پیشینه جمعیتی شیعیان در مصر (مقاله)
| عنوان مقاله | پیشینه جمعیتی شیعبان در مصر |
|---|---|
| زبان مقاله | فارسی |
| اطلاعات نشر | ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی |
| ویکی نویس | رحیم ابوالحسینی |
پیشینه جمعیتی شیعبان در مصر عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است. [۱]
چکیده
پیشینه سکونت شیعیان در مصر به دوران صدر اسلام بازمی‌گردد. آن زمان که تعداد قابل توجهی از صحابه پیامبر(ص) در فتح مصر حضور داشتند و سپس ساکن آنجا شدند مانند ابوذر غفاری، ابوایوب انصاری، مقداد بن اسود و عمار یاسر، آغاز نخستین حضور فرهنگ شیعه در مصر بوده است.[۲] با این حال، اولین نقش‌آفرینی شیعیان و قیام آنها علیه خلافت عباسی در مصر، قیام علی بن محمد، فرزند نفس زکیه بوده است. [۳] امام علی(ع) در دوره خلافت خود، ابتدا قیس بن سعد بن عباده را به مصر فرستاد و بیشتر مردم مصر، جز گروهی از طرفداران عثمان، با علی(ع) بیعت کردند. [۴] چندی بعد، امام علی(ع) محمد بن ابی بکر را به جای قیس بن سعد، به حکومت مصر منصوب کرد. [۵] اما در زمان وی، لشکر معاویه به رهبری عمرو‌عاص به مصر حمله کرد، محمد بن ابی بکر را کشت و آن سرزمین را تصرف نمود. [۶]
شیعیان در دوره امویان و عباسیان
گرایش‌های شیعی در دوره سلطه امویان بر مصر، به طور کامل از بین نرفت. [۷] وجود گرایش‌های شیعی و علوی در مصر، و دوری آن از مرکز خلافت، باعث شد برخی از قیام‌کنندگان علوی، به مصر بروند. برخی قیام‌های علویان در مصر، عبارتند از: قیام علی بن محمد، برادر نفس زکیه، در سال ۱۴۵ق که با شکست مواجه شد. [۸] قیام احمد بن ابراهیم بن عبدالله بن طباطبا در ۲۵۴ق در صعید [۹] قیام احمد بن محمد بن عبدالله بن طباطبا در سال ۲۵۵ قمری در نزدیکی اسکندریه [۱۰] و همچنین قیام ابراهیم بن محمد، از نوادگان امام علی(ع)، معروف به ابن صوفی، در سال ۲۵۶ق در زمان حکومت طولونیان بر مصر، در منطقه صعید. [۱۱] چنانکه مقریزی (۷۶۶-۸۴۵ق)، مورخ مشهور مصری در کتاب خود، المواعظ و الاعتبار شرح داده، پس از آنکه در عاشورای ۳۵۰ق، شیعیان در مزار کلثوم، از نوادگان امام صادق(ع) جمع شدند و به عزاداری پرداختند، مأموران اموی به آنها حمله کرده و بسیاری را کشتند و پس از آن فشار بر شیعیان افزایش یافت؛ تا آنجا که برای آزمودن مردم از آنها می‌پرسیدند «دایی‌ات کیست؟» و اگر پاسخی غیر از «معاویه» می‌شنیدند، آنها را مجازات می‌کردند؛ چرا که معتقد بودند معاویه، «خال المؤمنین»، یعنی دایی مؤمنان است. [۱۲] به گفته مقریزی، در این دوران، منادیانی در روز جمعه بر در جامع عتیق فریاد می‌زدند که معاویه دایی مؤمنان است و مناقب او را برمی‌شمردند. [۱۳]
شیعیان در دوره خلافت فاطمیان
نخستین حضور تأثیرگذار شیعیان در مصر، در دوره فاطمیان اتفاق افتاد. فاطمیان، شیعیانی اسماعیلی مذهب بودند که در سال ۳۵۸هجری توانستند بر مصر غلبه یابند و بیش از دو قرن بر آن حاکم شوند. [۱۴] ساختن شهر فعلی قاهره، از اولین اقدامات فاطمیان در مصر بوده است. [۱۵] فاطمیان همچنین نام عباسیان را از منابر و سکه‌های مصر حذف کرده و عبارت «حی علی خیر العمل» را به اذان‌ها افزودند. [۱۶] فاطمیان همچنین اقدام به برگزاری سوگواری عاشورا کردند. [۱۷] بنابر گزارش‌های تاریخی، الحاکم بامرالله، خلیفه فاطمی، در سال ۴۰۴هجری دستور داد تمام دکان‌های قاهره، جز نانوایی‌ها، در روز عاشورا بسته باشد. [۱۸] تأسیس مسجد جامع الازهر در سال ۳۵۹هجری برای تبلیغ آموزه‌های مذهب اسماعیلی [۱۹] و همچنین پایه‌گذاری دارالحکمه یا دارالعلم در سال ۳۹۵هجری که به منزله کتابخانه عمومی و دانشگاه دانسته شده، از دیگر اقدامات فاطمیان در مصر است. [۲۰]
- ↑ نویسنده: رحیم ابوالحسینی
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۷۰؛)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۷۰)
- ↑ (بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۳۸۹)
- ↑ (طبری، تاریخ الامم والملوک، بیروت، ج۴، ص۵۵۴-۵۵۵؛ ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۷)
- ↑ (ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۱۱)
- ↑ (وردانی، شیعه در مصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۷۱)
- ↑ (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۵)
- ↑ (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۵)
- ↑ (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص386)
- ↑ (ابن خلدون، تاریخ، ۱۹۸۸م، ج۴، ص۳۹۲)
- ↑ (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۷)
- ↑ (مقریزی، المواعظ و الاعتبار، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۳۸۷)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص۸۰)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص84)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص87)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص83)
- ↑ (ناصری طاهری، فاطمیان در مصر، ۱۳۷۹ش، ص86)