سالم بن أحمد بن جندان

سالم بن أحمد بن جندان حدیث‌شناس، مورخ، نسب‌ شناس، نویسنده و سیاح اندونزیایی با اصالتی حضرمی است.او نزد قریب به 400 استاد شاگردی نمود او در تمام عمرش مشغول به تحصیل علم،تدریس و تالیف بود.در علم حدیث، روایت، رجال، تاریخ، انساب و سایر علوم تحقیق نمود. او در مقابل استعمار هلند و ژاپن ایستاد تا اینکه او را شکنجه و زندانی کردند. او نویسنده کتا بهای فراوانی بود تا اینکه تعداد کتاب هایش به بیش از 150 اثر رسید. یک کتابخانه عالی که حاوی بسیاری از کتاب های کمیاب است ایجاد کرد. در روز وفات توسط الجام الغافر تشییع شد تا اینکه تعداد آنها به بیش از نیم میلیون نفر رسید و راهها تا مسافتی بیش از چهار کیلومتر مملو از عزاداران بود.در روز وفات توسط الجم الغافر تشییع شد تا اینکه تعداد آنها به بیش از نیم میلیون نفر رسید و راهها تا مسافتی بیش از چهار کیلومتر مملو از عزاداران بود .

نسب

سالم بن أحمد بن حسين بن صالح بن عبد الله بن جندان بن عبد الله بن عمر بن عبد الله بن شيخان بن الشيخ أبي بكر بن سالم بن عبد الله بن عبد الرحمن بن عبد الله بن عبد الرحمن السقاف بن محمد مولى الدويلة بن علي بن علوي الغيور بن الفقيه المقدم محمد بن علي بن محمد صاحب مرباط بن علي خالع قسم بن علوي بن محمد بن علوي بن عبيد الله بن أحمد المهاجر بن عيسى بن محمد النقيب بن علي العريضي بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علي زين العابدين بن الحسين السبط بن الإمام علي بن أبي طالب، والإمام علي زوج فاطمة بنت محمد ﷺ.

او 35 نفر فاصله با رسول الله محمد ﷺ في سلسله نسب دارد.

تولد و پرورش

وی در روز جمعه قبل از طلوع فجر در 18 رجب 1324 هجری قمری برابر با 7 سپتامبر 1906 میلادی در شهر سربایا به دنیا آمد و مادرش مزنه بنت علی بن مصطفی بن شیخ ابی بکر بن سالم بود. قرآن می خواند و علوم گفتاری و فهمی را به دست اعضای خانواده اش می گرفت. پدرش از بزرگان صالح زمان خود بود و علم را از ائمه زمان خود مانند امام سید علی بن مصطفی فرزند شیخ ابی بکر بن سالم که پدر همسرش است و از عمویش شیخ صالح بن فارس بن الحسن بکیس و در جوانی از پدرش الحبیب الحسین بن صالح بن جندان گرفت.از امام مسند السید احمد بن الحسن. ابن عبدالرحمن غلام آزاد شده خیره و سید علی بن حسین بافقیه شهید صاعقه و کیاهی احمد بن حمید الصواهانی و هر سه از عالم سید احمد گرفته اند. ابن زینی دحلان. و اما جد پدرش سید صالح بن عبدالله بن جندان بیش از صد سال عمر کرده است و گفته اند صد و چهل و پنج سال است و خلاف آن گفته شده است. امام محمد مرتضی الزبیدی متوجه شد و آقای صالح در حضرموت در روستای منیزه یکی از روستاهای وادی العین مستقر شد و بین آقای صالح و نوه هایش در مکاتبات جاوه و مجوزها و دستورات وجود داشت. صالح به نوه خود، آقای احمد بن الحسین بن صالح، و فرزندان و نوادگانش اجازه داد، بنابراین حبیب سالم وارد کلیت مرخصی خود شد زیرا تقریباً سال ها از زندگی خود پی برد.

پدربزرگش از طرف مادرش علی بن مصطفی بن شیخ ابی بکر بن سالم از شاگردان سید احمد بن زینی دحلان بود و از پدر عزیزش سید مصطفی بن علی بن شیخ ابی بکر بن سالم مفتی عالم آموخت. از حضرمیان سید عبدالرحمن بن محمد المشور و حبیب عیدروس بن عمر الحبشی و از حبیب احمد بن حسن العطاس جناب علی بن محمد الحبشی شیخ عبدالله. حمید الدغستانی، شیخ سعید الققایی، شیخ عبدالله السراج الحنفی، آقای هاشم بن شیخ الحبشی، آقای حسین بن محمد الحبشی، شیخ علی بن ذاهر الوطری، شیخ فالح. بن محمد المحنوی الظهری و بسیاری دیگر.

و خواهرش خدیجه بنت احمد بن الحسین بن جندان شوهر احمد بن غالب الحمید است و علاقه شدیدی به تربیت حبیب سالم داشت. او زمانی که زیر سی سال داشت درگذشت. خانه او اولین مدرسه اوست و اساس زندگی اوست. سپس زیر نظر عالم سیدحبیب عبدالقادر بن احمد بن محمد بن علی بلفقیه به مدرسه خیریه سربایا پیوست.

اساتید

اساتید او بیش از 140 نفر بودند که مهمترین ایشان عبارتند از:

پدرش أحمد بن الحسين بن جندان

پدر بزرگ مادریش علي بن مصطفى ابن الشيخ أبي بكر بن سالم

محمد بن أحمد بن محمد المحضار

أحمد بن حامد المرزوقي السواهاني

خليل بن عبد اللطيف البنكلاني

محمد بن عبد الرحمن البار

محمد بن محمد زبارة الصنعاني

عمر حمدان المحرسي

علي بن فالح الظاهري المهنوي

أبو بكر بن محمد بن عمر السقاف

عبد الله بن صدقة دحلان

محمد عبد الحي بن عبد الكبير الكتاني

عبد الرحمن بن عبيد الله السقاف

علوي بن طاهر الحداد

عبد القادر بن أحمد بلفقيه

عبد الستار بن عبد الوهاب الصديقي

عبد الله أزهري الفلمباني

أرشد الطويل البنتاني

عباس بن عبد العزيز المالكي الإدريسي

عبد الله بن عبد الرحمن العطاس الجومباني

أمة الله بنت عبد الغني العمرية

حسينة بنت شيخ بن أحمد بافقيه

شاگردان

محمد ضیاء بن شهاب مورخ گفت که الحبیب سالم در خانه خود شورای آموزشی را برای معلمان و دانش آموزان افتتاح کرد که آن را قصر الوافیدین نامید تا مبلغان و معلمان رابه روش های تبلیغ آشنا سازد. اما از شیوخ خود شنیدیم که می‌گفتند و تصدیق می‌کردند که در جاکارتا به‌طور خاص و در اندونزی به‌طور عام عالمی نیست جز این سه نفر و آن سه نفر عبارتند از: آقایان حبیب علی بن عبدالرحمن الحبشی، حبیب علی بن حسین العطاس و حبیب سالم بن احمد بن جندان. همچنین می گفتند در جاکارتا به طور خاص و در اندونزی به طور عام عالمی نیست مگر شاگرد این سه یا شاگرد شاگردان آنها باشد. در اینجا به برخی از موارد قابل توجه اشاره می کنیم:

عبد الرحمن بن أحمد بن عبد القادر السقاف

محمد شافعي حذامي

عبد الله بن نوح

محمد ضياء بن شهاب

عبد الله الشافعي مؤسس المدارس الشافعية

طاهر راحلي مؤسس المدارس الطاهرية

عبد الرحمن بن عبد الله بن سالم باقادر العطاس

زين شكري الفلمباني

عبد الله بن سعيد اللحجي

محمد شكور يعقوب

محمد طيب عزي

كمال يوسف

سيف الدين أمسير

عبد الله مختار السوكابوميوي

علي بن عبد الرحمن بن أحمد السقاف

محمد بن عبد الرحمن بن أحمد السقاف

محمد بن علوي المالكي

سالم بن عبد الله الشاطري

عمر بن حامد الجيلاني

در ادامه به برخی از علما که از او اجازه کتبی داشتند اشاره می شود:

سالم بن حفيظ

محمد بن سالم بن حفيظ

حسن بن محمد المشاط

محمد بن حسن بن محمد فدعق

عمر بن أحمد بن سميط

محمد بن عوض باوزير

محمد بن سالم البيحاني

محمد بن أحمد العجيل

محمد إبراهيم الأموي السوداني

علوي بن عباس المالكي

محمد أمين الكتبي

عبد الله بن عوض بكير

عبد الله بن عبد الرحمن باهرمز

توثیق سالم بن احمد

توثیق او از منظر علما فراوان بوده که اهم آنان اشاره می شود:

1- محدث حجاز شيخ عمر حمدان بالكمال در بعضی دست نویس هایش که به مهر خود اوست از سالم بن احمد بن جندان با عنوان السيد الكامل سالم بن أحمد بن جندان نام برده است.

2-الحجة علوي بن طاهر الحداد در اجازه اش به شیخ احمد چنین آورده است:اما بعد السيد العالم الفاضل الندب الملقن الملهم ذو الحفظ والبحث والتنقيب والآتي كل يوم بمبحث غريب السيد سالم بن أحمد بن جندان بن الشيخ فخر الأكارم أبي بكر بن سالم العلوي الحسيني. الحداد اکثرا به اسنادی که او می داد تکیه می کرد.

3- شيخ حسن المشاط در مورد او می گوید: یکی از شیوخ من سید سلیم بن احمد بن جندان الحضرمی العلوی ساکن جاکارتا از سرزمین جاوه است که چندین بار در مسجد الحرام و منزل خودم در غزه با او ملاقات کردم و او بیش از یک بار به من اجازه داد. او از علم و تقوای بزرگی برخوردار بود.

4- الحجة الشيخ عبد الله بن سعيد اللحجي در مورد او می گوید:و یکی از استادان من، عالم چیره دست، معجزه زمان، شیخ محدث، سید سالم بن احمد بن حسین بن صالح بن جندان است.

5- سيد الحبيب عبد القادر بن أحمد السقاف می گوید:این ستن از علویان معجزه استعداد و حفظیات هستند:حبيب عبد الرحمن بن عبيد الله السقاف والحبيب علوي بن طاهر الحداد والحبيب سالم بن أحمد بن جندان.

و بسیاری دیگر را در کتابی جداگانه جمع آوری شده تا این که تعداد آنها به بیش از صد نفر از علما که او را مدح کرده اند رسید.

آثار

بعضی از آثار خطی او عبارتند از:

«العلم الشامخ في معجم المشايخ»

«معجم الأوادم في الأنساب والتراجم»

«إعلام أهل الرسوخ بأنباء أعلام الشيوخ»

«درة الحجال في أعلام الرجال»

«المشيخة الصغرى المسماة بسوابق الميدان»

«الوسيط في ثبت المحيط»

«الفهرست الكبرى»

«منبع العيون في رفع الأسانيد إلى الفنون»

«القول المزيد في طرق الأسانيد»

«العقود الدرية في المسلسلات الفخرية»

«القول الحثيث في أحكام العمل بالحديث الضعيف»

«عمدة اللفاظ بذيل طبقات الحفاظ»

«إتحاف النبيل بأخبار من بجزائر الأرخبيل»

«الدر والياقوت في بيوتات عرب المهجر وحضرموت»

«الإقليد في شعراء المواليد»

«ضجيج الكون من لبس البنطلون»

«المسائل البسيطة في أحكام لبس البرنيطة»

«اللوامع البينات بأخبار من وفد على مولى عينات»

«روضة الولدان في ثبت ابن جندان»

«الخلاصة الكافية»

«ذكرى الحبيب في حياة مولى الكثيب»

«قطف الثمر في حياة الشيخ أبي بكر»

«نقش التابوت في من حل من الصحابة بحضرموت»

«المسندات والوثائق في الإجازات والطرائق»

شیوه نگارش

1- او نه به منابعی که در اختیار داشت، نه به اسنادی که یافته بود و نه به اطلاعاتی که از مردم شنیده بود بسنده نکرد بلکه برای اعتماد و اطمینان خاطر خود به یمن و حضرموت رفت.

2- او اکثر تالیفاتش را در طول عمر خود انجام می داده است و لذا اثر آنها ناتمام مانده است.

3- او بر محفوظاتش تکیه داشته و بعضی مواقع در بیان مطالب مشکلاتی به وجود می آورد.

4- ممکن است چیزی را ذکر کند که در نگاه اول خطای آشکاری به نظر می رسد تا خواننده از آنچه ذکر کرده تعجب کند، بنابراین با سبک خود نه تنها توجه خواننده را جلب می کند، بلکه آن را از بین می برد و ابهام را در جای دیگری از کتابش یا در نوشته هایش توضیح می دهد.

سفرها

او از شرق اندونزی به ترنتاتی، والو، جزایر کینگز، ماکاسار، کورونتالو، مانادو، ماناهاسا و فیلیپین رفت.و تمام مناطق جزیره سولاوسی را گشت و با علمای آن دیدار کرد که برجستگان آنها مانند المعمر العلامة السيد محمد بن عبد الرحمن بن البار و العلامة المعمر أرشد الطويل بودند و ایشان را در زمره مشایخ خود وارد کرد.او به بالی و لومبوک و آن نواحی رفت و با بزرگان آنها که شیخ محمد بن مصطفی العفیفی از جمله آنها بود تماس گرفت. در مورد سوماترا نیز چندین بار از بناهای آن دیدن کرد و مردم با عشقی وصف ناپذیر او را دوست داشتند، از این رو با امامان آن که برجسته ترین آنها عالم معمر شیخ عبدالله ازهری الفلمبانی بود تماس گرفت و از آنجا به سنگاپور رفت و مدرسه اسلامی الجنید را در آنجا افتتاح کرد و در مسجد سلطان و مساجد دیگر سخنرانی کرد و وارد مالاگا شد و یک سال در آنجا ماند و در این نواحی سیاحت نمود. الحداد و در چند روز آن را نسخ کرد و آن را تصدیق کرد که «مجموعه شفا» نامیده شد، اما جزیره ای گرد، مدرسه ای در آن بنا کرد و در آن زیاد رفت و آمد کرد. او به همراه شیخ خلیل بن عبداللطیف بنکلانی پیروی کرد، سپس برای انجام مناسک وارد حرمین شریفین شد و با علمای آن جا تماس گرفت و بیش از یک بار به حج پرداخت و در حجاز اقامت گزید و از شيخ عمر حمدان ، علي بن فالح الظاهري والسيد العباس بن عبد العزيز المالكي مجالست و استفاده برد. او مورد تجلیل از بازرگانان بزرگ حجاز مانند بن لادن، بوگشان و کعکی بود. بنابراین ابن لادن پول مورد نیازش را به او داد او نیز تعداد زیادی کتاب خرید و به اندونزی آورد و در کتابخانه خود گنجاند.