افزودن پیوند

    رجعت: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    یکی از مباحث مهم اعتقادی [[شیعه]]، «رجعت » است . رجعت از جمله باور‌های [[شیعیان]] است که به معنای بازگشت به سوی دنیا پس از [[مرگ]] و پیش از [[آخرت]] است. رجعت کمی بعد از [[ظهور]] [[امام زمان]] و پیش از [[شهادت]] ایشان اتفاق خواهد افتاد. این بازگشت مختص [[مومنان]] خالص و [[مشرکان]] محض است.
    یکی از مباحث مهم اعتقادی [[شیعه]]، «رجعت» است. رجعت از جمله باورهای [[شیعه|شیعیان]] است که به معنای بازگشت به سوی دنیا پس از [[مرگ]] و پیش از [[آخرت]] است. رجعت کمی بعد از [[ظهور]] [[حجت بن حسن (مهدی)|امام زمان]] اتفاق خواهد افتاد. این بازگشت مختص [[مؤمنان]] خالص و [[مشرکان]] محض است.
    این مفهوم، در طول تاریخ فراز و نشیب های فراوانی را به خود دیده است.  
    این مفهوم، در طول تاریخ فراز و نشیب‌های فراوانی را به خود دیده است.
    متاسفانه این اعتقاد، هماره از طرف مخالفان، کمتر مورد نقد منصفانه قرار گرفته و مورد طعن، استهزاء و گاهی هتاکی و بی حرمتی واقع شده است .
    متاسفانه این اعتقاد، هماره از طرف مخالفان، کمتر مورد نقد منصفانه قرار گرفته و مورد طعن، استهزاء و گاهی هتاکی و بی حرمتی واقع شده است.


    ==رجعت در لغت و اصطلاح==
    == رجعت در لغت و اصطلاح ==
    رجعت، مصدر ثلاثی مجرّد از باب «رَجَعَ، یرجِعُ، رُجُوعاً» است. این واژه، به بازگشتن و برگشتن اطلاق می‌شود. رجعت، به معنای بازگشت به مبدأ است و مبدأ می‌تواند محل، حالت، عمل، گفتار یا هر چیزی باشد که حرکت از آن آغاز می‌گردد. فیومی می‌نویسد: «الرَّجعه بالفتح بمعنی الرّجوع؛ رَجعت با فتح، به معنای بازگشت می‌باشد»؛ و رجعت، به معنای یک بار بازگشتن می‌باشد؛ «و الرّجعه، المرّه الواحده».
    رجعت، مصدر ثلاثی مجرّد از باب «رَجَعَ، یرجِعُ، رُجُوعاً» است. این واژه، به بازگشتن و برگشتن اطلاق می‌شود. رجعت، به معنای بازگشت به مبدأ است و مبدأ می‌تواند محل، حالت، عمل، گفتار یا هر چیزی باشد که حرکت از آن آغاز می‌گردد. فیومی می‌نویسد: «الرَّجعه بالفتح بمعنی الرّجوع رَجعت با فتح، به معنای بازگشت می‌باشد» و رجعت، به معنای یک بار بازگشتن می‌باشد «و الرّجعه، المرّه الواحده».


    بامراجعه به اغلب کتاب های لغت در خواهیم یافت که بین معانی مختلفی که برای رجعت بیان شده، یک اشتراک وجود دارد و آن بازگشت به محلی است که شروع از آن جا بوده است; <ref>ر . ک: ابن فارس، معجم مقاییس اللغة; راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن; ابن منظور، لسان العرب; فیومی، المصباح المنیر; جزائری، فروغ اللغات ... .</ref> همان گونه که در ترجمه فارسی این کلمه، به جای رجعت «بازگشت » گفته می شود که کلمه «باز» ، به معنای تکرار است .
    بامراجعه به اغلب کتاب‌های لغت در خواهیم یافت که بین معانی مختلفی که برای رجعت بیان شده، یک اشتراک وجود دارد و آن بازگشت به محلی است که شروع از آن جا بوده است؛ <ref>ر. ک: ابن فارس، معجم مقاییس اللغة؛ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن؛ ابن منظور، لسان العرب؛ فیومی، المصباح المنیر؛ جزائری، فروغ اللغات ... .</ref> همان گونه که در ترجمه فارسی این کلمه، به جای رجعت «بازگشت» گفته می‌شود که کلمه «باز»، به معنای تکرار است.


    در یک جمع بندی بین تعریف های فراوان رجعت، می توان گفت که رجعت در اصطلاح، عبارت است از: بازگشت گروهی از مؤمنان محض به دنیا، و کافران محض پس از مردن و قبل از قیامت، در حکومت [[حضرت مهدی]] (عج) و روشن است که [[انبیا]] و [[ائمه]] علیهم السلام به عنوان اشرف مؤمنان محض در بین رجعت کنندگان خواهند بود . <ref>ر . ک: شیخ مفید، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ج 4، ص 77; سیدمرتضی، جوابات المسائل التبانیات، ج 1، ص 125; الحراالعاملی، الایقاظ من الرجعة، ص 29 .</ref>
    در یک جمع‌بندی بین تعریف‌های فراوان رجعت، می‌توان گفت که رجعت در اصطلاح، عبارت است از: بازگشت گروهی از مؤمنان محض به دنیا، و کافران محض پس از مردن و قبل از قیامت، در حکومت [[حجت بن حسن (مهدی)|حضرت مهدی]] (عج) و روشن است که [[انبیا]] و [[ائمه]] علیهم‌السلام به عنوان اشرف مؤمنان محض در بین رجعت کنندگان خواهند بود.<ref>ر. ک: شیخ مفید، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ج 4، ص 77؛ سیدمرتضی، جوابات المسائل التبانیات، ج 1، ص 125؛ الحراالعاملی، الایقاظ من الرجعة، ص 29.</ref>


    دانشمند معاصر شیعی، علامه مظفر در این باره می گوید:
    دانشمند معاصر شیعی، علامه مظفر در‌این‌باره می‌گوید:


    «عقیده شیعه در رجعت، بر اساس پیروی از اهل بیت علیهم السلام چنین است: خداوند عده ای از کسانی را که در گذشته از دنیا رفته اند، به همان اندام و صورتی که داشته اند، زنده کرده و به دنیا برمی گرداند . به برخی از آنان عزت می دهد وپاره ای را ذلیل و خوار خواهد کرد و حقوق حق پرستان را از باطل پرستان می گیرد و داد ستم دیدگان را از ستم گران می ستاند و این جریان یکی از رویدادهایی است که پس از قیام مهدی آل محمد به وجود می آید . کسانی که پس از مردن به این جهان باز می گردند یا از ایمان بالا برخوردارند یا افرادی در نهایت درجه فساد و آن گاه دوباره می میرند» . <ref>محمدرضا مظفر، عقاید الامامیه، ترجمه علیرضا مسجدجامعی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 294 .</ref>
    «عقیده شیعه در رجعت، بر اساس پیروی از اهل بیت علیهم‌السلام چنین است: خداوند عده‌ای از کسانی را که در گذشته از دنیا رفته‌اند، به همان اندام و صورتی که داشته‌اند، زنده کرده و به دنیا برمی‌گرداند. به برخی از آنان عزت می‌دهد وپاره‌ای را ذلیل و خوار خواهد کرد و حقوق حق پرستان را از باطل پرستان می‌گیرد و داد ستم دیدگان را از ستم گران می‌ستاند و این جریان یکی از رویدادهایی است که پس از قیام مهدی آل محمد به وجود می‌آید. کسانی که پس از مردن به این جهان باز می‌گردند یا از ایمان بالا برخوردارند یا افرادی در نهایت درجه فساد و آنگاه دوباره می‌میرند». <ref>محمدرضا مظفر، عقاید الامامیه، ترجمه علیرضا مسجدجامعی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 294.</ref>


    ==چیستی رجعت==
    == چیستی رجعت ==
    ازمجموع آیات، روایات و سخنان دانشمندان بزرگ شیعه می توان به دست آورد که رجعت عالمی است با ویژگی های خاص که نه همچون عالم دنیاست و نه چون عالم آخرت و در عین حال، عالم برزخ نیز نیست .
    ازمجموع آیات، روایات و سخنان دانشمندان بزرگ شیعه می‌توان به دست آورد که رجعت عالمی است با ویژگی‌های خاص که نه همچون عالم دنیاست و نه چون عالم آخرت و در عین حال، عالم برزخ نیز نیست.


    [[علامه طباطبایی]] می نویسد:  
    [[سید محمد حسین طباطبایی|علامه طباطبایی]] می‌نویسد:
    «رجعت از مراتب روز قیامت است; اگر چه در کشف و ظهور پایین تر از قیامت است و دلیل پایین تر بودن آن از قیامت، عبارت است از امکان راه یافتن فساد و شر درآن (فی الجمله) ; به خلاف قیامت (که هیچ گونه فساد و شری درآن راه نخواهد یافت) و به همین دلیل، روز ظهور حضرت مهدی (عج) نیز گاه ملحق به قیامت شده است; به خاطر ظهور و غلبه تامه حق; اگر چه روز ظهور حضرت نیز پایین تر از روز رجعت است » <ref>تفسیر المیزان، ج 2، ص 109 .</ref>
    «رجعت از مراتب روز قیامت است؛ اگر‌چه در کشف و ظهور پایین‌تر از قیامت است و دلیل پایین‌تر بودن آن از قیامت، عبارت است از امکان راه یافتن فساد و شر درآن (فی‌الجمله)؛ به خلاف قیامت (که هیچ گونه فساد و شری درآن راه نخواهد یافت) و به همین دلیل، روز ظهور حضرت مهدی (عج) نیز گاه ملحق به قیامت شده است؛ به خاطر ظهور و غلبه تامه حق؛ اگر‌چه روز ظهور حضرت نیز پایین‌تر از روز رجعت است» <ref>تفسیر المیزان، ج 2، ص 109.</ref>


    ==جایگاه رجعت==
    == جایگاه رجعت ==
    اگر چه برخی این اعتقاد را جزء اعتقادات ضروری شیعه دانسته، منکران آن را از دایره تشیع بیرون دانسته اند; <ref>شیخ طوسی، رسالة العقاید الجعفریه، ص 250; الحر العاملی، الایقاظ، ص 67; فخر الدین طریحی اسدی، مجمع البحرین .</ref> ولی عده ای نیز هستند که آن را جزء ضروریات مذهب شیعه ندانسته اند; <ref>جعفر سبحانی، اللهبات علی هدا الکتاب و السنة و العقل، ج 4، ص 289 .</ref> گرچه روایات فراوانی نظر نخست را تایید کرده است .
    اگر چه برخی این اعتقاد را جزء اعتقادات ضروری شیعه دانسته، منکران آن را از دایره تشیع بیرون دانسته‌اند؛ <ref>شیخ طوسی، رسالة العقاید الجعفریه، ص 250؛ الحر العاملی، الایقاظ، ص 67؛ فخرالدین طریحی اسدی، مجمع البحرین.</ref> ولی عده‌ای نیز هستند که آن را جزء ضروریات مذهب شیعه ندانسته‌اند؛ <ref>جعفر سبحانی، اللهبات علی هدا الکتاب و السنة و العقل، ج 4، ص 289.</ref> گرچه روایات فراوانی نظر نخست را تأیید کرده است.


    ==آثار اعتقاد به رجعت==
    == آثار اعتقاد به رجعت ==
    درباره نقش اعتقاد به رجعت در زندگی شیعه، می توان گفت که بدون تردید همان گونه که انتظار فرج، عبادتی بس بزرگ است و نقش مهم و به سزایی در پویایی و تحرک جامعه ایفا می کند، اعتقاد به رجعت و بازگشت، هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) نیز می تواند نقش مهم و به سزایی در نشاط دینی و امید در حکومت جهانی آن حضرت داشته باشد .
    درباره نقش اعتقاد به رجعت در زندگی شیعه، می‌توان گفت که بدون تردید همان گونه که انتظار فرج، عبادتی بس بزرگ است و نقش مهم و به سزایی در پویایی و تحرک جامعه ایفا می‌کند، اعتقاد به رجعت و بازگشت، هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) نیز می‌تواند نقش مهم و به سزایی در نشاط دینی و امید در حکومت جهانی آن حضرت داشته باشد.


    در روایات آمده است که یک گروه از رجعت کنندگان، کسانی هستند که دارای [[ایمان]] محض هستند; از این جهت شخص علاقه مند به درک محضر آن امام آخرین و حجت الهی، نهایت تلاش خود را به کار خواهد برد تا به درجات بالای ایمان برسد تا در زمره رجعت کنندگان باشد .
    در روایات آمده است که یک گروه از رجعت کنندگان، کسانی هستند که دارای [[ایمان]] محض هستند؛ از این جهت شخص علاقه‌مند به درک محضر آن امام آخرین و حجت الهی، نهایت تلاش خود را به کار خواهد برد تا به درجات بالای ایمان برسد تا در زمره رجعت کنندگان باشد.


    از این رو اهمیت اعتقاد به رجعت، کمتر از اعتقاد به مهدویت و انتظار فرج نیست .
    از این رو اهمیت اعتقاد به رجعت، کمتر از اعتقاد به مهدویت و انتظار فرج نیست.


    ==اثبات رجعت==
    == اثبات رجعت ==
    بزرگان علمای شیعه برای اثبات این اعتقاد از تمامی دلایل عقلی و نقلی بهره جسته اند که در این جا تنها به برخی آنها اشاره می شود:
    بزرگان علمای شیعه برای اثبات این اعتقاد از تمامی دلایل عقلی و نقلی بهره جسته‌اند که در این جا تنها به برخی آنها اشاره می‌شود:


    '''1 . عقل'''
    '''1. عقل'''
    درباره اثبات رجعت، عقل همان قدر ایفای نقش می کند که در اثبات معاد نقش دارد و بنابراین می توان گفت: بازگشت به دنیا از نظر عقل، هیچ گونه مانعی ندارد و عقل هیچ گونه مخالفتی با آن ندارد; زیرا قدرت ذات اقدس الهی بر هر چیز ممکن تعلق می گیرد و [[عقل]] امتناعی در زنده شدن مردگان بعد از مردن سراغ ندارد .
    درباره اثبات رجعت، عقل همان قدر ایفای نقش می‌کند که در اثبات معاد نقش دارد و بنابراین می‌توان گفت: بازگشت به دنیا از نظر عقل، هیچ گونه مانعی ندارد و عقل هیچ گونه مخالفتی با آن ندارد؛ زیرا قدرت ذات اقدس الهی بر هر چیز ممکن تعلق می‌گیرد و [[عقل]] امتناعی در زنده شدن مردگان بعد از مردن سراغ ندارد.


    '''2 . قرآن'''
    '''2. قرآن'''
    یکی از دلایل چهارگانه، قرآن است . از نظر شیعه، قرآن به مسئله رجعت پرداخته و ثبوت و وقوع آن را هم در امت های گذشته و هم در [[آخرالزمان]] و در [[آیات]] متعددی به صورت مفصل بیان کرده است .
    یکی از دلایل چهارگانه، قرآن است. از نظر شیعه، قرآن به مسئله رجعت پرداخته و ثبوت و وقوع آن را هم در امت‌های گذشته و هم در [[آخرالزمان]] و در [[آیات]] متعددی به صورت مفصل بیان کرده است.


    ==الف) دلایل ثبوتی و وقوعی رجعت==
    == الف) دلایل ثبوتی و وقوعی رجعت ==
    همان طور که اشاره شد، آن چه مشترک بین همه [[مسلمانان]] است، این است که آیات فراوانی از [[قرآن]]، وقوع زنده شدن برخی از مردگان در دنیا را خبر داده است که به سه مورد اشاره می شود:
    همان طور که اشاره شد، آن چه مشترک بین همه [[مسلمانان]] است، این است که آیات فراوانی از [[قرآن]]، وقوع زنده شدن برخی از مردگان در دنیا را خبر داده است که به سه مورد اشاره می‌شود:


    '''زنده شدن هفتاد نفر از همراهان [[حضرت موسی]] علیه السلام;'''
    '''زنده شدن هفتاد نفر از همراهان حضرت موسی ‌علیه‌السلام:'''
    [[خداوند متعال]] در بخشی از داستان [[حضرت موسی]] علیه السلام چنین می فرماید: «و چون گفتید ای [[موسی]]! تا خدا را آشکارا نبینیم، هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد، پس در حالی که می نگریستید، صاعقه شما را فرو گرفت . سپس شمارا پس از مرگتان بر انگیختیم; باشد که شکر گزاری کنید .» . <ref>بقره (2): 55 و 56 .</ref>


    تردیدی نیست که در این حادثه، مرگی اتفاق افتاده و پس از آن زنده شدنی بوده است .
    خداوند متعال در بخشی از داستان [[حضرت موسی]] ‌علیه‌السلام چنین می‌فرماید: «و چون گفتید ای [[موسی]]! تا خدا را آشکارا نبینیم، هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد، پس در حالی که می‌نگریستید، صاعقه شما را فرو گرفت. سپس شمارا پس از مرگتان بر انگیختیم؛ باشد که شکر گزاری کنید.». <ref>بقره (2): 55 و 56.</ref>
     
    تردیدی نیست که در این حادثه، مرگی اتفاق افتاده و پس از آن زنده شدنی بوده است.
     
    '''زنده شدن کشته بنی اسرائیل:'''


    '''زنده شدن کشته بنی اسرائیل'''
    خداوند متعال داستان زنده شدن کشته [[بنی اسرائیل]] را این گونه بیان فرموده است:
    خداوند متعال داستان زنده شدن کشته [[بنی اسرائیل]] را این گونه بیان فرموده است:


    «و چون شخصی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید و حال آن که خدا، آن چه را کتمان می کردید، آشکار گردانید . سپس فرمودیم: پاره ای از آن (گاو سربریده را) به آن (مقتول) بزنید (تازنده شود) ; این گونه خداوند، مردگان را زنده می کند . و آیات خود را به شما می نمایاند; باشد که بیندیشید .» <ref>همان، آیات 72و73 .</ref> و بسیار بعید است که این ظهور صریح و روشن در مرگ و زنده شدن، به صورتی دیگر تاویل شود .
    «و چون شخصی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید و حال آن که خدا، آن چه را کتمان می‌کردید، آشکار گردانید. سپس فرمودیم: پاره‌ای از آن (گاو سربریده را) به آن (مقتول) بزنید (تازنده شود)؛ این گونه خداوند، مردگان را زنده می‌کند. و آیات خود را به شما می‌نمایاند؛ باشد که بیندیشید.» <ref>همان، آیات 72 و 73.</ref> و بسیار بعید است که این ظهور صریح و روشن در مرگ و زنده شدن، به صورتی دیگر تأویل شود.


    '''زنده شدن هزاران نفر'''
    '''زنده شدن هزاران نفر:'''
    اگر چه زنده کردن یک مرده با تمام مردگان، برای خداوند تفاوتی نمی کند، ولی این گونه نبوده که افرادی محدودی زنده شوند . خداوند در آیه ای خبر از زنده شدن هزاران مرده داده است; آن جا که می فرماید: «آیا از (حال) کسانی که از بیم مرگ از خانه های خود خارج شدند و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ سپس خداوند به آنان گفت: تن به مرگ بسپارید; آن گاه آنان را زنده ساخت . آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است; ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی کنند» . <ref>همان، آیه 243 .</ref>


    [[رسول گرامی اسلام]] صلی الله علیه و اله می فرماید: هر آن چه در امت های گذشته رخ داده است در امت من نیز رخ خواهد داد . قاضی نور الله شوشتری، الصوارم المهرقه، انتشارات چاپخانه نهضت، 1367، ص 67 . از این سخن نتیجه گرفته اند که از آن جایی که رجعت یکی از مهم ترین حوادث امت های گذشته است و تاکنون نیز تحقق نیافته، قطعا در زمان آینده صورت خواهد گرفت .
    اگر چه زنده کردن یک مرده با تمام مردگان، برای خداوند تفاوتی نمی‌کند، ولی این گونه نبوده که افرادی محدودی زنده شوند. خداوند در آیه‌ای خبر از زنده شدن هزاران مرده داده است؛ آن جا که می‌فرماید: «آیا از (حال) کسانی که از بیم مرگ از خانه‌های خود خارج شدند و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ سپس خداوند به آنان گفت: تن به مرگ بسپارید؛ آنگاه آنان را زنده ساخت. آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است؛ ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند». <ref>همان، آیه 243.</ref>


    ==ب) آیات تاویل شده به رجعت درآخر الزمان==
    رسول گرامی صلی الله علیه و اله می‌فرماید: هر آن چه در امت‌های گذشته رخ داده است در امت من نیز رخ خواهد داد. قاضی نور الله شوشتری، الصوارم المهرقه، انتشارات چاپخانه نهضت، 1367، ص 67. از این سخن نتیجه گرفته‌اند که از آن جایی که رجعت یکی از مهم‌ترین حوادث امت‌های گذشته است و تاکنون نیز تحقق نیافته، قطعاً در زمان آینده صورت خواهد گرفت.
    علاوه برآیات نخست، آیات فراوانی در [[قرآن]] آمده که از نظر شیعه قابل تطبیق بر رجعت در آخرالزمان است که جهت اختصار تنها به یک مورد اشاره می شود:


    خداوند درآیه 83سوره نمل می فرماید: «و آن روز از هر امتی، گروهی از کسانی را که آیات ما را تکذیب کرده اند، محشور می گردانیم; سپس آنان نگاه داشته می شوند تاهمه به هم بپیوندند» . علامه طباطبایی، درباره این آیه می گوید:
    == ب) آیات تأویل شده به رجعت درآخر الزمان ==
    علاوه برآیات نخست، آیات فراوانی در [[قرآن]] آمده که از نظر شیعه قابل تطبیق بر رجعت در آخرالزمان است که جهت اختصار تنها به یک مورد اشاره می‌شود:


    «و از ظاهر آیه بر می آید که حشر در آن، حشر در غیر روز قیامت است; زیرا حشر در [[قیامت]]، اختصاص به یک گروه از هر امت ندارد; بلکه تمامی امت ها در آن محشور می شوند و حتی به حکم آیه «و حشرنا هم فلم نغادر منهم احدا» یک نفرهم از قلم نمی افتد و اما در این آیه می فرماید: از هر امتی فوجی را محشور می کنیم ...» .
    خداوند درآیه 83 سوره نمل می‌فرماید: «و آن روز از هر امتی، گروهی از کسانی را که آیات ما را تکذیب کرده‌اند، محشور می‌گردانیم؛ سپس آنان نگاه داشته می‌شوند تاهمه به هم بپیوندند». علامه طباطبایی، درباره این آیه می‌گوید:


    وی سپس در تایید این که نظر قرآن حشری غیر از قیامت است، می نویسد: «و باز مؤید گفتار ما که منظور حشر در قیامت نیست، این است که این آیه و دو آیه بعدش، بعد از داستان بیرون شدن دابة از زمین واقع شده اند که خود یکی از علائمی است که قبل از قیامت واقع می شود; قیامتی که در چند آیه بعد درباره آن می فرماید: «و نفخ فی الصور» و تاچند آیه بعد، اوصاف وقایع آن روز را بیان می کند و معنا ندارد که قبل از شروع به بیان اصل قیامت و وقایع آن، یکی از وقایع آن را جلوتر ذکرکند; چون ترتیب وقوعی اقتضا می کند که اگر حشر فوج از هر امتی هم جزو وقایع قیامت باشد، آن را بعد از مسئله نفخ صور ذکر فرماید; ولی این طور ذکر نکرد; بلکه قبل از نفخ صور، مسئله حشر فوج از هر امتی را آورده، پس معلوم می شود این حشر، جزو وقایع قیامت نیست . <ref>تفسیر المیزان، ج 15، ص 570 .</ref>
    «و از ظاهر آیه بر می‌آید که حشر در آن، حشر در غیر روز قیامت است؛ زیرا حشر در [[قیامت]]، اختصاص به یک گروه از هر امت ندارد؛ بلکه تمامی امت‌ها در آن محشور می‌شوند و حتی به حکم آیه «و حشرنا هم فلم نغادر منهم احدا» یک نفرهم از قلم نمی‌افتد و اما در این آیه می‌فرماید: از هر امتی فوجی را محشور می‌کنیم ...».


    در توضیح پیرامون همین [[آیه]]، روایات فراوانی از[[اهل بیت]] علیهم السلام نقل شده که ایشان این آیه را دلیل محکمی بر و قوع رجعت در دوران حکومت مهدی (عج) دانسته اند . <ref>ر . ک: علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج 2، ص 36 .</ref>
    وی سپس در تأیید این که نظر قرآن حشری غیر از قیامت است، می‌نویسد: «و باز مؤید گفتار ما که منظور حشر در قیامت نیست، این است که این آیه و دو آیه بعدش، بعد از داستان بیرون شدن دابة از زمین واقع شده‌اند که خود یکی از علائمی است که قبل از قیامت واقع می‌شود؛ قیامتی که در چند آیه بعد درباره آن می‌فرماید: «و نفخ فی الصور» و تاچند آیه بعد، اوصاف وقایع آن روز را بیان می‌کند و معنا ندارد که قبل از شروع به بیان اصل قیامت و وقایع آن، یکی از وقایع آن را جلوتر ذکرکند؛ چون ترتیب وقوعی اقتضا می‌کند که اگر حشر فوج از هر امتی هم جزو وقایع قیامت باشد، آن را بعد از مسئله نفخ صور ذکر فرماید؛ ولی این طور ذکر نکرد؛ بلکه قبل از نفخ صور، مسئله حشر فوج از هر امتی را آورده، پس معلوم می‌شود این حشر، جزو وقایع قیامت نیست. <ref>تفسیر المیزان، ج 15، ص 570.</ref>


    ==رجعت در روایات==
    در توضیح پیرامون همین [[آیه]]، روایات فراوانی از [[اهل بیت]] علیهم‌السلام نقل شده که ایشان این آیه را دلیل محکمی بر و قوع رجعت در دوران حکومت مهدی (عج) دانسته‌اند. <ref>ر. ک: علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج 2، ص 36.</ref>
    روایات رجعت را نیز می توان همانند آیات به دو دسته کلی تقسیم کرد; دسته نخست روایاتی است که به تحقق رجعت در امت های گذشته اشاره کرده است که عمدتا در ذیل آیات مربوط به رجعت ذکر شده اند و دسته دوم روایاتی است که به وقوع رجعت در آخر الزمان و در آستانه برپایی قیامت اشاره می کند که در این دسته، علاوه بر روایاتی که ذیل آیات ذکر شده، روایات مستقلی نیز به چشم می خورد که به یک مورد اشاره می گردد .


    [[امام باقر]] علیه السلام می فرماید:
    == رجعت در روایات ==
    «ایام الله عزو جل ثلاثة یوم یقوم القائم و یوم الکرة و یوم القیامة; <ref>شیخ صدوق، الخصایص، مکتبة الصدوق، ص 108 .</ref> روزهای خدا سه تاست; روزی که قائم (عج) قیام می کند و روز رجعت و روز قیامت .
    روایات رجعت را نیز می‌توان همانند آیات به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ دسته نخست روایاتی است که به تحقق رجعت در امت‌های گذشته اشاره کرده است که عمدتاً در ذیل آیات مربوط به رجعت ذکر شده‌اند و دسته دوم روایاتی است که به وقوع رجعت در آخر الزمان و در آستانه برپایی قیامت اشاره می‌کند که در این دسته، علاوه بر روایاتی که ذیل آیات ذکر شده، روایات مستقلی نیز به چشم می‌خورد که به یک مورد اشاره می‌گردد.


    علاوه بر این روایات، دعاها و زیارت نامه های متعددی در دست است که به نحوی مسئله رجعت را مورد اشاره قرار داده است.
    [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر]] ‌علیه‌السلام می‌فرماید:
    «ایام الله عزو جل ثلاثة یوم یقوم القائم و یوم الکرة و یوم القیامة؛ <ref>شیخ صدوق، الخصایص، مکتبة الصدوق، ص 108.</ref> روزهای خدا سه تاست؛ روزی که قائم (عج) قیام می‌کند و روز رجعت و روز قیامت.


    ==اجماع علمای شیعه==
    علاوه بر این روایات، دعاها و زیارت‌نامه‌های متعددی در دست است که به نحوی مسئله رجعت را مورد اشاره قرار داده است.
    علاوه بر ادله نقلی (آیات و روایات) و حکم عقل، علمای شیعه به اجماع و اتفاق نظر علما و بزرگان نیز استدلال کرده اند . در موارد فراوانی گفته شد که دانشمندان شیعه در این موضوع هم نظر هستند . و حتی برخی دلیل اصلی بر رجعت را اجماع علمای شیعه دانسته اند .


    امین الاسلام طبرسی در کتاب ارزش مند مجمع البیان در ذیل آیه 83 سوره نمل می نویسد:
    == اجماع علمای شیعه ==
    علاوه بر ادله نقلی (آیات و روایات) و حکم عقل، علمای شیعه به اجماع و اتفاق نظر علما و بزرگان نیز استدلال کرده‌اند. در موارد فراوانی گفته شد که دانشمندان شیعه در این موضوع هم نظر هستند. و حتی برخی دلیل اصلی بر رجعت را اجماع علمای شیعه دانسته‌اند.


    «... و برای این که رجعت (تنها) به ظواهر اخبار منقوله اثبات نشده تا تاویل در آن راه پیدا کند; زیرا تکیه در اثبات رجعت بر اجماع شیعیان امامیه است; اگر چه اخبار وروایات این باب نیز آن را تایید و معاضدت می کند ...» . <ref>مجمع البیان، ج 7 - 8 ص 367 .</ref>
    امین الاسلام طبرسی در کتاب ارزش مند مجمع البیان در ذیل آیه 83 سوره نمل می‌نویسد:


    ==رجعت کنندگان==
    «... و برای این که رجعت (تنها) به ظواهر اخبار منقوله اثبات نشده تا تأویل در آن راه پیدا کند؛ زیرا تکیه در اثبات رجعت بر اجماع شیعیان امامیه است؛ اگر‌چه اخبار وروایات این باب نیز آن را تأیید و معاضدت می‌کند ...». <ref>مجمع البیان، ج 7 - 8 ص 367.</ref>
    از مجموع روایات به دست می آید که مؤمنین محض و کافرین محض رجعت می کنند والبته روایات فراوانی به صورت ویژه، خبر از رجعت افراد خاصی داده است که به صورت اختصار می توان به برخی اشاره کرد:


    - از [[امام حسین]] علیه السلام به عنوان اولین رجعت کننده یادشده است . <ref>ر . ک: محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، چاپخانه علمیه، ج 2، ص 282; محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 8، ص 206 .</ref>
    == رجعت کنندگان ==
    از مجموع روایات به دست می‌آید که مؤمنین محض و کافرین محض رجعت می‌کنند والبته روایات فراوانی به صورت ویژه، خبر از رجعت افراد خاصی داده است که به صورت اختصار می‌توان به برخی اشاره کرد:


    - برای [[علی]] علیه السلام رجعت های متعددی ذکر شده است . <ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 53، ص 46و 47; الکافی، ج 1، ص 197 .</ref>
    - از امام حسین علیه‌السلام به عنوان اولین رجعت کننده یادشده است. <ref>ر. ک: محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، چاپخانه علمیه، ج 2، ص 282؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 8، ص 206.</ref>


    - [[ائمه معصومین]] علیهم السلام به صورت خصوصی به برخی از یاران خود بشارت رجعت داده اند . <ref>ر . ک: محمد بن جریر طبرسی، دلائل الامامه، ص 284; محمد بن الحسن بن علی الطوسی . اختیار معرفة الرجال، ص 217; مصباح الشریعه، ص 63 .</ref>
    - برای [[علی بن ابی طالب|علی]] ‌علیه‌السلام رجعت‌های متعددی ذکر شده است. <ref> علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 53، ص 46 و 47؛ الکافی، ج 1، ص 197.</ref>


    - برخی روایات می گوید که انبیای گذشته، رجعت خواهند کرد . <ref> تفسیر قمی، ج 1، ص 106; تفسیرعیاشی، ج 1، ص 181 .</ref>
    - [[ائمه معصومین]] علیهم‌السلام به صورت خصوصی به برخی از یاران خود بشارت رجعت داده‌اند. <ref>ر. ک: محمد بن جریر طبرسی، دلائل الامامه، ص 284؛ محمد بن الحسن بن علی الطوسی. اختیار معرفة الرجال، ص 217؛ مصباح الشریعه، ص 63.</ref>


    - [[پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و اله به همراه ائمه معصوم علیهم السلام رجعت می کنند . <ref>بحار الانوار، ج 53، ص 15 .</ref>
    - برخی روایات می‌گوید که انبیای گذشته، رجعت خواهند کرد. <ref> تفسیر قمی، ج 1، ص 106؛ تفسیرعیاشی، ج 1، ص 181.</ref>


    - در روایاتی رجعت برخی از [[منافقان]] و کفار نیز ذکر شده است . <ref> همان، ص 39 .</ref>
    - [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و اله به همراه ائمه معصوم علیهم‌السلام رجعت می‌کنند. <ref>بحار الانوار، ج 53، ص 15.</ref>


    ==مدت رجعت==
    - در روایاتی رجعت برخی از [[منافقان]] و کفار نیز ذکر شده است. <ref> همان، ص 39.</ref>
    از روایاتی که به صورت پراکنده به زمان رجعت اشاره کرده اند این نتیجه حاصل می شود که رجعت از هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) آغاز شده تا قبل از قیامت و رستاخیز کبری ادامه خواهد داشت .


    ==تکلیف رجعت کنندگان==
    == مدت رجعت ==
    آیا کسانی که در زمان رجعت زنده می شوند، مکلف به تکالیف شرعی هستند؟
    از روایاتی که به صورت پراکنده به زمان رجعت اشاره کرده‌اند این نتیجه حاصل می‌شود که رجعت از هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) آغاز شده تا قبل از قیامت و رستاخیز کبری ادامه خواهد داشت.


    در این موضوع روایات به دو دسته تقسیم می شود; بخشی می گوید تنها هدف از رجعت، مشاهده دولت [[مهدی]] (عج) و لذت بردن ازدیدن حکومت جهانی عدل است; ولی در روایات فراوانی نیز گفته شده که ایشان جهت یاری حضرت مهدی (عج) و حاکمیت پس از ایشان، رجعت می کنند و بدیهی است که در این صورت تکلیفی برای آنها وجود خواهد داشت و در مقابل انجام آن تکالیف دارای پاداش خواهند بود .
    == تکلیف رجعت کنندگان ==
    آیا کسانی که در زمان رجعت زنده می‌شوند، مکلف به تکالیف شرعی هستند؟


    ==حکمت رجعت==
    در این موضوع روایات به دو دسته تقسیم می‌شود؛ بخشی می‌گوید تنها هدف از رجعت، مشاهده دولت مهدی (عج) و لذت بردن ازدیدن حکومت جهانی عدل است؛ ولی در روایات فراوانی نیز گفته شده که ایشان جهت یاری حضرت مهدی (عج) و حاکمیت پس از ایشان، رجعت می‌کنند و بدیهی است که در این صورت تکلیفی برای آنها وجود خواهد داشت و در مقابل انجام آن تکالیف دارای پاداش خواهند بود.
    در روایات حکمت هایی برای رجعت ذکر شده که عبارتند از:


    1 . لذت بردن منتظران راستین دولت حق از برپایی حکومت جهانی .
    == حکمت رجعت ==
    در روایات حکمت‌هایی برای رجعت ذکر شده که عبارتند از:


    2 . رنج و عذاب بردن کافران و منافقان از دیدن آن دولت .<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/4936/42290/%D8%B1%D8%AC%D8%B9%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA رجعت چیست؟]</ref>
    1. لذت بردن منتظران راستین دولت حق از برپایی حکومت جهانی.


    ==پانویس==
    2. رنج و عذاب بردن کافران و منافقان از دیدن آن دولت.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/4936/42290/%D8%B1%D8%AC%D8%B9%D8%AA-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA رجعت چیست؟]</ref>
    {{پانویس رنگی|1}}


    [[رده: عقاید شیعه]]
    == پانویس ==
    {{پانویس}}


    [[رده: کلام شیعی]]
    [[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
    [[رده:مفاهیم و اصطلاحات دینی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۰۳

    یکی از مباحث مهم اعتقادی شیعه، «رجعت» است. رجعت از جمله باورهای شیعیان است که به معنای بازگشت به سوی دنیا پس از مرگ و پیش از آخرت است. رجعت کمی بعد از ظهور امام زمان اتفاق خواهد افتاد. این بازگشت مختص مؤمنان خالص و مشرکان محض است. این مفهوم، در طول تاریخ فراز و نشیب‌های فراوانی را به خود دیده است. متاسفانه این اعتقاد، هماره از طرف مخالفان، کمتر مورد نقد منصفانه قرار گرفته و مورد طعن، استهزاء و گاهی هتاکی و بی حرمتی واقع شده است.

    رجعت در لغت و اصطلاح

    رجعت، مصدر ثلاثی مجرّد از باب «رَجَعَ، یرجِعُ، رُجُوعاً» است. این واژه، به بازگشتن و برگشتن اطلاق می‌شود. رجعت، به معنای بازگشت به مبدأ است و مبدأ می‌تواند محل، حالت، عمل، گفتار یا هر چیزی باشد که حرکت از آن آغاز می‌گردد. فیومی می‌نویسد: «الرَّجعه بالفتح بمعنی الرّجوع رَجعت با فتح، به معنای بازگشت می‌باشد» و رجعت، به معنای یک بار بازگشتن می‌باشد «و الرّجعه، المرّه الواحده».

    بامراجعه به اغلب کتاب‌های لغت در خواهیم یافت که بین معانی مختلفی که برای رجعت بیان شده، یک اشتراک وجود دارد و آن بازگشت به محلی است که شروع از آن جا بوده است؛ [۱] همان گونه که در ترجمه فارسی این کلمه، به جای رجعت «بازگشت» گفته می‌شود که کلمه «باز»، به معنای تکرار است.

    در یک جمع‌بندی بین تعریف‌های فراوان رجعت، می‌توان گفت که رجعت در اصطلاح، عبارت است از: بازگشت گروهی از مؤمنان محض به دنیا، و کافران محض پس از مردن و قبل از قیامت، در حکومت حضرت مهدی (عج) و روشن است که انبیا و ائمه علیهم‌السلام به عنوان اشرف مؤمنان محض در بین رجعت کنندگان خواهند بود.[۲]

    دانشمند معاصر شیعی، علامه مظفر در‌این‌باره می‌گوید:

    «عقیده شیعه در رجعت، بر اساس پیروی از اهل بیت علیهم‌السلام چنین است: خداوند عده‌ای از کسانی را که در گذشته از دنیا رفته‌اند، به همان اندام و صورتی که داشته‌اند، زنده کرده و به دنیا برمی‌گرداند. به برخی از آنان عزت می‌دهد وپاره‌ای را ذلیل و خوار خواهد کرد و حقوق حق پرستان را از باطل پرستان می‌گیرد و داد ستم دیدگان را از ستم گران می‌ستاند و این جریان یکی از رویدادهایی است که پس از قیام مهدی آل محمد به وجود می‌آید. کسانی که پس از مردن به این جهان باز می‌گردند یا از ایمان بالا برخوردارند یا افرادی در نهایت درجه فساد و آنگاه دوباره می‌میرند». [۳]

    چیستی رجعت

    ازمجموع آیات، روایات و سخنان دانشمندان بزرگ شیعه می‌توان به دست آورد که رجعت عالمی است با ویژگی‌های خاص که نه همچون عالم دنیاست و نه چون عالم آخرت و در عین حال، عالم برزخ نیز نیست.

    علامه طباطبایی می‌نویسد: «رجعت از مراتب روز قیامت است؛ اگر‌چه در کشف و ظهور پایین‌تر از قیامت است و دلیل پایین‌تر بودن آن از قیامت، عبارت است از امکان راه یافتن فساد و شر درآن (فی‌الجمله)؛ به خلاف قیامت (که هیچ گونه فساد و شری درآن راه نخواهد یافت) و به همین دلیل، روز ظهور حضرت مهدی (عج) نیز گاه ملحق به قیامت شده است؛ به خاطر ظهور و غلبه تامه حق؛ اگر‌چه روز ظهور حضرت نیز پایین‌تر از روز رجعت است» [۴]

    جایگاه رجعت

    اگر چه برخی این اعتقاد را جزء اعتقادات ضروری شیعه دانسته، منکران آن را از دایره تشیع بیرون دانسته‌اند؛ [۵] ولی عده‌ای نیز هستند که آن را جزء ضروریات مذهب شیعه ندانسته‌اند؛ [۶] گرچه روایات فراوانی نظر نخست را تأیید کرده است.

    آثار اعتقاد به رجعت

    درباره نقش اعتقاد به رجعت در زندگی شیعه، می‌توان گفت که بدون تردید همان گونه که انتظار فرج، عبادتی بس بزرگ است و نقش مهم و به سزایی در پویایی و تحرک جامعه ایفا می‌کند، اعتقاد به رجعت و بازگشت، هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) نیز می‌تواند نقش مهم و به سزایی در نشاط دینی و امید در حکومت جهانی آن حضرت داشته باشد.

    در روایات آمده است که یک گروه از رجعت کنندگان، کسانی هستند که دارای ایمان محض هستند؛ از این جهت شخص علاقه‌مند به درک محضر آن امام آخرین و حجت الهی، نهایت تلاش خود را به کار خواهد برد تا به درجات بالای ایمان برسد تا در زمره رجعت کنندگان باشد.

    از این رو اهمیت اعتقاد به رجعت، کمتر از اعتقاد به مهدویت و انتظار فرج نیست.

    اثبات رجعت

    بزرگان علمای شیعه برای اثبات این اعتقاد از تمامی دلایل عقلی و نقلی بهره جسته‌اند که در این جا تنها به برخی آنها اشاره می‌شود:

    1. عقل درباره اثبات رجعت، عقل همان قدر ایفای نقش می‌کند که در اثبات معاد نقش دارد و بنابراین می‌توان گفت: بازگشت به دنیا از نظر عقل، هیچ گونه مانعی ندارد و عقل هیچ گونه مخالفتی با آن ندارد؛ زیرا قدرت ذات اقدس الهی بر هر چیز ممکن تعلق می‌گیرد و عقل امتناعی در زنده شدن مردگان بعد از مردن سراغ ندارد.

    2. قرآن یکی از دلایل چهارگانه، قرآن است. از نظر شیعه، قرآن به مسئله رجعت پرداخته و ثبوت و وقوع آن را هم در امت‌های گذشته و هم در آخرالزمان و در آیات متعددی به صورت مفصل بیان کرده است.

    الف) دلایل ثبوتی و وقوعی رجعت

    همان طور که اشاره شد، آن چه مشترک بین همه مسلمانان است، این است که آیات فراوانی از قرآن، وقوع زنده شدن برخی از مردگان در دنیا را خبر داده است که به سه مورد اشاره می‌شود:

    زنده شدن هفتاد نفر از همراهان حضرت موسی ‌علیه‌السلام:

    خداوند متعال در بخشی از داستان حضرت موسی ‌علیه‌السلام چنین می‌فرماید: «و چون گفتید ای موسی! تا خدا را آشکارا نبینیم، هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد، پس در حالی که می‌نگریستید، صاعقه شما را فرو گرفت. سپس شمارا پس از مرگتان بر انگیختیم؛ باشد که شکر گزاری کنید.». [۷]

    تردیدی نیست که در این حادثه، مرگی اتفاق افتاده و پس از آن زنده شدنی بوده است.

    زنده شدن کشته بنی اسرائیل:

    خداوند متعال داستان زنده شدن کشته بنی اسرائیل را این گونه بیان فرموده است:

    «و چون شخصی را کشتید و درباره او با یکدیگر به ستیزه برخاستید و حال آن که خدا، آن چه را کتمان می‌کردید، آشکار گردانید. سپس فرمودیم: پاره‌ای از آن (گاو سربریده را) به آن (مقتول) بزنید (تازنده شود)؛ این گونه خداوند، مردگان را زنده می‌کند. و آیات خود را به شما می‌نمایاند؛ باشد که بیندیشید.» [۸] و بسیار بعید است که این ظهور صریح و روشن در مرگ و زنده شدن، به صورتی دیگر تأویل شود.

    زنده شدن هزاران نفر:

    اگر چه زنده کردن یک مرده با تمام مردگان، برای خداوند تفاوتی نمی‌کند، ولی این گونه نبوده که افرادی محدودی زنده شوند. خداوند در آیه‌ای خبر از زنده شدن هزاران مرده داده است؛ آن جا که می‌فرماید: «آیا از (حال) کسانی که از بیم مرگ از خانه‌های خود خارج شدند و هزاران تن بودند، خبر نیافتی؟ سپس خداوند به آنان گفت: تن به مرگ بسپارید؛ آنگاه آنان را زنده ساخت. آری، خداوند نسبت به مردم، صاحب بخشش است؛ ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی‌کنند». [۹]

    رسول گرامی صلی الله علیه و اله می‌فرماید: هر آن چه در امت‌های گذشته رخ داده است در امت من نیز رخ خواهد داد. قاضی نور الله شوشتری، الصوارم المهرقه، انتشارات چاپخانه نهضت، 1367، ص 67. از این سخن نتیجه گرفته‌اند که از آن جایی که رجعت یکی از مهم‌ترین حوادث امت‌های گذشته است و تاکنون نیز تحقق نیافته، قطعاً در زمان آینده صورت خواهد گرفت.

    ب) آیات تأویل شده به رجعت درآخر الزمان

    علاوه برآیات نخست، آیات فراوانی در قرآن آمده که از نظر شیعه قابل تطبیق بر رجعت در آخرالزمان است که جهت اختصار تنها به یک مورد اشاره می‌شود:

    خداوند درآیه 83 سوره نمل می‌فرماید: «و آن روز از هر امتی، گروهی از کسانی را که آیات ما را تکذیب کرده‌اند، محشور می‌گردانیم؛ سپس آنان نگاه داشته می‌شوند تاهمه به هم بپیوندند». علامه طباطبایی، درباره این آیه می‌گوید:

    «و از ظاهر آیه بر می‌آید که حشر در آن، حشر در غیر روز قیامت است؛ زیرا حشر در قیامت، اختصاص به یک گروه از هر امت ندارد؛ بلکه تمامی امت‌ها در آن محشور می‌شوند و حتی به حکم آیه «و حشرنا هم فلم نغادر منهم احدا» یک نفرهم از قلم نمی‌افتد و اما در این آیه می‌فرماید: از هر امتی فوجی را محشور می‌کنیم ...».

    وی سپس در تأیید این که نظر قرآن حشری غیر از قیامت است، می‌نویسد: «و باز مؤید گفتار ما که منظور حشر در قیامت نیست، این است که این آیه و دو آیه بعدش، بعد از داستان بیرون شدن دابة از زمین واقع شده‌اند که خود یکی از علائمی است که قبل از قیامت واقع می‌شود؛ قیامتی که در چند آیه بعد درباره آن می‌فرماید: «و نفخ فی الصور» و تاچند آیه بعد، اوصاف وقایع آن روز را بیان می‌کند و معنا ندارد که قبل از شروع به بیان اصل قیامت و وقایع آن، یکی از وقایع آن را جلوتر ذکرکند؛ چون ترتیب وقوعی اقتضا می‌کند که اگر حشر فوج از هر امتی هم جزو وقایع قیامت باشد، آن را بعد از مسئله نفخ صور ذکر فرماید؛ ولی این طور ذکر نکرد؛ بلکه قبل از نفخ صور، مسئله حشر فوج از هر امتی را آورده، پس معلوم می‌شود این حشر، جزو وقایع قیامت نیست. [۱۰]

    در توضیح پیرامون همین آیه، روایات فراوانی از اهل بیت علیهم‌السلام نقل شده که ایشان این آیه را دلیل محکمی بر و قوع رجعت در دوران حکومت مهدی (عج) دانسته‌اند. [۱۱]

    رجعت در روایات

    روایات رجعت را نیز می‌توان همانند آیات به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ دسته نخست روایاتی است که به تحقق رجعت در امت‌های گذشته اشاره کرده است که عمدتاً در ذیل آیات مربوط به رجعت ذکر شده‌اند و دسته دوم روایاتی است که به وقوع رجعت در آخر الزمان و در آستانه برپایی قیامت اشاره می‌کند که در این دسته، علاوه بر روایاتی که ذیل آیات ذکر شده، روایات مستقلی نیز به چشم می‌خورد که به یک مورد اشاره می‌گردد.

    امام باقر ‌علیه‌السلام می‌فرماید: «ایام الله عزو جل ثلاثة یوم یقوم القائم و یوم الکرة و یوم القیامة؛ [۱۲] روزهای خدا سه تاست؛ روزی که قائم (عج) قیام می‌کند و روز رجعت و روز قیامت.

    علاوه بر این روایات، دعاها و زیارت‌نامه‌های متعددی در دست است که به نحوی مسئله رجعت را مورد اشاره قرار داده است.

    اجماع علمای شیعه

    علاوه بر ادله نقلی (آیات و روایات) و حکم عقل، علمای شیعه به اجماع و اتفاق نظر علما و بزرگان نیز استدلال کرده‌اند. در موارد فراوانی گفته شد که دانشمندان شیعه در این موضوع هم نظر هستند. و حتی برخی دلیل اصلی بر رجعت را اجماع علمای شیعه دانسته‌اند.

    امین الاسلام طبرسی در کتاب ارزش مند مجمع البیان در ذیل آیه 83 سوره نمل می‌نویسد:

    «... و برای این که رجعت (تنها) به ظواهر اخبار منقوله اثبات نشده تا تأویل در آن راه پیدا کند؛ زیرا تکیه در اثبات رجعت بر اجماع شیعیان امامیه است؛ اگر‌چه اخبار وروایات این باب نیز آن را تأیید و معاضدت می‌کند ...». [۱۳]

    رجعت کنندگان

    از مجموع روایات به دست می‌آید که مؤمنین محض و کافرین محض رجعت می‌کنند والبته روایات فراوانی به صورت ویژه، خبر از رجعت افراد خاصی داده است که به صورت اختصار می‌توان به برخی اشاره کرد:

    - از امام حسین علیه‌السلام به عنوان اولین رجعت کننده یادشده است. [۱۴]

    - برای علی ‌علیه‌السلام رجعت‌های متعددی ذکر شده است. [۱۵]

    - ائمه معصومین علیهم‌السلام به صورت خصوصی به برخی از یاران خود بشارت رجعت داده‌اند. [۱۶]

    - برخی روایات می‌گوید که انبیای گذشته، رجعت خواهند کرد. [۱۷]

    - پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله به همراه ائمه معصوم علیهم‌السلام رجعت می‌کنند. [۱۸]

    - در روایاتی رجعت برخی از منافقان و کفار نیز ذکر شده است. [۱۹]

    مدت رجعت

    از روایاتی که به صورت پراکنده به زمان رجعت اشاره کرده‌اند این نتیجه حاصل می‌شود که رجعت از هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) آغاز شده تا قبل از قیامت و رستاخیز کبری ادامه خواهد داشت.

    تکلیف رجعت کنندگان

    آیا کسانی که در زمان رجعت زنده می‌شوند، مکلف به تکالیف شرعی هستند؟

    در این موضوع روایات به دو دسته تقسیم می‌شود؛ بخشی می‌گوید تنها هدف از رجعت، مشاهده دولت مهدی (عج) و لذت بردن ازدیدن حکومت جهانی عدل است؛ ولی در روایات فراوانی نیز گفته شده که ایشان جهت یاری حضرت مهدی (عج) و حاکمیت پس از ایشان، رجعت می‌کنند و بدیهی است که در این صورت تکلیفی برای آنها وجود خواهد داشت و در مقابل انجام آن تکالیف دارای پاداش خواهند بود.

    حکمت رجعت

    در روایات حکمت‌هایی برای رجعت ذکر شده که عبارتند از:

    1. لذت بردن منتظران راستین دولت حق از برپایی حکومت جهانی.

    2. رنج و عذاب بردن کافران و منافقان از دیدن آن دولت.[۲۰]

    پانویس

    1. ↑ ر. ک: ابن فارس، معجم مقاییس اللغة؛ راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن؛ ابن منظور، لسان العرب؛ فیومی، المصباح المنیر؛ جزائری، فروغ اللغات ... .
    2. ↑ ر. ک: شیخ مفید، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ج 4، ص 77؛ سیدمرتضی، جوابات المسائل التبانیات، ج 1، ص 125؛ الحراالعاملی، الایقاظ من الرجعة، ص 29.
    3. ↑ محمدرضا مظفر، عقاید الامامیه، ترجمه علیرضا مسجدجامعی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 294.
    4. ↑ تفسیر المیزان، ج 2، ص 109.
    5. ↑ شیخ طوسی، رسالة العقاید الجعفریه، ص 250؛ الحر العاملی، الایقاظ، ص 67؛ فخرالدین طریحی اسدی، مجمع البحرین.
    6. ↑ جعفر سبحانی، اللهبات علی هدا الکتاب و السنة و العقل، ج 4، ص 289.
    7. ↑ بقره (2): 55 و 56.
    8. ↑ همان، آیات 72 و 73.
    9. ↑ همان، آیه 243.
    10. ↑ تفسیر المیزان، ج 15، ص 570.
    11. ↑ ر. ک: علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج 2، ص 36.
    12. ↑ شیخ صدوق، الخصایص، مکتبة الصدوق، ص 108.
    13. ↑ مجمع البیان، ج 7 - 8 ص 367.
    14. ↑ ر. ک: محمد بن مسعود عیاشی، تفسیر العیاشی، چاپخانه علمیه، ج 2، ص 282؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 8، ص 206.
    15. ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 53، ص 46 و 47؛ الکافی، ج 1، ص 197.
    16. ↑ ر. ک: محمد بن جریر طبرسی، دلائل الامامه، ص 284؛ محمد بن الحسن بن علی الطوسی. اختیار معرفة الرجال، ص 217؛ مصباح الشریعه، ص 63.
    17. ↑ تفسیر قمی، ج 1، ص 106؛ تفسیرعیاشی، ج 1، ص 181.
    18. ↑ بحار الانوار، ج 53، ص 15.
    19. ↑ همان، ص 39.
    20. ↑ رجعت چیست؟
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=رجعت&oldid=184624»