی[۲] «ابومحمد» و ابن ندیم[۳] و طوسی[۴] «ابویحیی» آورده‌اند و طوسی[۵] او را از اهل کوفه شمرده است.
مصاحبت با معصوم
وی در منابع رجالی هم از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و هم از اصحاب امام صادق (علیه‌السلام) محسوب شده است[۶] ولی در اسانید روایات، نمونه‌ای قطعی برای روایت او از امام باقر (علیه‌السلام) دیده نمی‌شود[۷] ابوبصیر مرادی همچنین از برخی راویان حدیث اهل‌بیت چون عبدالکریم بن عتبۀ هاشمی (از اصحاب امامان صادقین و کاظم (علیهم‌السلام)) روایت کرده است[۸] در سلسلۀ سند حدیثی از المحاسن برقی[۹] روایت لیث مرادی از ابوبصیر[۱۰] دیده می‌شود و باتوجه به آنچه ذکر شد و اینکه نجاشی[۱۱] لیث مرادی را «ابوبصیر اصغر» خوانده است، دور نیست که وی قدری نسبت به ابوبصیر اسدی تأخر طبقه داشته باشد.
ابوبصیر مرادی و فطحیه
ابوبصیر مرادی، همان‌طور که شعیب عقرقوفی اظهار داشته است[۱۲]، وفات امام صادق (علیه‌السلام) را درک کرده است، ولی گزارش صریحی در مورد موضع‌گیری او در قبال فطحیه دیده نمی‌شود. روایت عقرقوفی حاکی است که ابوبصیر مرادی به امامت امام کاظم (علیه‌السلام) باور نداشته است[۱۳] و گفتار ابن غضائری، رجال‌شناس اثناعشری اشارت دارد که مذهب وی مستقیم نبوده است[۱۴].
در مورد رابطۀ او با امام کاظم (علیه‌السلام)، اگرچه طوسی در الفهرست[۱۵] و رجال[۱۶] او را در زمرۀ اصحاب آن حضرت آورده است، ولی این نکته در کلام برقی، کشی و نجاشی تأیید نشده و در اسانید روایات نیز روایت او از امام کاظم (علیه‌السلام) به اثبات نرسیده است. اگر شواهد پراکندۀ یاد شده را در کنار روایات ستایش‌آمیز فطحیان دربارۀ ابوبصیر مرادی قرار دهیم، به نتیجه‌گیری دربارۀ گرایش مذهبی ابوبصیر مرادی کمک خواهد کرد. از آن جمله باید به روایتی به نقل از علی بن اسباط فطحی اشاره کرد که در آن نام ابوبصیر مرادی در شمار چند تن از اصحاب امامان باقر و صادق (علیهماالسلام) یاد شده و در انتخاب شخصیت‌ها تأثیر دیدگاه فطحی احساس می‌شود [۱۷] در روایتی دیگر از طریق علی بن اسباط، ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن دانسته شده که در حیات و ممات، زینت و آبروی اهل‌بیت بوده، از مصادیق قوّامون به قسط، سابقون و مقرّبون شمرده می‌شدند[۱۸] در روایت دیگر نیز از طریق علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی، ابوبصیر مرادی در عداد چهار تن اوتاد زمین و اعلام دین محسوب شده است[۱۹].
اما از دیدگاه منابع غیرفطحی در بادی‌امر باید به روایات پراکنده‌ای توجه کرد که کشّی نقل کرده و این در حالی است که خود در تمییز ابوبصیرها (دست‌کم براساس نسخۀ موجود از کتاب وی) به شدت دچار خلط بوده است. کشّی علاوه بر روایات علی بن اسباط و علی بن حدید فطحی که یاد شد، دو روایت دیگر نقل کرده که در آنها ابوبصیر مرادی یکی از چهار تن «مخبتین» مژده‌ور به بهشت و نیز از احیاکنندگان حدیث اهل حدیث و امانتداران حلال و حرام خداوند دانسته شده است[۲۰] باتوجه به قراین مختلف، ازجمله وجود روایتی دیگر با همین مضمون[۲۱] که در آن نام ابوبصیر (بدون قید) آمده است، می‌توان گفتۀ کشی را درست دانست، با این احتمال که قید «لیث مرادی» و «لیث بن بختری مرادی» در روایت پیشین از افزوده‌های بعدی بوده باشد.
کشی همچنین یادآور شده که بعضی در شمار ۶ تن «اصحاب اجماع» از یاران امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) به جای ابوبصیر اسدی، ابوبصیر مرادی را قرار داده‌اند[۲۲] از دیگر رجال‌شناسان امامیه ابن غضائری ضمن اینکه مذهب او را مورد طعن دانسته، یادآور شده است که اعتبار روایی او مورد طعن نیست[۲۳] و نجاشی در شرح احوال وی هم در گرایش مذهبی و هم در اعتبار رجالی او سکوت کرده است[۲۴].
تعابیر اسانید از ابو بصیر مرادی
تعابیری که مراد از آنها این راوی بزرگوار است این تعابیر هستند:
- ليث بن البختري المرادي ابومحمد؛
- ليث بن البختري المرادي وقيل ابوبصير الأصغر؛
- ليث بن البختري المرادي ابوبصير كوفي؛
- ليث بن البختري المرادي ابويحيي؛
- ليث المرادي مكني ابابصير؛
- ابوبصير ليث المرادي البرقي؛
- أبوبصير.[۲۵]
ابو بصیر مرادی در کلام رجالیون
ابو بصیر مرادی شخصیتی است که محمد بن مسلم با همه عظمت در راه مکه به اتفاق جمعی از یاران به او اقتدا کرد و نماز را به امامت او به جای آورد [۲۶] عموم رجالیون وی را ثقه می‌دانند:
- نجاشی گفته که دارای کتاب است[۲۷]؛
- برخی او را از اصحاب اجماع دانسته‌اند[۲۸]؛
- علامه حلی او را ثقه و قول و روایتش را مقبول شمرده است[۲۹]
- ابن داود هم او را از اصحاب اجماع می‌داند که کاملا مورد وثوق هستند[۳۰]؛
- گرچه برخی چون ابن غضائری[۳۱] و نجاشی[۳۲] مذهب او را مستقیم ندانسته‌اند؛ اما به دلیل وثاقت او اعتبار روایی او حتی از طرف آنان مورد طعن نیست؛
- تنقیح المقال او را در غایت وثاقت دانسته است[۳۳]؛
- سيد خوئی و محقق مامقانی هم ایشان را ثقه می‌دانند.
مصاحبت با معصوم
برقی وی را از اصحاب امام باقر شمرده است [۳۴] اما شیخ طوسی او را مصاحب امامان باقر [۳۵] و صادق [۳۶] و کاظم [۳۷] (علیهم السلام) شمرده استمشایخ و راویان
راویان
از مهم‌ترین شاگردان ابوبصیر مرادی که روایات زیادی از او نقل کرده است، ابوجمیله مفضل بن صالح اسدی است و در درجۀ بعد می‌توان از عبدالله بن مسکان، عبدالله بن بکیر و عبدالکریم بن عمرو خثعمی‌یاد کرد که روایت آنان از ابوبصیر مرادی مورد تصریح قرار گرفته است[۳۸].
روایات و آثار
او کتابی داشته است که جمعی از راویان آن را روایت می‌کنند[۳۹]، تنها اثر یاد شده از ابوبصیر مرادی کتابی در مسائل فقهی است که بیشتر به روایت ابن فضال فطحی از ابوجمیله مفضل بن صالح از وی شهرت داشته است [۴۰] این کتاب در سطح محدودی مورد استفادۀ محدثان چون برقی در المحاسن[۴۱]، کلینی در الکافی[۴۲]، ابن‌بابویه در فقیه[۴۳]، طوسی در تهذیب[۴۴] و همو در الاستبصار[۴۵] قرار گرفته و آنگونه که از موارد نقل بر می‌آید، مشتمل بر پاسخهای امام صادق (علیه‌السلام) به سؤالات ابوبصیر مرادی است[۴۶].
درگذشت:
او قبل از سال 183هـ. زنده بوده است .
پانویس
- ↑ (نک: علامۀ حلّی، ۱۳۷)
- ↑ (ص ۳۲۱)
- ↑ (ص ۲۷۵)
- ↑ (رجال، ۲۷۸)
- ↑ (همان، ۱۳۴)
- ↑ (برقی، الرجال، ۱۳، ۱۸؛ کشی، ۱۷۰؛ مفید، الاختصاص، ۸۳؛ طوسی، همان، ۱۳۴، ۲۷۸؛ نجاشی، همانجا).
- ↑ (برای موارد قابل‌تردید، نک: مفید، المقنعة، ۳۸، سطر ۲۷؛ فخار بن محمد، ۸۴؛ قس: کلینی، ۳ / ۵۰۹؛ مجلسی، ۳۵ / ۱۱۲).
- ↑ (ابن بابویه، محمد، «مشیخة»، ۵۵).
- ↑ (ص ۳۷)
- ↑ (شاید اسدی)
- ↑ (همانجا)
- ↑ (کشی، ۱۷۲)
- ↑ (کشی، همانجا، شم ۲۹۳، نیز شم ۲۹۲؛ طوسی، تهذیب، ۱۰ / ۲۵)
- ↑ (نک: علامۀ حلی، همانجا).
- ↑ (ص ۱۳۰)
- ↑ (ص ۳۵۸)
- ↑ (نک: کشی، ۹-۱۰؛ مفید، الاختصاص، ۶۱-۶۲).
- ↑ (کشی، ۱۷۰، شم ۲۸۷، نیز ۲۳۸- ۲۳۹، شم ۴۳۲).
- ↑ (همو، ۲۳۸، شم ۴۳۲).
- ↑ (ص ۱۳۶، شم ۲۱۹، نیز ۱۷۰، شم ۲۸۶).
- ↑ (همو، ۱۳۶، شم ۲۱۸)
- ↑ (ص ۲۳۸).
- ↑ (علامۀ حلی، همانجا)
- ↑ (همانجا).
- ↑ جهاز راویان موسسه تحقیقاتی ولی عصر(عج)
- ↑ فروع الکافى، ج1، ص89؛ وسائل الشیعة، ج4، ص973.
- ↑ نجاشی : ۳۲۱ ر ۸۷۶
- ↑ كشی : ۲۳۸ ر ۴۳۱
- ↑ خلاصة الأقوال في معرفة الرجال: ۱۳۷ ر ۲
- ↑ رجال ابی داود ۲۰۹ فصل ۱ من الخاتمة
- ↑ الرجال (ابن الغضائرى، طبع جديد) ؛ ص111.
- ↑ رجال النجاشي ؛ ص321.
- ↑ تنقيح : ۲ / ۴۶ ر ۹۹۹۷.
- ↑ البرقي ص 13 .
- ↑ رجال شیخ : ۱۳۴ ر ۱.
- ↑ رجال شیخ : ۲۷۸ ر ۱ .
- ↑ رجال شیخ: ۳۵۸ ر ۲
- ↑ نک: کلینی، ۲ / ۶۰، ۷ / ۳۱۰.
- ↑ رجال النجاشى، ص321، شماره 876
- ↑ (همانجا؛ نیز نک: ابن‌ندیم، همانجا؛ طوسی، الفهرست، همانجا).
- ↑ (ص ۳۳۷)
- ↑ (۳ / ۴۶۰، ۴ / ۳۴۲، جم )
- ↑ (۲ / ۲۷۴)
- ↑ (۱ / ۱۶۵، ۱۸۰، جم )
- ↑ (۱ / ۱۵۴، جم )
- ↑ براى اطلاع بیشتر درباره او به این منابع مراجعه کنید: اتقان المقال، ص111؛ احسن التراجم، ج2، ص39 ـ 42؛ الاختصاص، ص62؛ اضبط المقال، ص539؛ ایضاح الاشتباه، ص70؛ بهجة الآمال، ج6، ص136؛ تاسیس الشیعة، ص409؛ تتمة المنتهى، ص172؛ التحریر الطاووسى، ص230؛ تنقیح المقال، ج2، ص24؛ توضیح الاشتباه، ص256؛ جامع الرواة، ج2، ص34؛ جامع المقال، ص86؛ رجال بحرالعلوم، ج4، ص121؛ رجال البرقى، ص12 و 18؛ رجال العلامة الحلى، ص136؛ رجال ابن داوود، ص157 و 214؛ رجال الطوسى، ص144 و 275؛ رجال الکشى، ص10، 136، 148، 169 و 170؛ رجال النجاشى، ص225؛ ریحانة الادب، ج7، ص34؛ سفینة البحار، ج1، ص85؛ الفهرست، شیخ طوسى، ص130؛ الکنى والالقاب، ج1، ص18؛ مجمع الرجال، ج5، ص82 ـ 87؛ معالم العلماء، ص94؛ معجم الثقات، ص98؛ معجم رجال الحدیث، ج14، ص140؛ منتهى المقال، ص249؛ منهج المقال، ص270؛ نقدالرجال، ص278؛ هدایة المحدّثین، ص136؛ هدیة الاحباب، ص5؛ الوجیزة فى علم الدرایة، ص64؛ وسائل الشیعة، ج20، ص305.
منابع
- اصحاب اجماع، ناصر باقری بیدهندی، علوم حدیث 1376 شماره 6
- جهاز راویان موسسه تحقیقاتی ولی عصر(عج)
- آقابزرگ، الذریعة؛ ابن ابی الثلج، محمد بن احمد، «تاریخ الائمة»، مجموعۀ نفیسة، قم، ۱۴۰۶ ق؛
- ابن بابویه، علی بن حسین، الامامة و التبصرة من الحیرة، قم، ۱۴۰۴ ق؛
- ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، بیروت، ۱۴۰۰ ق / ۱۹۸۰ م؛
- همو، ثواب الاعمال، نجف، ۱۳۹۲ ق / ۱۹۷۲ م؛
- همو، الخصال، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ ش؛
- همو، علل‌الشرائع، نجف، ۱۳۸۵ ق / ۱۹۶۶ م؛
- همو، فقیه من لایحضره الفقیه، به کوشش حس موسوی خرسان، نجف، ۱۳۷۶ ق؛
- همو، کمال‌الدین، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، «مشیخة الفقیه»، همراه ج ۴ فقیه؛
- ابن خشاب، عبداللـه بن نصر، «تاریخ موالید الائمة و وفیاتهم»، مجموعة نفیسة، قم، ۱۴۰۶ ق؛
- ابن‌ندیم، الفهرست؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، نجف، ۱۳۸۵ ق / ۱۹۶۵ م؛
- برقی، احمد بن محمد، الرجال، تهران، ۱۳۴۲ ش؛
- همو، المحاسن، به کوشش جلال‌الدین محدث، قم، ۱۳۷۱ ق؛
- حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، تهران، ۱۳۶۹ ق؛
- خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت، ۱۴۰۶ ق / ۱۹۸۶ م؛
- دلائل الامامة، منسوب به ابن‌رستم طبری، نجف، ۱۳۸۳ ق / ۱۹۶۲ م؛
- طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، امالی، بغداد، ۱۳۸۴ ق / ۱۹۶۴ م؛
- همو، تهذیب الاحکام، به کوشش حسن موسوی خرسان، تهران، ۱۳۹۰ ق؛
- همو، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ ق / ۱۹۶۱ م؛
- همو، عدة الاصول، به کوشش محمد مهدی نجف، قم، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م؛
- همو، الفهرست، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، کتابخانۀ مرتضویه؛
- علامۀ حلی، حسن بن یوسف، رجال، نجف، ۱۳۸۱ ق / ۱۹۶۱ م؛
- علوی، علی بن احمد، نصرة الواقفة، به کوشش احمد پاکتچی، منتشر نشده؛
- فخار بن معد موسوی، ایمان ابی‌طالب، به کوشش محمد بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۴ ق / ۱۹۶۵ م؛
- کشی، محمد، معرفة الرجال، اختیار طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ ش؛
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، تهران، ۱۳۸۸ ق؛
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م؛
- مسعودی، علی بن حسین، اثبات الوصیة، نجف، ۱۳۷۴ ق؛
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، به کوشش علی‌اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین؛ همو، المقنعة، تهران، ۱۲۷۶ ق؛
- نجاشی، احمد بن علی، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ ق؛
- نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، بیروت، ۱۴۰۳ ق / ۱۹۸۳ م.
| گروه اول |  | |
|---|---|---|
| گروه دوم | ||
| گروه سوم | ||
 | ||