مقام ابراهیم
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۲:۳۶، ۲۱ نوامبر ۲۰۲۱؛
| نام | مقام ابراهیم |
|---|---|
| مکان | مسجدالحرام |
| در قرآن | آیه ۱۲۵ سوره بقره•آیه ۹۷ سوره آل عمران |
| وقایع مرتبط | طواف واجب در محدوده بین کعبه و مقام ابراهیم |
| بازسازی | تعمیر در زمان خلافت مهدی عباسی و متوکل عباسی |
مقام ابراهیم(ع) سنگی است در مسجدالحرام کنار کعبه که می‌گویند حضرت ابراهیم(ع) بر روی آن ایستاد و خانۀ کعبه را ساخت. همچنین گفته‌اند او روی این سنگ، مردم را به حج فراخواند. به‌گفته تاریخ‌نگاران مسلمان، سنگ به قدرت خدا نرم شد و جای دو پای حضرت ابراهیم(ع) در آن باقی ماند.
مقام ابراهیم هم‌اکنون در مقصوره‌ای طلایی‌رنگ در کنار کعبه قرار گرفته است و با شاذَروان کعبه یازده متر فاصله دارد.
قرآن از مقام ابراهیم به عنوان یکی از نشانه‌های روشن خدا یاد کرده و به مسلمانان سفارش کرده است که در این جایگاه نماز بخوانند. در روایات هم مقام ابراهیم سنگی بهشتی دانسته شده است.
در فقه اسلامی واجب است طواف واجب در محدوده بین کعبه و مقام ابراهیم انجام شود و نماز طواف پشت مقام ابراهیم خوانده شود. برپایه روایات دعاخواندن نزد مقام ابراهیم مستحب است.
تاریخچه مقام ابراهیم(ع)
بر اساس روایات، پس از اینکه خداوند به ابراهیم(ع) امر فرمود مردم را برای انجام حج فراخوانَد، ایشان بر روی این سنگ قرار گرفته و امر الهی را انجام داد و جای پای وی در سنگ ماند. [۱] در نقلی دیگر، اثر پاها به هنگام ساخت قسمت‌های بالای دیوار کعبه که ابراهیم (ع) بر روی این سنگ می‌ایستاد ایجاد شده است. [۲]
این سنگ در کنار حَجَرُ الْاَسوَد از سنگ‌های مقدس و بهشتی دانسته شده. [۳] حضرت ابراهیم(ع) و اسماعیل(ع) در حالی به نماز می‌ایستادند که این سنگ مابین آنها و کعبه قرار می‌گرفت. رسول خدا(ص) نیز در مکه به همین کیفیت نماز می‌خواندند. [۴]
بر اساس منابع تاریخی، تا زمان خلیفه دوم این سنگ بر روی زمین قرار داشت. در زمان وی جاری شدن سیلی که «اُمِّ اَشهَل» نام گرفت این سنگ را تا مسافت زیادی جابجا کرد و خلیفه برای سنگ، پایه‌ای در جای قبلی خود ساخت. [۵] در قرن دوم هجری سنگ مقام که از چندجا شکسته شده بود را با نقره به هم متصل نموده و روکشی از طلا برای آن قرار دادند. بعدها برای حفاظت بیشتر، گنبدی با چهار پنجره از آهن بر روی آن ساختند.
تا سال ۱۳۴۶ شمسی ساختمانی چوبی به ابعاد ۳ در ۶ متر بر روی مقام وجود داشت که برای طواف‌کنندگان ایجاد زحمت می‌کرد. دولت سعودی تصمیم داشت مقام را به نزدیکی باب بنی شیبه منتقل کند اما به دلیل مخالفت عمومی عالمان مسلمان، جای مقام ابراهیم تغییر نکرد و استوانه فلزی طلایی رنگی بر روی آن قرار گرفت. [۶] از شیشه‌های اطراف این استوانه می‌توان سنگ مقام و جای پاها که هم اکنون با نقره پوشانده شده را مشاهده کرد. [۷] مقام ابراهیم حدود ۱۳ متر از کعبه فاصله دارد.
جهت جغرافیایی ایران به سمت قبله نیز به گونه‌ای است که نمازگزاران رو به مقامْ نماز می‌خوانند. [۸]
مقام ابراهیم، سنگی در مسجدالحرام
«مقام ابراهیم» نام سنگی است که در مسجدالحرام کنار کعبه قرار گرفته است. [۹] این سنگ هم‌اکنون در مقصوره‌ای طلایی‌رنگ جای گرفته است. [۱۰]
درخصوص علت نام‌گذاری این سنگ به مقام ابراهیم دیدگاه‌های متفاوتی هست: برخی علتش را آن دانسته‌اند که حضرت ابراهیم(ع) هنگام ساخت کعبه بر آن می‌ایستاد و دیوارهای کعبه را بالا می‌برد. [۱۱] گروهی گفته‌اند هنگامی که ساختن خانه کعبه توسط ابراهیم(ع) پایان یافت، جبرئیل فرود آمد و مناسک حج را به او آموخت، آنگاه ابراهیم روی این سنگ رفت و گفت: ای مردم، پروردگارتان را پاسخ گویید. [۱۲]
کسانی هم علت نام‌گذاری را آن دانسته‌اند که زمانی که ابراهیم برای دیدار فرزندش اسماعیل آمد و او را نیافت، همسر اسماعیل به‌عنوان ادای احترام، از ابراهیم خواست اجازه دهد تا سر او را بشوید. او نیز اجازه داد و در حالی که سوار بر مرکب بود، همسر اسماعیل این سنگ را زیر پای او قرار داد و سر او را شست. [۱۳]
مقام ابراهیم در قرآن
در دو آیه از قرآن کریم به مقام ابراهیم اشاره شده است و آن را از نشانه‌های آشکار خداوند بر روی زمین دانسته و مسلمانان را دعوت به نماز در این جایگاه می‌کند:
وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّی [۱۴] (و از مقام ابراهیم، نمازگاهی برای خود اختیار کنید.) فِیهِ آیاتٌ بَینَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً [۱۵] (در آن (مکه)، نشانه‌هایی روشن است [از جمله] مقام ابراهیم است؛ و هر که وارد آن شود در امان است.)
نماز طواف
قبله قرار دادن مقام، از زمان ابراهیم و اسماعیل تا زمان پیامبر(ص) سابقه دارد [۱۶] و قرآن نیز مسلمانان را دعوت به نماز در این جایگاه می‌کند. [۱۷]
بر اساس فقه شیعه، نماز طواف واجب (طواف زیارت و طواف نساء) پشت مقام ابراهیم و در نزدیکی آن خوانده می‌شود. [۱۸] در مورد کسانی که به دلیل عذری در طبقه دوم مسجد الحرام طواف می‌کنند ولی می‌توانند نماز را در صحن مسجد و پشت مقام ابراهیم بخوانند اختلاف فتوا وجود دارد. [۱۹] نماز طواف مستحبی را هرکجای مسجدالحرام می‌توان به جای آورد.
پانویس
- ↑ صدوق، علل الشرایع، مکتبة الداوری، ص۴۲۳
- ↑ ازرقی، اخبار مکه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۹؛ نیشابوری، تفسیر غرائب القرآن، ج۱، ص۳۹۵
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، بیروت،دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مکه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ ق.، ج۲، ص۲۹
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۰۳؛ ازرقی، اخبار مکه، دارالثقافه، ۱۴۰۳ق.، ج۲، ص۲۹
- ↑ اخبار مکه، ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران، چاپ و نشر بنیاد مستضعفان، ۱۳۶۸ه. ش. ج۲، ص۳۲۷
- ↑ التاریخ القویم، ج۴، ص۵۲
- ↑ سائد بکداش، فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، صص۱۰۵-۱۰۴
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۰۰
- ↑ مجمع البیان، ج١، ص٢٠٣؛ تفسیر طبری، ج٢، ص۵۳٧؛ تفسیر فخر رازی، ج۴، ص۵۲؛ الاساس فی التفسیر، ج١، ص۲۶۸
- ↑ فضل الحجرالاسود و مقام ابراهیم، ص۱۰۴و۱۰۵
- ↑ ازرقی، اخبار مکه، ج٢، ص٣٢؛ صحیح بخاری، کتاب الانبیاء، ج۶، ص٣٩٨
- ↑ صحیح بخاری، ج۶، ص٣٩٨
- ↑ سیره حلبی، ج١، ص۱۵۷؛ تفسیر قرطبی، ج٢، ص۱۶۹
- ↑ آیه ۱۲۵ سوره بقره
- ↑ آیه ۹۷ سوره آل عمران
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۲۰۳
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۲۵
- ↑ مناسک حج، م۷۹۶
- ↑ مناسک حج، م۲/۸۰۰