هنرمندان حامی مقاومت (مقاله)

ادبیات

ادبیات مقاومت در لبنان مورد توجه بوده زیرا اغلب هنرمندان لبنانی در دو یا سه عرصه قلم زده اند و کمتر نویسنده و شاعری را در لبنان می توان یافت که در آثارش، ردّی از جنگ، مبارزه با استعمار مقاومت و ظلم ستیزی نباشد. اکنون به معرفی دو تن از هنرمندان هنر مقاومت در لبنان می پردازیم:

جبران خلیل جبران

جبران خلیل جبران، در روستای بشری در شمال لبنان متولد شد. فقر و تنگدستی، او و خانواده اش را به مهاجرت به آمریکا وادار کرد. وی چندی بعد به کشورش بازگشت و برای آزادی لبنان از سلطة امپراطوری عثمانی فعالیت سیاسی بسیاری داشت. همچنین به همراه تنی چند از شاعران و نویسندگان مهاجر عرب، انجمن «الرابطة العلمیه» را در آمریکا بنیان نهاد.

ادبیات لبنان در آثار دسته ای از هنرمندان، مانند درختی است که ریشه و تنة آن عربی و پیوندش اروپایی است. این گروه از شاعران و نویسندگان به خوبی این دو مکتب را به هم آمیخته اند.در این پیوند در آثار جبران خلیل جبران به خوبی مشهود است.

سروده ها و نوشته های وی زبانی نزدیک به کتاب های دینی به ویژه انجیل دارد. او همواره در پی این بود که درون انسان ها را با نوشته هایش پالایش کند و آن ها را به مقاومت در مقابل ظلم ها و پستی ها وادارد.

الأخطل الصغیر

بشارة عبدالله الخوری مشهور به الاخطل الصغیر در بیروت متولد شد. وقتی که در سال 1908 م قانون اساسی عثمانی منتشر شد، ساکنان سرزمین های مختلف تحت حکومت عثمانی به برقراری عدل و آزادی امیدوار شدند. نتیجة شادمانی الاخطل الصغیر، انتشار نشریة «البرق» بود. «البرق» با صدای بلند از ظلم و فساد سخن می گفت، اما طولی نکشید که جامعه ای که او در آن می زیست؛ هرچه بیشتر به سمت استبداد پیش رفت. او نیز این عملکرد را به باد انتقاد گرفت که نتیجه اش انتشار نشریة «البرق» بود.

آثار الاخطل به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: اشعار و مقالات مطبوعاتی.

مضامین رایج در اشعار او تغزل، سیاست و مقاومت و... است. شعر سیاسی و اجتماعی او با زبانی برنده و حماسی همواره مردم را به آزادی، برادری و بزرگواری فرا می خواند. مسئلة فلسطین در کنار عشق به لبنان، زخمی عمیق و اندوهی جانکاه در قلب او بود که حاصلش اشعار ماندگاری در ترویج مقاومت و پایداری در برابر ظلم و وجود اسراییل است.

شعر و موسیقی

مارسل خلیفه

در ۱۹۵۰ در آمشیت واقع در کوه لبنان بدنیا آمد. او نواختن عود را در کنسرواتوار ملی بیروت فراگرفت و از آن زمان تاکنون حیات جدیدی به این ساز بخشیده است

او از 1970 تا 1975 در کنسرواتوار و دیگر آموزشگاه های محلی تدریس کرد. در طول این دوره، به خاورمیانه، شمال آفریقا، اروپا و ایالات متحده سفر کرد و به اجرای تک‌نوازی با عود در آن مکان‌ها پرداخت.

نواختن عود به طور سنتی با تکنیک‌های سختگیرانه‌ای که بر آن حاکم بود، محدود شده بود. با این حال، موسیقیدانان بسیار مستعد و ماهری چون مارسل خلیفه قادر بودند این ساز را از آن محدودیت‌ها رها سازند و امکانات آن را به طور وسیعی گسترش دهند. در 1972 مارسل خلیفه گروه موسیقی‌ای در روستای محل تولد خود با هدف احیای سنت موسیقایی و کرال عربی بوجود آورد. اولین اجرای آن‌ها در کشور لبنان بود. در سال 1976 او گروهش تولد گروه موسیقی المیادین را دیدند. شهرت المیادین که با تجارب قبلی گروه موسیقی غنی شده بود، فراتر از مرزهای لبنان رفت.

مارسل خلیفه به همراه گروه موسیقی خود سفر موسیقیایی مادام العمر و دوردستی را آغاز کرد و در کشورهای عربی، اروپا، ایالات متحده، کانادا، آمریکای جنوبی، استرالیا و ژاپن به اجرای موسیقی پرداخت. او چندین بار به جشنواره‌هایی با شهرت بین‌المللی دعوت شده است نظیر: بیت ادین، بعلبک(لبنان)، الحمامت، کارتاژ(تونس)، تیمقاد(الجزایر)، جراش(اردن)، آرلس(فرانسه)، کرمز، لینز(اتریش)، برمن(آلمان)، ری‌اورینت(سوئد)، پاویا(ایتالیا)، جشنواره جهانی موسیقی در سانفرانسیسکو، نیویورک، کلیولند(آمریکا).

او در تالارهای معتبری نظیر تالارهای زیر هم به اجرای موسیقی پرداخته است:

قصر هنرها در مونترال، فضای سمفونی و کنسرت مرکین در نیویورک، تئاتر برکلی و کنسرواتوار نیوانگلند در بوستون، تالار جشنواره سلطنتی و تالار ملکه الیزابت در لندن، قصر یونسکو در بیروت، خانه اپرای قاهره(مصر)، خانه فرهنگ‌های جهان و تالار یونسکو در پاریس، دیونیزیای مرکزی در رم، یربا بوئنا در سانفرانسیسکو، تئاتر سودرا در استکهلم.

خلیفه همچنین چندین موسیقی برای فیلم‌های داستانی و مستند تصنیف کرده است که مارون بغدادی و اسامه محمد از جمله تهیه‌کنندگان آن‌ها بوده‌اند. او همچنین چندین اثر کاملاً سازی تصنیف کرده است مانند سمفونی بازگشت، سرودهای مشرق، کنسرتو الاندلس «سوئیت برای عود و ارکستر»، موده‌ابا(دلجویی)، دیوان عود، «جدال»، دونوازی عود، چهارنوازی عود، «السما» در شکل‌های عربی سنتی، تقاسیم، دونوازی عود و کنترباس. ارکسترهای بسیاری آثار تصنیفی مارسل خلیفه را اجرا کرده‌اند که مهمترین‌شان عبارتند از ارکستر سمفونی کیف، آکادمی ارکستر بیلانکور بولونی، ارکستر مجلسی سانفرانسیسکو، ارکستر شهر تونس، و گروه موسیقی خالص.

از 1982 مارسل خلیفه کتاب‌هایی درباره موسیقی نوشته است که بازتاب دهنده تصنیفات پیشرو (آوانگارد) و پختگی تجربه اوست. با این حال، تلاش‌های او فقط جنبه‌ی موسیقیایی ندارند. او مفسر موسیقی، اجراکننده عود و همچنین مصنفی است که عمیقاً به متون مورد اتکای خود دلبستگی دارد. او ضمن همکاری با شاعران بزرگ و معاصر عرب که مهم‌ترین‌شان بویژه شاعر فلسطینی، محمود درویش، است، درجستجوی تجدید حیات مشخصه ترانه عربی، درهم شکستن کلیشه‌های آن، و پیشرفت فرهنگ جامعه‌ای است که آن را دربرگرفته است.

نوارهای تغزلی او بالغ بر بیست آلبوم می‌شود که تعدادی از آن‌ها عبارتند از: وعده‌های توفان، احمد العربی، عروسی‌ها، رحمت بر تو، قصیده‌ای برای زادگاه، قهوه‌جوش عربی، بچه‌ها و پسر(الجسد). مارسل خلیفه در سفرهای خود موسیقی اصیل را ابداع و خلق می‌کند، جهان جدیدی از اصوات و رها از تمام قوانین از پیش تثبیت شده. این زبان او را تا سطح سفیر فرهنگ خود و حافظ موسیقی خاور نزدیک که در جستجوی مبتکران است، ارتقا می‌دهد.

از جمله آخرین اجراهای او می توان به اجرایش در بلژیک اشاره کرد که بعد از حمله رژیم صهیونیستی به غزه در پاییز سال 1991 به یاد کودکان و کشته شدگان غزه ترانه هایی را اجرا کرد. او از پشتیبانان مبارزه مردم فلسطین در برابر اسرائیل است و چند بار به اتهام «توهین به اعتقادات مذهبی» تحت پیگرد بوده است.