جنبش اسلامی تونس: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'جنبشهای اسلامی' به 'جنبش های اسلامی')
خط ۷۴: خط ۷۴:


[[رده:تونس]]
[[رده:تونس]]
[[رده:جنبشهای اسلامی]]
[[رده:جنبش های اسلامی]]
<references />
<references />

نسخهٔ ‏۲۱ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۲۰

جنبش اسلامی تونس متکشل از مردم تونس است که بعد از پایان گرفتن جنگ جهانی دوم، برای به دست آوردن استقلال این کشور، نبردهای مسلحانه خود را آغاز کردند. سیاست دولت استعماری فرانسه بر اساس سرکوبی مبارزه های مسلمانان این کشور بود. بروز قیام های مردمی و جنبش های آزادی بخش در کشورهای عربی و خاورمیانه به حرکت مردم تونس نیرو بخشید و نبردهای مسلحانه مردم این کشور، در قالب جنگ های چریکی، ترور مزدوران فرانسه و حمله به واحدهای نظامی اشغالگر ادامه یافت و مقاومت های مردمی روز به روز گسترش پیدا کرد.

بررسی موقیعت تونس

تونس از کشورهای شمال افریقاست و به خاطر واقع شدن در کنار دریای مدیترانه، بهترین موقعیت را برای تجارت جهانی دارد. اسلام در قرن اول هجری از راه خاور میانه و مصر به کشورهای شمال افریقا و از جمله تونس راه پیدا کرد. در حال حاضر بیشتر مردم تونس را مسلمانان تشکیل می دهند و بیشتر آنها مالکی اند.
به دلیل حضور چند ساله ترکان عثمانی تعداد محدودی پیروان مذهب حنفی نیز در این کشور وجود دارد و پیروان دیگر مذاهب در اقلیت هستند. سلطه نزدیک به یکصد ساله فرانسه (1881 ـ 1956) بر این کشور و فشارهای واتیکان برای مسیحی کردن مسلمانان، اگر چه به علت پر باری فرهنگ اسلامی نتوانست زیاد ثمربخش باشد، ولی بدون تأثیر هم نبوده است و فرهنگ مبتذل غربی، به ویژه در بین جوانان این کشور در حال رشد است.[۱]

تاریخچه مبارزات مسلمانان تونس


مردم تونس بعد از پایان گرفتن جنگ جهانی دوم، برای به دست آوردن استقلال این کشور، نبردهای مسلحانه خود را آغاز کردند. سیاست دولت استعماری فرانسه بر اساس سرکوبی مبارزه های مسلمانان این کشور بود. بروز قیام های مردمی و جنبش های آزادی بخش در کشورهای عربی و خاورمیانه به حرکت مردم تونس نیرو بخشید و نبردهای مسلحانه مردم این کشور، در قالب جنگ های چریکی، ترور مزدوران فرانسه و حمله به واحدهای نظامی اشغالگر ادامه یافت و مقاومت های مردمی روز به روز گسترش پیدا کرد.
مبارزات آزادی بخش مسلمانان تونس در سال 1954، همزمان با آغاز جنبش مردم مسلمان الجزایر، شدت گرفت و حملات چریکی در ستیز با نیروهای فرانسه افزایش پیدا کرد. این مقاومت مردم تونس سرانجام دولت فرانسه را مجبور کرد که در 20 مارس 1956 استقلال این کشور را به رسمیت بشناسد. بعد از اعلام استقلال، حزب دستوری سوسیالیست در انتخابات آوریل 1956 پیروز شد و «حبیب بورقیبه» به قدرت رسید.
«حبیب بورقیبه» از همان آغاز، سیاست های اسلام ستیزی را در پیش گرفت و پوشیدن چادر برای زنان را ممنوع اعلام کرد و تبلیغات دامنه داری را علیه مسلمانان و گروه های اسلامی شروع کرد. با روی کار آمدن «بورقیبه» مبارزات مسلمانان تونس وارد مرحله ای جدید شد و سیاست های دولت و نظام غیرمذهبی «بورقیبه» از سوی اسلام گرایان مورد انتقاد شدید واقع گردید. حذف برخی سیاست های غیرمذهبی نتوانست از جنبش رو به افزایش مردمی جلوگیری کند، از این رو اعتراض عمومی در سراسر کشور شروع شد.
جنبش گرایش اسلامی به عنوان اولین حزب سیاسی اسلامی در دهه هفتاد میلادی فعالیت خود را آغاز کرد.
«راشد الغنوشی» در سال 1979 به عنوان اولین رهبر جنبش گرایش اسلامی شناخته شد. این حزب با هدف مبارزه با وابستگی دولت «بورقیبه» به غرب و اصلاح مفاسد اجتماعی تشکیل شد و در اساس نامه آن آمده بود: «تونس باید نقش خود را به عنوان بزرگ ترین میهن تمدن اسلامی در افریقا ایفا کند و به وابستگی، فساد و انحرافات پایان بخشد.»
«بورقیبه» فشارهای زیادی بر اسلام گرایان وارد کرد ولی نتوانست از سرعت روند اسلام گرایی در این کشور بکاهد، بلکه موج اسلام گرایی روز به روز در حال خیزش بود. ناتوانی «بورقیبه» در سرکوبی جنبش اسلامی و خطری که غرب از این نظر احساس می کرد، سبب شد تا «امریکا و غرب از بیم تکرار انقلاب اسلامی ایران در تونس، درصدد جلوگیری از قیام مردم علیه رژیم «بورقیبه» برآیند.
قیام های متعدد مردمی علیه «بورقیبه» رژیم وی را به شدت تضعیف کرده بود. سرکوب جنبش اسلامی در این کشور توسط «بورقیبه» نتوانست مانع رشد این جنبش گردد و این جنبش هر روز قدرت و نیروی تازه ای می یافت.
امریکا و غرب برکناری «بورقیبه» و روی کار آمدن یک مهره خود را تنها راه مهار جنبش اسلامی و جلوگیری از قیام مردمی تشخیص دادند و «زین العابدین بن علی» را بهترین مهره برای این کار دانستند»، از این رو کودتایی را علیه «بورقیبه» طراحی کردند و «بن علی» در یک کودتای نظامی در 7 نوامبر 1987 به قدرت رسید.
در اوایل ریاست جمهوری «زین العابدین بن علی»، تونس از سال 1987 تا 1989 دوران کوتاهی را، هر چند به صورت ظاهری، در یک فضای باز سیاسی پشت سر گذاشت. در این دوران، احزاب فعالیت های سیاسی خود را آغاز کردند و انتشار مطبوعات، آزاد شد. پس از انتخابات 1989 یک بار دیگر اختناق و خفقان زمان «بورقیبه» برگشت و دولت، مخالفان و گروه های اسلامی را زیر فشار شدید قرار داد؛ محاکمه های سیاسی آغاز گردید و بسیاری از طرفداران احزاب اسلامی شکنجه و یا زندانی شدند.
«بن علی» در مجلس تونس با اعلام اینکه هیچ گروه دینی در این کشور حق فعالیت ندارد، گفت: «اسلام دین همه است و نمی تواند موضع اختلاف و مبارزه قرار گیرد و نمی توان با تمسک به آن به قدرت دست پیدا نمود. دولت، تنها مدافع اسلام است.»
حزب گرایش اسلامی در سال 1990 به جنبش «النهضه» تغییر نام یافت و «راشد الغنوشی» در این چارچوب، جنبش اسلام را بازسازی کرد. جنبش النهضه، بزرگ ترین گروه اسلام گرا در تونس است و در میان مردم طرفداران زیادی دارد؛ از این رو، رژیم «بن علی» نسبت به آن حساس است.
در سال 1991 دولت با اسلام گرایان و هواداران حزب النهضه رو در روی هم قرار گرفتند و دولت در یک اقدام بی سابقه، فعالیت حزب النهضه را متوقف کرد و اعضای آن را دستگیر و عده ای را به شهادت رساند و عده ای دیگر را به اتهام دسیسه برای قتل «بن علی» رییس جمهور با پشتیبانی ایران و سودان، در دادگاه نظامی محاکمه کرد و رهبر حزب النهضه، «راشد الغنوشی» را به لندن تبعید کرد.
با وجودی که جنبش اسلامی در تونس مورد حمایت مردم است، ولی رژیم حاکم، گروه های اسلامی و در رأس همه حزب نهضت اسلامی را، گروه تروریستی می داند و اجازه فعالیت به آن نمی دهد.
اگر چه تا کنون تظاهرات و مخالفت های زیادی با افکار دین ستیز و لائیکی رژیم و حمایت از جنبش اسلامی در تونس انجام گرفته، اما هیچ یک در سیاست فشار و سرکوب رژیم تأثیر نگذاشته است. زیرا دولت درصدد ریشه کن نمودن قیام های آزادی خواهی در این کشور است و در راستای همین سیاست، اعضای گروه النهضه، نه تنها در تونس دستگیر و زندانی شدند، بلکه اعضا و هواداران آن در خارج از کشور نیز مورد تعقیب قرار گرفتند.
با وجود این همه فشار، «اعضا و رهبران جنبش النهضه که هدفی جز اجرای احکام اسلامی و برقراری حکومت اسلامی ندارند»، به مبارزات رهایی بخش خود ادامه می‌دهند و امیدوارند که به پشتوانه مردم، رژیم غیرمذهبی این کشور را سرنگون و حکومت اسلامی را برپا نمایند.

ماهیت جنبش اسلامی تونس


جنبش اسلامی در تونس که نیم قرن است در این کشور ادامه دارد و مسلمانان این کشور برای احیای هویت اسلامی خود مبارزه می کنند، از نظر فکری و ماهیتی در دو مرحله قابل بررسی و ارزیابی است:
مرحله نخست که از سال 1920 تا 1956 را شامل می شود؛ جنبش رهایی بخش مردم این کشور، ماهیت استعمارستیز داشت و مهم ترین دستاورد جنبش اسلامی در این دوره، استقلال تونس و برقراری نظام جمهوری در این کشور بود، زیرا احزاب و گروه های اسلامی و سیاسی، با انگیزه مبارزه با سیاست های استعماری فرانسه و رویارویی با مسیحی کردن مسلمانان به وسیله مبلغان تبشیری مسیحی به وجود آمدند.
آنچه که در آغاز برای آنها مهم بود، آزادی سرزمین تونس از سلطه فرانسه و برکناری نظام پادشاهی در این کشور بود. در این مرحله که جنبش اسلامی تونس در آغاز راه قرار داشت و هنوز تجربه‌های کافی و لازم را برای مبارزه به دست نیاورده بود، دشمن سعی نمود که با نفوذ در صفوف مبارزان، آنان را از هدف اصلی شان منحرف نماید.
به همین دلیل، برخی از گروه های اسلامی از هدف اولیه خود دست برداشته و در راستای منافع غرب و اجرای برنامه های سلطه گرایانه آنها پیشگام شدند. از آن جمله می توان از حزب «دستوری» نام برد که در سال 1920 توسط مرحوم «شیخ عبدالعزیز النعالبی»، ـ آزادی خواه و اصلاح طلب تونسی در آغاز قرن بیستم ـ برای مبارزه با استعمار فرانسه پایه گذاری شد. این حزب در مسیر مبارزه، به علت نفوذ فرهنگ غرب و افراد وابسته به دشمن، مانند «حبیب بورقیبه» در آن، از اهداف اولیه خود دور شد. هم اکنون حزب دستوری در تونس حکومت می کند، و رهبران آن کاملاً از اسلام فاصله گرفته و با جریان اسلام گرایی و طرفداران جنبش اسلامی در این کشور به شدت مبارزه می کنند.
مرحله دوم جنبش اسلامی تونس که از زمان استقلال این کشور در 1956 آغاز شد و همچنان ادامه دارد؛ در ماهیت و آرمان جنبش اسلامی در این مرحله تغییرات اساسی و بنیادین به وجود آمده است. دگرگونی های واقعی در اهداف جنبش های اسلامی و آزادی بخش جهان بیشتر در دهه هفتاد، تحت تأثیر انقلاب اسلامی در ایران به وجود آمد و اصلاح طلبی، ایجاد حکومت اسلامی و ملت واحد اسلامی به عنوان اصلی ترین آرمان و خواسته مبارزان و جنبش های اسلامی قرار گرفت.
«جبهه اسلامی» تونس که در سال 1990 از حزب نهضت اسلامی منشعب شد، در اولین بیانیه خود اعلام کرد: «این گروه دارای سازمان دهی مستقل که دعوت به اعتلای کلمه «اللّه » می کند، می باشد. این گروه به اعتقادات اهل سنت و جماعت و سلف صالح ایمان دارد و اسلام را به عنوان یک دین جهان شمول می داند و برای هیچ مذهبی تعصب ندارد. راه این گروه، راه جهاد است و بر اساس قرآن و سنت عمل می کند. هدف از تشکیل این گروه زنده کردن اعتقادات اسلامی و پایان دادن به حکومت جاهلیت و برقراری حکومت، به عنوان اولین گام در راه احیای خلافت اسلامی و پایان دادن به حالت استضعاف مسلمانان می باشد.»
رهبران حزب نهضت اسلامی نیز مانند «راشد الغنوشی» و «عبدالفتاح مورو»، از همان ابتدا در دهه هفتاد کار خود را به عنوان اصلاح طلبان اجتماعی شروع کردند و خواستار بازگشت به سنت های اسلامی، اسلامی کردن نظام آموزشی کشور، اصلاح قوانین و شیوه های زندگی مردم، برای تطابق با شریعت اسلامی بودند.
«راشد الغنوشی در جریان محاکمه های خود در زمان «بن علی»، با اعلام شرکت در یک انتخابات آزاد، حرکت خود را دعوت برای صلح، برادری، دموکراسی و آزادی دانست.»
در این مرحله رهبران جنبش اسلامی تونس که خواستار تشکیل حکومت اسلامی و یا مشارکت در حکومت بودند، به ترویج فرهنگ غربی در کشور و لائیک بودن حکومت نیز اعتراض داشتند.
این امر، مورد قبول مقامات تونسی و نخبگان فرانسه گرای تونس نبود، بلکه خطری بزرگ، برای آنها به شمار می آمد. بر این اساس، دولت سعی کرد که حزب نهضت اسلامی و سایر حرکت های اسلامی در این کشور را از راه ایجاد تفرقه بین آنها و اعمال فشار بر رهبران و هواداران آنان، ریشه کن نماید.

جنبش اسلامی تونس و انقلاب اسلامی ایران


بدون تردید، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بر تمام جنبش های اسلامی و حرکت های رهایی بخش و از آن جمله جنبش اسلامی مردم تونس، تأثیر فکری و معنوی زیادی داشت. حزب نهضت اسلامی (النهضه) به رهبری «راشد الغنوشی» که یکی از احزاب قدرتمند و مردمی در تونس است، با انقلاب اسلامی رابطه نزدیک دارد.
این گروه از طرفداران انقلاب اسلامی و اندیشه های سیاسی امام خمینی رحمه الله به شمار می آیند. که برای برقراری حکومت اسلامی در این کشور مبارزه می کنند. به خاطر این پیوند، رژیم حاکم در سال 1987 «الغنوشی» را به همراه تعداد دیگری از رهبران جنبش اسلامی تونس، به اتهام توطئه برای سرنگونی دولت حاکم بر این کشور با حمایت جمهوری اسلامی ایران، متهم کرد.
به این نکته باید اشاره کرد که تمام گرایش های اصیل اسلامی، به ویژه در سال های اخیر که تمامی کشورهای اسلامی را در برگرفته است، متأثر از انقلاب اسلامی است و این روند در جنبش اسلامی و جریان های اجتماعی و سیاسی تونس، بسیار محسوس تر است.
روزنامه اطلاعات در تاریخ 1/4/1359 از بازتاب انقلاب اسلامی در میان مردم مسلمان تونس چنین می نویسد: «کمترین تأثیر انقلاب اسلامی ایران، در تونس این است که عده زیادی را به این فکر واداشته که می توان مذهب را، از حاشیه به متن آورد، می شود کمبودها، تبعیض ها، استعمار شدن ها، استثمار و استکبار کشیدگی ها را از میان برد، آن هم با روش جدید و الگویی نو، و راهی که در نهایت به دروازه های واشنگتن و مسکو ختم نمی شود.»2 به این ترتیب بین انقلاب اسلامی و جنبش اسلامی تونس وابستگی و ارتباط ژرفی وجود دارد.

پانویس