جعفریه (پیروان فقهی جعفر بن محمد)
جعفریه از پیروان فقهى «حضرت امام جعفر صادق» (80- 148) ششمین امام شیعه امامیه هستند.
تاریخچه
دوره زندگانى امام صادق (علیه‌السلام) مصادف با اواخر دوره بنى‌امیه و اوائل روزگار بنى‌عباس بود. بنابر این به سبب اختلافاتی که میان امویان و عباسیان وجود داشت، شیعیان فارغ البال بوده و نیز به سبب طولانی بودن عمر حضرت صادق علیه‌السلام نسبت به دیگر امامان دستگاه حکومتی بنی امیه و بنی العباس فرصت مزاحمت برای آن حضرت و نیز شیعیان را نداشتند. آن حضرت در مدت طولانى امامت خود موفق شد تا نظم و ترتیبى به وضع «شیعه» امامیه بدهند و فقه شیعه را تدوین نمایند، از این جهت امام صادق علیه‌السلام را «حبر الامه» یعنى دانشمند امت اسلام و فقیه آل محمد (ص) خوانده اند. بیشتر احادیث فقهى «شیعه» از آن حضرت روایت شده و به همین دلیل فقه شیعه را «فقه جعفرى» و مذهب او را «مذهب جعفرى» نامیدند. در مجلس درس آن حضرت که در مدینه تشکیل مى شد، جمع بسیاری از بزرگان حاضر مى شدند و از محضر ایشان کسب فیض می‌کردن که می‌توان به ابوحنیفه، مالک بن انس، جابر بن حیان، زراره ابن اعین و دو فرزندش به عنوان مشهور ترین شاگردان آن حضرت اشاره کرد.
وجه تسمیه
جعفریه که در اصل فقه جعفری است چون بسیاری از احادیث فقهی شیعه از آن حضرت روایت شده و مستندات فقه شیعه از ایشان بیش از سایر امامان نقل شده است، فقه امامیه را فقه جعفری و مذهب شیعه را مذهب جعفری نامیده‌اند. [۱] [۲] [۳] [۴]
موارد اختلافی فقه جعفری با مبانی فقهی اهل سنت
مهم ترین اختلاف شیعه با اهل سنت و جماعت درباره جانشینى رسول خدا است که شیعه آن را به «نص جلّى» و اهل تسنن به «اختیار» امت مى دانند. اما به جز این مسأله اساسى، اختلافات شیعه و سنى در اجتهاد و ادله و اصول و فروع عبادات و معاملات و نکاح است. مبانى تشریع در مذهب شیعه «کتاب اللّه» و «سنت» و «اجماع» و «عقل» است. در سنت رسول خدا (ص) شیعه احادیثى را مى پذیرد که از غربال عترت یعنى اهل بیت رسول خدا (ص) گذشته باشد و آن احادیث در نزد ایشان معروف به «اخبار» است. «اجماع» در نزد شیعه، اتفاق علماى شیعه امامیه است بر قول امام معصوم. «قیاس» در نزد اخباریون شیعه حرام است، ولى در نزد «اصولیون» مورد قبول است. در فروع فقه، مذهب «شیعه امامیه» با مذهب شافعى اختلافى بسیار ندارد. از مسائل مورد خلاف ایشان با سنت و جماعت جایز دانستن «متعه» و یا زناشویى موقت و بعضى از مسائل ارث و غیره است. شیعه امامیه جعفریه درباره «عدل» معتقد است که عدل از «صفات ثبوتیه» خداوند است و تصوّر عدول از آن و گرائیدن خدا به ستم جایز نیست. خداوند به بندگان خود تکلیف ما لا یطاق نمى فرماید و بیش از آن چه سزاوارند آنان را عذاب نمى کند و چون «عادل» است هیچ گاه فعل حسن و نیکو را ترک نکرده و کار زشت و قبیح از او سر نمى زند. با این که قادر به اعمال نیک و زشت هر دو هست جز به فعل نیک نمى گراید. چون خداوند «حکیم» است، پس باید فعل او از روى حکمت و بر حسب نظام اکمل باشد. [۵] [۶][۷] [۸]
پانویس
- ↑ دلائل الامامة، منسوب به محمد بن جریرطبری آملی، قم، نشر موسسه البعثه، سال 1413 قمری، ج۱، ص۲۴۷
- ↑ ابن عطیه، المناظرات بین فقهاء السنة و فقهاء الشیعة، بیروت، سال 1419 قمری و 1999 میلادی، ج۱، ص ۶۳
- ↑ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج۴۷، ص ۹.
- ↑ کاشف الغطاء علی، کتاب أدوار علم الفقه و أطواره، بیروت، سال 1399 قمری و 1979 میلادی، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۴
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 140 با ویرایش و اصلاح عبارات
- ↑ محمصانی صبحی رجب، فلسفه التشریع فى الاسلام، ص 53- 56.
- ↑ عقاید الشیعة، ص 15- 17.
- ↑ کاشف الغطاء محمد حسین، اصل الشیعة و اصولها.