اصحاب الرأی

اَصْحاب‌ِ رَأْي‌، عنوان‌ پيروان‌ يكى‌ از دو گرايش‌ اصلى‌ در فقه‌ سده‌هاي‌ نخستين‌ اسلامى‌ كه‌ مروج‌ كاربرد شيوه‌هاي‌ اجتهاد الرأي‌ در استنباط فقهى‌ بوده‌اند. در تاريخ‌ فقه‌، فقهاي‌ سرزمين‌ عراق‌ به‌ ويژه‌ فقيه‌ كوفى‌ ابوحنيفه‌، به‌ عنوان‌ نماد اين‌ گرايش‌ شناخته‌ مى‌شده‌اند.

تاریخچه

اصحاب امام ابو حنيفه نعمان بن ثابت بن المرزبان الكوفى الفارسى هستند. او مسائل فقه «استنباط» كرد و كتب فقه تصنيف كرد و او را شاگردانى چون ابو يوسف قاضى و محمد بن الحسن شيبانى و زفر و ابو مطيع بلخى بود.ايمان به مذهب او اقرار است به زبان، و تصديق به دل و «قياس» و «استحسان» و «اجتهاد» روا دارند.فقهاى خراسان كه از اصحاب ابو حنيفه ‏اند، هماهنگ با اصول مذهب سنت و جماعت هستند، اما بعضى از فقهاى عراق در اصول مذهب، گرایش معتزلی دارند و در فروع مذهب با ابو حنیفه هستند.

عقاید

اصحاب رأی اشخاصی هستند که به عقیدۀ خود و به قیاس عمل می‌کنند. آن هایی که پس از رحلت پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ از اهل بیت او فاصله گرفتند و خود را از سرچشمۀ معارف اسلامی محروم ساختند. این افراد برای پیدا کردن پاسخ مسائل مورد نیاز به قرآن و احادیث نقل شده از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ مراجعه می کردند و اگر چیزی نمی‌یافتند، به رأی شخصی خود عمل می‌کردند و آن را به حساب اسلام می‌گذاشتند و این روش را «اجتهاد» می‌نامیدند و چه‌بسا دچار اشتباهات و خطاهایی می‌شدند، ولی با عنوان اجتهاد آن را توجیه می‌کردند؛ مثلاً ابن تیمیه که به بسیاری از خطاهای صحابه اعتراف دارد، آنها را از موارد اجتهاد می‌داند و برای این افراد عذرتراشی می‌کند.