جعفریه (پیروان فقهی جعفر بن محمد)
جعفریه از پیروان فقهی «حضرت امام جعفر صادق» (80- 148) ششمین امام شیعه امامیه هستند.
تاریخچه
دوره زندگانی امام صادق (علیه‌السلام) مصادف با اواخر دوره بنی‌امیه و اوائل روزگار بنی‌عباس بود. بنابر این به سبب اختلافاتی که میان امویان و عباسیان وجود داشت، شیعیان فارغ‌البال بوده و نیز به سبب طولانی بودن عمر حضرت صادق علیه‌السلام نسبت به دیگر امامان دستگاه حکومتی بنی‌امیه و بنی‌العباس فرصت مزاحمت برای آن حضرت و نیز شیعیان را نداشتند. آن حضرت در مدت طولانی امامت خود موفق شد تا نظم و ترتیبی به وضع «شیعه» امامیه بدهند و فقه شیعه را تدوین نمایند، از این جهت امام صادق علیه‌السلام را «حبر الامه» یعنی دانشمند امت اسلام و فقیه آل محمد (ص) خوانده‌اند. بیشتر احادیث فقهی «شیعه» از آن حضرت روایت شده و به همین دلیل فقه شیعه را «فقه جعفری» و مذهب او را «مذهب جعفری» نامیدند. در مجلس درس آن حضرت که در مدینه تشکیل میشد، جمع بسیاری از بزرگان حاضر میشدند و از محضر ایشان کسب فیض می‌کردند که می‌توان به ابوحنیفه، مالک بن انس، جابر بن حیان، زراره ابن اعین و دو فرزندش به عنوان مشهور‌ترین شاگردان آن حضرت اشاره کرد.
وجه تسمیه
جعفریه که در اصل فقه جعفری است چون بسیاری از احادیث فقهی شیعه از آن حضرت روایت شده و مستندات فقه شیعه از ایشان بیش از سایر امامان نقل شده است، فقه امامیه را فقه جعفری و مذهب شیعه را مذهب جعفری نامیده‌اند. [۱] [۲] [۳] [۴]
موارد اختلافی فقه جعفری با مبانی فقهی اهل سنت
مهم‌ترین اختلاف شیعه با اهل‌سنت درباره جانشینی رسول خدا است که شیعه آن را به «نص جلّی» و اهل تسنن به «اختیار» امت میدانند. اما به جز این مسأله اساسی، اختلافات شیعه و سنی در اجتهاد و ادله و اصول و فروع عبادات و معاملات و نکاح است. مبانی تشریع در مذهب شیعه «کتاب اللّه» و «سنت» و «اجماع» و «عقل» است. در سنت رسول خدا (ص) شیعه احادیثی را میپذیرد که از غربال عترت یعنی اهل‌بیت رسول خدا (ص) گذشته باشد و آن احادیث در نزد ایشان معروف به «اخبار» است. «اجماع» در نزد شیعه، اتفاق علمای شیعه امامیه است بر قول امام معصوم. «قیاس» در نزد اخباریون شیعه حرام است، ولی در نزد «اصولیون» مورد قبول است. در فروع فقه، مذهب «شیعه امامیه» با مذهب شافعی اختلافی بسیار ندارد. از مسائل مورد خلاف ایشان با سنت و جماعت جایز دانستن «متعه» و یا زناشویی موقت و بعضی از مسائل ارث و غیره است. شیعه امامیه جعفریه درباره «عدل» معتقد است که عدل از «صفات ثبوتیه» خداوند است و تصوّر عدول از آن و گرائیدن خدا به ستم جایز نیست. خداوند به بندگان خود تکلیف ما لا یطاق نمیفرماید و بیش از آنچه سزاوارند آنان را عذاب نمی‌کند و چون «عادل» است هیچگاه فعل حسن و نیکو را ترک نکرده و کار زشت و قبیح از او سر نمیزند. با اینکه قادر به اعمال نیک و زشت هر دو هست جز به فعل نیک نمیگراید. چون خداوند «حکیم» است، پس باید فعل او از روی حکمت و بر حسب نظام اکمل باشد. [۵][۶][۷] [۸]
پانویس
- ↑ دلائل الامامة، منسوب به محمد بن جریرطبری آملی، قم، نشر موسسه البعثه، سال 1413 قمری، ج۱، ص۲۴۷
- ↑ ابن عطیه، المناظرات بین فقهاء السنة و فقهاء الشیعة، بیروت، سال 1419 قمری و 1999 میلادی، ج۱، ص ۶۳
- ↑ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج۴۷، ص ۹.
- ↑ کاشف الغطاء علی، کتاب أدوار علم الفقه و أطواره، بیروت، سال 1399 قمری و 1979 میلادی، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۴
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 140 با ویرایش و اصلاح عبارات
- ↑ محمصانی صبحی رجب، فلسفه التشریع فی الاسلام، ص 53- 56.
- ↑ عقاید الشیعة، ص 15- 17.
- ↑ کاشف الغطاء محمد حسین، اصل الشیعة و اصولها.