جایگاه ذریه نبوی در ایجاد وحدت و تقریب با تاکید بر سیره و گفتار امام رضا علیه‌السلام (مقاله)

انتقال مفاهیم اصیل دینی و اسلامی از طریق اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و بسیاری از سادات و ذریه نبوی صورت گرفته است و در این مسیر تلاش‌ها و هدایت‌های ائمه معصومین در جایگاه والایی برخوردار است. در این انتقال توجه به سیره و عمل به الگوهای مسلم معصومین، بهترین راه هدایت و راه رهایی از سرگردانی است. در عصر حاضر با توجه به تنوع اقلیم‌ها و تنوع مذاهب و فرق مختلف و ضرورت همزیستی مسالمت‌آمیز، پذیرش و اتکا به مشترکات را ضروری می‌کند و توجه به تقریب مذاهب و وحدت در دین اسلام دارای اهمیت است و این توجه در آیات قرآن مجید و سیره معصومین و بخصوص در سیره و گفتار امام رضا علیه‌السلام مورد تاکید است. در این مقاله بر تاثیرگذاری ذریه نبوی با تاکید بر سیره و روش امام رضا ‌علیه‌السلام در الگو پذیری فکری و عملی مسلمانان توجه شده است.

مقدمه

وحدت و تقریب درسیره رضوی را می‌توان از منابع، آثار و متون مربوط به زندگانی حضرت استنباط کرد و از جمله این منابع کتاب معروف ...عیون اخبار الرضا ‌علیه‌السلام... تالیف شیخ صدوق در این پژوهش می‌باشد. ا امام رضا ‌علیه‌السلام به عنوان بزرگ‌ترین اندیشمند اسلامی و رهبر جریان فکری -مذهبی امامیه در مواجهه و موضع‌گیری در برابر اندیشه‌های التقاطی و الحادی این امام انجام گردید. گوناگونی عقاید و تفاوت میزان خطر هر یک برای اسلام در دو متغیر عمده در تعامل و روش رفتار امام رضا ‌علیه‌السلام بود.

اقدامات وحدت‌آفرین امام رضا علیه‌السلام

1- محوریت قرآن در سیره و گفتار امام رضا علیه‌السلام

بسیاری از اختلافات فکری و تنش‌های تفرقه‌انگیز و فتنه‌های سیاسی -اجتماعی با مراجعه به دستورات قرآن قابل حل است. پذیرش محوریت قرآن به لحاظ جامعیت و وضوح مفاهیم و تعالیم موجود در آن در بینش و منش امام رضا ‌علیه‌السلام مشخص است. در روایتی از امام رضا آمده است:«قرآن رشته ناگسستنی و ایمان استوار خداست و راهی بس نزدیک به او که به سوی بهشت رهنمون سازد و از آتش رهایی بخشد» . در سوال اباصلت از امام رضا ‌علیه‌السلام آمده است: «کلام الله لاتتجاوزه ولا تطلبوا الهدی فی غیره فتضلوا»

2- تمسک به سیره و سنت نبوی:
دومین منبع اساسی و اصیل دین اسلام و از مهمترین ارکان وحدت و تقریب میان مسلمانان، با عنایت به آیات قرآن تمسک به سیره و سنت پیامبر بعنوان اسوه حسنه است. امام رضا ‌علیه‌السلام در جلسات مختلف مناظره و گفت‌وگوهای میان مسلمانان، ...پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله... را به عنوان مفسر و مبین معانی قرآن در حل منازعات و معیار تشخیص راه‌ درست معرفی می‌کند و پیامدهای نافرمانی از پیامبر را همسان کفر یا شرک تلقی می‌کند. بر همین مبنا ایشان در سخنان خود تاکید می‌کند که ما نه از بین خود چیزی می‌گوییم و نه عدل و همتایی را در مقابل کتاب و سنت می‌پذیریم

3-اصلاح اخلاق اسلامی؛

4-گفت‌و گوی عقلانی و سازنده با افراد مختلف؛

5-دعوت به اخوت ایمانی؛

6-تاکید بر مشارکت در مراسم و مناسک عبادی؛

7- ترویج خردورزی و آزاد اندیشی؛

8- نفی قومیت گرایی؛

9-صیانت از یکپارچگی دینی -حاکمیتی جامعه اسلامی؛

10-دوری جستن و بیطرفی در تحرکات نظامی و از جمله در شورش السرایا در زمان حضرت؛ ؛

11-استدلال از طریق مبادی عقلی و منطقی؛

نتیجه‌گیری

تشتت عقاید و تفاوت در میزان خطر هر یک از مذاهب و عقاید به عنوان دو متغیر عمده در روش و سیره امام رضا ‌علیه‌السلام قابل بررسی است. ثامن الحجج ‌علیه‌السلام از روش مناظره و گفت‌وگو با استناد به باورها و متون مورد قبول مخاطب و همچنین بهره‌گیری از نصوص دینی و براهین عقلی و نیز آسیب‌شناسی عقاید انحرافی برداشت‌های ناروا از آیات و روایات و همچنین جعل و تخریب و مشخص کردن ریشه عقاید ناصواب با تفسیر و تاویل نصوصی که ظاهر آن باعث سوء برداشت شده است وبا توجه به دعا و راز و نیاز و نهایت در صورت موثر نبودن هیچ یک از موارد مذکور به محاصره اجتماعی اقتصادی همچون ترک مجالست، نفرین تکفیر و تفسیق به عنوان الگویی در امر به معروف و نهی از منکر، به مبارزه با افکار گمراه‌کننده عمل می‌کرد.

توجه به سیره امام رضا ‌علیه‌السلام می‌تواند الگوی کامل حکومت اسلامی که فراروی بشر قرار دارد باشد.

منابع

فصلنامه فرهنگ رضوی، سال چهارم شماره 15 پاییز 1395.

عیون اخبار الرضا، ج1 ص ۱۵۷.

رضا وطن دوست، وحدت و همگرایی در اندیشه اسلامی، ص ۵۸دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد۱۳۸۸