معنای وحدت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری
در مقاله معنای وحدت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری مفهوم حقیقی وحدت اسلامی تبیین گردیده و به دیدگاه مخالفین وحدت که آنرا حقیقتی دست نیافتنی می‌دانند پاسخ داده شده است. ایشان معتقدند مفهوم صحیح وحدت اسلامی عبارتست از: متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان.
معنای وحدت اسلامى از دیدگاه شهید مطهری
آیا مقصود این است: از میان مذاهب اسلامى یکى انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود؟
یا مقصود این است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آنها کنار گذاشته شود و مذهب جدیدى بدین نحو اختراع شود که عین هیچ یک از مذاهب موجود نباشد؟
یا اینکه وحدت اسلامى به هیچ وجه ربطى به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین اتحاد پیروان مذاهب مختلف در عین اختلافات مذهبى، در برابر بیگانگان است؟
پاسخ
مخالفین اتحاد مسلمین براى اینکه از وحدت اسلامى مفهومى غیر منطقى و غیر عملى بسازند، آن را به نام «وحدت مذهبى» توجیه مى کنند تا در قدم اول با شکست مواجه گردد.
بدیهى است که منظور علماى روشنفکر اسلامى از وحدت اسلامى، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها- که نه معقول و منطقى است و نه مطلوب و عملى- نیست.
منظور این دانشمندان متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان.
این دانشمندان می‌گویند: مسلمین اشتراکات بسیاری دارند که می‌تواند مبنای یک اتحاد محکم گردد:
مسلمین همه خدای یگانه را می‌پرستند،
همه به نبوت رسول اکرم(ص) ایمان و اذعان دارند،
کتاب همه قرآن و قبله همه کعبه است،
با هم و مانند هم حج می‌کنند،
مانند هم نماز می‌خوانند،
مانند هم روزه می‌گیرند،
مانند هم تشکیل خانواده می‌دهند،
داد و ستد می‌نمایند،
کودکان خود را تربیت می‌کنند،
اموات خود را دفن می‌نمایند،
و جز در اموری جزئی، در این کارها با هم تفاوتی ندارند.
مسلمین همه از یک نوع جهان‌بینی برخوردارند و یک فرهنگ مشترک دارند و در یک تمدن عظیم و باشکوه و سابقه‌دار شرکت دارند.
وحدت در جهان‌بینی، در فرهنگ، در سابقه تمدن، در بینش و منش، در معتقدات مذهبی، در پرستش‌ها و نیایش‌ها، در آداب و سنن اجتماعی خوب، می‌تواند از آنها ملت واحد بسازد و قدرتی عظیم و هایل به وجود آوردکه قدرت‌های عظیم جهان ناچار در برابر آنها خضوع نمایند، خصوصا اینکه در متن اسلام بر این اصل تأکید شده است.
مسلمانان به نص صریح قرآن برادر یکدیگرند و حقوق و تکالیف خاصی آنها را به یکدیگر مربوط می‌کند. با این وضع چرا مسلمین از این همه امکانات وسیع که از برکت اسلام نصیبشان گشته، استفاده نکنند؟
-معتقدین به اندیشه وحدت اسلامی می‌گویند -
هیچ ضرورتی ایجاب نمی‌کند که مسلمین به خاطر اتحاد اسلامی، صلح و مصالحه و گذشتی در مورد اصول یا فروع مذهبی خود بنمایند،
همچنان که ایجاب نمی‌کند که مسلمین درباره اصول و فروع اختلافی فیمابین بحث و استدلال نکنند و کتاب ننویسند.
تنها چیزی که وحدت اسلامی از این نظر، ایجاب می‌کند، این است که مسلمین برای اینکه احساسات کینه‌توزی در میانشان پیدا نشود یا شعله‌ور نگردد،
متانت را حفظ کنند،
یکدیگر را سبّ و شتم ننمایند،
به یکدیگر تهمت نزنند و دروغ نبندند،
منطق یکدیگر را مسخره نکنند و بالاخره عواطف یکدیگر را مجروح نسازند، از حدود منطق و استدلال خارج نشوند،
در حقیقت ـ لااقل ـ حدودی را که اسلام در دعوت غیرمسلمان به اسلام لازم دانسته است، درباره خودشان رعایت کنند:
اُدعُ الی سبیل ربک بالحکمة و الموعظة الحسنة و جادلهُم بالتی هی احسنُ»(نحل/۱۲۵).
-نتیجه آنکه - منظور علمای روشنفکر اسلامی از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها و ایجاد مذهبی جدید که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی ـ نیست.
⏺منظور از وحدت اسلامی متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان.
منابع
▪️مجموعه آثار شهید مطهری («الغدیر» و وحدت اسلامى(شش مقاله)) ج 25ص26-27-با تلخیص و ویرایش جزئی-