فتح مکه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[فتح مکه]] از جمله مهم ترین رویدادها در زمان [[پیامبر اسلام]] صلوات الله علیه بود. این حادثه بنا به نقل منابع تاریخی و نیز تفاسیر، در رمضان سال هشتم هجرت به وقوع پیوست. فتح این شهر به دست سپاه اسلام موجب شد تا قبایل عرب از مقابله با [[اسلام]] دست کشیده مسلمان شوند. فتح مکه در واقع فتح خود مکه نبود، بلکه به دلیل اهمیت فوق العاده این شهر، فتح تمام [[حجاز]] بود. | [[فتح مکه]] از جمله مهم ترین رویدادها در زمان [[پیامبر اسلام]] صلوات الله علیه بود. این حادثه بنا به نقل منابع تاریخی و نیز تفاسیر، در رمضان سال هشتم هجرت به وقوع پیوست. فتح این شهر به دست سپاه اسلام موجب شد تا قبایل عرب از مقابله با [[اسلام]] دست کشیده مسلمان شوند. فتح مکه در واقع فتح خود مکه نبود، بلکه به دلیل اهمیت فوق العاده این شهر، فتح تمام [[حجاز]] بود. | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۳: | ||
==حرکت به سوی مکه== | ==حرکت به سوی مکه== | ||
پیامبر صلوات الله علیه همراه با سپاه ده هزار نفری که ترکیبی از [[مهاجران]] و [[انصار]] و نیز قبیله ها و طایفه های اطراف مدینه بود روز ده رمضان سال هشتم هجری قمری به سمت مکه حرکت کرد. <ref>تاریخ ابن | پیامبر صلوات الله علیه همراه با سپاه ده هزار نفری که ترکیبی از [[مهاجران]] و [[انصار]] و نیز قبیله ها و طایفه های اطراف مدینه بود روز ده رمضان سال هشتم هجری قمری به سمت مکه حرکت کرد. <ref>[[تاریخ ابن خلدون]]، ج۲، ص۴۵۸</ref> سپاه اسلام در ادامه به منطقه [[مرّ الظهران]] ( چهار فرسخی) مکه رسید در حالى که هنوز کسی نمی دانست هدف اصلی سپاه اسلام چیست و مقصد نهایی اش کجاست. البته حدس زده می شد که سپاه اسلام به طرف یکی از سه قبیله [[ثقیف]]، [[هوازن]] و [[قریش]] برود، زیرا در حقیقت این سه قبیله تنها قبایل مشرک و قابل توجه در منطقه [[حجاز]] بودند که در وضع آن روز قریش از آن دو ضعیف تر بود چون در [[جنگ بدر]] به سختی شکست خورده وساقط شده بودند و پیروزی در [[جنگ احد]] نتوانست صدمات سخت شکست بدر را جبران کند به همین دلیل، سران آنان و مشرکانى که سال ها با پیامبر صلوات الله علیه دشمنى کرده بودند، توان و انگیزه‌اى براى جنگ جدید نداشتند. | ||
ابهام در مقصد و نیز هدف موجب شد تا دو قبیله هوازن و ثقیف خود را برای مقابله احتمالی با سپاه اسلام آماده کنند.این را می شد از تماسی که با هم داشتند فهمید نکته ای که پس از دستگیری و بازجویی جاسوسی که برای هوازن جاسوسی می کرد فهمید که حضرت از او پرسیداز قبیله هوازن چه خبر؟ پاسخ داد من آن ها را در مکانی به نام بقعاء در حالى ترک کردم که نیرو جمع کرده و افرادی را براى جلب همکارى اعراب میان آن ها از جمله ثقیف فرستاده، موافقت شان را جلب کرده بودند.<ref>مغازی | ابهام در مقصد و نیز هدف موجب شد تا دو قبیله هوازن و ثقیف خود را برای مقابله احتمالی با سپاه اسلام آماده کنند.این را می شد از تماسی که با هم داشتند فهمید نکته ای که پس از دستگیری و بازجویی جاسوسی که برای هوازن جاسوسی می کرد فهمید که حضرت از او پرسیداز قبیله هوازن چه خبر؟ پاسخ داد من آن ها را در مکانی به نام [[بقعاء]] در حالى ترک کردم که نیرو جمع کرده و افرادی را براى جلب همکارى اعراب میان آن ها از جمله ثقیف فرستاده، موافقت شان را جلب کرده بودند.<ref>[[مغازی واقدی]]، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ص ۶۱۵</ref> | ||
لشکر اسلام بدون داشتن هیچ گونه علامتی تا منطقه قُدَید در ۱۲۰ کیلومترى مکه پیش رفتند آن چنان که کسی متوجه نمی شد که این جمعیت در واقع سپاهی است برای فتح مکه، امااز آنجا به بعد پرچم ها برافراشته شد و پرچم مهاجرین در دستان على بن ابى طالب علیه السلام قرار گرفت.<ref>مجمع الزوائد، ج ۶، ص ۱۷۱</ref> تا زمانی که پیامبر و لشکریانش به مرالظهران( چهار فرسخی مدینه) رسیدند قبیله قریش از هدف آن ها که فتح مکه بود با خبر نبودند.<ref>سبل الهدى | لشکر اسلام بدون داشتن هیچ گونه علامتی تا منطقه [[قُدَید]] در ۱۲۰ کیلومترى مکه پیش رفتند آن چنان که کسی متوجه نمی شد که این جمعیت در واقع سپاهی است برای فتح مکه، امااز آنجا به بعد پرچم ها برافراشته شد و پرچم مهاجرین در دستان على بن ابى طالب علیه السلام قرار گرفت.<ref>مجمع الزوائد، ج ۶، ص ۱۷۱</ref> تا زمانی که پیامبر و لشکریانش به مرالظهران( چهار فرسخی مدینه) رسیدند قبیله قریش از هدف آن ها که فتح مکه بود با خبر نبودند.<ref>[[سبل الهدى والرشاد]]، ج ۴، ص ۳۲۴</ref> بعد از استقرار سپاه اسلام پیامبر دستور داد تا در آن مکان و در نقاط اطراف به شکل وسیعی آتش روشن کنند که در مجموع تعداد ده هزار شعله آتش افروخته شد <ref>مغازی واقدی، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ص ۶۲۲</ref> ابوسفیان همراه با [[حکیم بن حِزام]] و [[بُدَیل بن ورقاء]] که براى اطلاع از اوضاع به آن منطقه رفته بودند، از دور با دیدن آتش وحشت کرده گمان کردند که قبیله هوازن قصد یورش به آنان را دارد.اما زمانى که ابوسفیان نزدیک تر شد، سپاه اسلام را دید. عباس عموی پیامبر که در آن زمان در مکه ساکن بود، ایشان را با خود نزد رسول خدا(ص) برد تا مسلمان شوند. | ||
==زمان ورود به مکه== | ==زمان ورود به مکه== | ||
برخی از مورخان و سیره‌نگاران، تاریخ فتح مکه را در روز سیزدهم رمضان ذکر کرده‌اند،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۶</ref> ولی اکثر علمای شیعه و اهل سنت، ۲۰ رمضان را روز فتح مکه می‌دانند.<ref>طبری، تاریخ | برخی از مورخان و سیره‌نگاران، تاریخ فتح مکه را در روز سیزدهم رمضان ذکر کرده‌اند،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۶</ref> ولی اکثر علمای شیعه و اهل سنت، ۲۰ رمضان را روز فتح مکه می‌دانند.<ref>طبری، [[تاریخ الطبری]]، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۴۳</ref> شعار مسلمانان در روز فتح مکه این بود: «نحن عباد اللَّه حقا حقا»؛ ما حقیقتاً بندگان شایسته خداوندیم.<ref> [[کلینی محمد بن یعقوب]]،[[الکافی]]، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷</ref> | ||
==وقایع بعد از فتح مکه== | ==وقایع بعد از فتح مکه== | ||
روز فتح مکه پیامبر با هزار نفر از لشکریانش که زره پوشیده بودند وارد این شهر شدند در این زمان سعد بن عباده در حالی که پرچم | روز فتح مکه پیامبر با هزار نفر از لشکریانش که زره پوشیده بودند وارد این شهر شدند در این زمان [[سعد بن عباده]] در حالی که پرچم رسول الله را به همراه داشت هنگامی که از مقابل ابو سفیان عبور می کرد فریاد کشید ای ابوسفیان امروز روزی است که خون ها باید ریخته شود امروز خدا قریش را خوار و ذلیل خواهد کرد ابوسفیان به پیامبر رو کرد و گفت این دستور شما است که خون قبیله ات را بریزند؟ تو را به خدا قسم می دهم در باره قبیله ات که مهربان ترین پیامبر ص در پاسخ ابوسفیان فرمود آری امروز روز رحمت و مهربانی است امروز روزی است که خداوند خواسته است که قریش عزیز و با ایمان باشند.<ref>واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۲۲</ref> پس از این واقعه حضرت دستور به امام علی علیه السلام دستور داد که پرچم را از سعد بن عباده بگیرد و خود مسئولیتش را بپذیرد. <ref>[[شیخ مفید]]، [[الإرشاد]]، انتشارات اسلامیه، ج۱، ص۵۳</ref> | ||
پس از این واقعه حضرت دستور به امام علی علیه السلام دستور داد که پرچم را از سعد بن عباده بگیرد و خود مسئولیتش را بپذیرد. <ref>شیخ | |||
==عفو عمومی== | ==عفو عمومی== | ||
نسخهٔ ۶ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۵۱
فتح مکه از جمله مهم ترین رویدادها در زمان پیامبر اسلام صلوات الله علیه بود. این حادثه بنا به نقل منابع تاریخی و نیز تفاسیر، در رمضان سال هشتم هجرت به وقوع پیوست. فتح این شهر به دست سپاه اسلام موجب شد تا قبایل عرب از مقابله با اسلام دست کشیده مسلمان شوند. فتح مکه در واقع فتح خود مکه نبود، بلکه به دلیل اهمیت فوق العاده این شهر، فتح تمام حجاز بود.
علت فتح مکه
نقض صلح حدیبیه از طرف قریشیان، می تواند علت اصلی فتح مکه باشد. داستان صلح حدیبیه از این قرار بود که در سال ششم هجری قمری پس از سه جنگ بدر،احد و خندق، مسلمانان و مشرکان در جایی به نام حدیبیه قرار داد صلحی را امضا کردند که مطابق با آن تا ده سال میان دو طرف صلح برقرار شود.[۱] اما این قرار داد دو سال بعد از طرف قریش نقض شد در حالی که قبیله بنی خزاعه با مسلمانان و قبیله بنی بکر با قریش هم پیمان بودند در نبردی که در سال هشتم هجری قمری بین این دو قبیله اتفاق افتاد عده ای از مردان قریش در حمایت از بنی بکر؛ عده ای از افراد بنی خزاعه را به قتل رساندند و با این کار پیمان صلح حدیبیه را نقض کردند. ابو سفیان جهت معذرت خواهی به مدینه رفت اما عذرش پذیرفته نشد و در مدت کوتاهی پیامبر صلوات الله علیه با لشکری انبوه که در زمان صلح و گسترش اسلام گرد آوری و تجهیز شده بود برای فتح مکه به سوی این شهر روانه شد.[۲]
تعداد سپاهیان محمد ص
رسول خدا (ص) برای تجهیز سپاه برای فتح مکه، نمایندگانش را به سوی قبایل مسلمان و بادیه نشین گسیل کرد که به آن ها اطلاع دهند هر کسی به خدا و روز قیامت اعتقادی دارد، ماه رمضان در مدینه حاضر باشد و به این صورت سپاهیان خود را بسیج نمود.تعداد نفرات لشکر اسلام را ده هزار نفر شمارش کردند که افراد آن متشکل از قبایل مختلف بود.[۳]
حرکت به سوی مکه
پیامبر صلوات الله علیه همراه با سپاه ده هزار نفری که ترکیبی از مهاجران و انصار و نیز قبیله ها و طایفه های اطراف مدینه بود روز ده رمضان سال هشتم هجری قمری به سمت مکه حرکت کرد. [۴] سپاه اسلام در ادامه به منطقه مرّ الظهران ( چهار فرسخی) مکه رسید در حالى که هنوز کسی نمی دانست هدف اصلی سپاه اسلام چیست و مقصد نهایی اش کجاست. البته حدس زده می شد که سپاه اسلام به طرف یکی از سه قبیله ثقیف، هوازن و قریش برود، زیرا در حقیقت این سه قبیله تنها قبایل مشرک و قابل توجه در منطقه حجاز بودند که در وضع آن روز قریش از آن دو ضعیف تر بود چون در جنگ بدر به سختی شکست خورده وساقط شده بودند و پیروزی در جنگ احد نتوانست صدمات سخت شکست بدر را جبران کند به همین دلیل، سران آنان و مشرکانى که سال ها با پیامبر صلوات الله علیه دشمنى کرده بودند، توان و انگیزه‌اى براى جنگ جدید نداشتند. ابهام در مقصد و نیز هدف موجب شد تا دو قبیله هوازن و ثقیف خود را برای مقابله احتمالی با سپاه اسلام آماده کنند.این را می شد از تماسی که با هم داشتند فهمید نکته ای که پس از دستگیری و بازجویی جاسوسی که برای هوازن جاسوسی می کرد فهمید که حضرت از او پرسیداز قبیله هوازن چه خبر؟ پاسخ داد من آن ها را در مکانی به نام بقعاء در حالى ترک کردم که نیرو جمع کرده و افرادی را براى جلب همکارى اعراب میان آن ها از جمله ثقیف فرستاده، موافقت شان را جلب کرده بودند.[۵]
لشکر اسلام بدون داشتن هیچ گونه علامتی تا منطقه قُدَید در ۱۲۰ کیلومترى مکه پیش رفتند آن چنان که کسی متوجه نمی شد که این جمعیت در واقع سپاهی است برای فتح مکه، امااز آنجا به بعد پرچم ها برافراشته شد و پرچم مهاجرین در دستان على بن ابى طالب علیه السلام قرار گرفت.[۶] تا زمانی که پیامبر و لشکریانش به مرالظهران( چهار فرسخی مدینه) رسیدند قبیله قریش از هدف آن ها که فتح مکه بود با خبر نبودند.[۷] بعد از استقرار سپاه اسلام پیامبر دستور داد تا در آن مکان و در نقاط اطراف به شکل وسیعی آتش روشن کنند که در مجموع تعداد ده هزار شعله آتش افروخته شد [۸] ابوسفیان همراه با حکیم بن حِزام و بُدَیل بن ورقاء که براى اطلاع از اوضاع به آن منطقه رفته بودند، از دور با دیدن آتش وحشت کرده گمان کردند که قبیله هوازن قصد یورش به آنان را دارد.اما زمانى که ابوسفیان نزدیک تر شد، سپاه اسلام را دید. عباس عموی پیامبر که در آن زمان در مکه ساکن بود، ایشان را با خود نزد رسول خدا(ص) برد تا مسلمان شوند.
زمان ورود به مکه
برخی از مورخان و سیره‌نگاران، تاریخ فتح مکه را در روز سیزدهم رمضان ذکر کرده‌اند،[۹] ولی اکثر علمای شیعه و اهل سنت، ۲۰ رمضان را روز فتح مکه می‌دانند.[۱۰] شعار مسلمانان در روز فتح مکه این بود: «نحن عباد اللَّه حقا حقا»؛ ما حقیقتاً بندگان شایسته خداوندیم.[۱۱]
وقایع بعد از فتح مکه
روز فتح مکه پیامبر با هزار نفر از لشکریانش که زره پوشیده بودند وارد این شهر شدند در این زمان سعد بن عباده در حالی که پرچم رسول الله را به همراه داشت هنگامی که از مقابل ابو سفیان عبور می کرد فریاد کشید ای ابوسفیان امروز روزی است که خون ها باید ریخته شود امروز خدا قریش را خوار و ذلیل خواهد کرد ابوسفیان به پیامبر رو کرد و گفت این دستور شما است که خون قبیله ات را بریزند؟ تو را به خدا قسم می دهم در باره قبیله ات که مهربان ترین پیامبر ص در پاسخ ابوسفیان فرمود آری امروز روز رحمت و مهربانی است امروز روزی است که خداوند خواسته است که قریش عزیز و با ایمان باشند.[۱۲] پس از این واقعه حضرت دستور به امام علی علیه السلام دستور داد که پرچم را از سعد بن عباده بگیرد و خود مسئولیتش را بپذیرد. [۱۳]
عفو عمومی
یکی از مهم ترین وقایع فتح مکه اعلام عفو عمومی از طرف پیامبر بود زمانی که شهر کاملا تصرف شد، حضرت کنار درب کعبه ایستاد و آن فرمان را صادر کرد او در ضمن خطابه ای رو به سران قریش کرد و فرمود اکنون در چه حالی هستید؟ پاسخ دادند که تو برادرو برادر زاده ما هستی که اکنون به قدرت رسیدی پیامبر فرمود اما من حرفی را می زنم که برادرم یوسف به برادرانش گفت که امروز روز ملامت و سرزنش شما نیست از خدا می طلبم که شما را بیامرزد که ارحم الراحمین است.[۱۴]
فرمان آزادی اهالی مکه
چون مکه با استفاده از نیروی نظامی تصرف شد، به همین دلیل اهالی این شهر که سابقه دیرینه در دشمنی و جنگ با پیامبر را داشتند به عنوان اسیر شناخته می شدند و تصمیم گیری در باره ایشان در اختیار رسول خدا ص بود بنا بر این حضرت بعد از عفو عمومی آن ها را به حال خود واگذاشت و فرمود:اذهبوا فأنتم الطلقاء [۱۵]
یعنی بروید شما آزاد هستید. از این جهت کلمه «طلقاء» که به معنای اسیر آزاد شده است.[۱۶] به عنوان یک اصطلاح در باره مخالفان و دشمنان پیامبر ساکن در مکه به کار گرفته شد.از جمله دشمنان شاخص حضرت که در گروه طلقا قرار گرفتند، ابو سفیان و فرزندش معاویه بودند.
شکستن بت ها
از جمله دیگر اقدامات پیامبر ص بعد از فتح مکه شکستن بت ها بود حضرت به امام علی پیشنهاد کرد تا روی شانه های پیامبر بایستد و بت ها را یکی پس از دیگر شکسته به زمین بیندازد. [۱۷] پس از شکستن بت‌ها آیه «قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً؛ و بگو حق آمد و باطل نابود شد آری باطل همواره نابودشدنی است» سورهاسراء، آیه۸۱ نازل شد.[۱۸] داستان ایستادن امام علی(ع)بر شانه‌های رسول خدا ص را بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتاب های خود روایت کرده‌اند از جمله: احمد بن حنبل، ابو یعلی موصلی، ابو بکر خطیب در تاریخ بغداد، محمد بن صباغ زعفرانی در «الفضائل»، حافظ ابو بکر بیهقی، قاضی ابو عمر و عثمان بن احمد در کتاب‌های خودشان، ثعلبی در تفسیرش، ابن مردویه در «المناقب»، ابن منده در کتاب «المعرفة»، طبری در «الخصائص»، خطیب خوارزمی در «الاربعین» و ابو احمد جرجانی در «التاریخ» روایت کرده‌اند.[۱۹] همچنین «ابو عبداللَّه جعل» و «ابو القاسم حسکانی» و «ابوالحسن شاذان» تالیفاتی را در اثبات این قضیه انجام داده اند.[۲۰]
پانویس
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۲، ص۲۰۴
- ↑ ابن‌اثیر،الکامل، ۱۹۶۵م، ج ۲، ص۲۳۹-۲۴۴
- ↑ تاریخ یعقوبى، ج ۲، ص ۵۸، چاپ بیروت، سال ۱۳۷۹ ه. م.
- ↑ تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۴۵۸
- ↑ مغازی واقدی، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ص ۶۱۵
- ↑ مجمع الزوائد، ج ۶، ص ۱۷۱
- ↑ سبل الهدى والرشاد، ج ۴، ص ۳۲۴
- ↑ مغازی واقدی، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ص ۶۲۲
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۶
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۴۳
- ↑ کلینی محمد بن یعقوب،الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷
- ↑ واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۲۲
- ↑ شیخ مفید، الإرشاد، انتشارات اسلامیه، ج۱، ص۵۳
- ↑ واقدی، مغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۰۱
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۳، ص ۵۱۲ و ۵۱۳، ح ۲، دارالکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ش.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱۰، ص۲۲۷.
- ↑ ابن طاوس،االطرائف، ج۱، ص۸۰
- ↑ الطرائف، پیشین،همان
- ↑ الطرائف پیشین، همان، ص۸۱
- ↑ الطرائف، ابن طاوس، ج۱، ص۸۱