کنیه در رجال
در کتب حدیثی گاهی اسم راوی آورده می‌شود و گاهی هم کنیه یا لقب راوی و یا اسمی که به آن مشهور است جایگزین اسم اصلی وی می‌شود و یا به اسمی که به آن مشهور هم نیستند در سند روایت آورده می‌شوند. در این موارد شناخت راوی و تحصیل ترجمه وی بسیار سخت می‌شود؛ چون در کتب مشهور فهرست و رجال اسامی اصلی آنان ذکر می‌شود البته به‌کارگیری کنیه و لقب در صورتی صحیح است که راوی به آن مشهور باشد. علامه در آخر خلاصه [۱] و ابن داوود در آخر قسم اول [۲] کنیه‌ها را آورده و معرفی کرده‌اند، جا دارد ما هم تعدادی از مهمترین آنها را متذکر شویم تا اگر در روایتی ذکر شده بود بتوانیم راوی را به درستی بشناسیم:
- أبو أحمد الأزدی = محمّد بن أبی عمیر.
- أبو أیّوب الانصاری = خالد بن زید.
- أبو أیّوب الخراز = ابراهیم بن عیسی. و قیل عثمان.
- أبو بکر الحضرمی = عبد اللّه بن محمّد.
- أبو البلاد، = یحیی بن سلیم.
- أبو جعفر، = أحمد بن محمّد بن عیسی. سعد بن عبد اللّه از او نقل می کند
- أبو جعفر الأحول= محمّد بن النعمان ملقب به «مؤمن الطاق».
- أبو جعفر الزیّات= محمّد بن الحسین بن أبی الخطّاب الهمدانی.
- أبو جعفر الرواسی= محمّد بن الحسن بن أبی سارة.
- أبو جمیلة = المفضّل بن صالح السکونی.
- أبو الجوزاء، = منبّه بن عبد اللّه.
- أبو الجیش، = مظفّر بن محمّد بن أحمد البلخی.
- أبو حمران، = موسی بن إبراهیم المروزی.
- أبو حمزة الثمالی= ثابت بن أبی صفیّة دینار.
- أبو حنیفة سائق الحاج= اسمه سعید بن بیان.
- أبو خالد القمّاط، = یزید.
- أبو خدیجة، = سالم بن مکرم.
- أبو الخطّاب. ملعون، = محمّد بن مقلاص، دو کنیه دیگر دارد أبو إسماعیل و أبو الظبیان.
- ابو داود المسترقّ (بتشدید القاف) المنشد، = سلیمان بن سفیان. قال ابن داود: «انّما سمّی المسترق لأنّه کان یسترقّ الناس بشعر السید الحمیری».
- أبو الربیع الشامی= خلید بن أوفی.
- أبو سعید القمّاط، = خالد بن سعید.
- أبو سمینة= محمّد بن علیّ بن إبراهیم القرشی.
- أبو الصباح الکنانی= إبراهیم بن نعیم العبدی.
- أبو علی الأشعری= محمّد بن عیسی بن عبد اللّه بن سعد بن مالک، شیخ القمیین،
- أبو علی الأشعری القمی= أحمد بن إدریس، من مشایخ الکلینی.
- أبو عبیدة الحذّاء = زیاد بن عیسی.
- أبو غالب الزراری= أحمد بن محمّد بن سلیمان.
- أبو الفضل الحنّاط = سالم.
- أبو القاسم = معاویة بن عمّار.
- أبو المغرا (ابو المعز درست نیست) = حمید بن المثنّی.
- أبو ولاّد الحناط= حفص بن سالم.
- أبو هاشم الجعفری= داود بن القاسم بن إسحاق.
- أبو همّام= إسماعیل بن همّام.
- ابن حمدون الکاتب= أحمد بن إبراهیم بن إسماعیل.
- ابن عقدة = أحمد بن محمّد بن سعید (المتوفّی عام 333).
- البزوفری= الحسین بن علیّ بن سفیان.
- البقباق = الفضل بن عبد الملک؛
- الحجّال = أبی محمد الحجال ، اسمه عبد اللّه بن محمّد الأسدی؛
- الخشّاب= الحسن بن موسی؛
- سجّادة = الحسن بن أبی عثمان؛
- السمکة= أحمد بن إسماعیل؛
- الشاذانی = محمّد بن أحمد بن نعیم؛
- الصفوانی= محمّد بن أحمد بن عبد اللّه بن قضاعة؛
- الطاطری = علیّ بن الحسن بن محمّد الطائی؛
- علاّن = علیّ بن محمّد بن إبراهیم الکلینی؛
- القلانسی أبو جعفر،=محمّد بن أحمد بن خاقان (حمدان النهدی)؛
- القلانسی أبو عبد اللّه،=الحسین بن مختار؛
- النوفلی = الحسین بن یزید. یروی عن السکونی؛
- الوشّاء = الحسن بن علیّ بن زیاد؛
- حمدان النهدی، = محمّد بن أحمد بن خاقان؛
- محمّد بن زیاد الأزدی =محمد بن زیاد البزاز = محمّد بن أبی عمیر [۳].