افزودن پیوند

    محمد بن حنفیه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    جز (جایگزینی متن - '=پانویس=↵{{پانویس|2}}↵↵[[رده:' به '== پانویس == {{پانویس}} [[رده:')
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">[[پرونده:محمد بن حنفیه.jpg |جایگزین=محمد بن حنفیه|محمد بن حنفیه]]
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    | عنوان = محمد بن حنفیه
    !نام
    | تصویر = محمد بن حنفیه.jpg
    !محمد بن حنفیه
    | نام = محمد بن علی بن ابی‌طالب
    |-
    | نام‌های دیگر =
    |نام کامل
    | سال تولد = 21 ق
    |محمد بن علی بن ابی‌طالب
    | تاریخ تولد =
    |-
    | محل تولد =
    |لقب
    | سال درگذشت = ۸۱ ق
    |مهدی (به اعتقاد کیسانیه)
    | تاریخ درگذشت =
    |-
    | محل درگذشت =
    |[[دین]]
    | استادان =
    |[[اسلام]]
    | شاگردان =
    |-
    | دین = [[اسلام]]
    |نام پدر
    | مذهب = [[شیعه]]
    |[[حضرت علی(ع)]]
    | آثار =
    |-
    | وبگاه =
    |نام مادر
    }}
    |خوله حنفیه
    '''محمد بن حنفیه''' (م ۸۱ قمری) فرزند [[علی بن ابی‌طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] از همسرش خوله بنت جعفر است. او از شخصیت‌های برجسته [[صدر اسلام]] به شمار می‌رود. فرقه [[کیسانیه]] در نتیجۀ اعتقاد به [[امامت]] محمد حنفیه به وجود آمدند.
    |-
    محمد بن حنفیه از شخصیت ‏های علوی است که ابهامات و اشکالاتی در تاریخ زندگی وی به چشم می‏‌خورد. از جمله علت ‏شرکت نکردن او در قیام کربلا و عدم همراهی او با [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]].
    |محل زندگی
    علما و [[رجال ‏|رجال ‏شناسان]] [[مذهب شیعه|شیعه]] برای روشن ساختن این ابهام و در مقام دفاع از محمد بن حنفیه دلایلی را مطرح کرده‌‏اند. به اعتقاد اینان عدم شرکت ابن‏ حنفیه از سر نافرمانی و مخالفت ‏با امام (علیه‌السلام) نبوده و او در عدم همراهی با امام (علیه‌السلام) دلایل موجهی داشته است، از جمله: بیماری در موقع حرکت امام (علیه‌السلام) از [[مدینه]] و [[مکه]]. مامور بودن محمدبن حنفیه از جانب امام (علیه‌السلام) برای ماندن در مدینه، مکلف نشدن محمدبن حنفیه از جانب امام حسین (علیه‌السلام) به شرکت در قیام و همراهی با آن حضرت. گرچه محمدبن حنفیه از طرف امام به شرکت در قیام مکلف نشده، ولی عدم شرکت او در قیام امام شاید تخلف محسوب شده و وی به درجه‏‌ی «فتح‏» نایل نشده است.
    |[[مدینه]] • طائف • [[مکه]] ...
    |-
    |دلیل شهرت
    |فرزند امام علی (ع) • قیام مختار
    |-
    |نقش‌های برجسته
    |امامزاده • راوی
    |-
    |آرامگاه
    |ایله یا طائف یا مدینه
    |-
    |درگذشت
    |چهارشنبه، اول محرم ۸۱ هجری قمری
    |}
    </div>


    '''محمد بن حنفیه''' (م ۸۱ قمری) فرزند [[امام علی (ع)]] از همسرش [[خوله بنت جعفر]] است. او از شخصیت هاى برجسته [[صدر اسلام]] به شمار می‌رود. فرقه [[کیسانیه]] در نتیجۀ [[اعتقاد]] به [[امامت]] محمد حنفیه به وجود آمدند.  
    == محمد بن حنفیه کیست ==
    محمد بن حنفیه پسر [[علی بن ابی‌طالب|حضرت امیر (علیه‌السلام)]] بود که مادر وی خویله دخترجعفر ابن قیس حنفیه می‌باشد و او به نام قبیله مادر خویش ملقب گشت به ([[حنفیه]]). متولد سال 21 و متوفای سال81 ه ق.


    محمد بن حنفیه از شخصیت ‏هاى علوى است که ابهامات و اشکالاتى در تاریخ زندگى وى به چشم مى‏ خورد . از جمله علت ‏شرکت نکردن او در [[قیام کربلا]] و عدم همراهى او با [[امام حسین (ع)]].  
    گروهی از شیعیان معتقدشدند که پس از امام حسن و امام حسین، [[امامت]] به برادر ایشان محمد بن حنفیه و پس از وی به پسرانش می‌رسد، این گروه را کیسانیه می‌گویند. منسوب به کیسان غلام آزادشدۀ محمدبن حنفیه<ref>تاریخ ابن خلدون / ترجمه محمدپروین گنابادی/ ج1ص379</ref>.
    کیسانیه درباره درگذشت محمد بن حنفیه دچار اختلاف شدند؛ بعضی از آنها معتقد به مرگ او شدند و برخی دیگر پنداشتند که او نمرده و در کوه‌های رضوی زنده است<ref>مروج الذهب / ترجمه ابوالقاسم پاینده/ ج2ص82</ref>.


    علما و رجال ‏شناسان شیعه براى روشن ساختن این ابهام و در مقام دفاع از محمد بن حنفیه دلایلى را مطرح کرده‌‏اند. به اعتقاد اینان عدم شرکت ابن‏ حنفیه از سر نافرمانى و مخالفت ‏با امام (ع) نبوده و او در عدم همراهى با امام (ع) دلایل موجهى داشته است; از جمله: بیمارى  در موقع حرکت امام (ع) از [[مدینه]] و [[مکه]]. مامور بودن محمدبن حنفیه از جانب امام (ع) براى ماندن در مدینه، مکلف نشدن محمدبن حنفیه از جانب امام حسین (ع) به شرکت در قیام و همراهى با آن حضرت. گرچه محمدبن حنفیه از طرف امام به شرکت در قیام مکلف نشده، ولى عدم شرکت او در قیام امام شاید تخلف محسوب شده و وى به درجه‏‌ى «فتح‏» نایل نشده است .  
    محمد بن حنفیه بعلت نپذیرفتن [[بیعت]] با [[عبدالله بن زبیر]] در مکه تحت فشار قرار داشت و [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] او و خانواده‌اش را محصور کرده بود و قصد کشتن او را داشت که [[مختار]] گروهی چوب بدست ([[خشبیه]]) را برای نجات محمد فرستاد وآنها او را نجات دادند.


    =محمد بن حنفیه کیست=
    قدر مسلّم این است که محمد حنفیه خود ادعای [[امامت]] نداشت. [[شیخ کلینی|کلینی]] از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه‌السلام)]] روایت کرده است که محمد درخلوت با [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد (علیه‌السلام)]] صحبت کرد و به حضرت گفت: من از شما بزرگترم و شایسته رهبری هستم.
    [[علی بن الحسین (زین العابدین)|حضرت سجاد (علیه‌السلام)]] پیشنهاد کرد که به [[حجر الاسود|حجرالاسود]] سلام دهند. حجرالاسود جواب سلام امام را داد ولی پاسخ محمد حنفیه را نداد<ref> کلینی درکتاب اصول کافی ج 1 ص348</ref>. در منابع رجالی شیعه تاکید شده است که محمد حنفیه می‌خواست با این کار برای دیگران ثابت شود که امامت از آن امام سجاد (علیه‌السلام) است.


    محمد بن حنفیه پسر [[حضرت امیر(ع)]] بود که مادر وی [[خویله]] دخترجعفر ابن قیس حنفیه می‌باشد و او به نام قبیله مادر خویش ملقب گشت به ([[حنفیه]]). متولد سال 21و متوفای سال81 ه ق.
    == تولد، نام و نسب ==
    شهرت محمد به ابن‌حنفیه به این دلیل است که مادرش (خوله) دختر جعفر بن قیس<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۰۰</ref>. از قبیلۀ بنی‌حنفیه بود. به گفته برخی محققان، مادرش کنیزی بوده که در حمله بنی اسد به بنی حنفیه در زمان [[خلافت]] [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] به اسارت در آمد و [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السلام)]] او را خرید و آزاد کرد و سپس با او ازدواج نمود.


    گروهی از [[شیعیان]] معتقدشدند که پس از [[امام حسن]] و [[امام حسین]]، [[امامت]] به برادر ایشان محمد بن حنفیه و پس از وی به پسرانش می‌رسد، این گروه را کیسانیه می‌گویند.  منسوب به کیسان غلام آزادشدۀ محمدبن حنفیه.
    از آنجا که تاریخ درگذشت محمد حنفیه درسال ۸۱ق است و در آن هنگام ۶۵ سال داشته به دست می‌آید که او در سال۱۶ق به دنیا آمده است<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار الکتب العلمیة، ج۵، ص۸۷</ref>.
    <ref>تاریخ ابن خلدون / ترجمه محمدپروین گنابادی/ ج1ص379</ref>
    کیسانیه درباره درگذشت محمد بن حنفیه دچار اختلاف شدند؛ بعضی از آنها معتقد به مرگ او شدند و برخی دیگر پنداشتند که او نمرده و در کوههای [[رضوی]] زنده است. <ref>مروج الذهب / ترجمه ابوالقاسم پاینده/ ج2ص82</ref>


    محمد بن حنفیه بعلت نپذیرفتن [[بیعت]] با [[عبدالله بن زبیر]] در مکه تحت فشار قرار داشت و ابن زبیر او و خانواده اش را محصور کرده بود و قصد کشتن او را داشت که [[مختار]] گروهی چوب بدست ([[خشبیه]]) را برای نجات محمد فرستاد وآنها او را نجات دادند.
    برخی عنوان کرده‌اند که حضرت رسول (صلی الله علیه) پیش از وفات به علی (علیه‌السلام) گفت که اگر از خوله پسری برای تو متولد شد، او را هم‌نام و هم‌کنیه من نام‌گذاری کن<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ‌ص۲۰۰-۲۰۱</ref>.


    قدر مسلّم این است که محمد حنفیه خود ادعای امامت نداشت. [[کلینی]] از ا[[مام باقر(ع)]] روایت کرده است که محمد درخلوت با [[امام سجاد(ع)|امام سجاد (ع)]] صحبت کرد و به حضرت گفت: من از شما بزرگترم و شایسته رهبری هستم.
    == ابن حنفیه در کنار امام علی ==
    [[حضرت سجاد(ع)]] پیشنهاد کرد که به [[حجرالاسود]] سلام دهند. حجرالاسود جواب سلام امام را داد ولی پاسخ محمد حنفیه را نداد. <ref> کلینی درکتاب اصول کافی ج 1 ص348</ref> در [[منابع رجالی]] شیعه تاکید شده است که محمد حنفیه می خواست با این کار برای دیگران ثابت شود که امامت از آن امام سجاد(ع) است.  
    در [[جنگ صفین|جنگ صفیّن]] نیز وی پرچمدار سپاه [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السلام)]] بود و شاهد سستی و تردید عراقیان در نبرد با [[معاویه]] و شامیان و ناخرسندی پدرش از آنان بود تا آن جا که علی (علیه‌السلام) از آنان به تنگ آمده، درباره اهل [[عراق]] چنین دعا‌ کرد. ‌«پروردگارا من از ایشان ملول و ایشان از من ملول شده‌اند. ‌به جای آنها چیزی بهتر از ایشان به من ارزانی فرمای و به جای من بدتر از من برای آنان قرار ده<ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج‌۵، ص۶۸-۶۹، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الاولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰</ref>.»


    =تولد، نام و نسب=
    == ابن حنفیه دوران حکومت یزید ==
    هنگام شهادت امام حسین (علیه‌السلام) در [[کربلا]]، محمد حنفیه در [[مکّه]] بود<ref>بلعمی، محمد بن محمد، تاریخ‌نامه طبری، ج‌۴، ص۷۰۹، تحقیق محمد روشن، تهران، ج۱و۲، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۳، ۴، ۵ البرز، چاپ ۳، ۱۳۷۳ش</ref>.


    شهرت محمد به ابن‌حنفیه به این دلیل است که مادرش (خوله) دختر جعفر بن قیس <ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۰۰</ref> از [[قبیلۀ بنی‌حنفیه]] بود. به گفته برخی محققان، مادرش کنیزی بوده که در حمله [[بنی اسد]] به بنی حنفیه در زمان [[خلافت]] [[ابوبکر]] به اسارت در آمد و [[علی(ع)]] او را خرید و آزاد کرد و سپس با او ازدواج نمود.
    پس از مرگ [[یزید]] (اوّل [[ماه ربیع الثانی|ربیع الاخر]] ۶۴ هجری)، <ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۵، ص۴۴۹، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref> ابن زبیر در مکّه از مردم برای خود [[بیعت]] گرفت و اعلام خودمختاری کرد. ‌او خواست به زور از محمد حنفیه نیز که در مکّه به سر می‌برد بیعت بگیرد، چون وی امتناع ورزید. او و افرادی از خاندانش را که با وی بودند و نیز ۱۷ تن از سران کوفه را که از بیعت با او سرباز زده و به حرم گریخته بودند، در [[چاه زمزم|زمزم]] زندانی کرد و [[قسم|سوگند]] خورد اگر بیعت نکنند آنها را بسوزاند<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۶، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref>.


    از آنجا که تاریخ درگذشت محمد حنفیه درسال ۸۱ق است و در آن هنگام ۶۵ سال داشته به دست می‌آید که او در سال۱۶ق به دنیا آمده است. <ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار الکتب العلمیة، ج۵، ص۸۷</ref>
    محمد حنفیه سه تن از مردم [[کوفه]] را با نامه‌ای نزد مختار فرستاد، مختار تعداد بسیاری را به یاری او فرستاد. ‌آنان محمد و همراهانشان را آزاد کردند و خواستند بر ابن زبیر بتازند، امّا محمد بن حنفیه که جنگ در حرم خدا را روا نمی‌داشت مانع شد. ‌سپس محمد حنفیه همراه چهار هزار تن به دره علی (علیه‌السلام) رفتند<ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۷-۷۸، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref>.


    برخی عنوان کرده‌اند که [[حضرت رسول (ص)]] پیش از وفات به علی (ع) گفت که اگر از خوله پسری برای تو متولد شد، او را هم‌نام و هم‌کنیه من نام‌گذاری کن. <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ‌ص۲۰۰-۲۰۱</ref>
    == ابن حنفیه و فرقه کیسانیه ==
    چنان‌که گفته شد برخی از شیعیان پس از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) اعتقاد به امامت محمد حنفیه پیدا کرده و به <big>کیسانیه</big> معروف شدند. این مذهب نخستین انشعابی بود که در میان شیعیان [[علی بن ابی‌طالب|امیرمؤمنان (علیه‌السلام)]] و پیروان اهل‌بیت (علیه‌السلام) به وجود آمد.


    =ابن حنفیه در کنار امام علی(ع)=
    کیسانیه معتقد بودند که محمد حنفیه امام چهارم شیعیان و همان مهدی موعود است که در کوه‌های رضوی (کوهستانی در [[یمن]]) جای کرده است و روزی ظهور خواهد نمود<ref>شیعه در اسلام، ص ۳۳</ref>. گرچه مدتی برای این مذاهب انحرافی پیروانی در عالم اسلام به وجود آمد ولی خوشبختانه هم اکنون این مذهب منقرض شده و اثری از آن نیست.


    در [[جنگ صفیّن]] نیز وی پرچمدار سپاه علی (ع) بود و شاهد سستی و تردید عراقیان در نبرد با [[معاویه]] و [[شامیان]] و ناخرسندی پدرش از آنان بود تا آن جا که علی (ع) از آنان به تنگ آمده، درباره اهل عراق چنین دعا‌ کرد. ‌«پروردگارا من از ایشان ملول و ایشان از من ملول شده‌اند. ‌به جای آن‌ها چیزی بهتر از ایشان به من ارزانی فرمای و به جای من بدتر از من برای آنان قرار ده.» <ref>ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج‌۵، ص۶۸-۶۹، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الاولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰</ref>
    == وفات محمد حنفیه ==
    =ابن حنفیه دوران حکومت یزید=
    محمد بن حنفیه در اول ماه [[محرم الحرام|محرم]] سال ۸۱ [[سال قمری|هجری قمری]] در سن ۶۵ سالگی در خلافت [[عبدالملک بن مروان]] بدرود حیات گفت. پس از درگذشت او فرزندش ابوهاشم و بنا به روایتی ابان بن عثمان والی مدینه بر وی نماز گزارد. [[بلاذری]] به نقل از [[واقدى|واقدی]] سال وفات محمد حنفیه را ۸۲ قمری ذکر کرده است<ref>تهذیب الکمال، ج۱۰، ص۲۸۵</ref>.


    هنگام شهادت امام حسین (ع) در کربلا، محمد حنفیه در [[مکّه]] بود. <ref>بلعمی، محمد بن محمد، تاریخ‌نامه طبری، ج‌۴، ص۷۰۹، تحقیق محمد روشن، تهران، ج۱و۲، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۳، ۴، ۵ البرز، چاپ ۳، ۱۳۷۳ش</ref>
    درباره محل وفاتش نیز اختلاف است. برخی ایله، برخی [[طائف]] و گروهی مدینه را محل درگذشتش می دانند. ولی ظاهرا همه اتفاق دارند بر این که مدفنش در [[بقیع|قبرستان بقیع]] <ref>اعیان الشیعه، ج۱۴، ص۲۷۰</ref>، واقع در [[مدینه|مدينه منوره]] است.
     
    محمد حنفیه دارای ۲۴ فرزند بود که ۱۴ تن پسر و ۱۰ تن دختر بودند. اعقاب وی از دو پسرش علی و جعفر می باشد<ref> منتهى الامال، ج ۱، ص ۱۸۶</ref>.
    پس از مرگ یزید (اوّل ربیع الاخر ۶۴ هجری)، <ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۵، ص۴۴۹، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref> ابن زبیر در مکّه از مردم برای خود بیعت گرفت و اعلام خودمختاری کرد. ‌او خواست به زور از محمد حنفیه نیز که در مکّه به سر می‌برد بیعت بگیرد، چون وی امتناع ورزید. او و افرادی از خاندانش را که با وی بودند و نیز ۱۷ تن از سران کوفه را که از بیعت با او سرباز زده و به حرم گریخته بودند، در زمزم زندانی کرد و سوگند خورد اگر بیعت نکنند آن‌ها را بسوزاند. <ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۶، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref>
     
    محمد حنفیه سه تن از مردم [[کوفه]] را با نامه‌ای نزد مختار فرستاد، مختار تعداد بسیاری را به یاری او فرستاد. ‌آنان محمد و همراهانشان را آزاد کردند و خواستند بر ابن زبیر بتازند، امّا محمد بن حنفیه که جنگ در [[حرم خدا]] را روا نمی‌داشت مانع شد. ‌سپس محمد حنفیه همراه چهار هزار تن به دره علی (ع) رفتند. <ref>طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۷-۷۸، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷</ref>
     
    =ابن حنفیه و فرقه کیسانیه=
     
    چنانکه گفته شد برخى از شیعیان پس از شهادت امام حسین (ع) اعتقاد به امامت محمد حنفیه پیدا کرده و به <big>کیسانیه</big> معروف شدند. این مذهب نخستین انشعابى بود که در میان شیعیان امیرمؤمنان (ع) و پیروان اهل بیت (ع) به وجود آمد.
     
    کیسانیه معتقد بودند که محمد حنفیه  امام چهارم شیعیان و همان [[مهدى موعود]] است که در کوه هاى رضوى (کوهستانى در [[یمن]]) جاى کرده است و روزى [[ظهور]] خواهد نمود. <ref>شیعه در اسلام، ص ۳۳</ref> گرچه مدتى براى این مذاهب انحرافى پیروانى در عالم اسلام به وجود آمد ولى خوشبختانه هم اکنون این مذهب منقرض شده و اثرى از آن نیست.
     
    =وفات محمد حنفیه=
     
    محمد بن حنفیه در اول ماه محرم سال ۸۱ [[هجری]] [[قمرى]] در سن ۶۵ سالگى در خلافت [[عبدالملک بن مروان]] بدرود حیات گفت. پس از درگذشت او فرزندش ابوهاشم و بنا به روایتى [[ابان بن عثمان]] والى مدینه بر وى نمازگزارد. [[بلاذرى]] به نقل از [[واقدى]] سال وفات محمد حنفیه را ۸۲ قمرى ذکر کرده است. <ref>تهذیب الکمال، ج۱۰، ص۲۸۵</ref>
     
    درباره محل وفاتش نیز اختلاف است. برخى ایله، برخى [[طائف]] و گروهى مدینه را محل درگذشتش مى دانند. ولى ظاهرا همه اتفاق دارند بر این که مدفنش در [[قبرستان بقیع]] <ref>اعیان الشیعه، ج۱۴، ص۲۷۰</ref>، واقع در [[مدینه منوره]] است.
     
    محمد حنفیه داراى ۲۴ فرزند بود که ۱۴ تن پسر و ۱۰ تن دختر بودند. اعقاب وى از دو پسرش على و جعفر مى باشد. <ref> منتهى الامال، ج ۱، ص ۱۸۶</ref>


    == پانویس ==
    == پانویس ==
    {{پانویس}}
    {{پانویس}}


    [[رده:فرزندان امام علی]]
    [[رده:شخصیت‌ها]]
    [[رده:علویان]]
    [[رده:شخصیت‌های تاریخی]]
    [[رده:تابعین]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۵۱

    محمد بن حنفیه
    محمد بن حنفیه.jpg
    نام کاملمحمد بن علی بن ابی‌طالب
    اطلاعات شخصی
    سال تولد21 ق، ۲۱ ش‌، ۶۴۲ م
    سال درگذشت۸۱ ق، ۷۹ ش‌، ۷۰۰ م
    دیناسلام، شیعه

    محمد بن حنفیه (م ۸۱ قمری) فرزند امام علی (علیه‌السلام) از همسرش خوله بنت جعفر است. او از شخصیت‌های برجسته صدر اسلام به شمار می‌رود. فرقه کیسانیه در نتیجۀ اعتقاد به امامت محمد حنفیه به وجود آمدند. محمد بن حنفیه از شخصیت ‏های علوی است که ابهامات و اشکالاتی در تاریخ زندگی وی به چشم می‏‌خورد. از جمله علت ‏شرکت نکردن او در قیام کربلا و عدم همراهی او با امام حسین (علیه‌السلام). علما و رجال ‏شناسان شیعه برای روشن ساختن این ابهام و در مقام دفاع از محمد بن حنفیه دلایلی را مطرح کرده‌‏اند. به اعتقاد اینان عدم شرکت ابن‏ حنفیه از سر نافرمانی و مخالفت ‏با امام (علیه‌السلام) نبوده و او در عدم همراهی با امام (علیه‌السلام) دلایل موجهی داشته است، از جمله: بیماری در موقع حرکت امام (علیه‌السلام) از مدینه و مکه. مامور بودن محمدبن حنفیه از جانب امام (علیه‌السلام) برای ماندن در مدینه، مکلف نشدن محمدبن حنفیه از جانب امام حسین (علیه‌السلام) به شرکت در قیام و همراهی با آن حضرت. گرچه محمدبن حنفیه از طرف امام به شرکت در قیام مکلف نشده، ولی عدم شرکت او در قیام امام شاید تخلف محسوب شده و وی به درجه‏‌ی «فتح‏» نایل نشده است.

    محمد بن حنفیه کیست

    محمد بن حنفیه پسر حضرت امیر (علیه‌السلام) بود که مادر وی خویله دخترجعفر ابن قیس حنفیه می‌باشد و او به نام قبیله مادر خویش ملقب گشت به (حنفیه). متولد سال 21 و متوفای سال81 ه ق.

    گروهی از شیعیان معتقدشدند که پس از امام حسن و امام حسین، امامت به برادر ایشان محمد بن حنفیه و پس از وی به پسرانش می‌رسد، این گروه را کیسانیه می‌گویند. منسوب به کیسان غلام آزادشدۀ محمدبن حنفیه[۱]. کیسانیه درباره درگذشت محمد بن حنفیه دچار اختلاف شدند؛ بعضی از آنها معتقد به مرگ او شدند و برخی دیگر پنداشتند که او نمرده و در کوه‌های رضوی زنده است[۲].

    محمد بن حنفیه بعلت نپذیرفتن بیعت با عبدالله بن زبیر در مکه تحت فشار قرار داشت و ابن زبیر او و خانواده‌اش را محصور کرده بود و قصد کشتن او را داشت که مختار گروهی چوب بدست (خشبیه) را برای نجات محمد فرستاد وآنها او را نجات دادند.

    قدر مسلّم این است که محمد حنفیه خود ادعای امامت نداشت. کلینی از امام باقر (علیه‌السلام) روایت کرده است که محمد درخلوت با امام سجاد (علیه‌السلام) صحبت کرد و به حضرت گفت: من از شما بزرگترم و شایسته رهبری هستم. حضرت سجاد (علیه‌السلام) پیشنهاد کرد که به حجرالاسود سلام دهند. حجرالاسود جواب سلام امام را داد ولی پاسخ محمد حنفیه را نداد[۳]. در منابع رجالی شیعه تاکید شده است که محمد حنفیه می‌خواست با این کار برای دیگران ثابت شود که امامت از آن امام سجاد (علیه‌السلام) است.

    تولد، نام و نسب

    شهرت محمد به ابن‌حنفیه به این دلیل است که مادرش (خوله) دختر جعفر بن قیس[۴]. از قبیلۀ بنی‌حنفیه بود. به گفته برخی محققان، مادرش کنیزی بوده که در حمله بنی اسد به بنی حنفیه در زمان خلافت ابوبکر به اسارت در آمد و علی (علیه‌السلام) او را خرید و آزاد کرد و سپس با او ازدواج نمود.

    از آنجا که تاریخ درگذشت محمد حنفیه درسال ۸۱ق است و در آن هنگام ۶۵ سال داشته به دست می‌آید که او در سال۱۶ق به دنیا آمده است[۵].

    برخی عنوان کرده‌اند که حضرت رسول (صلی الله علیه) پیش از وفات به علی (علیه‌السلام) گفت که اگر از خوله پسری برای تو متولد شد، او را هم‌نام و هم‌کنیه من نام‌گذاری کن[۶].

    ابن حنفیه در کنار امام علی

    در جنگ صفیّن نیز وی پرچمدار سپاه علی (علیه‌السلام) بود و شاهد سستی و تردید عراقیان در نبرد با معاویه و شامیان و ناخرسندی پدرش از آنان بود تا آن جا که علی (علیه‌السلام) از آنان به تنگ آمده، درباره اهل عراق چنین دعا‌ کرد. ‌«پروردگارا من از ایشان ملول و ایشان از من ملول شده‌اند. ‌به جای آنها چیزی بهتر از ایشان به من ارزانی فرمای و به جای من بدتر از من برای آنان قرار ده[۷].»

    ابن حنفیه دوران حکومت یزید

    هنگام شهادت امام حسین (علیه‌السلام) در کربلا، محمد حنفیه در مکّه بود[۸].

    پس از مرگ یزید (اوّل ربیع الاخر ۶۴ هجری)، [۹] ابن زبیر در مکّه از مردم برای خود بیعت گرفت و اعلام خودمختاری کرد. ‌او خواست به زور از محمد حنفیه نیز که در مکّه به سر می‌برد بیعت بگیرد، چون وی امتناع ورزید. او و افرادی از خاندانش را که با وی بودند و نیز ۱۷ تن از سران کوفه را که از بیعت با او سرباز زده و به حرم گریخته بودند، در زمزم زندانی کرد و سوگند خورد اگر بیعت نکنند آنها را بسوزاند[۱۰].

    محمد حنفیه سه تن از مردم کوفه را با نامه‌ای نزد مختار فرستاد، مختار تعداد بسیاری را به یاری او فرستاد. ‌آنان محمد و همراهانشان را آزاد کردند و خواستند بر ابن زبیر بتازند، امّا محمد بن حنفیه که جنگ در حرم خدا را روا نمی‌داشت مانع شد. ‌سپس محمد حنفیه همراه چهار هزار تن به دره علی (علیه‌السلام) رفتند[۱۱].

    ابن حنفیه و فرقه کیسانیه

    چنان‌که گفته شد برخی از شیعیان پس از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) اعتقاد به امامت محمد حنفیه پیدا کرده و به کیسانیه معروف شدند. این مذهب نخستین انشعابی بود که در میان شیعیان امیرمؤمنان (علیه‌السلام) و پیروان اهل‌بیت (علیه‌السلام) به وجود آمد.

    کیسانیه معتقد بودند که محمد حنفیه امام چهارم شیعیان و همان مهدی موعود است که در کوه‌های رضوی (کوهستانی در یمن) جای کرده است و روزی ظهور خواهد نمود[۱۲]. گرچه مدتی برای این مذاهب انحرافی پیروانی در عالم اسلام به وجود آمد ولی خوشبختانه هم اکنون این مذهب منقرض شده و اثری از آن نیست.

    وفات محمد حنفیه

    محمد بن حنفیه در اول ماه محرم سال ۸۱ هجری قمری در سن ۶۵ سالگی در خلافت عبدالملک بن مروان بدرود حیات گفت. پس از درگذشت او فرزندش ابوهاشم و بنا به روایتی ابان بن عثمان والی مدینه بر وی نماز گزارد. بلاذری به نقل از واقدی سال وفات محمد حنفیه را ۸۲ قمری ذکر کرده است[۱۳].

    درباره محل وفاتش نیز اختلاف است. برخی ایله، برخی طائف و گروهی مدینه را محل درگذشتش می دانند. ولی ظاهرا همه اتفاق دارند بر این که مدفنش در قبرستان بقیع [۱۴]، واقع در مدينه منوره است. محمد حنفیه دارای ۲۴ فرزند بود که ۱۴ تن پسر و ۱۰ تن دختر بودند. اعقاب وی از دو پسرش علی و جعفر می باشد[۱۵].

    پانویس

    1. ↑ تاریخ ابن خلدون / ترجمه محمدپروین گنابادی/ ج1ص379
    2. ↑ مروج الذهب / ترجمه ابوالقاسم پاینده/ ج2ص82
    3. ↑ کلینی درکتاب اصول کافی ج 1 ص348
    4. ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۰۰
    5. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار الکتب العلمیة، ج۵، ص۸۷
    6. ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ‌ص۲۰۰-۲۰۱
    7. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج‌۵، ص۶۸-۶۹، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ط الاولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰
    8. ↑ بلعمی، محمد بن محمد، تاریخ‌نامه طبری، ج‌۴، ص۷۰۹، تحقیق محمد روشن، تهران، ج۱و۲، سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۳، ۴، ۵ البرز، چاپ ۳، ۱۳۷۳ش
    9. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۵، ص۴۴۹، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷
    10. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۶، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷
    11. ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج‌۶، ص۷۷-۷۸، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷
    12. ↑ شیعه در اسلام، ص ۳۳
    13. ↑ تهذیب الکمال، ج۱۰، ص۲۸۵
    14. ↑ اعیان الشیعه، ج۱۴، ص۲۷۰
    15. ↑ منتهى الامال، ج ۱، ص ۱۸۶
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=محمد_بن_حنفیه&oldid=200255»