خیاطیه

از ویکی‌وحدت
نسخهٔ تاریخ ‏۷ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۲ توسط Hadifazl (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - 'شاخه ای' به 'شاخه‌ای')

خیاطیه‏ شاخه‌ای از «معتزله» و پیرو ابوالحسین خیاط اند که نام در اصل عبدالرحیم بن محمد بن عثمان مکنى به ابوالحسین بود.

موسس

ابوالحسن خیاط از سران معتزله بود که در سال 300 هجرى قمری درگذشت. وی مردى فقیه بود و در رد ابن راوندی کتابی به نام «الانتصار» نوشت. این کتاب با حاشیه دکتر ینبرگ سوئدى در سال 1925 در قاهره به طبع رسیده است.

شرح حال و عقاید

بغدادى مى‏ نویسد که ابوالحسین خیاط، استاد کعبى بود و با بیشتر قدریه در گفتارهای شان شریک بود اما عقیده ای را مطرح کرد که پیش از وی کسى در باره آن چیزی نگفته بود و آن سخن او درباره معدوم است.باید دانست که معتزله در این باره که معدوم را چه بنامند اختلاف کرده‏ اند. بعضى گفتند که نباید «معدوم» را معلوم مذکور دانست و شی‏ء و ذات و جوهر و عرض بودن آن درست نیست. [۱] عبدالقاهر بغدادی در باره عقیده این شخصیت در تعریف جسم که با دیگر معتزلیان متفاوت است می‌نویسد: «نظر عبدالرحیم خیاط با بقیه معتزله درباره معدوم متفاوت است. وی می پنداشت که جسم در حال معدوم بودن جسم است و بر این امر استدلالاتی بیان کرده بود. به خیاطیه معدومیه هم گفته می‌شود چرا که در توصیف معدوم و دادن صفت موجود به آن ها افراط می‌کردند و اکثر اوصافی را که برای موجودات بوده است برای معدوم هم ثابت می‌کردند.[۲] در نتیجه این لقب لایق به حال آنان است.خیاطیه را براى زیاده روى در توصیف معدوم و دادن صفت موجود بدانها «معدومیه» گویند. عبدالرحیم خیاط منکر حجّیت اخبار آحاد بود. وی با انکار خبر واحد می خواست اکثر احکام شریعت را رد کند.[۳] وى می‌گفت هر وصفى که در حال حدوث جایز باشد در حال عدم نیز ثابت است.[۴]ابوالحسین حجت بودن اخبار آحاد را نیز انکار مى‏ کرد و کعبى در کتابى که در پیرامون حجیت «خبر واحد» نوشته او را کافر شمرده است. ابن المرتضى او را در طبقه هشتم از معتزله آورده و می گوید ابوالحسین استاد ابوالقاسم بلخى عبدالله بن احمد بود و حافظه‏اى شگرفت داشت و اقوال کلامى اکثر متکلمین را به خاطر سپرده بود.

ویژگی کتاب الانتصار

کتاب الانتصار مربوط به ابوالحسین خیاط است و چون از کهن ترین آثار به جا مانده از معتزلیان است اهمیت فراوانی دارد.[۵] این شخصیت معتزلی در کتاب مذکور، از اعتقادات بسیاری از بزرگان معتزله در مسائلی چون «علم، قدرت و عدالت خداوند»، «وجه اعجاز قرآن»، «عصمت انبیاء»، «امامت» و «کفر یا ایمان صحابه پیامبر»؛ دفاع می‌کند. [۶] علاوه بر این، در بین آثار بر جای مانده از بزرگان معتزلی و غیر معتزلی، کتاب الانتصار قدیمی‌ترین اثری است که معیار معتزلی بودن را پذیرش پنج اصل دانسته‌است: توحید، عدل، وعد و وعید، منزلت بین المنزلتین، امربه معروف و نهی از منکر.[۷] [۸]

پانویس

  1. محمد جواد مشکور،فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،چاپ دوم، سال 1372 خورشیدی، ص 190
  2. محمد جواد مشکور،فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،چاپ دوم، سال 1372 خورشیدی، ص 190
  3. الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بغدادی، ص 191
  4. محمد جواد مشکور،فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی،چاپ دوم، سال 1372 خورشیدی، ص 190
  5. جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری (۱۳۹۲). درآمدی بر تاریخ فلسفه اسلامی (جلد دوم). تهران: سمت. صص. ۲۱۵
  6. الانتصار. ص ۳۶.
  7. الانتصار. ص ۱۸۸ و ۱۸۹
  8. بحوث فی الملل و النحل، ج ۳، ص ۲۵۰