پیش‌نویس:ویکی‌وحدت چه چیزی نیست
الگو:نحش الگو:سیاست‌های ویکی‌پدیا الگو:این سیاست در یک نگاه
ویکی‌وحدت یک دانشنامهٔ برخط است و به تبعِ آن، اجتماعی آنلاین از افراد علاقه‌مند به ساخت و استفاده از دانشنامه‌ای باکیفیت در فضایی با احترام متقابل. در نتیجه، چیزهایی هست که ویکی‌وحدت آن نیست. الگو:فهرست سیاست‌های محتوایی
سبک و قالب
ویکی‌وحدت دانشنامه روی کاغذ نیست
ویکی‌وحدت دانشنامه روی کاغذ نیست، بلکه پروژهٔ دانشنامه‌ای دیجیتال است. بجز اثبات‌پذیری و نکات دیگری که در این صفحه ذکر شده، عملاً هیچ محدودیتی در تعداد موضوعاتی که می‌توان در این دانشنامه نوشت یا کل حجم مطالب وجود ندارد. با این وجود تفاوت مهمی‌ست میان آنچه می‌توان کرد و آنچه باید کرد، که این پایین در بخش محتوای دانشنامه‌ای راجع به آن بحث شده. در نتیجه نامحدود بودن ویکی‌وحدت مجوزی برای جادادن هر چیزی در آن نیست: نوشتارها باید به سیاست‌های محتوایی، علی‌الخصوص پنج بنیاد پایبند باشند.
به منظور دسترسی بهتر به محتوای ویکی‌وحدت، خصوصاً از طریق اینترنت دایل‌آپ یا مرورگر همراه، نگه داشتن نوشتارها در حجمی معقول اهمیت دارد (ویکی‌وحدت:اندازه مقاله را ببینید). شکستن نوشتارهای طولانی و جایگزینی آن با چکیده‌ای مناسب بخشی طبیعی از رشد یک موضوع است (ویکی‌وحدت:شیوه خلاصه‌نویسی را ببینید).
محتوای دانشنامه‌ای
اطلاعات نباید به صرف اینکه حقیقت دارند یا مفید هستند، در دانشنامه قرار گیرند. یک مقالهٔ ویکی‌وحدت نباید نمایشگاهی کامل از تمامی جزئیات موجود باشد؛ بلکه باید خلاصه‌ای از دانش مورد تأیید در مورد موضوع ارائه کند. عبارات تأییدپذیر و دارای منبع باید با توجه به وزن‌شان مورد استفاده قرار گیرند. با وجود اینکه بحث‌هایی دربارهٔ ارزش دانشنامه‌ای انواع مختلفی از مداخل وجود دارد، اجماع بر این است که آنچه در پی می‌آید نمونه‌هایی از آن چیزهایی‌ست که ویکی‌وحدت نیست. مثال‌هایی که در هر بخش آمده لزوماً در بر گیرندهٔ همهٔ موارد ممکن نیست.
ویکی‌وحدت فرهنگ لغت نیست
ویکی‌وحدت یک فرهنگ لغت یا راهنمای اصطلاحات فنی نیست. مقاله‌های ویکی‌وحدت نباید شامل موارد زیر باشند:
- تعریف واژه‌ها. مقاله‌ها باید با تعریفی خوب آغاز شوند، اما مقاله‌هایی که چیزی بیش از تعریف معنای یک واژه نیستند، باید با افزودن محتوای دانشنامه‌ای گسترش یابند. اگر نمی‌شود آنها را به بیش از یک تعریف واژه‌نامه‌ای گسترش داد نشانه‌ای از این است که ویکی‌وحدت جای‌شان نیست. گاه اما تعریف یک کلمه خود می‌تواند نوشتاری باشد، مانند تعریف سیاره. برای ویکی‌ای که واژه‌نامه است، ویکی‌واژه که یکی از پروژه‌های خواهر ویکی‌وحدت است را ببینید.
- مداخل لغت‌نامه‌ای. نوشتارهای دانشنامه دربارهٔ افراد، گروه‌ها، مکان‌ها، اشیاء، رویدادها،... باشد. گاه یک کلمه یا عبارت خود می‌تواند موضوع یک نوشتار باشد، مانند الگو:نیازمند نمونه. با این وجود نوشتارها ندرتاً (و یا هرگز) حاوی بیش از یک تعریف مجزا یا کاربرد عنوان نوشتار است. مقاله‌هایی دربارهٔ اهمیت فرهنگی یا ریاضیاتی یک عدد قابل قبول هستند.
- راهنمای استفاده یا فرهنگ امثال و اصطلاحات عامیانه. نوشتارهای توصیفی دربارهٔ زبان‌ها، گویش‌ها یا انواع اصطلاحات عامیانه (مانند زبان اسپانیایی، گویش اردلانی و لهجه مشهدی) مورد پذیرش هستند، ولی راهنمای آموزشی این زبان‌ها برای زبان‌اموزان نه. برای ویکی‌ای که مجموعه‌ای از متن کتاب‌ها هست پروژهٔ خواهر ویکی‌کتاب را ببینید.
ویکی‌وحدت جای انتشار تحقیقات دست اول نیست
ویکی‌وحدت جای نشر افکار و تحلیل‌های شخصی یا انتشار اطلاعات جدید نیست. طبق سیاست‌های ما در مورد تحقیق دست اول، لطفاً از ویکی‌وحدت برای هیچ‌کدام از موارد زیر استفاده نکنید:
- نتیجهٔ تحقیقات مانند ارائهٔ نظریات یا راه‌حل‌های جدید، نظریات ابتکاری، اصطلاحات جدید، ساخت واژهٔ جدید و از این دست. اگر به تحقیقاتی جدید دست زده‌اید نتایج آن باید در جاهای دیگر، از قبیل نشریات دارای امکان ارزیابی علمی، دیگر رسانه‌های چاپی، پژوهش باز یا وبگاه‌های مرتبط منتشر شود. کار شما پس از انتشار و تبدیل شدن به بخشی از دانشِ پذیرفته شده می‌تواند در ویکی‌وحدت انتشار یابد، با این وجود ارجاع به منابع معتبر برای نشان دادن اینکه محتوی تأییدپذیر است و نظر شخصی ویرایشگر نیست لازم است.
- اختراعات شخصی. اگر شما یا رفیق‌تان یک بازی نوشته‌اید یا حرکتی جدید در رقص یا کلمه‌ای جدید اختراع کرده‌اید، به اندازهٔ کافی سرشناس نیست که نوشتاری داشته باشد، تا زمانی که چندین منبع دست دوم مستقل معتبر درباره‌اش بنویسند.
- الگو:لنگرتألیفات شخصی که بیان کننده نظرات شخصی شما (و نه متخصصان) راجع به موضوعی خاص هستند. گرچه وظیفهٔ ویکی‌وحدت گردآوری دانش بشری است، ابزاری برای تبدیل نظرات شخصی به دانش بشری نیست. در شرایط خاصی که نظرات یک شخص به حدی مهم باشند که قابل بحث به نظر برسند، بهتر است دیگران چیزی دربارهٔ آن بنویسند. (یادداشت‌های شخصی مرتبط با ویکی‌وحدت را می‌توانید در فضای نام کاربری خود بگذارید)
- تالار گفتگو. لطفاً تلاش کنید تا در مسیر دانشنامه‌نویسی باقی بمانید. می‌توانید در مورد موضوعات مرتبط با ویکی‌وحدت با کاربران دیگر در صفحهٔ بحث‌شان گفتگو کنید، نیز باید مشکلات مربوط به یک مقاله را هم در صفحهٔ بحث همان مقاله پیگیری کنید، ولی لطفاً بحث‌ها را به داخل صفحهٔ اصلی مقاله‌ها نکشانید. علاوه بر این در خاطر داشته باشید که صفحهٔ بحث نوشتار تنها برای بحث در مورد بهبود محتوای نوشتار است، نه برای بحث‌های عمومی دربارهٔ موضوع نوشتار، و نه صفحهٔ کمک‌خواهی برای دریافت دستورالعمل‌ها یا کمک‌های فنی. مطالب نامرتبط با صفحه‌های بحث ممکن است بر اساس ویکی‌وحدت:رهنمودهای صفحه بحث حذف شود. اگر پرسشی خاص در موضوعی دارید آن را در ویکی‌وحدت:درخواست راهنمایی مطرح کنید، نه صفحه‌های بحث نوشتارها.
ویکی‌وحدت منبر یا محل تبلیغات نیست
ویکی‌وحدت تریبون سخنرانی، میدان نبرد یا ابزاری برای پروپاگاندا، تبلیغات یا به‌اشتراک‌گذاری نیست. این قاعده شامل نام کاربری، مقاله‌ها، صفحه‌های تمرین، رده‌ها، پرونده‌ها، صفحه‌های بحث، الگوها و صفحه‌های کاربری می‌شود. از این رو، مطالب قرارداده‌شده در ویکی‌وحدت برای مقاصد زیر نیست:
- هواداری، پروپاگاندا یا استخدام از هر نوع: تجاری، سیاسی، علمی، دینی، ملی، ورزشی یا هر چیز دیگر. ولی یک مقاله می‌تواند به‌طور بی‌طرفانه راجع به این موضوعات نوشته شود. برای متقاعد کردن خلایق به درستیِ عقاید خود از وبلاگ یا تالار گفتگو استفاده کنید.
- نقطه‌نظرها اگرچه برخی از موضوعات، به ویژه آنهایی که مربوط به امور جاری و سیاست هستند، ممکن است احساسات را تحریک کرده و مردم را بر آن داشته باشند که بالای تریبون بروند، ویکی‌وحدت وسیله‌ای برای این کار نیست. محتوای نوشتار باید به‌طور متعادل، با دیدگاهی بی‌طرف و با چشم‌اندازی موجه نوشته شود، به خصوص برای رویدادهای فعلی. علاوه بر این، ویرایشگران ویکی‌وحدت باید تلاش کنند مقالاتی بنویسند که به سرعت منسوخ نشوند. با این حال، پروژهٔ خواهر ویکی‌وحدت ویکی‌خبر کامنت‌گذاری روی خبرها را اجازه می‌دهد.
- شایعه‌سازی، ترویج موضوعاتی که از طریق شایعات کوچه و بازار شنیده می‌شوند. مطالب و محتوای موجود در مورد زندگی افراد به‌طور خاص باید استاندارد بالایی داشته باشند، چرا که در غیر این صورت می‌توانند تهمت‌آلود یا تهدید کنندهٔ حریم خصوصی باشند. نوشتارها نباید صرفاً برای حمله به اعتبار یک شخص نوشته شوند.
- تبلیغ برای خود. نوشتن دربارهٔ خود یا در مورد کارهایی که در آن فعالیت جدی دارید، می‌تواند وسوسه‌برانگیز باشد اما به یاد داشته باشید که استانداردهای ویکی‌وحدت روی مقالهٔ شما اعمال می‌شوند، همچنان‌که در مورد هر مقالهٔ دیگری. از جملهٔ این استانداردها باقی ماندن بر دیدگاه بی‌طرفانه است وقتی در مورد خود یا مسایل مربوط به خود می‌نویسید رعایتش می‌تواند دشوار باشد. پیوند و ارجاع دادن افراطی به خودزیستنامه‌ها (اتوبیوگرافی‌ها) قابل قبول نیست. ویکی‌وحدت:خودزندگی‌نامه، ویکی‌وحدت:تعارض منافع و ویکی‌وحدت:سرشناسی را ببینید.
- تبلیغات، بازاریابی یا روابط عمومی. مقاله‌هایی که دربارهٔ شرکت‌ها و محصولات هستند باید از دیدگاه بی‌طرفانه و به دور از تعصب نوشته شوند و بدور از تکلف باشند. نام این گونه مقاله‌ها باید با منابع مستقل قابل اثبات باشند، در نتیجه مقاله‌ای دربارهٔ دکان کوچک شما یا شرکتی محلی معمولاً قابل قبول نیست. نوشتارهای ویکی‌وحدت دربارهٔ یک شرکت یا سازمان بسط یافتهٔ وبگاه آنها یا دیگر تلاش‌ها برای بازاریابی با رسانه‌های اجتماعی نیست. پیوند بیرونی به سازمان‌های تجاری در صورتی قابل قبول است که سازمان سرشناسی مورد بحث نوشتار را معرفی کند. ویکی‌وحدت در پی تأیید هیچ سازمانی نیست و وابستگی‌ای به آنها ندارد. ویکی‌وحدت:سرشناسی (سازمان‌ها و شرکت‌ها) را ببینید. اطلاع‌رسانی‌هایی چنان یا اعلان خدمات عمومی حتی در صورت غیرتجاری بودن باید از فروم‌های دیگری بجز ویکی‌وحدت استفاده کنند. ویرایشگران باید هر گونه دریافت دستمزد در قبال مشارکت در ویکی‌وحدت را فاش‌سازی کنند. ویکی‌وحدت:تعارض منافع را ببینید.
بحث‌های غیرمخرب در مورد سیاست‌های داخلی ویکی‌وحدت می‌توانند در صفحه‌های کاربری یا فضای نام ویکی‌وحدت مطرح شوند، چرا که به عملکرد فعلی و آیندهٔ پروژه مربوط می‌شوند اما صفحهٔ بحث نوشتارها نباید به عنوان فضایی برای بیان نظرات شخصی کاربران در مورد موضوع نوشتار استفاده شوند. ویکی‌وحدت:رهنمودهای صفحه بحث را ببینید.
ویکی‌وحدت یک وبگاه آینه یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست
ویکی‌وحدت یک وبگاه آینه‌ای یا انباری برای پیوندها، تصاویر و پرونده‌های صوتی-تصویری نیست. مقاله‌های ویکی‌وحدت نباید صرفاً شامل موارد زیر باشند:
- پیوندهای بیرونی یا فهرست وب. اضافه کردن یک یا چند پیوند بیرونی مفید و مرتبط با مطلب مقاله به بخش پیوندهای بیرونی یک نوشتار هیچ ایرادی ندارد، اما ایجاد فهرست‌های طولانی از این گونه پیوندها باعث می‌شود که مقاله‌ها کوتاه شده و از هدف اصلی ویکی‌وحدت دور بیفتند. هنگام ویرایش مقاله‌هایی دربارهٔ موضوعاتی که وبگاه‌های هواداری زیادی دارند، تنها به ذکر وبگاه اصلی هواداران اکتفا کنید. ویکی‌وحدت:پیوند به بیرون را ببینید.
- پیوندهای داخلی، بجز صفحه‌های ابهام‌زدایی برای یک عنوان دارای ابهام و فهرست‌های ساخت‌یافته که برای سازمان‌دهی مقاله‌ها به کار می‌روند. برای این آخری ویکی‌وحدت:شیوه‌نامه/فهرست‌ها و ویکی‌وحدت:فهرست‌های مستقل را ببینید.
- مطالبی که از مالکیت‌های عمومی و دیگر منابع گردآوری شده‌اند، شامل: متن کامل یک کتاب یا کد منبع یک برنامه، اسناد تاریخی اصل، نامه‌ها، قوانین، اعلامیه‌ها و دیگر مطالب منبع که تنها در صورتی مفید هستند که در شکل اصلی و جمله‌بندی بدون تغییر ارائه شده باشند. هرگونه رونوشت از منابع مبدأ می‌تواند به ویکی‌نبشته فرستاده شود، ولی جایش در ویکی‌وحدت نیست. استفاده از مطالب منابعی که در قلمروی عمومی قرار دارند (مانند ویرایش یازدهم دانشنامه بریتانیکا) و اضافه کردن آنها به مقاله هیچ ایرادی ندارند. ویکی‌وحدت:کپی مکنید را ببینید.
- تصاویر یا پرونده‌های صوتی و تصویری که مقاله‌ای برای آنها وجود ندارد. اگر می‌خواهید تصویری را به ویکی‌وحدت اضافه کنید، لطفاً ابتدا مطالب دانشنامه‌ای آن را فراهم کنید سپس تصویر را در آن بگنجانید، یا آن را به ویکی‌انبار بفرستید.
ویکی‌وحدت وبلاگ، میزبان وب، شبکهٔ اجتماعی یا وبگاه خاطره‌نویسی نیست
ویکی‌وحدت خدمات شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک یا توییتر ارائه نمی‌دهد. نباید وبگاه، وب‌نوشت، ویکی، رزومه یا فایل شخصی‌تان را بر روی ویکی‌وحدت میزبانی کنید. صفحه‌های ویکی‌وحدت، حتی زیرصفحه‌های کاربری، نباید شامل موارد زیر باشند:
- صفحه‌های شخصی. هر ویکی‌وحدتنویس دارای صفحهٔ کاربری مخصوص به خود است، اما از این صفحه‌ها تنها برای نمایش اطلاعات مربوط به کار در دانشنامه باید استفاده شود. اندکی اطلاعات خودزندگی‌نامه‌ای مجاز است، منتها صفحه‌های کاربری نباید به عنوان وبگاه شخصی، وبلاگ، یا انباری حجم بزرگی از محتوای نامرتبط با مشارکت در ویکی‌وحدت استفاده شوند. اگر قصد ساخت یک وبگاه شخصی یا ثبت رزومهٔ خود را دارید، از یکی از فراهم‌کننده‌های رایگانی که در اینترنت وجود دارند، استفاده کنید. تمرکز صفحه‌های کاربری نباید برقراری ارتباط اجتماعی یا سرگرمی باشد؛ بلکه باید بنیانی برای همکاری علمی مؤثر با دیگران در جهت گسترش ویکی‌وحدت باشد. صفحه‌های طنز مرتبط با ویکی‌وحدت می‌توانند در فضای نام مناسب ساخته شوند. صفحه‌های شخصی اغلب به سرعت حذف می‌شوند. نوشتارهای ویکی‌وحدت به زبان فارسی رسمی (کتابی) نوشته می‌شوند؛ نه به روش‌های مرسوم در شبکه‌های اجتماعی.
- سرویس میزبانی فایل. لطفاً تنها پرونده‌هایی را به ویکی‌وحدت بار کنید که در مقاله‌ها یا پروژه‌های دانشنامه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند (یا خواهند گرفت)؛ در غیر این صورت این پرونده‌ها حذف خواهند شد. اگر تصاویر مرتبط دیگری دارید، آنها را به ویکی‌انبار بفرستید تا بتوان از طریق ویکی‌وحدت به آنها پیوند زد.
- تشکیلات دوستیابی. ویکی‌وحدت محل مناسبی برای برقراری دوستی یا قرار و مدار نیست. صفحه‌های کاربری‌ای که به‌طور افراطی جهت‌گیری جنسی داشته باشند غیرقابل قبول هستند. با این حال در پروسهٔ بهبود ویکی‌وحدت می‌توانید به خوبی روابط دوستانه برقرار کنید.
- یادبودها. موضوع مقاله‌ها حتماً باید معیارهای سرشناسی ویکی‌وحدت را داشته باشند. ویکی‌وحدت جایی برای ثبت یادبود برای دوستان، فامیل و آشنایان درگذشته و افراد دیگری که معیارهای گفته‌شده را نداشته باشند، نیست. (ویکی‌وحدت:ویکی‌وحدتنویسان درگذشته از این قاعده مستثنی‌ست)
- محتوای پروژه‌های نامرتبط با ویکی‌وحدت. محتوای نامرتبط با ویکی‌وحدت را بارگذاری نکنید، حتی در صفحه‌های کاربری. ویکی‌وحدت:کاربر نیست را ببینید.
اگر می‌خواهید از فناوری ویکی برای پروژهٔ چندنفرهٔ دیگری استفاده کنید، حتی به اندازهٔ یک صفحه، وبگاه‌های بسیاری هستند که که فضای رایگان یا اجاره‌ای فراهم می‌کنند. همچنین می‌توانید نرم‌افزار ویکی را روی میزبان شخصی خود نصب کنید. Manual:Installation guide و ویکی‌وحدت:برون‌روهای ویکی‌وحدت را ببینید.
صفحهٔ کاربری شما مال شما نیست. بخشی از ویکی‌وحدتست و برای این وجود دارد که همکاری بین ویکی‌نویس‌ها را تسهیل کند، نه برای تبلیغ برای خود.
ویکی‌وحدت کاتالوگ نیست
ویکی‌وحدت فهرست‌های زیادی شامل پیوند به نوشتارهای ویکی‌وحدت را در بر می‌گیرد که برای مصارف داخلی یا به منظور توصیف یک موضوع سرشناس مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این رو ویکی‌وحدت نقش فهرستی از مطالب داخلی خود را بازی می‌کند. با این حال ویکی‌وحدت فهرستی از هر چیزی در خلقت وجود دارد یا داشته نیست. ویکی‌وحدت:برون‌روهای ویکی‌وحدت را برای روش‌های جایگزین ببینید. نوشتارهای ویکی‌وحدت شامل موارد زیر نیست:
- فهرست یا انبار موضوعات نامربوط به هم مانند (اما نه محدود به) نقل قول‌ها، کلمات قصار یا اشخاص (حقیقی یا خیالی). اگر می‌خواهید فهرستی از نقل‌قول‌ها را به وجود آورید، آن را در پروژهٔ خواهر ویکی‌وحدت به نام ویکی‌گفتاورد قرار دهید. با اینحال داشتن فهرست برای مدخل‌های مرتبط بلااشکال است، چرا که آنها با موضوع فهرست مرتبط و در آن اثرگذار هستند. همچنین در ویکی‌وحدت جدول‌ها و اطلاعات جدول‌بندی‌شده برای ارجاع سریع وجود دارند. گروه ادغام‌شده‌ای از نوشتارهای کوچک بر مبنای موضوعی محوری مجازند. ویکی‌وحدت:فهرست‌های مستقل را برای جزئیات بیشتر ببینید.
- شجره‌نامه. تاریخچهٔ خانوادگی تنها در صورتی مورد قبول است که به درک خواننده از یک موضوع سرشناس بینجامد.
- دفتر تلفن. اطلاعات تماس شامل شمارهٔ تلفن، فکس یا ایمیل جایش در دانشنامه نیست. نیز صفحه‌های نام یا ابهام‌زدایی مانند محمد نوری (ابهام‌زدایی) یا حسن (نام کوچک) جایی برای فهرست کردن تمام افراد با این نام نیست، بلکه تنها سرشناس‌ها.
- کتاب راهنما، راهنمای برنامه‌های رادیو و تلویزیون یا محلی برای ادارهٔ کارهای تجاری. برای مثال مقاله‌ای دربارهٔ یک ایستگاه رادیویی نباید شامل فهرست برنامه‌ها یا رویدادهای آتی باشد، گرچه ذکر وقایع برجسته یا فهرست برنامه‌های به لحاظ تاریخی اثرگذار ممکن است قابل قبول باشد. به همین ترتیب نوشتاری دربارهٔ یک شرکت تجاری نباید شامل تمامی تولیدات آن شرکت باشد. وانگهی، صفحه‌های بحث مقاله‌ها برای گفتگو دربارهٔ مقاله می‌باشد، نه برای بحث تجاری راجع به عنوان مقاله.
- کاتالوگ فروش. یک نوشتار نباید شامل قیمت محصولات یا لیست موجودی باشد، مگر اینکه منبع مستقلی برای آن و دلیلی موجه برای افزودنش وجود داشته باشد. اگر منابع رسانه‌ای مهم (و نه کامنت روی محصولات) به‌جای تنها اشاره به آنها به این جزئیات پرداخته باشند، اهمیت دانشنامه‌ای این موضوعات قابل ذکر می‌شود. ویکی‌وحدت سرویسی برای مقایسهٔ قیمت‌های محصولات رقیب یا مقایسهٔ قیمت یک کالا ارائه شده توسط فروشنده‌های مختلف نیست.
- رده‌های ترکیبی غیردانشنامه‌ای، مانند «افراد دارای نژاد/قومیت/مذهب فلان استخدام شده توسط سازمان بهمان» یا «رستوران‌های متخصص در پخت غذای فلان در شهر بهمان». رده‌های ترکیبی اینچنینی مبنایی برای ساخت یک نوشتار به‌شمار نمی‌آیند، مگر اینکه نقطهٔ برخورد این دو رده پدیده‌ای برجسته باشد همچنین ویکی‌وحدت:بیش‌رده‌بندی را ببینید.
- فهرست‌های ساده، بدون شرح محتوی. مثال‌ها شامل ولی نه محدود به: فهرست شرکت‌های متحد، رقبا، کارمندان (بجز مدیر عامل اجرایی، مدیران یا رده بالاهایی از این دست)، تجهیزات، دفاتر، محل فروشگاه‌ها، کالاها و خدمات، اسپانسرها، زیرمجموعه‌ها و جاذبه‌های توریستی.
ویکی‌وحدت راهنمای استفاده، راهنمای سفر، کتاب درسی یا مجلهٔ علمی نیست
ویکی‌وحدت یک منبع دانشنامه‌ای‌ست، نه راهنمای استفاده، نه راهنمای سفر یا کتاب درسی. نوشتارهای ویکی‌وحدت شامل موارد زیر نمی‌شود:
- کتاب خودآموز یا راهنمای استفاده. در حالی که ویکی‌وحدت مجموعه‌ای از نوشته‌های راجع به توصیف افراد، مکان‌ها و چیزهای دیگر است، مقاله‌های آن نباید از نوع راهنمای استفاده از وسیله‌ای، یا کتاب آشپزی، یا ستون پرسش و پاسخ (حقوقی، پزشکی یا از این دست) یا صندوق پیشنهادها و انتقادات باشد. این منع شامل آموختارها (tutorial)، آموزش‌های گام‌به‌گام، کتابچه‌های دستورالعمل، راهنماهای بازی‌های ویدئویی و دستورهای آشپزی می‌شود. توصیف اینکه افراد چطور کاری را انجام می‌دهند یا اشیاء چطور کار می‌کنند دانشنامه‌ای‌ست، آموزش خواننده با جملات امری به اینکه کاری را چطور انجام دهند نه. چنان راهنماهایی ممکن است در ویکی‌کتاب جایی داشته باشند.
- راهنمای سفر. مقاله‌ای دربارهٔ پاریس باید شامل موارد برجستهٔ این شهر نظیر برج ایفل و موزهٔ لوور باشد و نه شماره تلفن یا نشانی هتل مورد علاقهٔ شما یا بهای شیرقهوه در شانزه‌لیزه. ویکی‌وحدت جایی برای بازآفرینی محتواهایی که معمولاً در کتاب‌های راهنمای سفر، آشپزی یا از این قبیل یافت می‌شوند نیست. مکان‌های سرشناس ممکن است واجد شرایط افزودن باشند، ولی نوشتار نهایی لزومی ندارد شامل تمامی جاذبه‌های توریستی، رستوران‌ها، هتل‌ها و از این دست باشد. گرچه راهنمای سفر یک شهر اغلب شامل جاذبه‌های توریستی در حوالی شهر هم می‌شود، نوشتار ویکی‌وحدت دربارهٔ یک شهر باید فقط آنهایی که داخل شهر هستند را فهرست کند. اگر می‌خواهید راهنمای سفر بنویسید، ویکی‌سفر، از پروژه‌های بنیاد ویکی‌مدیا و پروژهٔ خواهر ویکی‌وحدت، برای همین کار است.
- راهنمای استراتژی بازی‌های ویدئویی. نوشتاری در مورد یک بازی ویدئویی باید داستان و فعالیت‌های اصلی بازیکن را به‌طور خلاصه شرح دهد، اما از فهرست کردن جنگ‌افزارها، اشیاء و مفاهیم خودداری کنید، مگر اینکه طبق منابع ثانویه به خودی خود سرشناس باشند. آموزش گام‌به‌گام یا پوشش جزئیات امتیازها، دستاوردها، محدودیت زمانی، دشمنان، حرکت‌های شخصیت و غیره جایز نیستند. در صورتی که برای فهم بازی یا اهمیتش در صنعت ضروری باشد خلاصه‌ای فشرده لازم می‌آید.
- راهنمای اینترنت. مقاله‌های ویکی‌وحدت نباید صرفاً برای توضیح ماهیت، ظاهر و خدمات یک وبگاه به‌وجود آمده باشند، بلکه باید آن وبگاه را به شکلی دانشنامه‌ای توضیح دهند، موفقیت‌های آن را ذکر کنند و تأثیرات یا برجستگی تاریخی آن را شرح دهند، که این موارد می‌تواند بیش از اغلب منابع بروز نگه داشته شوند، چرا که ویرایشگران می‌توانند تغییرات جدید را به محض بروز اعمال کنند؛ مثلاً درگاه:رویدادهای کنونی را ببینید.
- پرسشگان. مقاله‌های ویکی‌وحدت نباید فهرستی از پرسش‌های رایج باشند. به جای آن می‌توان مطالب مربوط به پرسش‌ها را به صورت جمله‌های خبری رایج در مقاله‌ها و به صورت بی‌طرف نوشت.
- کتاب درسی و متن توضیحی. ویکی‌وحدت دانشنامه است، نه کتاب درسی. وظیفهٔ ویکی‌وحدت توضیح واقعیت‌هاست، نه آموزش موضوعات. نوشتن یا ویرایش یک نوشتار به‌صورت کتاب درسی و به دنبالش پرسش و پاسخ به عنوان مثال مناسب نیست. چنین چیزهایی به پروژه‌های خواهر ویکی‌کتاب ویکی‌نبشته و ویکی‌دانشگاه مربوط است. مثال‌هایی با هدف اطلاع دادن و نه آموزش را می‌توان در ویکی‌وحدت جای داد.
- ژورنال علمی نوشتار ویکی‌وحدت نباید با این فرض نگاشته شود که خواننده کاملاً به زمینهٔ مورد نظر آگاه است. بخش آغازین (و گاه چند بخش اول) باید با کلمات و مفاهیمی ساده نگاشته شود تا برای هر خوانندهٔ دارای سواد و بدون دانش در آن زمینهٔ خاص قابل فهم باشد، و پس از آن می‌شود به جزئیات دقیق‌تری پرداخت. گرچه برای کلمات و مفاهیم دشوار در یک حیطهٔ خاص باید از پیوند داخلی استفاده کرد، متن نوشتار باید با این فرض نوشته شود که خواننده نخواهد یا نتواند این پیوندها را باز کند و بجایش تلاش کند تا معنی‌شان را از متن دریابد. ویکی‌وحدت:شیوه‌نامه/پیونددهی را ببینید.
- زبان آکادمیک. نوشتار باید برای عامهٔ مردم –و نه دانشگاهیان– نوشته شود. عنوان نوشتارها تا حد ممکن باید منعکس کنندهٔ کاربردرایج آنها باشد، نه نام دانشگاهی.
- موردپژوهی. بسیاری موضوعات مبنایشان رابطهٔ فاکتور الف با فاکتور ب است که به یک یا چند نوشتار منجر می‌شود. هنگامی که دو متغیر در کنار هم پدیدهٔ فرهنگی قابل توجهی ارائه کنند یا موضوع سرشناسی بسازند. اغلب به دلیل تفاوت‌های عمده در دو سوی مرزهای بین‌المللی، نوشتارهای مختلفی برای یک موضوع در کشورهای مختلف مورد نیاز است الگو:نیازمند نمونه. نوشتن نوشتار دربارهٔ درخت‌های چنار در مشکین‌شهر یا پراید آبی اما محتملاً به ویکی‌وحدت:انشعاب محتوا یا تحقیق دست‌اول خواهد انجامید و مسلماً جایی در دانشنامه نخواهد داشت.
ویکی‌وحدت گوی بلورین نیست
ویکی‌وحدت مجموعه‌ای از گفته‌ها و تفکرات غیرقابل اثبات نیست. ویکی‌وحدت آینده را پیش‌بینی نمی‌کند. تمام مقاله‌هایی که واقعه‌ای را پیش‌بینی می‌کنند باید قابل اثبات باشند و موضوع آنها باید به قدری مورد توجه باشد که در صورتی که در گذشته رخ داده بودند شایستگی داشتن یک نوشتار را داشتند. آوردن بحث‌ها دربارهٔ چشم‌انداز موفقیت طرح‌ها و پروژه‌ها در آینده و اینکه آیا برخی پیشرفت‌ها رخ خواهند داد در صورتی که به‌خوبی منبع‌دهی شوند مناسب است. کاربران نباید باور یا تحلیل شخصی خود را وارد نوشتارها کنند. پیش‌بینی‌ها، گمانه‌زنی‌ها و تئوری‌های مطرح شده در منابع معتبر و متخصص و شناخته شده در زمینهٔ خود می‌تواند در نوشتار آورده شود، هرچند ویرایشگران باید مراقب به‌وجود نیاوردن سوگیری به سمت هر یک از دیدگاه‌ها باشند. برای نوشتارهایی در مورد محصولات منتشر نشده مانند فیلم‌ها (وو:فیلم آینده را ببینید) و بازی‌ها مراقبت مضاعف برای خودداری از تبلیغ و ادعاهای اثبات نشده لازم است. به‌طور مشخص:
- رویدادهای برنامه‌ریزی شده یا مورد انتظار تنها در صورتی می‌توانند در ویکی‌وحدت ثبت شوند که سرشناس باشند و وقوع‌شان تقریباً قطعی باشد. تاریخ‌ها باید تا زمان وقوع غیرقطعی نگه داشته شوند. اگر تمهیدات واقعه هنوز در جریان نیستند، گمانه‌زنی در مورد آن باید به خوبی مکتوب شود. نمونه‌هایی از این گونه موارد می‌تواند شامل انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا (۲۰۲۴) و بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۲۴ باشد، اما انتخابات سال ۲۰۴۸ آمریکا و المپیک سال ۲۰۵۲ مقاله‌های مناسبی به نظر نمی‌رسند، زیرا هیچ مطلب قابل ذکری دربارهٔ آنها نمی‌شود بیان کرد که تأییدپذیر باشد و تحقیق دست اول نباشد. نتایج مسابقات ورزشی را پیش‌بینی نکنید، چون ذاتاً غیرقابل تأیید است. زمان‌بندی رویدادهای آینده –اگر اثبات‌پذیر باشد– مناسب است. به عنوان استثناء، حتی نوشتارهای با گمانه‌زنی زیاد در مورد رویدادهای محتمل‌الوقوع در آیندهٔ دور در صورتی که در منابع معتبر پوشش داده شده باشند مورد قبول‌اند، مثلاً سرانجام کیهان.
- مواردی از فهرستی از قبل پیش‌بینی شده یا یک الگوی سیستماتیک از نام‌ها که از پیش به رخدادها یا اکتشافات آینده اختصاص داده شده‌اند، اگر تنها اطلاعات کلی در مورد موضوع در دسترس باشد، مقاله‌های خوبی به‌شمار نمی‌روند. نام‌گذاری توفند دانشنامه‌ای است اما «توفان گرمسیری آنا در سال ۲۰۲۵» نه، با اینکه به احتمال قریب به یقین شاهد روی دادن آن خواهیم بود. همچنین مقاله‌هایی در مورد واژه‌های پیش‌بینی شده برای نظام اعداد (مانند «سپتن کوینکواگیتیلیون») دانشنامه‌ای تلقی نمی‌شوند، مگر اینکه توسط یک مقام قابل اعتماد ذکر شوند یا به شکل واقعی مورد استفاده قرار گرفته باشند. برون‌یابی از اکتشافات علمی، مانند عناصر شیمیایی که توسط اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی پیش از جداسازی در آزمایشگاه ثبت شده‌اند، دانشنامه‌ای تلقی می‌شوند، چرا که دانشمندان پیش‌بینی‌های قطعی‌ای در مورد خواص آنها انجام داده‌اند.
- مقاله‌هایی که به برون‌یابی، پیش‌بینی و «تاریخ آینده» می‌پردازند قابل قبول نیستند. گرچه هنجارهای علمی و فرهنگی در حال تکامل‌اند، باید منتظر این تکامل ماند، نه اینکه برای سعی در پیش‌بینی‌اش کرد. البته دربارهٔ آثار هنری، تألیفات یا تحقیقات سرشناسی که به پیش‌بینی آینده مربوط‌اند نوشتار داریم و باید هم داشته باشیم. مقاله‌ای دربارهٔ جنگ ستارگان درست است؛ اما مقاله‌ای دربارهٔ «سلاح‌های جنگ جهانی سوم» درست نیست.
- گرچه پارادایم‌های پذیرفته شدهٔ کنونی ممکن است در آینده به چالش کشیده شوند و فرضیه‌های پیشینی که در زمان خود مورد اختلاف یا نادرست فرض می‌شدند بعدها توسط جامعهٔ علمی مورد قبول واقع شدند، جایگاه ویکی‌وحدت چنین خطر کردنی نیست.
- ویکی‌وحدت مجموعه‌ای از اعلان محصولات یا شایعات نیست. گرچه ویکی‌وحدت شامل دانش عمومی دربارهٔ محصولات جدید است، مقالات کوتاه که تنها شامل اطلاعات اعلان محصول باشند قابل قبول نیستند. تا زمانی که اطلاعات دانشنامه‌ای بیشتری دربارهٔ محصول تأیید شود، اعلان محصولات باید در موضوعات بزرگتری ادغام شوند (مانند نوشتار دربارهٔ خالق آن، سری ان محصول، محصول پیشین…).
ویکی‌وحدت روزنامه نیست
ویرایشگران به افزودن اطلاعات جاری و بروز و نیز بسط نوشتارهای مستقل در مورد وقایع جاری مهم ترغیب می‌شوند. با این وجود تمامی رویدادهای اثبات‌پذیر برای قرار گرفتن در ویکی‌وحدت مناسب نیستند. اطمینان حاصل کنید موارد زیر در نوشتارهای ویکی‌وحدت نیستند:
- گزارش دست اول: ویکی‌وحدت جای گزارش‌های دست اول در مورد حوادث روز نیست. ویکی‌وحدت جزو منابع دست اول نیست. با این وجود، پروژهٔ خواهر ویکی‌نبشته و ویکی‌خبر کارشان دقیقاً همین است و بناست که منبع دست اول باشند. ویکی‌وحدت نوشتارهای دانشنامه‌ای بسیاری در مورد موضوعات بااهمیت تاریخی دارد که خبرهای روز مربوط به آنها وجود دارد و می‌توانند با اطلاعات تأییدشدهٔ جدید بروز شوند.
- گزارش خبری. موقتی نبودن سرشناسی افراد و رویدادها برای ویکی‌وحدت مهم است. گرچه مطالب خبری می‌تواند منبع مفیدی برای موضوعات دانشنامه‌ای باشد، اغلب رویدادهای کانون توجه اخبار ارزش افزودن به دانشنامه را ندارند؛ مثلاً اخبار روزانهٔ ورزشی یا سلبریتی‌ها. گرچه افزودن اطلاعات مربوط به پیشرفت‌های اخیر گاه مناسب است، نباید بر اخبار داغ تأکید کرد، یا در غیر این صورت باید سوای از اطلاعات دیگر با آن برخورد کرد. اخبار زودگذر نامناسب برای ویکی‌وحدت ممکن است برای ویکی‌پروژهٔ خواهر ویکی‌خبر مناسب باشد. همچنین ویکی‌وحدت به شیوه خبرنویسی نوشته نمی‌شود.
- ناسرشناسی افراد. حتی وقتی رویدادی سرشناس است، افراد دخیل در آن لزوماً سرشناس نیستند. بجز مواردی که پوشش خبری یک فرد از محدودهٔ یک تک‌رویداد فراتر می‌رود، پوشش دربارهٔ آن فرد باید محدود به نوشتار آن رویداد و متناسب با میزان اهمیت آن در قیاس با کل موضوع باشد. ویکی‌وحدت:زندگی‌نامه زندگان را برای اطلاعات بیشتر ببینید.
- دفتر خاطرات. حتی وقتی فردی سرشناس است، تمامی وقایع زندگی‌اش چنین نیست؛ مثلاً اخبار مربوط به سلبریتی‌ها و چهره‌های ورزشی می‌تواند پربسامد و حاوی بسیاری مسایل بی‌اهمیت باشد، اما استفاده از تمامی این منابع منجر به نوشتاری پرجزئیات می‌شود که به دفتر خاطرات شباهت پیدا می‌کند. هر مسابقه‌ای که فرد بازی می‌کند یا هر گلی که به ثمر می‌رساند دارای اهمیت کافی برای برای افزودن به زندگی‌نامهٔ فرد است.
ویکی‌وحدت مجموعه‌ای از اطلاعات درهم و برهم نیست
برای احراز ارزش دانشنامه‌ای، داده‌ها باید در متنی با توضیحات ارجاع‌دهنده به منابع معتبر قرار گیرند. همچنان‌که در ابتدای بخش محتوای دانشنامه‌ای توضیح داده شد، صرف حقیقت داشتن یا حتی اثبات‌پذیر بودن به خودی خود مطلبی را در خور دانشنامه نمی‌کند. مقاله‌های ویکی‌وحدت نباید شامل موارد زیر باشند:
- خلاصهٔ صرف آثار. رویکرد ویکی‌وحدت نسبت به آثار خلاقانه (شامل مثلاً آثار هنری یا داستانی، بازی‌های ویدئویی، مستندها، تحقیقات، کتاب‌ها و مقالات، و متون دینی) رویکردی دانشنامه‌ای‌ست، شامل بحث دربارهٔ شکل‌گیری، طراحی، واکنش جامعه، اهمیت، و تأثیر اثر، به‌علاوهٔ خلاصهٔ فشرده‌ای از اثر.
- متن ترانه. نوشتاری دربارهٔ یک ترانه باید اطلاعاتی در مورد نویسنده، تاریخ انتشار، تأثیر اجتماعی، و از این دست داشته باشد. نقل بخش‌هایی از ترانه باید در حجمی متناسب با باقی نوشتار باشد و برای تسهیل بحث یا نشان دادن سبک استفاده شود. متن کامل را می‌توان در ویکی‌نبشته قرار داد و پیوندش را در نوشتار گذاشت. متن بیشتر ترانه‌های ۹۶ سال اخیر حق نشر دارند که در نتیجه نقل از آنها باید در حداقل بماند و تنها برای اشارهٔ مستقیم در بحث یا نمودن وجوهی از سبک بکار گرفته شوند. هرگز به متن ترانه‌های دارای حق نشر پیوند ندهید، مگر اینکه سایت لینک داده شده صاحب حق نشر اثر باشد. ویکی‌وحدت:کپی مکنید را ببینید.
- فهرستی بلندبالا از الگو:لنگر نمایان توصیف‌نشده. آمار فاقد متن یا توضیح می‌تواند به خوانش لطمه بزند و گیج‌کننده باشد. به همین سبب برای آسان‌خوانی آمار باید در جدول نمایش یابند، و نوشتارهای دارای آمار باید متنی توضیحی دربارهٔ زمینهٔ موضوع داشته باشند. هر جا که آمار به حدی مفصل باشد که مانع آسان‌خوانی مقاله شود، می‌شود آن را به نوشتاری جداگانه شکست و خلاصه‌اش را در نوشتار حاضر قرار داد الگو:نیازمند نمونه. ویکی‌وحدت:فهرست‌های مستقل را ببینید.
- فهرستی جامع از به‌روزرسانی‌های یک نرم‌افزار. در نوشتارهایی که به به‌روزرسانی‌های نرم‌افزارها می‌پردازند از منابع معتبر ثانویه (و نه خودنوشته یا رسمی) برای توضیح نسخه‌ها یا بحث در نوشتار استفاده کنید. چقدر به جزئیات بپردازیم؟ به عقل سلیم رجوع کنید.
