زبیر بن عوام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '[[علی بن ابی طالب(علیه‌السلام)' به '[[علی بن ابی طالب')
 
(۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{Mbox
{{جعبه اطلاعات شخصیت
| type  = notice
| عنوان = زبیر بن عوام
| class = ambox-In_use
| تصویر = زبیر بن عوام.jpg
| image = [[File:Ambox clock.svg|48px|alt=|link=]]
| نام = زُبیر بن عَوّام قرشی اسدی
| css = margin: 1px
| نام‌های دیگر = ابوعبدالله
| text  = این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|[[راهنما:بخجعفر طیار‎‏ ش|بخش]]|{{#switch:{{NAMESPACE}}
| سال تولد =  
| {{ns:0}}      = مقاله
| تاریخ تولد =  
| بحث          = [[راهنما:صفحه بحث|صفحه بحث]]
| محل تولد = [[مکه]]
| رده‌بندی      = [[ویکی‌پدیا:رده‌بندی|رده]]
| سال درگذشت =  
| راهنما          = [[راهنما:فهرست|فهرست]]
| تاریخ درگذشت = ۳۶ق.
| درگاه        = [[ویکی‌پدیا:درگاه|درگاه]]
| محل درگذشت = [[جنگ جمل]]
| الگو      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام الگو|الگو]]
| استادان =
| کاربر          = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه کاربری]]
| شاگردان =  
| بحث کاربر      = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه بحث کاربری]]
| دین = [[اسلام]]
| ویکی‌پدیا      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه ویکی‌پدیا]]
| مذهب = [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]
| بحث ویکی‌پدیا = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه بحث ویکی‌پدیا]]
| آثار =  
}}}} هم‌اکنون  برای {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|{{{2|مدتی کوتاه}}}|{{{1|مدتی کوتاه}}}}} '''تحت ویرایش عمده''' است. این برچسب برای جلوگیری از [[راهنما:تعارض ویرایشی|تعارض ویرایشی]] اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|بخش|صفحه}} انجام ندهید.<br>
| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |مخالفت با [[سقیفه بنی ساعده|شورای سقیفه]] |خلفای سه گانه عضو شورای شش نفره |رأی به [[خلافت]] [[علی بن ابی طالب]] |مشارکت در قتل [[عثمان]] |از سران [[جنگ جمل]] علیه [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] }}
<small>{{#if:{{{زمان|}}}|این پیام در {{{زمان|}}} اضافه شده است.|}} این صفحه آخرین‌بار در {{#time:H:i، j F Y|{{REVISIONTIMESTAMP}}}} ({{کوچک}}ساعت هماهنگ جهانی{{پایان کوچک}}) ({{Time ago|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}) تغییر یافته‌است؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=history}} ویرایش نشده استاین الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین می‌کنید.</small>
| وبگاه =
<includeonly>{{#ifeq:{{{category}}}|no||{{#switch:{{NAMESPACE}}
}}
| کاربر
'''زُبیر بن عَوّام قرشی اسدی'''، پسر عمه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم)]]، از [[اصحاب]] رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) و یکی از [[عشره مبشره]] از دیدگاه [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] بود. از نخستین گروندگان به [[اسلام]] و از [[مهاجران]] به [[حبشه]] است. در جریان [[سقیفه]]، حکم شورای سقیفه را نپذیرفت و از [[خلیفه|خلافت]] [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] دفاع کرد. زبیر از اعضاء شورای شش نفره بود و به نفع امام علی(علیه‌السلام) رأی داد. در ماجرای شورش بر علیه [[عثمان]] و قتل وی نقش مؤثری داشت. از خلافت امام علی (علیه‌السلام) دفاع کرد ولی چندی بعد به همراه [[طلحه]]، در مقابل امام علی (علیه‌السلام) ایستاد و [[جنگ جمل]] را به راه انداخت.
| بحث کاربر = <!-- no category -->
| [[رده:صفحه‌های سخت در دست ویرایش]]}}}}</includeonly>
}}<noinclude>
</noinclude>


<div class="wikiInfo">[[پرونده:زبیر بن عوام.jpg |جایگزین=زبیر بن عوام|زبیر بن عوام]]
== زبیر کیست ==
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
زبیر بن عوام با کنیه ابوعبدالله، برادرزاده [[حضرت خدیجه]]<ref>المقدسی٬ البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة٬ ج۵ ٬ ص ۸۳</ref> است. پدرش عوّام (برادر حضرت خدیجه) در [[جنگ فجار]] کشته شد<ref>ابن قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۱۹</ref>. مادرش صفیه دختر [[عبدالمطلب]] یعنی عمه [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|حضرت محمد( صلی الله علیه و آله و سلم)]] و [[علی بن ابی طالب|حضرت علی(علیه‌السلام)]] بود<ref>مقدسی، البدء والتاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۸۳</ref>. برخی آل زبیر را مصری‌ تبار دانسته و انتساب ایشان به خاندان اصیل [[قریش]] را نمی‌پذیرند، این گروه به روایتی استناد می‌کنند که بر اساس آن خویلد بن اسد در سفر [[مصر]]، عوام را با خود به [[مکه]] آورد و در واقع عوام پسرخوانده اوست<ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۶۷</ref>. زبیر با اسماء دختر [[ابوبکر]] ازدواج کرد<ref>سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج‌۱، ص۲۱۷، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ط الأولی، ۱۳۸۲/۱۹۶۲.</ref>.
!نام
!زبیر بن عوام
|-
|نام کامل
|زُبیر بن عَوّام قرشی اسدی
|-
|کنیه
|ابوعبدالله
|-
|زادگاه
|مکه
|-
|زمان اسلام آوردن
|جزء نخستین گروندگان • پس از ابوبکر
|-
|حضور در جنگ‌ها
|اکثر غزوات پیامبر(ص)
|-
|دلیل شهرت
|حضور در جنگ جمل بر ضد امام علی (ع)
|-
|دیگر فعالیت‌ها
|مخالفت با شورای سقیفه • خلفای سه گانه عضو شورای شش نفره • رأی به خلافت امام علی(ع) • مشارکت در قتل عثمان •
از سران جنگ جمل علیه امام علی(ع)
|-
|نحوه درگذشت
|به دست عَمرو بن جُرموز
|-
|درگذشت
|در جنگ جمل (۳۶ق)
|-
|}
</div>


'''زبیر بن عوام اسدى'''، پسر عمّه [[رسول خدا (ص)]]، از [[اصحاب]] رسول خدا (ص) و یکی از [[عشره مبشره]] از دیدگاه [[اهل سنت]] بود. از نخستین گروندگان به [[اسلام]] و از [[مهاجران]] به [[حبشه]] است.
== مسلمان شدن زبیر ==
منابع تاریخی، اسلام زبیر را بعد از مسلمان شدن [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]] نوشته‌اند، بعضی گفته‌اند وی در آن هنگام ۸ ساله بوده است<ref> مقدسی، ابو نصر بن مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج‌۵، ص۸۳</ref>. اما بعضی دیگر از مورخان وی را در آن هنگام نوجوانی ۱۵ ساله دانسته‌اند<ref> ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد (م ۴۶۳الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۰، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، ‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲</ref>.
<ref>ابن اثیر، علی، اسدالغابه، ج‌۲، ص۹۸</ref>. در گزارشی عنوان شده که وی با حضرت علی (علیه‌السلام) هم‌سن بوده است<ref> ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد (م ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۱، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، ‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.</ref>. در این صورت نمی‌تواند در سن هشت‌سالگی اسلام آورده باشد و به نظر همان ۱۵ سالگی درست می‌نماید. زبیر را پنجمین یا ششمین گرونده به اسلام می‌دانند<ref> ابن سعد بغدادی، محمد، طبقات الکبری، ج۳، ص۷۵</ref>.


در جریان [[سقیفه]]، حکم شورای سقیفه را نپذیرفت و از خلافت [[امام علی (ع)]] دفاع کرد. زبیر از اعضاء شورای شش نفره بود و به نفع [[امام علی (ع)]] رأی داد. در ماجرای شورش بر علیه [[عثمان]] و قتل وی نقش مؤثری داشت. از خلافت امام علی (ع) دفاع کرد ولی چندی بعد به همراه [[طلحه]]، در مقابل امام علی (ع) ایستاد و [[جنگ جمل]] را به راه انداخت.
== زبیر در زمان پیامبر ==


=زبیر کیست=
=== قبل از هجرت ===
اخبار زیادی درباره زبیر قبل از [[هجرت]] وجود ندارد جز این‌که وی جزو [[مهاجران|مهاجرین]] به [[حبشه]] به شمار آمده است<ref>تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵</ref>. هنگامی که زبیر و دیگر مهاجرین به حبشه، در آنجا به سر می‌بردند، شایع شد که [[قریش]] به [[اسلام]] گرویده‌اند، بدین جهت بعضی از مهاجرین از جمله [[زبیر بن عوام|زبیر]] به [[مکه]] بازگشتند<ref> تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵</ref>.


زبیر بن عوام با کنیه ابوعبدالله، برادرزاده [[حضرت خدیجه]] <ref>المقدسى٬ البدء و التاريخ، مكتبة الثقافة الدينية٬ ج۵ ٬ ص ۸۳</ref> است. پدرش عوّام (برادر حضرت خدیجه) در [[جنگ فجار]] کشته شد. <ref>ابن قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۱۹</ref> مادرش صفیه دختر [[عبدالمطلب]] یعنی عمه [[حضرت محمد(ص)]] و [[حضرت علی(ع)]] بود. <ref>مقدسی، البدء والتاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۸۳</ref> برخی [[آل زبیر]] را مصری‌تبار دانسته و انتساب ایشان به خاندان اصیل قریش را نمی‌پذیرند، این گروه به روایتی استناد می‌کنند که بر اساس آن خویلد بن اسد در سفر [[مصر]]، عوام را با خود به [[مکه]] آورد و در واقع عوام پسرخوانده اوست. <ref> ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۶۷</ref> زبیر با اسماء دختر [[ابوبکر]] ازدواج کرد. <ref>سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج‌۱، ص۲۱۷، تحقیق عبد الرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ط الأولی، ۱۳۸۲/۱۹۶۲.</ref>
=== پیمان برادری ===
یکی از اقداماتی که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) پس از [[هجرت]] به [[مدینه]]، انجام داد برقراری [[عقد اخوت]] بین [[مسلمانان]] بود، در آن هنگام، بین زبیر و [[عبدالله بن مسعود]] پیمان برادری بسته شد<ref> ابن سعد، الطبقات ‏الکبری، ج‏۳، ص۷۵</ref>. در روایتی دیگر، پیمان برادری میان زبیر و سَلَمَه بن سَلامَه بن وَقش یاد شده است<ref>تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص۴۲۳</ref>.


== حضور در غزوه‎ها ==
حضور زبیر در [[جنگ بدر]]<ref>سمعانی، الأنساب، ج‏۱، ص ۲۱۶؛ ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج‏۳، ص ۷۷</ref>، [[احد]] و [[فتح مکه]] گزارش شده است<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج‏۳، ص ۷۷</ref>.


=[[مسلمان]] شدن زبیر=
== کشته شدن زبیر ==
در [[طبقات الکبری (کتاب)|کتاب طبقات الکبری]] آمده است: بعد از آنکه [[علی بن ابی طالب|علی(علیه‌السلام)]] [[حدیث]] [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم)]] را به یاد زبیر آورد؛ آن حدیثی که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) به زبیر فرموده بود: «ای زبیر، تو به زودی با علی(علیه‌السلام) پیکار می‌کنی، درحالی که تو بر او ستمگری».
زبیر صحنه جنگ را ترک کرد و به قصد مدینه فرار کرد<ref>دانش نامه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری شهری، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، قم، 1386، ج5،ص 167</ref>.
پس از کناره‌گیری زبیر، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی السِّباع او را غافل‌گیرانه کشت<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۱۱</ref>. وی سپس نزد [[علی بن ابی طالب|حضرت علی]] رفت و به دربان گفت، برای قاتل زبیر اجازه ورود بگیر. حضرت فرمود: اجازه بده وارد شود و مژده آتش [[جهنم]] را به او بده<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۵۴</ref>. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) نیز درباره قاتل زبیر فرموده بود: جایگاه قاتل زبیر آتش است<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۸، ص۴۲۱</ref>.


منابع تاریخی، اسلام زبیر را بعد از مسلمان شدن ابوبکر نوشته‌اند، بعضی گفته‌اند وی در آن هنگام ۸ ساله بوده است. <ref> مقدسی، ابو نصر بن مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج‌۵، ص۸۳</ref> اما بعضی دیگر از مورخان وی را در آن هنگام نوجوانی ۱۵ ساله دانسته‌اند. <ref> ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله بن محمد (م ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۰، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲</ref>
امام از کشته شدن زبیر اظهار ناخشنودی کرد و چون شمشیر وی را دید، با یادآوری دلیری‌های زبیر در جنگ‌های صدر اسلام فرمود: این شمشیر بار‌ها اندوه را از چهره رسول خدا زدود<ref>ابن سعد، طبقات کبری، ج۳، ص ۷۸</ref>.
<ref>ابن اثیر، علی، اسدالغابه، ج‌۲، ص۹۸</ref> در گزارشی عنوان شده که وی با حضرت علی (ع) هم‌سن بوده است. <ref> ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله بن محمد (م ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۱، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت،‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.</ref> در این صورت نمی‌تواند در سن هشت‌سالگی اسلام آورده باشد و به نظر همان ۱۵ سالگی درست می‌نماید. زبیر را پنجمین یا ششمین گرونده به اسلام می‌دانند. <ref> ابن سعد بغدادی، محمد، طبقات الکبری، ج۳، ص۷۵</ref> از آنجا که نوه‌اش [[هشام بن عروة بن زبیر]]، اسلام آوردن وی را گزارش کرده است. <ref>ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، ج۸، ص۴۵۰</ref>  بدین سبب احتمال اینکه درباره زمان اسلام‌آوردن او اغراق شده باشد، وجود دارد. <ref>فلاح زاده، احمد، جایگاه ونقش آل زبیر در تاریخ اسلام، فصلنامه تاریخ اسلام، ص۱۲۳، سال یازدهم، شماره سوم و چهارم، پاییز و زمستان ۱۳۸۹، مسلسل ۴۴-</ref>


=زبیر در زمان [[پیامبر(ص)]]=
== ساخت مسجد و بنا بر روی قبر ==
[[ابن جوزی |ابن جوزی حنبلی]] در تاریخ خود می‌نویسد: «در سال ۳۸۶ ه‍.ق اهالی [[بصره]] پس از وقوع اتفاقاتی، بر روی قبر زبیر [[مسجد]] و [[گنبد]] و [[بارگاه]] ساختند و اموال زیادی را [[وقف]] آنجا کردند<ref>ابن جوزی، المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، ج ۱۴، ص۳۸۳</ref>».


==قبل از هجرت==
== پانویس ==
 
{{پانویس}}
اخبار زیادی درباره زبیر قبل از [[هجرت]] وجود ندارد جز اینکه وی جزو مهاجرین به حبشه به شمار آمده است. <ref>تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵</ref> هنگامی که زبیر و دیگر مهاجرین به حبشه، در آنجا به سر می‌بردند، شایع شد که [[قریش]] به [[اسلام]] گرویده‌اند، بدین جهت بعضی از مهاجرین از جمله زبیر به [[مکه]] بازگشتند. <ref> تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵</ref>
[[رده:صحابه]]
 
[[رده:شخصیت‌ها]]
==پیمان برادری==
[[رده:شخصیت‌های تاریخی]]
 
یکی از اقداماتی که پیامبر(ص) پس از هجرت به [[مدینه]]، انجام داد برقراری [[عقد اخوت]] بین [[مسلمانان]] بود، در آن هنگام، بین زبیر و [[عبدالله بن مسعود]] پیمان برادری بسته شد. <ref> ابن سعد، الطبقات ‏الکبری، ج‏۳، ص۷۵</ref> در روایتی دیگر، پیمان برادری میان زبیر و [[سَلَمَه بن سَلامَه بن وَقش]] یاد شده است. <ref>تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص۴۲۳</ref>
 
=فرار زبیر در [[جنگ جمل]]=
 
در [[کتاب الجمل]] آمده است: زبیر، دومین آتش افروز [[نبرد جمل]]، وقتی احساس شکست کرد، تصمیم به فرار به سوی [[مدینه]] گرفت، آن هم از میان [[قبیله احنف بن قیس]] که به نفع [[امام علی (ع)]] از شرکت در نبرد خودداری کرده بود. رئیس قبیله از کار ناجوانمردانه زبیر سخت خشمگین شد، زیرا وی، بر خلاف اصول انسانی، مردم را فدای خودخواهی خود کرده بود واکنون می خواست از میدان بگریزد. که یک نفر از یاران احنف به نام [[عمرو بن جرموز]] تصمیم گرفت که انتقام خون های ریخته شده را از زبیر بگیرد. پس او را تعقیب کرد و وقتی زبیر در نیمه راه برای [[نماز]] ایستاد از پشت سر بر او حمله کرد و او را کشت و اسب و انگشتر و سلاح او را ضبط کرد و جوانی را که همراه او بود به حال خود واگذاشت و آن جوان زبیر را در [[وادی السباع]]  به خاک سپرد. <ref>الجمل، ص 204؛ تاریخ ابن اثیر، ج 3، ص 244-243</ref>
 
همچنین در کتاب الجمل به نقل از مروان بن حکم آمده: «هَرَبَ الزُّبَیرُ فارّاً إلَى المَدینَةِ حَتّى أتى وادِیَ السِّباعِ ، فَرَفَعَ الأَحنَفُ صَوتَهُ...»؛ <ref>الجمل، ص 390 و 387 عن محمّد بن إبراهیم؛ الطبقات الکبرى، ج 3، ص 111؛ تاریخ الطبرى، ج 4، ص 498 و 534 و أنساب الأشراف، ج 3، ص 49-54؛ مروج الذهب، ج 2، ص 372؛ الکامل فی التاریخ، ج 2، ص 338</ref> (زبیر به قصد مدینه فرار کرد تا به بیابان سِباع رسید. احنف، صدایش را بلند کرد و گفت: با زبیر، چه کنم؟ او دو گروه از مسلمانان را به جان هم انداخت تا این که برخى، برخى دیگر را کشتند و اینک مى خواهد به خانواده اش بپیوندد).
 
در [[کتاب طبقات الکبری]] آمده است: بعد از آنکه [[علی(ع)]] [[حدیث]] [[پیامبر(ص)]] را به یاد زبیر آورد؛ آن حدیثی که پیامبر(ص) به زبیر فرموده بود: «ای زبیر، تو به زودى با علی(ع) پیکار مى کنى، درحالى که تو بر او ستمگرى؟».
زبیر صحنه جنگ را ترک کرد و به قصد مدینه فرار کرد. <ref>دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ ، محمد محمدی ری شهری، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث،قم، 1386، ج5،ص 167</ref>
 
=کشته شدن زبیر=
 
پس از کناره‌گیری زبیر، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی السِّباع او را غافلگیرانه کشت. <ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۱۱</ref> وی سپس نزد [[حضرت علی]] رفت و به دربان گفت، برای قاتل زبیر جایزه ورود بگیر. حضرت فرمود: اجازه بده وارد شود و مژده آتش [[جهنم]] را به او بده. <ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۵۴</ref> پیامبر(ص) نیز درباره قاتل زبیر فرموده بود: جایگاه قاتل زبیر آتش است. <ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۸، ص۴۲۱</ref>
 
امام از کشته شدن زبیر اظهار ناخشنودی کرد و چون شمشیر وی را دید، با یادآوری دلیری‌های زبیر در [[جنگ‌های صدر اسلام]] فرمود: این شمشیر بار‌ها اندوه را از چهره [[رسول خدا]] زدود. <ref>ابن سعد، طبقات کبری، ج۳، ص ۷۸</ref>
 
=ساخت [[مسجد]] و بنا بر روی قبر=
 
[[ابن جوزی حنبلی]] در تاریخ خود می‌نویسد: «در سال ۳۸۶ ه‍.ق اهالی [[بصره]] پس از وقوع اتفاقاتی، بر روی قبر زبیر مسجد و [[گنبد]] و [[بارگاه]] ساختند و اموال زیادی را [[وقف]] آنجا کردند». <ref>ابن جوزی، المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، ج ۱۴، ص۳۸۳</ref>
 
=پانویس=
{{پانویس|4}}
 
[[رده:صحابه پیامبر ]]
[[رده:مهاجرین]]
[[رده:اصحاب جمل]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۱

زبیر بن عوام
زبیر بن عوام.jpg
نام کاملزُبیر بن عَوّام قرشی اسدی
نام‌های دیگرابوعبدالله
اطلاعات شخصی
محل تولدمکه
روز درگذشت۳۶ق.
محل درگذشتجنگ جمل
دیناسلام، اهل‌سنت
فعالیت‌ها

زُبیر بن عَوّام قرشی اسدی، پسر عمه رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم)، از اصحاب رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) و یکی از عشره مبشره از دیدگاه اهل‌سنت بود. از نخستین گروندگان به اسلام و از مهاجران به حبشه است. در جریان سقیفه، حکم شورای سقیفه را نپذیرفت و از خلافت امام علی(علیه‌السلام) دفاع کرد. زبیر از اعضاء شورای شش نفره بود و به نفع امام علی(علیه‌السلام) رأی داد. در ماجرای شورش بر علیه عثمان و قتل وی نقش مؤثری داشت. از خلافت امام علی (علیه‌السلام) دفاع کرد ولی چندی بعد به همراه طلحه، در مقابل امام علی (علیه‌السلام) ایستاد و جنگ جمل را به راه انداخت.

زبیر کیست

زبیر بن عوام با کنیه ابوعبدالله، برادرزاده حضرت خدیجه[۱] است. پدرش عوّام (برادر حضرت خدیجه) در جنگ فجار کشته شد[۲]. مادرش صفیه دختر عبدالمطلب یعنی عمه حضرت محمد( صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت علی(علیه‌السلام) بود[۳]. برخی آل زبیر را مصری‌ تبار دانسته و انتساب ایشان به خاندان اصیل قریش را نمی‌پذیرند، این گروه به روایتی استناد می‌کنند که بر اساس آن خویلد بن اسد در سفر مصر، عوام را با خود به مکه آورد و در واقع عوام پسرخوانده اوست[۴]. زبیر با اسماء دختر ابوبکر ازدواج کرد[۵].

مسلمان شدن زبیر

منابع تاریخی، اسلام زبیر را بعد از مسلمان شدن ابوبکر نوشته‌اند، بعضی گفته‌اند وی در آن هنگام ۸ ساله بوده است[۶]. اما بعضی دیگر از مورخان وی را در آن هنگام نوجوانی ۱۵ ساله دانسته‌اند[۷]. [۸]. در گزارشی عنوان شده که وی با حضرت علی (علیه‌السلام) هم‌سن بوده است[۹]. در این صورت نمی‌تواند در سن هشت‌سالگی اسلام آورده باشد و به نظر همان ۱۵ سالگی درست می‌نماید. زبیر را پنجمین یا ششمین گرونده به اسلام می‌دانند[۱۰].

زبیر در زمان پیامبر

قبل از هجرت

اخبار زیادی درباره زبیر قبل از هجرت وجود ندارد جز این‌که وی جزو مهاجرین به حبشه به شمار آمده است[۱۱]. هنگامی که زبیر و دیگر مهاجرین به حبشه، در آنجا به سر می‌بردند، شایع شد که قریش به اسلام گرویده‌اند، بدین جهت بعضی از مهاجرین از جمله زبیر به مکه بازگشتند[۱۲].

پیمان برادری

یکی از اقداماتی که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) پس از هجرت به مدینه، انجام داد برقراری عقد اخوت بین مسلمانان بود، در آن هنگام، بین زبیر و عبدالله بن مسعود پیمان برادری بسته شد[۱۳]. در روایتی دیگر، پیمان برادری میان زبیر و سَلَمَه بن سَلامَه بن وَقش یاد شده است[۱۴].

حضور در غزوه‎ها

حضور زبیر در جنگ بدر[۱۵]، احد و فتح مکه گزارش شده است[۱۶].

کشته شدن زبیر

در کتاب طبقات الکبری آمده است: بعد از آنکه علی(علیه‌السلام) حدیث پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) را به یاد زبیر آورد؛ آن حدیثی که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) به زبیر فرموده بود: «ای زبیر، تو به زودی با علی(علیه‌السلام) پیکار می‌کنی، درحالی که تو بر او ستمگری». زبیر صحنه جنگ را ترک کرد و به قصد مدینه فرار کرد[۱۷]. پس از کناره‌گیری زبیر، عَمرو بن جُرموز، با چند تن از یارانش، به تعقیب او پرداخت و در جایی به نام وادی السِّباع او را غافل‌گیرانه کشت[۱۸]. وی سپس نزد حضرت علی رفت و به دربان گفت، برای قاتل زبیر اجازه ورود بگیر. حضرت فرمود: اجازه بده وارد شود و مژده آتش جهنم را به او بده[۱۹]. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) نیز درباره قاتل زبیر فرموده بود: جایگاه قاتل زبیر آتش است[۲۰].

امام از کشته شدن زبیر اظهار ناخشنودی کرد و چون شمشیر وی را دید، با یادآوری دلیری‌های زبیر در جنگ‌های صدر اسلام فرمود: این شمشیر بار‌ها اندوه را از چهره رسول خدا زدود[۲۱].

ساخت مسجد و بنا بر روی قبر

ابن جوزی حنبلی در تاریخ خود می‌نویسد: «در سال ۳۸۶ ه‍.ق اهالی بصره پس از وقوع اتفاقاتی، بر روی قبر زبیر مسجد و گنبد و بارگاه ساختند و اموال زیادی را وقف آنجا کردند[۲۲]».

پانویس

  1. المقدسی٬ البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة٬ ج۵ ٬ ص ۸۳
  2. ابن قتیبه دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۱۹
  3. مقدسی، البدء والتاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۸۳
  4. ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۶۷
  5. سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج‌۱، ص۲۱۷، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ط الأولی، ۱۳۸۲/۱۹۶۲.
  6. مقدسی، ابو نصر بن مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج‌۵، ص۸۳
  7. ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد (م ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۰، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، ‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲
  8. ابن اثیر، علی، اسدالغابه، ج‌۲، ص۹۸
  9. ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد (م ۴۶۳)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج‌۲، ص۵۱۱، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، ‌دار الجیل، ط الأولی، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
  10. ابن سعد بغدادی، محمد، طبقات الکبری، ج۳، ص۷۵
  11. تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵
  12. تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص ۴۱۵
  13. ابن سعد، الطبقات ‏الکبری، ج‏۳، ص۷۵
  14. تاریخ‏ ابن‏ خلدون، ج‏۲، ص۴۲۳
  15. سمعانی، الأنساب، ج‏۱، ص ۲۱۶؛ ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج‏۳، ص ۷۷
  16. ابن سعد، الطبقات‏ الکبری، ج‏۳، ص ۷۷
  17. دانش نامه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری شهری، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، قم، 1386، ج5،ص 167
  18. طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۱۱
  19. بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۵۴
  20. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۸، ص۴۲۱
  21. ابن سعد، طبقات کبری، ج۳، ص ۷۸
  22. ابن جوزی، المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، ج ۱۴، ص۳۸۳