وضو: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۴۷

وُضو به شستن صورت و دست‌ها و همچنین مسح سر و پاها با قصد قربت و با آدابی خاص گفته می‌شود. مسلمان برای نماز خواندن باید وضو بگیرد. همچنین بدون وضو، لمس خط قرآن و لمس نام خدا جایز نیست.

تعریف وضو

وضو در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وضیء»^[۱] و وضو در اصطلاح فقهی به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس اسلام فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن «وضو» گفته‌اند.^[۲]

دستور وضو در قرآن

کیفیت وضو براى نماز در آیه 6 سوره مائده بیان شده است:

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ ...»

اى کسانى که ایمان آورده‌اید چون به عزم نماز برخیزید صورت و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پیشین هر دو پا مسح کنید ...

این آیه در دو جمله به طور اجمال بیان می‌کند که وضو متشکل از دو شستن و دو مسح است:

«فَاغسلوا وجوهکم و اَیدیکم إلی المرافق؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید»

«فامسحوا برؤسکم و أرجلکم إلی الکعبین؛ سر و پاها را تا برآمدگی جلوی پا مسح کنید»

مراد از «إِلَى الْمَرافِقِ» بیان حد شستن در وضو است نه ابتدا و انتهاى شستن دست و آن این که جز کتف، بازو و آرنج، باقى دست باید شسته شود.

مذاهب اهل سنت می‌گویند واجب شستن دست تا آرنج است و هر جور که شسته شود اشکالی ندارد اما بهتر است از سر انگشتان به سوی آرنج شسته شود.^[۳]

اما شیعه می‌گوید تعیین این که شستن را باید از سر انگشتان آغاز کرد یا آرنج، با سنت است^[۴] و بر اساس روایاتی از معصومین آغاز آن را از آرنج مى‌داند.^[۵]

همچنین شیعه واجب می‌داند که دست راست زودتر از دست چپ شسته شود ولی اهل سنت شروع از دست چپ را هم بلااشکال می‌داند اما شروع از دست راست را بهتر می‌داند.^[۶]

در مورد مسح سر نیز بین شیعه و اهل سنت و همچنین مذاهب مختلف اهل سنت اختلافاتی وجود دارد.^[۷]

اختلاف عمده دیگر در مورد مسح پاست که شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود ولی اهل‌سنت معتقدند باید پا را شست.^[۸]

کیفیت وضو گرفتن در مذهب شیعه

شیوه وضو گرفتن در مذهب شیعه به این شکل است:

شستن صورت: از بالا به پایین از جائى که موى سر روییده تا آخر چانه و از پهنا فاصله بین شست و انگشت میانه که بر صورت قرار گیرد

شستن دست راست: از آرنج تا نوک انگشتان (از بالا به پایین)

شستن دست چپ: از آرنج تا نوک انگشتان (از بالا به پایین)

مسح سر: قسمت جلوى آن که بالاى پیشانى است.

مسح پاى راست: روى پا از نوک انگشت تا برآمدگى.

مسح پاى چپ: روى پا از نوک انگشت تا برآمدگى.^[۹]

وضو در روایات

علی بن موسی (رضا) علیه‌السلام مى‌فرماید: آن که به عبادت خداى بزرگ مى‌ایستد، باید خود را از آلودگى‌ها پاک کند، از سستى و بى‌حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاک و آماده سازد.^[۱۰]

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ دعا کلید رحمت و وضو کلید نماز است و نماز کلید بهشت».^[۱۱]

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الوضوء قبل الطّعام ینفی الفقر و بعده ینفی اللّمم و یصحّح البصر؛ وضو پیش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زایل کند و چشم را نیرو دهد».^[۱۲]

به رسول خدا (ص) عرض شد: دوست دارم روزیم زیاد شود، فرمودند: دُم عَلَی الطَّهارَةِ یُوَسَّعُ عَلَیکَ فِی الرِّزقِ؛ پیوسته با وضو باش روزیت زیاد می‌شود.^[۱۳]

آداب وضو

مسواک کردن قبل از وضو بهتر است در موقع وضو روی انسان به سمت قبله باشد: از اصحاب عصمت که «بهترین و خوش‌ترین نشستن‌ها آنست که قبله در مقابل باشد». در حین نظر کردن به آب گفته شود: «الحمدُللّه الذی جعل الماءَ طَهورا، ولَم یَجْعَلْهُ نجسا؛ ستایش خداوندی راست که آب را پاک و پاک کننده ساخت و آن را نجس و ناپاک قرار نداد». امام محمدباقر علیه‌السلام فرموده‌اند که: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگوی: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ، وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده».

قبل از وضو سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و پس از آن به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کن یعنی آب به دماغ بکشد.

در حالت شستن روی نیز بسم اللّه بگوید. پس چون آب را بر روی خود ریخت سزاوار آنست که دست را بر آن براند تا آب به همه جای آن جاری گردد.

گشاده‌ دارد چشم‌های خود را در حالت وضو. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده‌اند: «گشاده دارد چشم‌های خود را در حالت وضو تا آن که نبینید آتش دوزخ را» کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.^[۱۴]

پانویس

↑ ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.
↑ مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.
↑ مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
↑ فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج1، ص212
↑ رک: فاضل مقداد، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7
↑ مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
↑ رک: ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت
↑ مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37
↑ فلاح زاده، آموزش احکام، ص31
↑ وسائل الشیعه، ج 1، ص 275.
↑ نهج الفصاحة، ص 485.
↑ نهج الفصاحة، ص 797.
↑ کنز العمال، ج16، ص128
↑ مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66

[1] ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.

[2] مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.

[3] مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36

[4] فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج1، ص212

[5] رک: فاضل مقداد، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7

[6] مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36

[7] رک: ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت

[8] مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37

[9] فلاح زاده، آموزش احکام، ص31

[10] وسائل الشیعه، ج 1، ص 275.

[11] نهج الفصاحة، ص 485.

[12] نهج الفصاحة، ص 797.

[13] کنز العمال، ج16، ص128

[14] مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''وُضو''' به شستن صورت و دست‌ها و همچنین مسح سر و پاها با قصد قربت و با آدابی خاص گفته می شود. مسلمان برای نماز خواندن باید وضو بگیرد. همچنین بدون وضو، لمس خط قرآن و لمس نام خدا جایز نیست.
+'''وُضو''' به شستن صورت و دست‌ها و همچنین مسح سر و پاها با قصد قربت و با آدابی خاص گفته می‌شود. [[مسلمان]] برای [[نماز]] خواندن باید وضو بگیرد. همچنین بدون وضو، لمس خط [[قرآن]] و لمس نام [[خدا]] جایز نیست.
+== تعریف وضو ==
+وضو در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وضیء»<ref>ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.</ref> و وضو در اصطلاح [[فقه|فقهی]] به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس [[اسلام]] فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن «وضو» گفته‌اند.<ref>مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.</ref>
-=تعریف وضو=
+== دستور وضو در قرآن ==
-وضو در لغت به معنی «نظافت و پاکیزگی» است و از این رو، عرب‌ها به شخص نظیف و پاکیزه می‌گویند: «وضیء»<ref>ریشه لغوی وضو از کلمه «وضا» یا «وضا» گرفته شده است، نه از کلمه «ضوء ضاء» که به معنی «ضوء و ضیاء و روشنی» است.</ref> و وضو در اصطلاح فقهی به معنی شستن صورت و دست‌ها (غسلتان) و مسح سر و پاها (مسحتان) طبق دستوری که شارع مقدس اسلام فرموده است می‌باشد. بنابر روایتی یکی از علت‌ها و فلسفه‌های وضو، نظافت و پاکیزگی است، بدین جهت به آن، «وضو» گفته‌اند.<ref>مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.</ref>
-=دستور وضو در قرآن=
 کیفیت وضو براى نماز در آیه 6 سوره مائده بیان شده است:
 «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکمْ وَ أَیدِیکمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکمْ وَ أَرْجُلَکمْ إِلَى الْکعْبَینِ ...»
-اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد چون به عزم نماز برخيزيد صورت و دست‌هايتان را تا آرنج بشوييد و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پيشين هر دو پا مسح كنيد ...
+اى کسانى که ایمان آورده‌اید چون به عزم نماز برخیزید صورت و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پیشین هر دو پا مسح کنید ...
-این آیه در دو جمله به طور اجمال بیان می کند که وضو متشکل از دو شستن و دو مسح است:
+این آیه در دو جمله به طور اجمال بیان می‌کند که وضو متشکل از دو شستن و دو مسح است:
 «فَاغسلوا وجوهکم و اَیدیکم إلی المرافق؛ صورت و دست‌ها را تا آرنج بشویید»
@@ خط ۲۰: / خط ۱۹: @@
 مراد از «إِلَى الْمَرافِقِ» بیان حد شستن در وضو است نه ابتدا و انتهاى شستن دست و آن این که جز کتف، بازو و آرنج، باقى دست باید شسته شود.
-مذاهب اهل سنت می گویند واجب شستن دست تا آرنج است و هر جور که شسته شود اشکالی ندارد اما بهتر است از سر انگشتان به سوی آرنج شسته شود.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
+مذاهب اهل سنت می‌گویند واجب شستن دست تا آرنج است و هر جور که شسته شود اشکالی ندارد اما بهتر است از سر انگشتان به سوی آرنج شسته شود.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
-اما شیعه می گوید تعیین این که شستن را باید از سر انگشتان آغاز کرد یا آرنج، با سنت است<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج1، ص212</ref> و بر اساس روایاتی از معصومین آغاز آن را از آرنج مى‌داند.<ref>رک: فاضل مقداد، التنقيح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7</ref>
+اما شیعه می‌گوید تعیین این که شستن را باید از سر انگشتان آغاز کرد یا آرنج، با سنت است<ref>فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج1، ص212</ref> و بر اساس روایاتی از معصومین آغاز آن را از آرنج مى‌داند.<ref>رک: فاضل مقداد، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7</ref>
-همچنین شیعه واجب می داند که دست راست زودتر از دست چپ شسته شود ولی اهل سنت شروع از دست چپ را هم بلااشکال می داند اما شروع از دست راست را بهتر می داند.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
+همچنین شیعه واجب می‌داند که دست راست زودتر از دست چپ شسته شود ولی اهل سنت شروع از دست چپ را هم بلااشکال می‌داند اما شروع از دست راست را بهتر می‌داند.<ref>مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36</ref>
 در مورد مسح سر نیز بین شیعه و اهل سنت و همچنین مذاهب مختلف اهل سنت اختلافاتی وجود دارد.<ref>رک: ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت</ref>
-اختلاف عمده دیگر در مورد مسح پاست که شیعه معتقد است باید پا را مسح نمود ولی اهل سنت معتقدند باید پا را شست.<ref>مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37</ref>
+اختلاف عمده دیگر در مورد مسح پاست که [[شیعه]] معتقد است باید پا را مسح نمود ولی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] معتقدند باید پا را شست.<ref>مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37</ref>
-=کیفیت وضو گرفتن در مذهب شیعه=
+== کیفیت وضو گرفتن در مذهب شیعه ==
 شیوه وضو گرفتن در مذهب شیعه به این شکل است:
-شستن صورت: از بالا به پایین از جائى كه موى سر روييده تا آخر چانه و از پهنا فاصله بين شست و انگشت ميانه كه بر صورت قرار گيرد
+شستن صورت: از بالا به پایین از جائى که موى سر روییده تا آخر چانه و از پهنا فاصله بین شست و انگشت میانه که بر صورت قرار گیرد
-شستن دست راست: از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین)
+شستن دست راست: از آرنج تا نوک انگشتان (از بالا به پایین)
-شستن دست چپ: از آرنج تا نوك انگشتان (از بالا به پایین)
+شستن دست چپ: از آرنج تا نوک انگشتان (از بالا به پایین)
-مسح سر: قسمت جلوى آن كه بالاى پيشانى است .
+مسح سر: قسمت جلوى آن که بالاى پیشانى است.
-مسح پاى راست: روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.
+مسح پاى راست: روى پا از نوک انگشت تا برآمدگى.
-مسح پاى چپ: روى پا از نوك انگشت تا برآمدگى.<ref>فلاح زاده، آموزش احکام، ص31</ref>
+مسح پاى چپ: روى پا از نوک انگشت تا برآمدگى.<ref>فلاح زاده، آموزش احکام، ص31</ref>
-=وضو در روایات=
+== وضو در روایات ==
-امام رضا علیه السلام مى فرمايد: آن كه به عبادت خداى بزرگ مى ايستد، بايد خود را از آلودگى ها پاك كند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاك و آماده سازد.<ref>وسائل الشيعه، ج 1، ص 275.</ref>
+[[علی بن موسی (رضا)]] علیه‌السلام مى‌فرماید: آن که به عبادت خداى بزرگ مى‌ایستد، باید خود را از آلودگى‌ها پاک کند، از سستى و بى‌حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاک و آماده سازد.<ref>وسائل الشیعه، ج 1، ص 275.</ref>
-پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ دعا كليد رحمت و وضو كليد نماز است و نماز كليد بهشت».<ref> نهج الفصاحة، ص 485.</ref>
+پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الدّعاء مفتاح الرّحمة والوضوء مفتاح الصّلاة والصّلاة مفتاح الجنّة؛ دعا کلید رحمت و وضو کلید نماز است و نماز کلید بهشت».<ref> نهج الفصاحة، ص 485.</ref>
-پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الوضوء قبل الطّعام ينفي الفقر و بعده ينفي اللّمم و يصحّح البصر؛ وضو پيش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زايل كند و چشم را نيرو دهد».<ref>نهج الفصاحة، ص 797.</ref>
+پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «الوضوء قبل الطّعام ینفی الفقر و بعده ینفی اللّمم و یصحّح البصر؛ وضو پیش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زایل کند و چشم را نیرو دهد».<ref>نهج الفصاحة، ص 797.</ref>
-به رسول خدا (ص) عرض شد: دوست دارم روزیم زیاد شود، فرمودند: دُم عَلَی الطَّهارَةِ یُوَسَّعُ عَلَیکَ فِی الرِّزقِ؛ پیوسته با وضو باش روزیت زیاد می شود.<ref>کنز العمال، ج16، ص128</ref>
+به رسول خدا (ص) عرض شد: دوست دارم روزیم زیاد شود، فرمودند: دُم عَلَی الطَّهارَةِ یُوَسَّعُ عَلَیکَ فِی الرِّزقِ؛ پیوسته با وضو باش روزیت زیاد می‌شود.<ref>کنز العمال، ج16، ص128</ref>
-=آداب وضو=
+== آداب وضو ==
 مسواک کردن قبل از وضو
+بهتر است در موقع وضو روی انسان به سمت [[قبله]] باشد: از اصحاب عصمت که «بهترین و خوش‌ترین نشستن‌ها آنست که قبله در مقابل باشد».
-بهتر است در موقع وضو روی انسان به سمت قبله باشد: از اصحاب عصمت که «بهترین و خوش‌ترین نشستن‌ها آنست که قبله در مقابل باشد».
 در حین نظر کردن به آب گفته شود: «الحمدُللّه الذی جعل الماءَ طَهورا، ولَم یَجْعَلْهُ نجسا؛ ستایش خداوندی راست که آب را پاک و پاک کننده ساخت و آن را نجس و ناپاک قرار نداد».
+[[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام محمدباقر]] علیه‌السلام فرموده‌اند که: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگوی: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ، وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده».
-امام محمدباقر علیه السلام فرموده‌اند که: «هرگاه از برای وضوساختن دست در آب درآری بگوی: «بسم اللّه و باللّه، اللهمَّ اجْعَلْنی من التَّوابینَ، وَاجعلنی مِنَ المُتطِّهِرینَ؛ به نام خدا و به یاری خدا، خداوندا! مرا از توبه‌کنندگان و از پاکیزه‌گان قرار ده».
+قبل از وضو سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند و پس از آن به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کن یعنی آب به دماغ بکشد.
-قبل از وضو سه مرتبه به سه کف آب مضمضه کند، یعنی آب در دهان بگرداند، و پس از آن به سه کف دیگر سه مرتبه استنشاق کن یعنی آب به دماغ بکشد.
 در حالت شستن روی نیز بسم اللّه بگوید. پس چون آب را بر روی خود ریخت سزاوار آنست که دست را بر آن براند تا آب به همه جای آن جاری گردد.
-گشاده‌دارد چشم‌های خود را در حالت وضو. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده‌اند: «گشاده دارد چشم‌های خود را در حالت وضو تا آن که نبینید آتش دوزخ را» کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.<ref> مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66</ref>
+گشاده‌ دارد چشم‌های خود را در حالت وضو. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده‌اند: «گشاده دارد چشم‌های خود را در حالت وضو تا آن که نبینید آتش دوزخ را» کنایه از آن که گشاده داشتن چشم‌ها در وقت وضو سبب ندیدن آتش دوزخ است.<ref> مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66</ref>
-=پانویس=
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
-مبلغان: اردیبهشت 1380، شماره 16.
+[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
-مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
+[[رده:مفاهیم و اصطلاحات دینی]]
-فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ج1، ص212
-رک: فاضل مقداد، التنقيح الرائع لمختصر الشرائع، ج1، ص7
-مغنیه، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص36
-رک: ویکی شیعه، مقاله وضو، تفاوت وضوی شیعیان و اهل سنت
-مغنیه، محمد جواد، الفقة علی المذاهب الخمسة، ص37
-فلاح زاده، آموزش احکام، ص31
-وسائل الشيعه، ج 1، ص 275.
-نهج الفصاحة، ص 485.
-نهج الفصاحة، ص 797.
-کنز العمال، ج16، ص128
-مجله گنجینه، آبان 1382، شماره 32، ص66