محمدبن ابی زیان
| نام | محمد بن عبدالرحمان بن محمد بن ابی زیان بن عبدالرحمان بن احمد بن عثمان بن مسعود بن عبدالله الغزوانی |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | محمدبن عبدالرحمن بن ابی زیان القنادسی الجزائری |
| زاده | 1631 میلادی
مغرب |
| درگذشت | 1733 میلادی
مغرب |
| استادان | ابوعبدالله مبارک بن عبدالعزیز بن عزیز الغرفی الانبری السجلماسی |
| دین و مذهب | اسلام، تسنن |
| فعالیت‌ها | ساخت خانقاه |
محمدبن عبدالرحمن بن ابی زیان القنادسی الجزائری او یکی از بزرگان تصوف در منطقه الساورة در جنوب غربی الجزایر بوده است.
تولد و نسب
وی در سال 1631 میلادی در قصر تاقیث در ولایت بشار به دنیا آمد و در دهم رمضان سال 1733 میلادی درگذشت. پدرش عبدالرحمن بن محمد بن ابی زیان و مادرش نجمه از کاخ بربی ببنی جومی است. از قومى به نام البیزان که بعدها از بربی به مناطق مکناس رفتند، آرامگاه آنها تا به امروز در طاقیث موجود است. زمانی که والدینش از دنیا رفتند و او یتیم شد عموهایش از او مراقبت کردند تا به سن بلوغ رسید.
او سلسله نسبش به این شرح است: محمد بن عبدالرحمان بن محمد بن ابی زیان بن عبدالرحمان بن احمد بن عثمان بن مسعود بن عبدالله الغزوانی(جد الغزوانیین الحسنیین) بن عجال بن سعید بن موسى بن عبدالله بن عبدالرحمان بن احمد بن عبدالسلام بن مشیش بن ابی بکر بن علی بن حرمه بن سلام بن عیسى بن مزوار بن علی حیدرة بن بن محمد بن ادریس بن ادریس بن الحسن المثنى بن الحسن السبطی بن علی بن ابی طالب(ع) و فاطمة الزهراء بنت رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم.
کسب علم
او از تاقیث به قُنَادسه بازگشت، جایی که امنیت به لطف حضور القُنَادسه در منطقه تحت حمایت قبیله «ذوی منیع» برقرار بود. پس نزد عمویش حاجی ابراهیم پسر حاج عبدالرحمن که در زاویه ای که منسوب به شیخ عبدالرحمن بن احمد بود و در آن زمان (زاویه الرحمانیه) نامیده می‌شد، سکنی گزید. عمویش نیز مخارج سفر او به مغرب را بر عهده گرفت. او به دست شیخ مبارک بن عبدالعزیز الانبری که به شیخ «مبارک بن عزی» معروف بود، توانست به تحصیل علوم اسلامی در تمام شاخه‌های آن بپردازد، اما بروز ناآرامی‌هایی در منطقه، او را به فاس منتقل کرد. در آنجا یکی از خیرین شهر مخارج تحصیل او را تأمین کرد و در مدرسه مصباحیه که در آن زمان یکی از مشهورترین مدارس فاس به شمار می‌رفت، ادامه تحصیل داد و از علمای آن مانند شیخ قصوص و شیخ عبدالقادر فاسی کسب علم نمود.
پس از اتمام تحصیل در این مدرسه به حج رفت و برای طلب علم نیز در مدینه و مکه اقامت گزید و پس از اتمام حج به الازهر رفت و در ادامه به زیتونه تونس راه یافت و تحصیلات خود را به پایان رساند و به قنادسه بازگشت.
اساتید
در مورد اخبار شیوخ او در علم ظاهر و باطن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: پدرش عبدالرحمن بن محمد بن ابی زیان در تاغیث بنی جومی در جنوب بشار به خاک سپرده شد. ابوعبدالله مبارک بن عبدالعزیز بن عزیز الغرفی الانبری السجلماسی که شیخ وی در سجلماسه در دشرة العنبری در ناحیه الغرفه در استان تافیلالت در جنوبی‌ترین قسمت مغرب است در 180 کیلومتری القنادسه (در سال 1090 ق / 1679 م بر اثر طاعون درگذشت و در گوشه خود درالانبری دفن شد و مقبره او در آنجا دارای گنبد قدیمی است که تا به امروز پابرجاست. محمد بن ناصر الدرعی، شیخ زاویه الناصریه در تامکروت در منطقه درعه، در جنوب مغرب، که در سال 1085 ق/1674م در آنجا درگذشت.
ساخت خانقاه
او در سال 1098 ق / 1686 م به سرزمین اجدادش قنادسه بازگشت و در آنجا خانقاه خود را تأسیس کرد و در مسجد عتیق که شاگردان بسیاری از نقاط مختلف مغرب در آنجا تحصیل می‌کردند، به تدریس و نشر علم پرداخت. خانقاه او زوار زیادی را پذیرا بود. او روش خود را که از شیخ خود ابوعبدالله مبارک بن عبدالعزیز الانباری الغرفی السجلماسی فیلالی گرفته بود و او نیز از شیخ خود ابی‌عبدالله محمد بن ناصر الدرعی که شیخ زاویه الناصریه در تامکروت در منطقه درعه در جنوب مغرب بود فراگرفت. طریقت او یوسفیه ملیانیه زروقیه شاذلیه نام داشت. پس از وفات وی پس از تأیید همه مردم شهر و قبایل مجاور وظایف زاویه به فرزندش شیخ محمد لعرج محول شد[۱].