ابراهیم ادهم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - '[[رده: ' به '[[رده:')
جز (تمیزکاری)
خط ۲۰: خط ۲۰:
کتاب‌های مختلف از جمله آثار عرفانی، درباره زندگی‌نامه، رفتار و نصایح او، مطالبی بیان کرده‌اند. برخی منابع مانند تذکرة الاولیای عطار نیشابوری، از دیدار وی با [[خضر نبی]] و آگاهی‌اش از [[اسم اعظم]] خداوند سخن گفته‌اند<ref>عطار نیشابوری، تذکره الأولیاء، ۱۹۰۵م، ص۸۸؛ شیروانی، ریاض السیاحه، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۱۱؛ ابن خمیس الموصلی، مناقب الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۱</ref>
کتاب‌های مختلف از جمله آثار عرفانی، درباره زندگی‌نامه، رفتار و نصایح او، مطالبی بیان کرده‌اند. برخی منابع مانند تذکرة الاولیای عطار نیشابوری، از دیدار وی با [[خضر نبی]] و آگاهی‌اش از [[اسم اعظم]] خداوند سخن گفته‌اند<ref>عطار نیشابوری، تذکره الأولیاء، ۱۹۰۵م، ص۸۸؛ شیروانی، ریاض السیاحه، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۱۱؛ ابن خمیس الموصلی، مناقب الأبرار، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۱</ref>


==گرایش به زهد==
== گرایش به زهد ==


منابع مختلف اسلامی دلایل مختلفی برای گرایش ابراهیم ادهم به زهد و کناره‌گیری از دنیا بیان کرده‌اند؛ از جمله شنیدن صدایی غیبی وقتی می‌خواست به شکار بپردازد<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۱۳۵</ref> یا به زبان آمدن آهو<ref>هجویری، کشف المحجوب، ۱۳۷۵ش، ص۱۲۸</ref>یا دیدن کارگری که با کمترین امکانات از زندگی خود لذت می‌برد<ref>مظاهری، اخلاق و جوان، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۰۳</ref>.چنانکه از خود او نقل شده ابراهیم ادهم دلیل انتخاب زهد و ترک دنیا را مواردی از این قبیل دانسته است: ترس از وحشت قبر و تنهایی آن، راه طولانی سفر قیامت و نداشتن توشه کافی، جباریت خداوند و نداشتن عذر موجه<ref>مشکینی، نصایح و سخنان چهارده معصوم(ع) و هزار و یک سخن، ۱۳۸۲ش، ص۱۶۵</ref>.
منابع مختلف اسلامی دلایل مختلفی برای گرایش ابراهیم ادهم به زهد و کناره‌گیری از دنیا بیان کرده‌اند؛ از جمله شنیدن صدایی غیبی وقتی می‌خواست به شکار بپردازد<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۱۳۵</ref> یا به زبان آمدن آهو<ref>هجویری، کشف المحجوب، ۱۳۷۵ش، ص۱۲۸</ref>یا دیدن کارگری که با کمترین امکانات از زندگی خود لذت می‌برد<ref>مظاهری، اخلاق و جوان، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۰۳</ref>.چنانکه از خود او نقل شده ابراهیم ادهم دلیل انتخاب زهد و ترک دنیا را مواردی از این قبیل دانسته است: ترس از وحشت قبر و تنهایی آن، راه طولانی سفر قیامت و نداشتن توشه کافی، جباریت خداوند و نداشتن عذر موجه<ref>مشکینی، نصایح و سخنان چهارده معصوم(ع) و هزار و یک سخن، ۱۳۸۲ش، ص۱۶۵</ref>.


به باور او وارد شدن به زهد و رسیدن به مقام صالحان، شروطی دارد؛‌ از جمله: بستن باب نعمت و گشودن باب شدت، بستن باب عزت و گشودن باب ذلت، بستن باب راحت و گشودن باب جهد، بستن باب خواب و گشودن باب بیداری، بستن باب بی‌نیازی و گشودن باب فقر، بستن باب آرزو و گشودن باب مرگ<ref>سهروردی، عوارف المعارف، ۱۳۷۵ش، ص۳</ref>.
به باور او وارد شدن به زهد و رسیدن به مقام صالحان، شروطی دارد؛ ‌ از جمله: بستن باب نعمت و گشودن باب شدت، بستن باب عزت و گشودن باب ذلت، بستن باب راحت و گشودن باب جهد، بستن باب خواب و گشودن باب بیداری، بستن باب بی‌نیازی و گشودن باب فقر، بستن باب آرزو و گشودن باب مرگ<ref>سهروردی، عوارف المعارف، ۱۳۷۵ش، ص۳</ref>.


[[محسن قرائتی]] زهدِ مورد نظر ابراهیم ادهم را مغایر با مفهوم زهد در اسلام دانسته و آن را مورد نهی و توبیخ [[پیامبر اسلام]](ص) معرفی کرده است<ref>قرائتی، گناه‌شناسی، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۷</ref>.ابراهیم ادهم ازدواج و فرزندآوری را مغایر با زهد و گوشه‌گیری از اجتماع را لازم می‌دانسته است<ref>فقیر اصطهباناتی، خرابات، ۱۳۷۷ش، ص۹۲</ref>.
[[محسن قرائتی]] زهدِ مورد نظر ابراهیم ادهم را مغایر با مفهوم زهد در اسلام دانسته و آن را مورد نهی و توبیخ [[پیامبر اسلام]](ص) معرفی کرده است<ref>قرائتی، گناه‌شناسی، ۱۳۸۶ش، ص۱۹۷</ref>.ابراهیم ادهم ازدواج و فرزندآوری را مغایر با زهد و گوشه‌گیری از اجتماع را لازم می‌دانسته است<ref>فقیر اصطهباناتی، خرابات، ۱۳۷۷ش، ص۹۲</ref>.


==مهاجرت به مکه و شام==
== مهاجرت به مکه و شام ==


ابراهیم پس از توبه به نیشابور رفت ۹ سال در غار کوهی به نام البثراء ساکن شد<ref>زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۴۷</ref> و پس از آن به مکه رفت<ref>عطار نیشابوری، تذکره الأولیاء، ۱۹۰۵م، ص۸۷</ref>.ذهبی، مورخ و محدث [[اهل سنت]] خروج او از بلخ را به علت ترس از [[ابومسلم خراسانی]] دانسته است<ref>.ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۰،ص۴۴</ref>.ابراهیم ادهم در مکه با عارفانی چون [[سفیان ثوری]] و [[فضیل بن عیاض]] آشنا شد<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ۱۴۲۴ق، ص۱۵؛ فقیر اصطهباناتی، خرابات، ۱۳۷۷ش، ص۱۲۹</ref> و سپس به [[شام]] رفت<ref>ابن الملقن، طبقات الأولیاء، ۱۴۲۷ق، ص۳۷</ref> او را سبب پیشرفت زهد و عرفان در شام دانسته‌اند<ref>کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی حسنات اصفهان، سیری در سپهر اخلاق، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۷</ref>.
ابراهیم پس از توبه به نیشابور رفت ۹ سال در غار کوهی به نام البثراء ساکن شد<ref>زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۴۷</ref> و پس از آن به مکه رفت<ref>عطار نیشابوری، تذکره الأولیاء، ۱۹۰۵م، ص۸۷</ref>.ذهبی، مورخ و محدث [[اهل سنت]] خروج او از بلخ را به علت ترس از [[ابومسلم خراسانی]] دانسته است<ref>.ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۱۰،ص۴۴</ref>.ابراهیم ادهم در مکه با عارفانی چون [[سفیان ثوری]] و [[فضیل بن عیاض]] آشنا شد<ref>سلمی، طبقات الصوفیة، ۱۴۲۴ق، ص۱۵؛ فقیر اصطهباناتی، خرابات، ۱۳۷۷ش، ص۱۲۹</ref> و سپس به [[شام]] رفت<ref>ابن الملقن، طبقات الأولیاء، ۱۴۲۷ق، ص۳۷</ref> او را سبب پیشرفت زهد و عرفان در شام دانسته‌اند<ref>کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی حسنات اصفهان، سیری در سپهر اخلاق، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۷</ref>.
خط ۳۵: خط ۳۵:


ابراهیم ادهم در کنار [[حسن بصری]] (درگذشته ۱۱۰ق)، [[مالک دینار]]، [[رابعه عدویه]]، [[شقیق بلخی]] و [[معروف کرخی]] (درگذشته ۲۰۰ق) از طبقه نخستین عرفان و تصوف در [[اسلام]] بوده است. برخی معتقدند که نام صوفی در زمان ابراهیم ادهم رواج یافت<ref>احمدپور، کتاب‌شناخت اخلاق اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۳۷</ref>.
ابراهیم ادهم در کنار [[حسن بصری]] (درگذشته ۱۱۰ق)، [[مالک دینار]]، [[رابعه عدویه]]، [[شقیق بلخی]] و [[معروف کرخی]] (درگذشته ۲۰۰ق) از طبقه نخستین عرفان و تصوف در [[اسلام]] بوده است. برخی معتقدند که نام صوفی در زمان ابراهیم ادهم رواج یافت<ref>احمدپور، کتاب‌شناخت اخلاق اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۳۷</ref>.


صوفیان بلخ از جمله ابراهیم ادهم تحت تأثیر مکتب [[بصره]]، ویژگی‌هایی از قبیل مبالغه در زهد، عبادت، خوف و التزام به فقر داشته‌اند<ref>سلمی، مجموعة آثار أبوعبدالرحمن سلمی، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۳۵۸</ref>ابراهیم ادهم همچنین تحت تأثیر چهره‌های برجسته تصوف از جمله حسن بصری و سفیان ثوری هم بوده است در عین حال، تصوف شام، تأثیر بسیاری از ابراهیم ادهم گرفته و تحول زهد و عبادت‌ورزی و نیز ایجاد ریاضت‌های صوفیانه، نتیجه تأثیرات او قلمداد شده است<ref>کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی حسنات اصفهان، سیری در سپهر اخلاق، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۷</ref>.
صوفیان بلخ از جمله ابراهیم ادهم تحت تأثیر مکتب [[بصره]]، ویژگی‌هایی از قبیل مبالغه در زهد، عبادت، خوف و التزام به فقر داشته‌اند<ref>سلمی، مجموعة آثار أبوعبدالرحمن سلمی، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۳۵۸</ref>ابراهیم ادهم همچنین تحت تأثیر چهره‌های برجسته تصوف از جمله حسن بصری و سفیان ثوری هم بوده است در عین حال، تصوف شام، تأثیر بسیاری از ابراهیم ادهم گرفته و تحول زهد و عبادت‌ورزی و نیز ایجاد ریاضت‌های صوفیانه، نتیجه تأثیرات او قلمداد شده است<ref>کانون نشر و ترویج فرهنگ اسلامی حسنات اصفهان، سیری در سپهر اخلاق، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۷</ref>.
خط ۵۷: خط ۵۶:
=در شعر و ادبیات=
=در شعر و ادبیات=


شیوه زندگی، رفتار و نصایح ابراهیم ادهم در سروده‌های شعرا به خصوص عارفان بازتاب گسترده‌ای داشته است به گونه‌ای که حکایات ابراهیم ادهم در موضوعات مختلف همچون زندگی‌نامه<ref>شاه نعمت الله ولی، دیوان شاه نعمت الله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۹۹۶؛ عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۲۱۹؛ اسیری لاهیجی، أسرار الشهود فی معرفه الحق المعبود، بی‌تا، ص۱۸۲</ref>،داستان توبه و گرایش به زهد<ref>خلخالی، رسائل فارسی ادهم خلخالی، ۱۳۸۱ش، ص۱۴۱</ref>،سبب هجرت<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۵۲۰</ref>، ملاقات با خضر<ref>عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۲۷۷</ref> و فرزند خود<ref>عطار نیشابوری، منطق الطیر، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۲</ref>، مناجات‌ها<ref>عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۴۰۲</ref> کرامات‌<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۹</ref>، حکایات و موضوعات مختلف دیگر<ref>عطار نیشابوری، مصیبت نامه، ۱۳۵۴ق، ص۲۲۵؛ مولوی، دیوان کبیر شمس، ۱۳۸۴ش، ص۷۱۷؛ عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۶۹، ۳۵۰؛ فیض کاشانی،دیوان فیض کاشانی، ۱۳۸۱ش، ج۴، ص۷۹؛ عطار نیشابوری، مظهر العجائب، ۱۳۲۳ش، ص۹۸؛ فیض کاشانی، عرفان مثنوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۷۸</ref> به نظم و شعر درآمده است.
شیوه زندگی، رفتار و نصایح ابراهیم ادهم در سروده‌های شعرا به خصوص عارفان بازتاب گسترده‌ای داشته است به گونه‌ای که حکایات ابراهیم ادهم در موضوعات مختلف همچون زندگی‌نامه<ref>شاه نعمت الله ولی، دیوان شاه نعمت الله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۹۹۶؛ عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۲۱۹؛ اسیری لاهیجی، أسرار الشهود فی معرفه الحق المعبود، بی‌تا، ص۱۸۲</ref>،داستان توبه و گرایش به زهد<ref>خلخالی، رسائل فارسی ادهم خلخالی، ۱۳۸۱ش، ص۱۴۱</ref>،سبب هجرت<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۵۲۰</ref>، ملاقات با خضر<ref>عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۲۷۷</ref> و فرزند خود<ref>عطار نیشابوری، منطق الطیر، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۲</ref>، مناجات‌ها<ref>عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۴۰۲</ref> کرامات‌<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۹</ref>، حکایات و موضوعات مختلف دیگر<ref>عطار نیشابوری، مصیبت نامه، ۱۳۵۴ق، ص۲۲۵؛ مولوی، دیوان کبیر شمس، ۱۳۸۴ش، ص۷۱۷؛ عطار نیشابوری، الهی‌نامه عطار، ۱۳۵۵ق، ص۶۹، ۳۵۰؛ فیض کاشانی، دیوان فیض کاشانی، ۱۳۸۱ش، ج۴، ص۷۹؛ عطار نیشابوری، مظهر العجائب، ۱۳۲۳ش، ص۹۸؛ فیض کاشانی، عرفان مثنوی، ۱۳۷۹ش، ص۱۷۸</ref> به نظم و شعر درآمده است.


=وفات=
=وفات=


منابع مختلف تاریخی سال وفات ابراهیم ادهم را ۱۶۰ق،161ق،۱۶۲ق یا ۱۶۶ق ذکر کرده‌اند. او به مرگ طبیعی وفات کرد؛<ref>خوارزمی، ینبوع الأسرار، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۳۷۷ به نقل از تذکره الاولیا</ref>هرچند برخی معتقدند که در یکی از غزوات و جنگ با رومیان<ref>روزبهان ثانی، تحفة أهل العرفان، ۱۳۸۲ش، ص۲۱</ref>در منطقه سوقین یکی از بلاد روم کشته شد<ref>زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس،۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۳۲؛ خوارزمی، ینبوع الأسرار، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۳۷۷</ref>. درباره محل دفن او نیز اختلافاتی وجود دارد که منطقه صور از شهرهای ساحلی شام یکی از این موارد است<ref>ابن الملقن، طبقات الأولیاء، ۱۴۲۷ق، ص۳۹؛ برای مورد دیگر بنگرید: زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۳۱</ref>.
منابع مختلف تاریخی سال وفات ابراهیم ادهم را ۱۶۰ق،161ق، ۱۶۲ق یا ۱۶۶ق ذکر کرده‌اند. او به مرگ طبیعی وفات کرد؛<ref>خوارزمی، ینبوع الأسرار، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۳۷۷ به نقل از تذکره الاولیا</ref>هرچند برخی معتقدند که در یکی از غزوات و جنگ با رومیان<ref>روزبهان ثانی، تحفة أهل العرفان، ۱۳۸۲ش، ص۲۱</ref>در منطقه سوقین یکی از بلاد روم کشته شد<ref>زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، ۱۴۱۴ق، ج۱۳، ص۲۳۲؛ خوارزمی، ینبوع الأسرار، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۳۷۷</ref>. درباره محل دفن او نیز اختلافاتی وجود دارد که منطقه صور از شهرهای ساحلی شام یکی از این موارد است<ref>ابن الملقن، طبقات الأولیاء، ۱۴۲۷ق، ص۳۹؛ برای مورد دیگر بنگرید: زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۱، ص۳۱</ref>.


== پانویس ==
== پانویس ==