نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۰

از تالیفات مهم سلمی نیشابوری

نام	ابوعبدالرحمن محمد بن موسی ازدی سلمی نیشابوری
نام‎های دیگر	سلمی
درگذشت	412ق

ابوعبدالرحمان سلمی از پرکارترین نویسندگان صوفی دوران خویش، آثار متعددی به زبان عربی نگاشت. از مهم‌ترین آنهاست: طبقات الصوفیة که کهن‌ترین و مفصل‌ترین تذکرۀ عرفانی به عربی است و خواجه عبدالله انصاری (د ۴۸۱ق) بعدها این اثر را با همین عنوان به لهجۀ هراتی املا کرد و جامی (د ۸۹۸ ق) نیز در تألیفِ نفحات الانس از آن بهره گرفت^[۱]شحقائق التفسیر، که تفسیری عرفانی و دربر دارندۀ مجموعه‌ای از تفاسیر پیش از او ست و از این نظر دارای اهمیت بسیار است، از جملۀ این تفاسیر است: تفسیر منسوب به جعفر بن محمد (صادق‌) (ع) که به گفتۀ پل نویا یکی از کهن‌ترین شواهد قرائت استنباطی یا قرائت مبتنی بر تجربۀ درونی و معنوی قرآن است^[۲] تفسیر ابن عطاء اَدَمی (د ۳۰۹ق)، که مفصل‌ترین تفاسیر این مجموعه است؛ تفسیر ابوالحسین نوری که مختصرترین آنهاست؛ و تفسیر حسین بن منصور حلاج. از سلمی همچنین رساله‌های متعددی دربارۀ احوال و مقامات، آداب و رسوم، اخلاق و حقایق، تاریخ صوفیه، فتوت و ملامت و ملامتیه باقی‌مانده است^[۳].

زندگی

«ابوعبدالرحمن محمد بن حسین بن محمد بن موسی سلمی نیشابوری، از مشاهیر عارفان ایران در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است. ولادت وی در سال 325 هجری در شهر نیشابور اتفاق افتاده است.

خاندان او نزدیک سیصد سال یا بیشتر در نیشابور ساکن بوده و همه تربیت اشرافی داشته‌اند. مادرش، دختر ابوعمرو بن نجید -از مشایخ صوفیه- بوده و خود، تربیت صوفیانه داشته است. در نیشابور به تعلیم و حفظ قرآن و روایت اشعار و تحصیل زبان عربی، و سپس به درس حدیث و علم باطن پرداخته است. به عراق و ری و همدان و مرو و حجاز سفر کرده است. چون جد مادری او ابوعمرو بن نجید درگذشت، و غیر از مادر او وارثی نداشت، با انتقال ثروت او ابوعبدالرحمن به کار تصنیف و تألیف پرداخت و از این جهت است که به نقال صوفیه و راوی کلام ایشان مشهور شده است. وی در آخر عمر خانقاهی برای صوفیه در نیشابور بنا کرد که محل سکونت صوفیه زمان و از مراکز تربیت کسانی شده است که در کسب علم باطن، استعدادی داشتند.

اساتید

و شاگردی استادانی چون ابوالحسن دارقطنی و ابونصر سراج و ابوالقاسم نصرآبادی و ابوعمرو بن نجید را کرده است. غیر از آنان بیش‌تر استادان و عالمان مشهور زمان خود را ملاقات نموده و خرقه ارشاد از دست ابوالقاسم نصرآبادی پوشیده و ابوسعید ابوالخیر بعد از وفات پیر ابوالفضل به صحت وی رسیده و از او خرقه گرفته است.

شاگردان

شاگردانی چون ابوبکر احمد بن حسین بن بیهقی و احمد بن علی توزی قاضی و ابومحمد جوینی، امام نیشابور والد ابوالمعالی جوینی و ابوعبدالله حاکم نیشابوری معروف به ابن بیع صاحب مستدرک، داشته است^[۴].

آثار

آداب التعازی آداب الصحبة و حسن العشره آداب الصوفیة أمثال القرآن الأربعین الإخوة والأخوات من الصوفیة تاریخ أهل الصفوة حقائق التفسیر طبقات الصوفیة:مشهورتین اثر وی که به عنوان کتابی مرجع در تصوف مطرح است. بر اساس آن کتاب طبقات خواجه عبدالله انصاری ترتیب یافته و جامی با اطناب و تفصیل و اضافه کردن حالات بزرگان صوفیه تا زمان خود (نفحات الانس) را به قید کتاب آورده است. مقامات الأولیاء جوامع آداب الصوفیه عیوب النفس و مداوتها درجات المعاملات کتاب السماع مناهج العارفین کتاب نسیم الارواح کتاب کلام الشافعی فی التصوف کتاب الفتوه الملامتیه و الصوفیه و اهل الفتوه کتاب الاربعین فی التصوف^[۵]

درگذشت

سرانجام، در روز یکشنبه سوم شعبان سال 412 هجری در نیشابور بدرود حیات گفت و در همان خانقاه به خاک سپرده شد.

پانویس

↑ جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۱-۲، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش. - حبیبی، عبدالحی، ج۱، ص۲۹-۳۰، مقدمه بر طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری، کابل، ۱۳۴۱
↑ نویا، پل، ج۱، ص۱۳۲-۱۳۵، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، ۱۳۷۳ش
↑ پورجوادی، نصرالله، ج۱، ص۱۱-۱۵، مقدمه بر مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمان سلمی، تهران، ۱۳۶۹ش
↑ ابوعبدالرحمن سلمی نیشابوری
↑ مهدی دهباشی و سید علی اصغر میرباقری فرد، تاریخ تصوف (جلد ول) سیر تطور عرفان اسلامی از آغاز تا قرن ششم هجری. سمت. صص. ۱۳۰

[1] جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۱-۲، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش. - حبیبی، عبدالحی، ج۱، ص۲۹-۳۰، مقدمه بر طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری، کابل، ۱۳۴۱

[2] نویا، پل، ج۱، ص۱۳۲-۱۳۵، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، ۱۳۷۳ش

[3] پورجوادی، نصرالله، ج۱، ص۱۱-۱۵، مقدمه بر مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمان سلمی، تهران، ۱۳۶۹ش

[4] ابوعبدالرحمن سلمی نیشابوری

[5] مهدی دهباشی و سید علی اصغر میرباقری فرد، تاریخ تصوف (جلد ول) سیر تطور عرفان اسلامی از آغاز تا قرن ششم هجری. سمت. صص. ۱۳۰

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 </div>
-'''ابوعبدالرحمان سلمی''' از پرکارترین نویسندگان [[صوفی]] این دوره، آثار متعددی به [[زبان عربی]] نگاشت. از مهم‌ترین آن‌هاست: طبقات الصوفیة، که کهن‌ترین و مفصل‌ترین تذکرۀ عرفانی به عربی است و [[خواجه عبدالله انصاری]] (د ۴۸۱ق) بعدها این اثر را با همین عنوان به لهجۀ هراتی املا کرد و [[جامی]] (د ۸۹۸ ق) نیز در تألیفِ نفحات الانس از آن بهره گرفت<ref>جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۱-۲، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش. - حبیبی، عبدالحی، ج۱، ص۲۹-۳۰، مقدمه بر طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری، کابل، ۱۳۴۱</ref>شحقائق التفسیر، که تفسیری عرفانی و دربر دارندۀ مجموعه‌ای از تفاسیر پیش از او ست و از این نظر دارای اهمیت بسیار است، از جملۀ این تفاسیر است: تفسیر منسوب به [[امام جعفر صادق]] (ع)، که به گفتۀ پل نویا، یکی از کهن‌ترین شواهد قرائت استنباطی یا قرائت مبتنی بر تجربۀ درونی و معنوی [[قرآن]] است<ref>نویا، پل، ج۱، ص۱۳۲-۱۳۵، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، ۱۳۷۳ش</ref> تفسیر ابن عطاء اَدَمی (د ۳۰۹ق)، که مفصل‌ترین تفاسیر این مجموعه است؛ تفسیر ابوالحسین نوری، که مختصرترین آن‌هاست؛ و تفسیر حسین بن منصور حلاج. از سلمی همچنین رساله‌های متعددی دربارۀ احوال و مقامات، آداب و رسوم، اخلاق و حقایق، تاریخ صوفیه، فتوت و ملامت و ملامتیه باقی‌مانده است<ref>پورجوادی، نصرالله، ج۱، ص۱۱-۱۵، مقدمه بر مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمان سلمی، تهران، ۱۳۶۹ش</ref>.
+'''ابوعبدالرحمان سلمی''' از پرکارترین نویسندگان [[صوفی]] دوران خویش، آثار متعددی به [[زبان عربی]] نگاشت. از مهم‌ترین آنهاست: طبقات الصوفیة که کهن‌ترین و مفصل‌ترین تذکرۀ عرفانی به عربی است و [[خواجه عبدالله انصاری]] (د ۴۸۱ق) بعدها این اثر را با همین عنوان به لهجۀ هراتی املا کرد و [[جامی]] (د ۸۹۸ ق) نیز در تألیفِ نفحات الانس از آن بهره گرفت<ref>جامی، عبدالرحمان، ج۱، ص۱-۲، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران، ۱۳۷۰ش. - حبیبی، عبدالحی، ج۱، ص۲۹-۳۰، مقدمه بر طبقات الصوفیۀ خواجه عبدالله انصاری، کابل، ۱۳۴۱</ref>شحقائق التفسیر، که تفسیری عرفانی و دربر دارندۀ مجموعه‌ای از تفاسیر پیش از او ست و از این نظر دارای اهمیت بسیار است، از جملۀ این تفاسیر است: تفسیر منسوب به [[جعفر بن محمد (صادق‌)]] (ع) که به گفتۀ پل نویا یکی از کهن‌ترین شواهد قرائت استنباطی یا قرائت مبتنی بر تجربۀ درونی و معنوی [[قرآن]] است<ref>نویا، پل، ج۱، ص۱۳۲-۱۳۵، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران، ۱۳۷۳ش</ref> تفسیر ابن عطاء اَدَمی (د ۳۰۹ق)، که مفصل‌ترین تفاسیر این مجموعه است؛ تفسیر ابوالحسین نوری که مختصرترین آنهاست؛ و تفسیر حسین بن منصور حلاج. از سلمی همچنین رساله‌های متعددی دربارۀ احوال و مقامات، آداب و رسوم، اخلاق و حقایق، تاریخ صوفیه، فتوت و ملامت و ملامتیه باقی‌مانده است<ref>پورجوادی، نصرالله، ج۱، ص۱۱-۱۵، مقدمه بر مجموعۀ آثار ابوعبدالرحمان سلمی، تهران، ۱۳۶۹ش</ref>.
 =زندگی=
-«ابوعبدالرحمن محمد بن حسين بن محمد بن موسي سلمي نيشابوري، از مشاهير عارفان ايران در اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم هجري است. ولادت وي در سال 325 هجري در شهر نيشابور اتفاق افتاده است.
+«ابوعبدالرحمن محمد بن حسین بن محمد بن موسی سلمی نیشابوری، از مشاهیر عارفان ایران در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری است. ولادت وی در سال 325 هجری در شهر نیشابور اتفاق افتاده است.
-خاندان او، نزديک سيصد سال يا بيشتر در نيشابور ساکن بوده و همه تربيت اشرافي داشته‌اند. مادرش، دختر ابوعمرو بن نجيد -از مشايخ صوفيه- بوده و خود، تربيت صوفيانه داشته است. در نيشابور به تعليم و حفظ قرآن و روايت اشعار و تحصيل زبان عربي، و سپس به درس [[حديث]] و علم باطن پرداخته است. به [[عراق]] و ري و همدان و مرو و [[حجاز]] سفر کرده است.  چون جد مادري او، ابوعمرو بن نجيد درگذشت، و غير از مادر او وارثي نداشت، با انتقال ثروت او، ابوعبدالرحمن به کار تصنيف و تأليف پرداخت و از اين جهت است که به نقال صوفيه و راوي کلام ايشان مشهور شده است.وي در آخر عمر، خانقاهي براي [[صوفیه|صوفيه]] در نيشابور، بنا کرد که محل سکونت صوفيه زمان و از مراکز تربيت کساني شده است که در کسب علم باطن، استعدادي داشتند.
+خاندان او نزدیک سیصد سال یا بیشتر در نیشابور ساکن بوده و همه تربیت اشرافی داشته‌اند. مادرش، دختر ابوعمرو بن نجید -از مشایخ صوفیه- بوده و خود، تربیت صوفیانه داشته است. در نیشابور به تعلیم و حفظ قرآن و روایت اشعار و تحصیل زبان عربی، و سپس به درس [[حدیث|حدیث]] و علم باطن پرداخته است. به [[عراق]] و ری و همدان و مرو و [[حجاز]] سفر کرده است. چون جد مادری او ابوعمرو بن نجید درگذشت، و غیر از مادر او وارثی نداشت، با انتقال ثروت او ابوعبدالرحمن به کار تصنیف و تألیف پرداخت و از این جهت است که به نقال صوفیه و راوی کلام ایشان مشهور شده است. وی در آخر عمر خانقاهی برای [[صوفیه|صوفیه]] در نیشابور بنا کرد که محل سکونت صوفیه زمان و از مراکز تربیت کسانی شده است که در کسب علم باطن، استعدادی داشتند.
 =اساتید=
-و شاگردي استاداني چون [[ابوالحسن دارقطني]] و [[ابونصر سراج]] و [[ابوالقاسم نصرآبادي]] و ابوعمرو بن نجيد را کرده است. غير از آنان، بيش‌تر استادان و عالمان مشهور زمان خود را ملاقات نموده و خرقه‌ي ارشاد از دست ابوالقاسم نصرآبادي پوشيده و [[ابوسعيد ابوالخير]] بعد از وفات پير ابوالفضل به صحت وي رسيده و از او خرقه گرفته است.
+و شاگردی استادانی چون ابوالحسن دارقطنی و ابونصر سراج و ابوالقاسم نصرآبادی و ابوعمرو بن نجید را کرده است. غیر از آنان بیش‌تر استادان و عالمان مشهور زمان خود را ملاقات نموده و خرقه ارشاد از دست ابوالقاسم نصرآبادی پوشیده و [[ابوسعید ابوالخیر|ابوسعید ابوالخیر]] بعد از وفات پیر ابوالفضل به صحت وی رسیده و از او خرقه گرفته است.
 =شاگردان=
-شاگرداني چون [[ابوبکر احمد بن حسين بن بيهقي]] و احمد بن علي توزي قاضي و ابومحمد جويني، امام نيشابور والد ابوالمعالي جويني و ابوعبدالله حاکم نيشابوري معروف به ابن بيع صاحب مستدرک، داشته است<ref>[http://abarshahr.blogfa.com/post/44 ابو عبد الرحمن سلمی نیشابوری]</ref>.
+شاگردانی چون ابوبکر احمد بن حسین بن بیهقی و احمد بن علی توزی قاضی و ابومحمد جوینی، امام نیشابور والد ابوالمعالی جوینی و ابوعبدالله حاکم نیشابوری معروف به ابن بیع صاحب مستدرک، داشته است<ref>[http://abarshahr.blogfa.com/post/44 ابوعبدالرحمن سلمی نیشابوری]</ref>.
 =آثار=
@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 تاریخ أهل الصفوة
 حقائق التفسیر
-طبقات الصوفیة:مشهورتین اثر وی که به عنوان کتابی مرجع در [[تصوف]] مطرح است.بر اساس آن کتاب طبقات خواجه عبدالله انصاري ترتيب يافته و جامي با اطناب و تفصيل و اضافه کردن حالات بزرگان صوفيه تا زمان خود (نفحات الانس) را به قيد کتاب آورده است.
+طبقات الصوفیة:مشهورتین اثر وی که به عنوان کتابی مرجع در [[تصوف]] مطرح است. بر اساس آن کتاب طبقات خواجه عبدالله انصاری ترتیب یافته و جامی با اطناب و تفصیل و اضافه کردن حالات بزرگان صوفیه تا زمان خود (نفحات الانس) را به قید کتاب آورده است.
 مقامات الأولیاء
 جوامع آداب الصوفیه
@@ خط ۵۳: / خط ۵۳: @@
 =درگذشت=
-سرانجام، در روز يکشنبه سوم شعبان سال 412 هجري در نيشابور وديعه حيات به موکلان قضا و قدر سپرد و در همان خانقاه که از خاک برکشيده بود به خاک رفت.
+سرانجام، در روز یکشنبه سوم شعبان سال 412 هجری در نیشابور بدرود حیات گفت و در همان خانقاه به خاک سپرده شد.
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
+[[رده:صوفیه]]
-=پانویس=
-{{پانویس|2}}
-[[رده: تصوف]]