فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	[[محمد علی تسخیری	آیت‌الله محمد علی تسخیری]]
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سیدحسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافی؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينی؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادی خسروشاهی؛ محمّدحسن زمانی؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايی؛ محمدهادی يوسفی غروی.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	5
سال نشر	سال دوم، زمستان، 1384
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 5 پنجمین شمارگان در دومین سال نشر است که با هدف استحكام بخشيدن به وحدت ميان مسلمانان و نيز طرح مباحث انديشه‌اى در زمينه مشكلات و چالش‌هاى فراروى جهان اسلام، در حوزه‌هاى مختلف فقهى، حقوقى، كلامى، فلسفى، تاريخى و ... انتشار مى‌يابد. این شماره در فصل پاییز سال 1384 و با اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.

سرمقاله

سرمقاله
فرهنگ عاشورا، الگوی تقریب جهان اسلام

پس از وفات پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ اسلام، شهادت سبط گرامی او حسین بن علی(علیهما‌السلام) و هفتاد و دو تن از یاران پاکش بود که از زوایای گوناگون قابل بررسی است.

دشمنان اسلام مانند برخی دیگر از رخدادهای تاریخ اسلام، کوشیده‌اند تا از رویداد عاشورای حسینی نیز برای ایجاد اختلاف میان شیعه و سایر فرقه‌های اسلامی بهره گیرند؛ از جمله در روز عاشورا، با احادیث مجعول که نقش بنی‌امیه در جعل این احادیث قابل توجه است، کوشیدند تا روز دهم محرم را روزی مبارک و میمون جلوه دهند و از این طریق احساسات پاک پیروان راه آن امام حق‌طلب را جریحه دار، و چنین وانمود کنند که برخلاف شیعه، فرقه‌های اهل سنت، در حزن و اندوه شهادت سبط پیامبر گرامی اسلام، نه تنها شریک نیستند، بلکه در این روز به شادی و سرور می‌پردازند؛ در حالی که مراجعه به منابع معتبر اهل سنت دقیقاً چنین دلالت دارد که آنان نیز در غم شهادت امام سوم شیعیان سوگوارند و در مقابل احادیثی که مسلمانان را تشویق می‌کند تا روز عاشورا، زینت و زیور کرده، به صورت روز شادی و سرور، آن را متبرک بدانند، به شدت و با صراحت موضع گرفته و بر این عقیده‌اند که احادیث دال بر تیمن و تبرک روز عاشورا ساختگی و جعلی یا دست کم در شمار احادیث ضعیف است و از این جهت، بدعت در دین به شمار می‌رود.
نقطه اختلاف میان شیعه و اهل سنت در مباحث عاشورا به استحباب روزه این روز مربوط است که در واقع هیچ دلالتی بر متبرک بودن آن ندارد. توضیح مطلب این‌که از دیدگاه برخی از فقیهان شیعه، روزه گرفتن در این روز مکروه است. و از دیدگاه بعضی دیگر از آنان، روزه گرفتن در این روز اگر با قصد حزن و اندوه باشد و نه به منظور تبرک، مستحب است. )؛ زیرا مقتضای جمع روایات چنین است؛ چرا که برخی از روایات روزه این روز را مستحب و بعضی دیگر، آن را مورد نهی قرار داده‌اند.
اهل سنت، روزه این روز را مستحب دانسته‌اند.؛ البته بر اساس روایت منقول از برخی کتاب‌های معتبر اهل سنت، از همسر پیامبر گرامی اسلام چنین نقل شده است که حضرت را هیچ گاه در روز عاشورا روزه‌دار ندیده است.. ؛ بنابراین، از جهت استحباب روزه این روز نیز هیچ گونه نقطه اختلاف برانگیزی وجود ندارد؛ البته خود اهل سنت، در این‌که عاشورا، روز دهم است یا نهم، اختلاف نظر دارند. مشهور آنان بر این باورند روز عاشورایی که در روایات آمده، همان روز دهم است؛ ولی برخی هم بر این عقیده‌اند که روز نهم مقصود است. در برخی از روایات منقول از شیعه نیز به روز نهم، عاشورا اطلاق شده است.؛ بنابراین، فلسفه استحباب روزه در این روز نزد اهل سنت به هیچ وجه به دلیل تیمن چنین روزی نیست؛ بلکه حتی برخی از آنان چنین تصریح کرده‌اند که فضیلت این روز از جهت استحباب برخی اعمال و تبرک و توسعه رزق در روز عاشورا بدعتی است که از سوی قاتلان امام حسین(علیه‌السلام) رواج یافته و حرام است؛ چون نشانه مخالفت و اظهار کینه به اهل‌بیت است.
نکته قابل توجه این‌که بر اساس برخی از روایات منقول از شیعه و اهل سنت ، پیش از وجوب روزه در ماه مبارک رمضان، مردم در ماه محرم ملزم به روزه بودند و پس از آن، با وجوب روزه در ماه مبارک رمضان، روزه ماه محرم نسخ شد؛ بنابراین، موضوع اعتقاد به استحباب روزه عاشورا، هیچ ارتباطی به شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و تبرک این روز ندارد؛ بلکه مسأله‌ای تاریخی، و مرتبط با رخدادهای صدر اسلام است و فقط از سوی بنی‌امیه، مبارک بودن روز عاشورا مورد ترویج قرار می‌گرفت. بر این اساس، برادران اهل سنت در نقاط مختلف ایران، در ایام عاشورای حسینی، همگام و همراه با برادران شیعه به سوگواری و شرکت در دسته‌های عزاداری، اهتمام خاصی دارند و اگر کسی درباره عزاداری این روز تردید یا تعریضی هم مطرح کرده باشد.، به طور قطع مورد تأیید اکثریت دانشمندان فرقه‌های گوناگون نیست و برخی از عالمان اهل سنت به دلیل احترام ویژه‌ای که برای اهل‌بیت(علیهم‌السلام) قائلند، به صراحت چنین اظهار کرده‌اند که شهادت امام حسین(علیه‌السلام) به وسیله ابن زیاد، با حدیث ثقلین مخالف است.؛ بنابراین می‌توان روز عاشورا را به عنصر وحدت بخش تبدیل کرد؛ یعنی وحدت شیعه و سنی ضد استکبار جهانی که اسلام و مسلمانان را فارغ از هرگونه مذهب و گرایشی، نشانه رفته است. در چنین وضعی، نکوداشت عبرت‌های عاشورا و ترویج مکتب تربیتی عاشورا مانع جدی برای تهدیدهای ناشی از استکبار جهانی خواهد بود؛ بلکه حتی اهداف و فلسفه قیام امام حسین(علیه‌السلام) و پیام ظلم‌ستیزی او می‌تواند سرمشق تمام آزادگان جهان باشد؛ چرا که روی سخن حضرت نه تنها مسلمانان، بلکه هر آزاده ای است که سر ستیز و مبارزه با ظلم را دارد. بر این اساس، حتی گاندی، رهبر مبارزات ضد استعماری مردم هند نیز پیام حضرت را در مبارزات مردم این کشور، به خوبی دریافته، از تفکرات حق‌طلبانه او الهام گرفت.

• منابع و مآخذ

1. الملیباری الهندی، زین الدین بن عبد العزیز، فتح المعین لشرح قرة العین، دارالفکر، بیروت، اول، 1418ق، ج 2.
2. ابن عابدین، حاشیة رد المختار علی الدر المختار، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 2.
3. الزرندی الحنفی، جمال‌الدین محمد بن یوسف بن الحسن بن محمد، نظم دررالسمطین، من مخطوطات مکتبة الامام امیرالمؤمنین، اول، 1377 ق
4. علاءالدین الحصفکی، الدر المختار، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 2.
5. البیهقی، احمد بن الحسین، فضائل الأوقات، مکتبة المنارة، مکة المکرمة، اول، 1410ق
6. البهوتی، منصوربن یونس، کشاف القناع، دارالکتب العلمیة، بیروت، اول، 1418ق، ج 2.
7. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام في شرح شرایع الاسلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، دوم، 1365ش، ج17.
8. حلّی (علامه)، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، نشر احمد، تبریز، 1333، ج 2.
9. طوسی، ابو جعفر، تهذیب الاحکام، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1390ق، ج 4.
10. کلینی، یعقوب، اصول کافی، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365ش، ج 4.
11. طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل في بیان الاحکام بالدلائل، مؤسسة آل البیت، قم،1404ق، ج1.
12. النووی، محیی الدین بن شرف، المجموع فی شرح المهذب، دار الفکر، بیروت، (بی تا)، ج6.
13. الترمذی، ابوعیسی، سنن الترمذي، دار الفکر، بیروت، دوم، 1403 ق، ج 2.
14. المحقق الخوانساری، جمال‌الدین محمد، مشارق الشموس في شرح الدروس، موسسه آل البیت(ع)، (بی تا)، ج 2.
15. المناوی، محمد عبدالرؤوف، تحقیق احمد عبدالسلام، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، دارالکتب الاسلامیة، بیروت، اول، 1415ق، ج 6.
16. ابن عساکر، ابو القاسم علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، دارالفکر، بیروت، 1415ق، ج 54.

مقالات اندیشه‌ای

1. تجدید در اندیشه اسلامی و انعطاف پذیری در شرع (مقاله)/ آیت‌الله محمد علی تسخیری
2. نقش انقلاب اسلامی در بیداری و وحدت مسلمانان (مقاله)/ سید مهدی بزرگی
3. آثار حقوقی واگذاری عضو انسان مرده یا مبتلا به مرگ مغزی (مقاله)/ میر سجّاد هاشمی
4. مسائل عرفانی حج (مقاله)/ عبدالعلی باقری
5. هم‌زیستی مذهبی (مقاله)/ دکتر محمدعلی خالدیان

پیشگامان تقریب

• أ. آیت‌الله بروجردی (آیت اخلاص) (مقاله) / رحیم ابوالحسینی
• ب. شیخ محمود شلتوت (آیت شجاعت) (مقاله)

سرزمین‌های جهان اسلام

• آلبانی یگانه کشور مسلمان اروپایی (مقاله) / ع. ر ـ امیردهی

گزارشی از یک کتاب

• نتایج انقلاب اسلامی (معرفی و نقد کتاب) / مرتضی شیرودی

اخبار فرهنگی

• عرصه‌های مشترک میان ادیان، راه گفت‌وگوی تمدن‌ها را هموار می‌سازد.

اجلاس بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها با شعار «از گفت‌وگو تا همسویی و هم‌پیمان شدن» و با هدف بررسی راهکارهای تفاهم ادیان و مذاهب و تأثیر آن در همسویی تمدن‌ها، با سخنرانی زین‌العابدین بن علی رئیس‌جمهور تونس آغاز به کار کرد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، رئیس‌جمهوری تونس در جمع فراوانی از شخصیت‌های برجسته علمی، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام و نمایندگان سازمان‌های فرهنگی بین‌المللی با اشاره به فروپاشی شوروی و تحولات جدید جهانی بر ضرورت احترام متقابل، ارتباط، همکاری و ادامه گفت‌وگوی متوازن و متعادل میان تمدن‌های غرب و شرق، ادیان و مذاهب، گزینش راه اعتدال و تسامح، پرهیز از تعصب و افراط و تفریط و برتری نژادی، ایجاد بسترهای وفاق و همزیستی مسالمت‌آمیز و محکوم کردن تروریسم تأکید کرد.
آیت‌الله تسخیری دبیر‌کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی که در رأس هیأتی در این اجلاس شرکت کرده‌است، در سخنرانی خود به موضوع «ارزش‌های انسانی مشترک و نقش آنها در تحکیم همبستگی ملت‌ها» پرداخت و گفت: ادیان، جوهر و روح تمدن‌ها را تشکیل می‌دهند و از آنجا، تأثیرهای دینی جنبه کاملا آشکاری خواهند داشت و عرصه‌های مشترک میان ادیان، راه گفت‌وگوهای مشترک میان تمدن‌ها را بیش از پیش هموار می‌سازد.
دبیر‌کل مجمع با اشاره به صلح جهانی و ابعاد گسترده گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌ها و نقش ارزش‌ها در آن افزود: پذیرش گفت‌وگوی تمدن‌ها در صحنه سازمان ملل متحد و استقبال و پذیرش گسترده آن از سوی نهادهای بین‌المللی و صاحب‌نظران و گرایش وسیع به ارزش‌های معنوی، نویدبخش آینده روشن و ایده‌آل است.
ماهاتیر محمد نخست‌وزیر سابق مالزی، عمرو موسی دبیر‌کل اتحادیه عرب، احسان اوغلی دبیر‌کل سازمان کنفرانس اسلامی، وزاری فرهنگ تونس و الجزایر و دیگر شخصیت‌ها و نمایندگان سازمان ملل متحد و مجامع فرهنگی بین‌المللی در دو نشست اجلاس «گفت‌وگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» طی سخنانی بر ضرورت ادامه گفت‌وگوی تمدن‌ها در راستای ایجاد تعامل اصولی بین جوامع انسانی و تبیین ارزش‌های انسانی مشترک تأکید کردند.
خاطر نشان می‌شود، اجلاس «گفت‌وگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» در اجرای مصوبات دهمین کنفرانس سران اسلامی در مالزی و سی‌ویکمین کنفرانس وزرای خارجه اسلامی در استانبول به منظور تحقق اهداف سازمان تربیت و علوم و فرهنگ اسلامی (آیسیسکو) مبنی بر گفت‌وگوی تمدن‌ها و تقریب میان فرهنگ‌ها، ادیان و مذاهب اسلامی و همزیستی مسالمت‌آمیز ملل، از سوی سازمان آیسیسکو از 10 الی 12 بهمن در تونس برگزار شد.

• برپایی اجلاس هیأت رئیسه مجمع عمومی تقریب مذاهب اسلامی در اصفهان

اجلاس بین‌المللی شورای عالی و هیأت رئیسه مجمع عمومی تقریب مذاهب اسلامی با حضور بیش از 30 نفر از عالمان، متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامی سراسر جهان اسلام 24 الی 26 آبان ماه در اصفهان «پایتخت جهان اسلام» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اجلاس بین‌المللی شورای عالی و هیأت رئیسه مجمع عمومی با هدف بررسی مسائل خطیر جهان اسلام از قبیل فلسطین و عراق، بررسی راهبرد ده سال آینده مجمع، گسترش نحوه مناسبات موجود بین مذاهب اسلامی، گسترش زمینه‌های تقریب در ابعاد اعتقادی، فقه و قواعد، اخلاق فردی و اجتماعی و موضعگیری‌های سیاسی امت اسلامی و بررسی پذیرش اعضای جدید مجمع عمومی برگزار شد.
آیت‌الله تسخیری، دبیر‌کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی رسالت این مجمع را ارتقای سطح آشنایی، آگاهی و تعمیق تفاهم بین پیروان مذاهب اسلامی بین مسلمانان بدون هیچ گونه تمایزی از لحاظ تعلقات فرقه‌ای، قومی یا ملی آنان به منظور رسیدن به امت واحد اسلامی بیان کرد و گفت: «در جلسات مجمع، ما نظریات و استثنائات خودمان را در یک فضای آزاد، سالم با حضور کارشناسان مسائل مختلف بیان می‌کنیم و دیگران نیز همین طور و در مجموع به نقاط مشترک و گسترش آنها توجه ویژه می‌شود».
گفتنی است که در نخستین نشست مجمع عمومی مورخ 15 ربیع الاول 1426 قمری برابر با چهارم اردیبهشت سال جاری، کمیته‌های اقلیت‌های مسلمان، تبلیغات، رویارویی با چالش‌های فراروی امت اسلامی و زنان و نقش آنان در تقریب نیز مشخص شد.
خاطر نشان می‌شود که مجمع عمومی، از میان عالمان، متفکران و پیشوایان مذاهب اسلامی سراسر جهان به وسیله شورای عالی مجمع برای مدت 6 سال برگزیده می‌شوند که ترسیم کننده خطوط اصلی حرکت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در زمینه‌های گوناگون از جمله فرهنگی، دینی و سیاسی است.
شایان ذکر است که دکتر محمد الحبیب بن الخوجه، دبیر‌کل مجمع بین‌المللی فقه اسلامی (وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی که مقر آن جده است) رئیس مجمع عمومی و آیت‌الله شیخ عبدالامیر قبلان، رئیس مجلس شیعیان لبنان، شیخ احمد بن حمد خلیلی مفتی اعظم عمان و دکتر عبدالعزیز بن عثمان التویجری مدیر کل آیسیسکو، نایب رئیس این مجمع هستند.

• برگزاری سمینار سالانه تقریب مذاهب اسلامی با عنوان «اهل بیت(علیهم‌السلام)، قرآن و سنت» در مکه مکرمه

سمینار سالانه تقریب مذاهب اسلامی با عنوان «اهل بیت(علیهم‌السلام)، قرآن و سنت» در مقر بعثه مقام معظم رهبری با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در تاریخ 14 دی ماه مصادف با سوم ذیحجه 1426 قمری در مکه مکرمه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تعامل و همکاری هر چه بیشتر پیروان مذاهب اسلامی و ارتقای شناخت بهره‌مندی از دو منبع بزرگ الاهی کتاب و سنت و نزدیکی آنها به یک‌دیگر از مهم‌ترین عناوین مطرح شده در این سمینار بود.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدی ری‌شهری، نماینده ولی فقیه در حج و سرپرست زائران ایرانی خانه خدا، آیت‌الله تسخیری دبیر‌کل مجمع، مولوی اسحاق مدنی مشاور رئیس‌جمهوری در امور اهل سنت، دکتر حسن حاج حسن نماینده حزب در پارلمان لبنان و شیخ محمد العبادی از مغرب در این سمینار یک روزه بر وحدت اسلامی، لزوم تقریب مذاهب اسلامی، عدم اهتمام به اختلافات فرعی و ضرورت نیازهای جهان اسلام تأکید کردند.
آیت‌الله تسخیری، دبیر‌کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، با سخنرانی درباره «مرجعیت علمی اهل بیت(علیهم‌السلام)محور وحدت اسلامی» در بهره گیری از دو منبع بزرگ الاهی قرآن و سنت تأکید کرد.
خاطر نشان می‌شود که در حاشیه برگزاری اجلاس حج و تقریب در مکه مکرمه، شخصیت‌هایی از کشورهای کویت، سوئد، فلسطین، بحرین، قطر، عراق، لبنان و مغرب با دبیر‌کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درباره راه‌های تقریب مذاهب اسلامی و مسائل فراروی جهان اسلام دیدار و گفت‌وگو داشتند.
تأکید شرکت‌کنندگان در اجلاس «راهکارهای راهبردی تقریب مذاهب اسلامی» در سوریه

• جمهوری اسلامی ایران، پیشگام تقریب مذاهب در اندیشه و عمل است.

اجلاس کارشناسی «بررسی راه کارهای راهبردی تقریب مذاهب اسلامی» با حضور هیأتی از مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و دیگر اندیشه‌وران و رئیسان کشورهای اسلامی و عربی و همچنین مؤسسات اسلامی روز سه شنبه، 27 دی ماه 1384، به مدت دو روز در دمشق پایتخت سوریه با همکاری سازمان تربیت و علوم و فرهنگی اسلامی (آیسسیکو)، وزارت اوقاف و امور اسلامی کویت و وزارت امور اسلامی و تربیت سوریه برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در مراسم افتتاحیه این اجلاس، دکتر سعد وزیر تربیت کویت گفت: گفت‌وگو و اجرای راه‌کارهای ارائه شده به دور از تعصبات منطقه‌ای و ریشه‌ای، به ارائه طرح‌هایی به منظور نزدیک شدن مذاهب اسلامی می‌انجامد تا مسلمانان حد خود را دانسته، از آن تجاوز نکنند و به انتشار روح مودت و دوستی، محبت و برادری و همکاری بپردازند.
شیخ احمد بدرالدین حسون، مفتی اعظم سوریه نیز تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران سال‌ها پیش با تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در این زمینه پیشتاز بود و این نشست مکمّل همان روند است. وی در ادامه افزود: بسیاری از اختلاف‌های موجود میان مذاهب اسلامی، ریشه فکری، تاریخی یا فقهی ندارد. امیدواریم با برپایی چنین نشست‌هایی، همکاری فکری و فقهی برای زدودن اختلاف‌ها ایجاد شود. در ادامه اجلاس، از جمهوری اسلامی ایران در جایگاه پیشگام تقریب مذاهب در اندیشه و عمل تجلیل بعمل آمد و ضمن تقدیر از فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی این مجمع بر نقش دانشگاه مذاهب اسلامی در گسترش اندیشه تقریب تأکید شد.
همچنین عضویت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به سبب فعالیت‌های چشمگیر علمی، تحقیقاتی و بین‌المللی در زمینه همگرایی مذاهب اسلامی در جایگاه یکی از اعضای اصلی شورای عالی جهانی تقریب مذاهب اسلامی در سازمان آیسیسکو به تصویب کل شرکت‌کنندگان رسید.
گفتنی است که این شورا بر اجرای کامل راهبرد تقریب مذاهب اسلامی در کشورهای عضو OICنظارت کامل داشته، راهکارهای علمی تقریب مذاهب و همگرایی امت اسلامی را در زمینه‌های گوناگون علمی، فرهنگی، آموزشی و تبلیغاتی در سراسر جهان پی می‌گیرد.
در این نشست دو روزه، طرح ایجاد شورای عالی مشورتی برای تقریب مذاهب اسلامی، نقش مجامع تقریب مذاهب اسلامی و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی در ایجاد همبستگی و اتحاد میان مذاهب مختلف بررسی می‌شود.

• برگزاری همایش‌ تکریم از علامه شیخ میثم بحرانی شارح بزرگ نهج‌البلاغه در منامه

همایش بزرگداشت علامه شیخ میثم بحرانی، دانشمند بزرگ شیعه و از عارفان برجسته، روز دوشنبه مورخ 7 آذر 1384 همزمان با سالروز شهادت امام جعفر صادق(علیه‌السلام) در بحرین برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در همایش بزرگداشت علامه فقید شیخ میثم بحرانی که از سوی وزارت امور اسلامی بحرین در منامه برگزار شد و در تاریخ سه‌شنبه 8 آذر به کار خود پایان داد، صاحب‌نظران و استادانی از ایران، بحرین، مصر، لبنان، عراق و مغرب از جمله آیت‌الله تسخیری دبیر‌کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدی عراقی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین دین پرور، رئیس بنیاد نهج‌البلاغه، صباح زنگنه، مشاور وزیر امور خارجه، شیخ عبدبن خالد آل خلیفه، وزیر امور اسلامی بحرین حضور داشتند.
در این همایش درباره «زندگی ابن میثم و عصر او»، «جایگاه علمی ابن میثم بحرانی بین دانشمندان معاصر وی»، «فعالیت‌های علمی و تألیفات ابن میثم بحرانی»، «اوضاع سیاسی و علمی و اجتماعی عصر ابن میثم بحرانی» و «منابع علمی و شیوه تحقیقاتی ابن میثم بحرانی» سخنرانی و ارائه مقاله شد.
ابن میثم بحرانی از متفکران و عالمان شیعه در سال 636 قمری در بحرین تولد یافت و در حال حاضر مزارش مورد توجه اهل دل و عرفان است. ابن میثم تحقیقات گسترده‌ای در فقه، فلسفه و علم کلام داشت و افزون بر آن در علوم حکمی و فنون عقلی و نیز عرفان دارای ذوقی نیکو بود و تألیفاتی در این زمینه‌ها خلق کرد.
در پژوهش‌های ابن میثم، شرح نهج‌البلاغه او شهرت ویژه‌ای دارد که در واقع سه شرح یعنی شرح کبیر، شرح وسیط و شرح صغیر از این عالم بزرگ به یادگار مانده که امروزه مورد استفاده همه عالمان قرار گرفته‌است و از منابع مهم به شمار می‌آید.

• مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک، قرآن رایگان در اختیار زندانیان می‌گذارد

خانم نیکی کوربت (Nicky E.Corbett) در مقاله‌ای در روزنامه اینترنتی Connection مورخ 3 اوت 2005 تحت عنوان «مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک، قرآن رایگان در اختیار زندانیان می‌گذارد» می‌نویسد: مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک، روزانه به طور متوسط چیزی حدود 20 درخواست قرآن و سایر کتب دینی و مذهبی از مؤسسات مختلف سراسر آمریکا از جمله زندان‌ها، کتابخانه‌ها، دانشگاه‌ها و در بعضی موارد افراد و محققان علوم دینی دریافت می‌کند.
مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک، مرکزی شیعی، و خانم آرلین (رحیما پاتراف (Arlene "Raheema" Pater-Rov) مسؤول پخش و توزیع کتاب این مرکز است. خانم پاتراف درباره اهمیت کاری که انجام می‌دهد، اظهار داشت: «برای ما آموزش دانش اسلامی به زندانیان حائز اهمیت بسیار است؛ چرا که بسیاری از زندانیان بعد از آشنایی با تعالیم اسلام به این دین می‌گروند. بنا به تخمین آقای ابراهیم عبدالرحمن فرجاج، استاد مطالعات اسلامی در مدرسه طلبگی استارکینگ Star King School for the Ministryسالانه بیش از 30 هزار زندانی در زندان‌های آمریکا به دین اسلام می‌گروند. او در ادامه می‌افزاید: درست است که مرکز تعلیمات اسلامی، مرکزی شیعی است و اکثر کسانی که مسلمان می‌شوند ابتدا خود را «سنی» می‌دانند، اما «سعی ما رساندن پیام و تعالیم اسلامی به مشتاقان است و به هیچ وجه در صدد دامن زدن به اختلافات نیستیم».
خانم پاتراف سال‌ها است که به رغم کمبود و در بعضی موارد عدم وجود بودجه معین و مناسب جهت برنامه‌های مربوط به توزیع کتاب، به طور داوطلبانه و بدون هیچ چشم‌داشت مادی و گرفتن دستمزد، کار ارسال قرآن و کتب دینی و مذهبی به مؤسسات آمریکایی را از یک دفتر بسیار کوچک و محقر که پر از کتاب‌های ترجمه شده به زبان انگلیسی است، انجام می‌دهد. کمک‌هایی که به وی آن هم در بعضی موارد و به صورت موقت و نیمه وقت می‌شود فقط به وسیله دانش‌آموزان مدرسه انگلیسی زبان مرکز تعلیمات اسلامی است. بنا به اظهار خانم پاتراف، متأسفانه به دلیل داوطلبانه بودن این بخش و کمبود نیروی انسانی فعال در این زمینه، بسیاری از درخواست‌های واصله بدون پاسخ می‌ماند.
بنیان‌گذار اولیه برنامه توزیع قرآن و کتاب‌های «بنیاد علوی» در نیویورک است. بنیاد علوی مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک را در سال 1981 خرید و تأسیس کرد و از همان ابتدای تأسیس به همّت دکتر عبدالسلام‌هاشم برنامه توزیع کتاب تحت عنوان «شمارش قرآن» Quranic Accountآغاز شد. بعدها در سال 1987 این برنامه به مکان دیگری انتقال یافت؛ اما درخواست‌ها چون گذشته به مرکز می‌آمد. با توجه به عدم توقف درخواست‌های واصله و در بعضی موارد حجم بالای درخواست‌ها، مسؤولان مرکز بر آن شدند تا فعالیت توزیع کتاب و قرآن را ادامه دهند. در سال‌های اولیه آغاز این فعالیت، چیزی حدود هزار جلد قرآن در سال از طریق مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک توزیع می‌شد. این رقم به بیش از 6 هزار جلد قرآن و سایر کتب دینی رسیده، پتانسیل توزیع بیشتری را نیز در بر دارد.
مرکز تعلیمات اسلامی پوتومک، افزون بر برنامه توزیع کتاب، دارای مدرسه فارسی زبان در روزهای شنبه، کلاس‌های انگلیسی تعالیم اسلامی در جمعه شب‌ها و همچنین مدرسه اسلامی در روزهای یکشنبه است. مرکز تعلیمات اسلامی ضمناً میهماندار «مدرسه تمام وقت اسلامی» نیز هست. این مدرسه که مورد تأیید اداره آموزش و پرورش ایالت مریلند است، پنج روز در هفته به تدریس دوره‌های ابتدایی و متوسطه اشتغال دارد. این مرکز به تناسب ایام ولادت و شهادت و اعیاد اسلامی نیز جلسات ویژه برگزار می‌کند که به طور معمول به زبان فارسی است و همزمان به انگلیسی نیز ترجمه می‌شود. مرکز تعلیمات اسلامی ضمناً برای تقریب ادیان الاهی نیز فعالیت می‌کند.

• اجلاس «شبیه‌سازی ژنتیک انسانی و تأثیرات آن» در قاهره برگزار می‌شود

اجلاس «شبیه‌سازی ژنتیک انسانی و زاد و ولد بشری و تأثیرات آن» با هدف برقراری گفت‌وگویی علمی، دینی، فلسفی و اجتماعی میان ادیان سه گانه اسلام، مسیحیت و یهودیت از سوی سازمان اسلامی علوم پزشکی با همکاری سازمان تربیت و علوم و فرهنگ اسلامی (آیسیسکو) و سازمان بهداشت جهانی 17 الی 20 بهمن ماه در قاهره پایتخت مصر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اجلاس چهار روزه «شبیه‌سازی ژنتیک انسانی» در مصر با حضور آیت‌الله تسخیری دبیر‌کل مجمع و جمع کثیری از اندیشمندان و متفکران صاحب نام جهان و بررسی محورهای آفرینش انسان به صورت طبیعی، ژنتیک انسانی و فناوری زاد و ولد و بازتاب آن بر خانواده و بازتاب‌های اجتماعی ژنتیک و فناوری آن از سوی شرکت‌کنندگان، برگزار شد.

شرکت‌کنندگان اجلاس، با بررسی موضوعات اجلاس سعی در معرفی دیدگاه‌های اسلامی در خصوص مسایل مطرح در همایش به منظور غبارویی از چهره اسلام و خنثی‌سازی تهمت‌های ناروای تروریسم و خشونت‌گرایی به این آیین و ارائه چهره واقعی آن به مثابه دین صلح و دوستی برای جهانیان و برقراری همکاری میان اندیشمندان ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت و آشنایی با نظرات گوناگون آنها دارند.

• مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی اقدامات موهن به ساحت مقدس پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را محکوم کرد.

بار دیگر دولت‌های اروپایی با اقدام موهن و ننگین به انتشار کاریکاتورهای توهین‌آمیز به پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در روزنامه دانمارکی و برخی مطبوعات نروژی و سوئدی و انتشار مجدد این کاریکاتورها در روزنامه‌های سراسری اروپا چهره ضدبشری و ضد اسلامی خود را نشان دادند که اعتراض گسترده مسلمانان سراسر جهان، علمای دینی، شخصیت‌های سیاسی و رسانه‌های گروهی کشورهای مختلف را تشدید کرد.
در پشت پرده این گستاخی وقیح، مقاصد شوم عوامل صهیونیسم بین‌الملل و اسلام‌ستیز برای بازداشتن موج بیداری اسلامی و استکبارستیزی مسلمانان و جهانی شدن شعار تکبیر و عدالت و نفی تبعیضات است و به نام آزادی بیان و عقیده، ساحت مقدس رسول خدا را مورد هجوم قرار دادند تا خود ترویج کننده ترور و اعمال تروریستی و مخالف حقوق بشر باشند.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ضمن محکوم کردن حرکت‌های اسلام‌ستیز غربی‌ها و رفتارهای وقیحانه برخی رسانه‌های اروپایی، این اهانت را که موجب خشم و خروش جهان بشریت به ویژه میلیون‌ها مسلمان در سراسر جهان گردیده، اعلام می‌دارد، موفقیت‌های بزرگ مسلمانان نظیر پیروزی حماس، ناتوانی اشغالگران در عراق و افغانستان و پیروزی بزرگ ملت ایران در دستیابی به فناوری نوین هسته‌ای برای مصارف صلح‌آمیز زنگ خطری برای استکبار به صدا درآورده که آینده آن نابودی رژیم‌های سلطه و اسرائیل جنایتکار خواهد بود.

• بیانیه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برای حضور گسترده مردم در راهپیمایی 22 بهمن

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی فرارسیدن تقارن سالگرد ایام خجسته پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با سالگرد ایام عبرت‌انگیز واقعه عاشورای حسینی که بهترین فرصت برای احیای ارزش‌ها است و با امدادهای الهی و مجاهدات چندین ساله امام راحل و ایثار و شهادت‌طلبی مردان و زنان و نصرت اعجاز‌آمیز اسلام بر کفر تحقق یافت را به رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامه‌ای مدظله العالی و ملت شریف ایران تبریک و تهنیت عرض می‌نماید.
امروز نظام اسلامی و حاکمیت دینی با توجه به ماهیت ظلم‌ستیزی و استعمارزدایی آن با طیف گسترده‌ای از دشمنان داخلی وخارجی مواجه است، از یک طرف با اهانت به ساحت مقدس پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و سپس تکرار آن از ناحیه برخی نشریات اروپایی را نمی‌توان امری عادی و فارغ از دیدگاه‌های خصمانه غرب علیه مسلمانان دانست. اینک باید با منطق وعزت حسینی در برابر خودخواهی و انحصار طلبی شورای حکام که ناشی از عدم درک وشناخت حقیقی از واقعیات جهانی است، ایستاد و قاطعانه از آن دفاع کرد در حالی که تحقیقات علمی و بهره گیری از فناوری پیشرفته صلح‌آمیز هسته‌ای حق قانونی و مسلم جمهوری اسلامی ایران است و نباید از آن چشم‌پوشید.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی همگام با آحاد مردم و با گرامی داشت یاد و خاطره حضرت امام(رحمة‌الله) و تجدید میثاق با آرمان‌های بلند و جاودان آن حضرت و تجلیل از مقام شامخ شهیدان فجرآفرین انقلاب و بیعت با مقام معظم رهبری و به منظور ثبت افتخاری دیگر در تاریخ زرین انقلاب در راهپیمایی 22 بهمن شرکت خواهند کرد و با وحدت و انسجام، قدرت بی‌بدیل امت اسلام را در دفاع از هیاهوی تبلیغاتی چند کشورغربی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران واعتراض به چاپ کاریکاتور توهین‌آمیز نسبت به ساحت مقدس پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را به نمایش خواهند گذاشت.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

أ. آثار منشر شده به وسیله مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

• جهانشمولی اسلام و جهانی‌سازی «مجموعه مقالات» (جلد 1ـ3)

به اهتمام: سید طه مرقاتی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1382، 400+432+576 صفحه، وزیری.
برگزاری شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی در اردیبهشت 1382 با موضوع «جهانشمولی اسلام و جهانی‌سازی» این فرصت را فراهم ساخت که پژوهش‌گران و اندیشهوران جهان اسلام، آرا و دیدگاه‌های خود را در قالب مقالات محققانه عرضه کنند و افزون بر شناساندن موضوع جهانی شدن در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از یک سو و نمایان ساختن فرصت‌ها و تهدیدهایی که این پدیده نو ظهور به همراه آورده‌است از سوی دیگر بر این واقعیت تکیه کنند که دین اسلام این قابلیت را دارا است که با این پدیده برخورد فعال داشته باشد و سخن نو به میان آورده، از فرصت جهانی شدن ارتباطات بهره جوید و به رسالت جهانشمولی رسول مکرم اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله)جامه عمل بپوشاند که فرمود: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کلِّهِ».
مجموعه حاضر که در بردارنده تعداد 39 مقاله علمی از اندیشه‌وران و پژوهش‌گران گوناگون در موضوعاتی چون مبانی جهانشمولی اسلام، راه کارها برای جهان اسلام، جهانی‌سازی (سیاسی، حقوقی و روابط بین‌الملل، اقتصاد، فرهنگ و ارتباطات) است، نویسندگان این مقالات کوشیده‌اند تا به تناسب نیاز زمان به تبیین مبانی دین بپردازند و با شیوه‌های پرجاذبه آن را عرضه کنند تا از این طریق چشم‌های جستوجوگر جوانان و نوجوانان در سرتاسر جهان که در پی ایجاد ارتباط با سایتی هستند که به پرسش‌های فطری آنان پاسخ گوید و آنها را از بین امواج پرتلاطم به ساحل رستگاری هدایت کند.
عناوین مقالات و اسامی نویسندگان آن عبارتند از:
جلد اول: اسلام و جهانی شدن / عماد افروغ، جهانشمولی و جهانی شدن اسلام... / محمدرضا جواهری، جهانی‌سازی (تعریف، تاریخ و مبانی فکری و فلسفی آن / عثمان دادپی، تمدن عصر ظهور و ویژگی‌های آن / محمدرضا بندرچی، اسلام، دین جهانی / محمدآصف محسنی، دین و جهانی شدن: فرصت‌ها و چالش‌ها / محسن الویری، جهانی شدن و ایران: بایدها و نبایدها / امیرمحمد حاجی یوسفی، اتحادیه امت اسلام / حمید مولانا، الگوی جهانگردی مسلمانان در عصر جهانی شدن / محمدهادی همایون، وضعیت انسان مسلمان در جهان معاصر / محمد محسنیان راد.
جلد دوم: جهانی شدن، چه باید کرد / الیاس نادران؛ مروری بر وجوه اقتصادی حکومت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) / حسن سبحانی؛ درآمدی بر شکل‌گیری بازار مشترک اسلامی / شیخ حسن آقا نظری؛ فرامرزی شدن قلمروهای اقتصادی ـ اجتماعی / احمد شعبانی؛ ابعاد سیاسی جهانی شدن و جهان اسلام / ابراهیم برزگر؛ جهانی شدن؛ ملیت و هویت‌های فرو ملی و فراملی در خاورمیانه / حمید احمدی؛ ناامنی محدود؛ بررسی تهدیدهای جهانی شدن برای... / اصغر افتخاری؛ جهانی شدن و تضعیف حاکمیت ملی در جهان سوم / حسین دهشیار، جهانی شدن‌ها: غربی شدن و اسلامی شدن جهان / سعید رضا عاملی؛ الگوی هنجاری مطلوب برای رسانه‌های جدید اسلامی / حسام الدین آشنا؛ جهانشمولی و مسأله هویت / محمد ستوده؛ جهانی‌سازی: تهدیدها و فرصت‌ها در عرصه... / سید سعید لواسانی.
جلد سوم: اسلام معاصر و جهانی‌سازی / مجید مرادی؛ فقه و جهانی شدن / احمد مبلّغی؛ جهانی شدن، بحران‌های بشر و عرفان... / سعید رحیمیان، مبانی فلسفی و قرآنی جهانشمولی اسلام / محمدرضا کاشفی؛ جهانی شدن، قرآن و هویت مجازی / سید حسن عصمتی؛ جهانی شدن و جهان اسلام / احمد بارگاهی؛ مبانی فکری و فلسفی جهانی‌سازی / مرتضی شیرودی؛ گفت‌وگوی تمدن‌ها راهکار مقابله... / محمدرضا جواهری؛ نگرشی نو به سیمای جامعه مطلوب / رضا رستمی زاده؛ تبیین راهبرد استفاده از فرصت‌ها و... / محمد ملازاده؛ جهانی شدن و تحول فرهنگ‌های... / نورالله قیصری؛ جهانی شدن و جهان اسلام: فرصت‌ها و... / سید عبدالقیوم سجادی؛ جهانی‌سازی و مسؤولیت‌های فراملی / سید صادق حقیقت؛ جهانی شدن، فرهنگ جهانی و تجدید فرهنگ و... / حسین پوراحمدی، ارتباطات دینی و جهانی شدن: رسانه‌های... / ناصر باهنر؛ تنگناهای فرهنگ حاکم بر جهانی شدن / سید کاظم سید باقری.

• ولایة الأمر، دراسة فقهیة مقارنه

محمدمهدی آصفی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1384، 384 صفحه، وزیری.
اعتقاد به ولایت فقیه نه تنها مسأله‌ای مستحدثه نیست، بلکه از آغاز غیبت کبرا تا کنون همواره مورد ادعا و اثبات قریب به اتفاق همه بزرگان فقه و فقاهت بوده‌است. اصولا رسیدن به شناخت راستین از اندیشه ولایت فقیه یکی از رسالت‌های بزرگ جامعه انقلابی ما در راه پاسداری از ارزش‌های ناب این اندیشه به شمار می‌رود. ارزش‌های نابی که در پرتو انقلاب شکوهمند امام خمینی (رحمة‌الله) در عرصه نظر و عمل به بار نشست. ظرافت و نوپایی موضوع ولایت فقیه و تراوش ذهنی اندیشه‌وران از یک سو و هجوم فکری ـ فرهنگی بیگانگان برای شبهه‌افکنی از سوی دیگر، پرسش‌ها و شبهه‌های فراوانی را در این زمینه پدید آورده و ضرورت روشنگری و نوپردازی در این عرصه را آشکارتر ساخته‌است. در این میان، کتاب‌هایی که در موضوع رهبری امت اسلامی و ولایت فقیه نوشته شده‌اند، پاسخی در خور و بهنگام به این تقابل فکری ورساندن اندیشه صحیح به ساحل صلاح است.
از جمله کتاب‌هایی که در موضوع ولایت فقیه به صورت محققانه بدان پرداخته شده، کتاب ولایة الامر حضرت آیت‌الله محمد مهدی آصفی است. این کتاب حاصل چندین سال درس خارج استاد در حوزه علمیه قم است که برای طلاب بیان داشته؛ سپس با افزودن بعضی از مباحث و مسائل فقهی جدید، از سوی مجمع تقریب مذاهب اسلامی، چاپ شده‌است.
کتاب از هفت بخش تشکیل می‌شود: در بخش اول: به موضوع اصل حاکمیت و رهبری در اسلام با توجه به آیات شریفه قرآن و تصورات جاهلی و اسلامی درباره اِله و سپس به اصل حاکمیت در فقه اسلامی و نیز ویژگی‌های فقه اسلامی می‌پردازد. بخش دوم: ادلّه وجوب تشکیل دولت اسلامی و نصب حاکم را با توجه به منابع چهارگانه فقهی: قرآن، سنت، عقل و اجماع به صورت مبسوط شرح می‌دهد. در بخش سوم: یکی از شروط حاکم را که فقاهت است بیان کرده؛ و سپس در بخش چهارم به نحوه نصب حاکم در عصر غیبت امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه‌الشریف ـ می‌پردازد. بخش پنجم که یکی از مباحث عمده کتاب را شکل می‌دهد، بیعت سیاسی و سیر تاریخی بیعت، ریشه لغوی کلمه بیعت، بیعت در زمان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و انواع و شرایط بیعت و نظر جمهور عالمان درباره آن از موضوعاتی است که مؤلف در این بخش به آنها نظر داشته‌است. در بخش ششم: وحدت را محور ولایت الامر دانسته و با توجه به آرای دانشمندان دو فرقه (شیعه و سنی) و کتاب و سنت آن را به بحث گذاشته‌است. در بخش هفتم که عنوان آن «الخطوط العامة للدولة الاسلامیه» است و بیش از نصف کتاب را شامل می‌شود، چهار موضوع ولایت، طاعت، شورای و نصیحت ابتدا در قرآن سپس در احادیث و روایات بررسی شده و آرای فرقه‌های گوناگون عالمان و دانشمندان شیعه و سنی به صورت مقایسه‌ای کنار هم بیان شده‌است.

• زندگی آیت‌الله‌العظمی بروجردی(رحمة‌الله) و مکتب فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی وی

محمد واعظ زاده خراسانی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1379، 416 صفحه، وزیری.
در این کتاب، با اشاره به زندگی حضرت آیت‌الله بروجردی، مکتب فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی وی به تفصیل بیان می‌شود. نگارنده نخست شرح کوتاهی در باب شجره نامه، اعقاب، تاریخ ولادت و وفات، پدران و فرزندان او، ارتباط بین خاندان طباطبایی و خاندان مجلسی، زندگی در اصفهان، مراجعت به بروجرد، هجرت به نجف، مسافرت به مشهد... ، مرجعیت تقلید، اصلاحات در حوزه، اعزام مبلغ به خارج کشور و نیز دیدگاه‌های اجتماعی و سیاسی و روش فقهی و اصولی مرحوم بروجردی فراهم می‌آورد؛ سپس گزارش اجمالی از روش وی در علم حدیث به دست می‌دهد.
معرفی کتاب جامع الاحادیث از تألیفات آیت‌الله بروجردی و اجازه اجتهاد و روایت حدیث و نیز نامه‌های نویسنده محترم به آیت‌الله بروجردی و تبیین مکتب و آثار رجالی وی مطالبی است که در پی می‌آید.
کتاب با شرح برخی خصوصیات اخلاقی و عرفانی، معرفی آثار، سبک کار و دیدگاه‌های آیت‌الله بروجردی در تقریب مذاهب اسلامی و همچنین گزیده مصاحبه مجله حوزه با استاد واعظ زاده خراسانی درباره شخصیت آیت‌الله بروجردی به پایان می‌رسد.

• شیخ محمود شلتوت طلایه‌دار تقریب: در عقاید، تفسیر، حدیث، فقه مقارن و همبستگی مذاهب اسلامی

عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1379، 283 صفحه، وزیری.
در این کتاب، ضمن شرحی کوتاه بر زندگی شیخ محمود شلتوت، از مراجع کشور مصر و رئیس دانشگاه الازهر، برخی خصوصیات و شخصیت ادبی، فقهی و آزاداندیشی وی و نیز دیدگاه‌های اعتقادی شیخ همراه با روش‌های تفسیر قرآن وی بازگو شده‌است.
بخش مهمی از کتاب نیز به تحلیل و بررسی فتوای شیخ شلتوت درباره جواز پیروی از مذاهب اصیل اسلامی به ویژه شیعه دوازده امامی اختصاص یافته است. در این بخش، علل صدور فتوا، ارتباط شیخ شلتوت و دارالتقریب، ارتباط شیخ شلتوت با عالمان شیعه و وحدت اسلامی بررسی شده‌است. مهم‌ترین عناوین مطرح شده در کتاب عبارتند از: بیوگرافی حضرت شیخ محمود شلتوت، شخصیت والای شیخ بزرگوار محمود شلتوت (مقدمه نویسنده)، شخصیت ادبی پیشوای مصلح محمود شلتوت (مقدمه عباس محمود عقاد شاگرد وی) شیخ محمود شلتوت و مسائل اعتقادی، شیخ محمود شلتوت و تفسیر تقریبی، طرح شلتوت ـ قمی برای جمع‌آوری احادیث مشترک، شیخ محمود شلتوت و فقه مقارن، شیخ محمود شلتوت و فتوای تاریخی، شیخ محمود شلتوت و دارالتقریب، شیخ محمود شلتوت و علمای بزرگ شیعه و... .

• جامع البیان فی الأحادیث المشترکة حول القرآن: سلسلة الاحادیث المشترکة(5)

محمدعلی اسدی نسب، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1384، 679 صفحه، وزیری.
شکی نیست که قرآن کریم نزد مسلمانان در هر فرقه و مذهبی جایگاه بلند و اهمیت فوق‌العاده دارد. نزول قرآن بزرگ‌ترین حادثه در تاریخ انسانیت به شمار رفته و بیشترین نقش را در تمدن اسلامی و نیز پایه‌گذاری علوم و فنون بین مسلمانان و سپس جهان داشته‌است. قرآن مجید دارای ویژگی‌هایی است که سایر کتاب‌های آسمانی آن را نداشته‌اند و آن خصوصیات عبارتند از:

1. جهانشمولی است و به سرزمین یا قوم خاصی اختصاص ندارد؛
2. دارای پیام و دعوتی است که انسان‌ها را به تفکر، وحدت، تقریب و دوستی و سربلندی فرا می‌خواند؛
3. علمی است و به بسیاری از موضوعات زندگی بشر با دقت کافی توجه دارد و مرجع عام و خاص است؛
4. کتاب هدایت و راه نجات است؛
5. معجزه است و همه از آوردن همانند آن ناتوانند.

از آنجا که یکی از اهداف مهم مجمع تقریب مذاهب اسلامی آشنا ساختن تمام مذاهب اسلامی به مشترکات اسلامی و دینی است، کتاب جامع البیان فی الأحادیث المشترکة حول القرآن که شامل احادیث مشترک بین شیعه و اهل سنت در موضوع قرآن مجید است، به منظور شناسایی زمینه‌های فراوان اشتراک بین مذاهب اسلامی و توجه به مودت به صورت عنصر اصیل در رفتار متقابل مسلمانان با یک‌دیگر و بازگشت به قرآن و سنت به صورت دو منبع اصلی و اساسی که از طرف خداوند و رسولش تشریع شده، در سه بخش کلی و ابواب و فصول متعدد انتشار یافته‌است.
بخش اول: احادیث مشترک در ارتباط با تمام قرآن است که شامل پانزده باب کلی می‌شود و عناوین آن عبارتند از تاریخ نزول قرآن، عظمت قرآن و اوصاف آن، قرآن خالق و مخلوق نیست، قرآن از اختلاف وتناقض مصون است، حرمت و آداب قرآن، جایگاه قرآن در روز قیامت و اهمیت قرائت آن، تعلیم و تعلّم (فراگیری و آموزش) قرآن، آداب ظاهری قرائت قرآن، آداب باطنی قرائت قرآن، ثواب قرائت و فضایل آن، ختم قرآن، فضایل حاملان قرآن و اهل قرآن، آنچه به تفسیر و علوم قرآن مربوط است، دعاهای مربوط به قرائت و حفظ قرآن.
بخش دوم: احادیث مشترک پیرامون فضایل سوره‌ها و آیات قرآن است که شامل یک مقدمه و بیست و هشت فصل می‌شود.
بخش سوم: احادیث مشترک پیرامون اسباب نزول قرآن است که دارای مقدمه و تعریف اسباب نزول آن را بیان و سپس اسباب نزول حدود هشتاد سوره آورده شده‌است. در صفحات پایانی کتاب فهرست آیات، احادیث، اعلام و نیز مصادر و موضوعات کتاب فراهم آمده‌است.

• پیشینه تقریب: تاریخچه و مستندات دارالتقریب مذاهب اسلامی در قاهره و بررسی مجله آن (رسالة الاسلام)

محمدعلی آذرشب، ترجمه: رضا حمیدی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، اول، 1384، 312 صفحه، وزیری.
دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیة، مؤسسه نیکو و مبارکی است که بیش از نیم قرن پیش (1368 ق / 1947 م) فعالیت خود را در قاهره پایتخت مصر آغاز کرد و ثمره آن در طول ده‌ها سال به بار نشست. این مؤسسه از نشانه‌های همکاری و تفاهم بین شرق و غرب جهان اسلام یا به عبارت دیگر، به طور اخص بین دو کشور ایران و مصر است که با مرور زمان به ویژه از نیمه قرن نوزدهم میلادی، این همکاری از نتیجه ثمربخشی بهره‌مند شد و فاصله بین امت اسلامی را در صحنه تاریخ برطرف و سهم بسزایی را ایفا کرد. کتاب حاضر از دو بخش تشکیل شده‌است: بخش اول به بررسی پیشینه دار التقریب اسلامی با معرفی مجله «رسالة الاسلام» و محورهای اساسی این مجله چون اولین بیانیه و انعکاس آن، محور عقیده، محور قرآن، محور فقه، محور ادبیات، سیری در دیدگاه‌های سردبیر و نیز فهرست مطالب مجله از شماره 1ـ60 پرداخته شده‌است. در بخش دوم به تأسیس دارالتقریب اسلامی، فعالیت‌ها و ارتباطات این مؤسسه با استفاده از مدارک و اسناد و نیز موضوعات بسیاری مانند خاطرات شیخ محمدتقی قمی از خط مشی دار التقریب، عهدنامه‌ها و بیانیه‌ها، فتوای شیخ محمود شلتوت، اهداف جمعیت دار التقریب، نامه‌ها (نامه رئیس الازهر عبدالمجید سلیم به دارالتقریب در خصوص تفسیر مجمع البیان و آیت‌الله بروجردی، نامه آیت‌الله بروجردی به شیخ عبدالمجید سلیم، نامه رئیس الازهر شیخ محمود شلتوت به آیت‌الله بروجردی و...)، طرح‌های علمی (طرح علمی مهم بین شلتوت و قمی، مسابقه‌ای در قاهره درباره امام جعفر صادق(علیه‌السلام)، طرح و بررسی سیره رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، آمار مسلمانان و شناسایی وضعیت طوایف و گروه‌های اسلامی و...)، فعالیت‌های جهانی (همبستگی در کشور ترکیه و پاکستان، تقریب در سوریه و لبنان، ولیّ عهد یمن عضو افتخاری تقریب)، انعکاس دار التقریب در مطبوعات (گفت‌وگوی جناب شیخ محمود شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر با خبرنگار روزنامه اطلاعات ایران، تقریب در مجله مصری،) اشاره شده‌است.
صفحات پایانی کتاب به سه پرسش و پاسخ در مورد برخی موضوعات تقریب مذاهب اسلامی اختصاص یافته‌است.

ب. سایر آثای منشر شده در زمینه اندیشه تقریب ؛

• دستور الوحدة الثقافیة بین المسلمین

محمد غزالی، قاهره، دار الشروق، اول، 1997 م، 191 صفحه، وزیری.
این کتاب توضیح و تحلیل دستورهای بیست گانه حسن البنا رهبر اخوان‌المسلمین مصر برای ایجاد تفاهم فرهنگی بین پیروان مذاهب گوناگون اسلامی است. هدف نویسنده، مستندسازی اصول مزبور بر اساس تجربیات تبلیغی وی در طی چهل سال و ارائه مشترکات پیروان این مذاهب بوده‌است. وی با استناد به آیات و روایات آثار حسن البنا، سرفصل‌های ذیل را شرح داده‌است:
کامل بودن اسلام و پاسخ‌گویی آن به تمام نیازهای انسان، توأم بودن کتاب و سنت با یک‌دیگر، پایه‌گذاری اسلام بر واقعیات و نه اوهام، رابطه بین نص و مصلحت، اختلافات فقهی و تعدد مذاهب، ارزش علمی اخبار آحاد، اجتهاد فقهی، تعصبات مذهبی، تقلید و اجتهاد، معنای سلفی گری و مذاهب فقهی و سلطه دولت‌ها، اختلافات موروثی و ارزش و آثار آن، مفهوم حب و بغض برای خدا و معنای سنت و ولایت، زیارت قبور و ساخت مسجد، توسل، یکی نبودن عادات مسلمانان با تعالیم اسلام، انحرافات روحی و جسمی، سطح فرهنگی مسلمانان و محدوده اسلام و تکفیر.

• الأمة الوسط مع نظرة في تاریخ الخروج السیاسی في صدر الاسلام و تسلیط الضوء علی مدارس التقریب و الوحدة الاسلامیة

سید علاء الدین مدرس، بغداد، دار الکتب العلمیة، اول، 1998 م، 139 صفحه، وزیری.
در اثر پیش‌گفته با نگاهی تاریخی ـ تحلیلی به تقریب و اتحاد امت اسلامی تحت لوای اسلام دعوت می‌کند. نویسنده صفات امت اسلام را چنین بر می‌شمارد:
وسطیت، خدایی بودن، اتباع (پیروی)، اعتدال، مثبت‌نگری و برخوردار از عزت ایمانی، وسطیت (اعتدال)؛ مقتضی حمل رسالت و امانت، جانشینی بر روی زمین، شهادت بر مردم، دعوت به اسلام، محبت، نیکی و دوری از غلو و تندروی و دشمنی و تعصب است. اندیشه اتحاد میان مسلمانان و کنار زدن مذاهب و طوایف، امری خیالی نیست؛ اما دستیابی به آن دشوار؛ و نخستین گام آن، نیت صادق و ملتزم بودن به اصل عدالت و شورا است؛ آن‌گاه اقدام به حمله برای تصحیحی همه‌جانبه که جریان اعتدال را بین سنی و شیعه تقویت کند. نویسنده بر اندیشه‌های مرحوم دکتر شریعتی، در مورد ضرورت جدا دانستن تشیع علوی و تشییع صفوی فرقه‌گرا تأکید، و به منابع تفسیری، حدیثی، تاریخی و کلامی شیعه و سنی استناد می‌کند. برخی از ابواب کتاب عبارتند از:
دوران اسلامی مشترک، دوره بیداری و تقریب، خروج سیاسی، شعوبیه، تصوف، مکتب‌های معاصر تقریب و مسائل نوپیدای دوران فرقه‌گرایی.

• فقه الائتلاف: قواعد التعامل مع المخالفین بالإنصاف

محمود محمد خزندار، با تحقیق: علی خشان، ریاض، دار طیبه، اول، 1421 ق، 425 صفحه، وزیری.
هدف نویسنده، ارائه راه‌‍‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کارهای عملی ـ فقهی برای اتحاد فرقه‌های گوناگون اسلامی است. او از دو روش توصیفی و تحلیلی کمک گرفته و به آیات و روایات و سخنان عالمان اسلام چون ابن تیمیه، غزالی، ابن قیم، محمد بن الوهاب، مالک، و شافعی استناد دارد. اختلاف و انواع و حکمت آن و راه‌های محدود کردن آن را بیان داشته و توجه به اصول اسلامی را رمز حل این مشکل دانسته‌است. وی پرهیز از عصبیت، رعایت انصاف در برخورد با همه مخالفان و توجه به مصالح عموم مسلمانان و تحقق مصالح شرعی آنها و انصاف در عذرخواهی و خودداری از غلو را از جمله راهکارهای رسیدن به صلح و اتحاد بین همه مسلمانان برشمرده و در فصل‌ها و ابواب مختلف کتاب، به شرح آنها پرداخته است.

• موجز النظریة العامة للدعوة الاسلامیة و النهج العام و أساس لقاء المؤمنین

عدنان علی رضا نحوی، ریاض، دار النحوی، دوم، 1999 م، 275 صفحه، وزیری.
در این پژوهش، روش کلی اسلام در تبلیغ و ایجاد اتحاد میان مسلمانان بیان شده‌است. نویسنده، مطالب خود را خطاب به تمام مسلمانان و مذاهب اسلامی و امت‌های مسلمان و با هدف تربیت انقلابی و ارشاد آنان نوشته‌است. هدف او، آگاه کردن مسلمانان از وضعیت موجود خود و دشمنانشان، و آنچه باید انجام دهند و تبیین روش‌های تبلیغ و عمل اسلامی است. وی روشی ساده را در تحلیل مطالب به کار می‌گیرد و ضمن آوردن مثال‌های عملی و واقع گرایانه، میان تعالیم اسلام و آموزه‌های دیگر نظام‌ها و قوانین بشری، مقایسه انجام می‌دهد. او مسلمانان را به همکاری و هماهنگی و پایان دادن به اختلافات توصیه می‌کند و معتقد است که خداوند، افراد درگیر و پراکنده را یاری نمی‌کند و ارتباط میان مؤمنان باید بر این قاعده باشد: همکاری در آنچه خداوند دستور به همکاری در آن را داده و معذور بودن در آنچه که خداوند اجازه اختلاف در آن را به ما داده‌است. وی بر آن است که در اسلام، اهداف ربانی و الاهی مطرح است و انجام آن جز با سپاهیان خدا و مسائل و روش‌های ربانی میسر نیست. به این موارد آمادگی روحی و معنوی افاضه شده از سوی خدا را نیز باید افزود. عناوین مهم‌ترین محورهای کتاب چنین است: موانع و مقتضیات در راه دعوت، مسؤولیت فردی، اصول اجرا.

• ابحاث في الوحدة الاسلامیة

جودت سعید؛ سید محمدحسین فضل‌الله، محمد نفیسه، دمشق، مرکز العلم و الإسلام، اول، 1997 م، 123 صفحه، رقعی.
این کتاب در بردارنده مقالات و مباحثی درباره وحدت اسلامی است. عوامل و زمینه‌های سنّتی اختلاف میان مسلمانان و مسأله دعوت به وحدت اسلامی در این اثر بحث شده‌است. نویسندگان این اثر در سه مقاله جداگانه، دعوت به وحدت واقعی کرده و بین وحدت آرمانی و خیالی با وحدت حقیقی تفاوت گذاشته‌اند. تحلیل مختصری از اوضاع جهان بعد از جنگ جهانی اول و روابط رایج امروزی در جهان را نیز ارائه می‌دهند. آنها بر این نکته تأکید می‌کنند که امروزه انتظار وحدت از مسلمانان بیشتر از گذشته‌است. نویسندگان بر آن هستند که وحدت موقتی و بر اساس برانگیختن عاطفه‌ها نوعی هم‌پیمانی است نه وحدت. آنان می‌گویند: اگر دعوت به وحدت بر اساس واقع‌نگری و شناخت موقعیت جهان اسلام باشد و طبیعت اختلاف‌ها و کشمکش‌ها به خوبی تشخیص داده شود و افکار جدید مورد تحمل قرار گیرد، آرمان وحدت بهتر تحقق می‌یابد.

• المسلمون فی العالم، تاریخاً و جغرافیاً

رأفت شیخ، مصر، مؤسسه تحقیقات و بررسی‌های انسانی اجتماعی، دوم، 1998 م، 232 صفحه، وزیری.
پژوهشی در وضعیت جغرافیای انسانی مسلمانان جهان است. مؤلف ضمن تشریح عوامل وحدت مسلمانان در صدر اسلام و علل تفرقه و تخریب آنان در قرون بعدی، موانع وحدت در عصر حاضر را بررسی و آمار مسلمانان جهان و عقاید مذهبی آنان را عرضه می‌کند، کتاب به روش توصیفی و با استناد به متون تاریخی و اجتماعی عربی و لاتین نگاشته شده‌است. وحدت اسلامی، جنبش‌های اسلامی و اوضاع مسلمانان در آمریکا، اروپا، چچن و بوسنی از مطالب کتاب است.

• نقاط الالتقاء بین المذاهب الاسلامیة

وهبة زحیلی، دمشق، دار المکتبی، اول، 1997 ق، 40 صفحه، جیبی.
این کتاب به معرفی مشترکات مذاهب اسلامی می‌پردازد. نویسنده اختلافات موجود میان مذاهب اسلامی را امری سطحی و مربوط به فروعات و مسائل جزئی می‌داند و از پیروان آنها می‌خواهد تا با تکیه بر مشترکات در پی تحقق امت اسلامی واحد برآیند. وی با استناد به آیات قرآن و احادیث پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و دیدگاه‌های برخی از فقیهان اهل سنت درباره مقوله اجتهاد، اختلاف نظری و اجتهادی میان فقیهان و مجتهدان شیعه و سنی را مورد ستایش قرار داده و در مقابل، تکفیر و تفسیق آنان به وسیله یک‌دیگر را نکوهیده است.

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

• التجديد في الفكر الاسلامي والمرونة في التشريع

محمدعلي التسخيري

ان التجديد المستمر في محتوی الفكر الاسلامي وشكله امر ضروري وبديهي لان المتغيرات والمستجدات التي تخطو الان خطوات واسعة في عالمنا المعاصر ترشدنا الی ضرورة تجديد الفكر الاسلامي، و راح كاتب هذا المقال يؤكد علی هذه الضرورة وينوه في الوقت نفسه باهمية الاجتهاد كآلية لاخضاع تلك المستجدات التي تواجه الشر ع، ولبلورة معادلات فكرية حديثة ملهمة من مصادر التشريع الاسلامي لها القابلية علی الاجابة عن الاشكاليات النابعة من التحولات الزمانية والمكانية، ايمانا منه ان عملية التجديد هذه، ناشئة من عنصر المرونة في الاسلام واستعرض في هذا المجال عناصر المرونة في الشريعة.
وقد بيّن في الختام القواعد الكفيلة بتنظيم عملية التجديد، كما حذر من مغبة تصدي غير المتخصصين لهذه العملية، واعرب عن امله في الاسراع من عملية تجديد الفكر الاسلامي من خلال طرح آليتين، هما: الاجتهاد الجمعي والتعاون والتنسيق بين المجتهدين والمتخصصين في الفروع العلمية والمهنية المختلفة.

المصطلحات الرئيسة: التجديد، المرونة، الفكر الاسلامي، الاجتهاد، الشريعة.

• دور الثورة الاسلامية في وحدة المسلمين ويقظتهم

السيد مهدي بزركي

يواجه العالم الاسلامي اليوم بماضيه المشرق مشكلات حادة في كيانه، فالدول الاستعمارية ذات النفوذ تجد بقاء حياتها في محو الاسلام واضعاف المسلمين، فتتشبث باساليب من المكر والخداع للحيلولة دون وحدة المسلمين وايجاد التفرقة في صفوفهم، وفي ظروف كهذه يجب علی كافة المسلمين والدول الاسلامية التمسك بالاسلام والنهوض لمواجهة تلك الاهداف الاستعمارية المشؤومة، وبالفعل فقد تحقق ذلك بانتصار الثورة الاسلامية في ايران وطرح مشروع الوحدة الاسلامية من قبل الامام الخميني.

وقد تطرق هذا المقال الی دور الثورة الاسلامية في ايران في وحدة المسلمين مع الاشارة الی استراتيجية هذه الثورة فيما يمت الی تعزيز الانسجام بين السياسة الداخلية والخارجية، والعناية بالاصول المشتركة للمذاهب الاسلامية ونبذ سياسات التفرقة لما لذلك من تأثير في اقامة العلاقات الدبلوماسية، ومن ثم بحث المقال عوامل تشتت المسلمين وعوامل تحقيق الوحدة الاسلامية من خلال رؤية الامام الخميني، واستعرض جهود الجمهورية الاسلامية في هذا المضمار عبر اقامة المؤتمرات الدولية وتأسيس المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الاسلامية.

المصطلحات الرئيسة: الثورة الاسلامية، الوحدة الاسلامية، التشتت، الاصول المشتركة، الاخوة الاسلامية، الامام الخميني، الامة الاسلامية، المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب، منظمة المؤتمر الاسلامي.

• الاثار القانونية للتبرع باعضاء الميت او الميت دماغيا

مير سجاد هاشمي

ان التبرع باعضاء جسم الميت او الميت سريريا يرتبط بحق احترام جسد الانسان بعد وفاته الا انه لا يمكن الانتفاع من اعضاء المتوفی بوفاة طبيعية سوی بضع دقائق بعد وفاته مما يجعل الاستفادة منها امرا متعذرا لعلم الطب من الناحية العملية، وللسبب ذاته فقد حاز الموت السريري علی اهتمام متزايد وهي الحالة التي يقف فيها الدماغ عن نشاطه دون سائر اعضاء الجسم، مما دعی الی اطلاق اسم «بنك التبرع بالاعضاء» علی هذه الحالة.
ان التبرع باعضاء الشخص المتوفی انما يصح اذا اوصی بذلك قبل موته، الا اذا توقفت حياة انسان مسلم علی ذلك عندئذ تنتفي الحاجة للوصية، لان حفظ حياة انسان اخر هو الاهم وحتی مع وجود وصية، فان حق احترام جسد الميت يسقط لداع عقلائي اخر وهو التبرع بالاعضاء لشخص اخر، وفي غير هاتين الحالتين فالتعدي علی جسد الميت سيكون خاضعا لقوانين العقوبة.

المصطلحات الرئيسة: الجسد، الموت السريري، التبرع بالاعضاء، الوصية، ولي الميت.

• مسائل الحج العرفانية

عبد العلي باقري

يشتمل باطن الحج علی عدة اسفار:
السفر الاول: السير من الخلق الی الحق او الانقطاع الی ماسوی الله عز وجل، وله مراتب: الاولی: التوبة: الرجوع من الشيطان الباطني والطاغوت الی الله؛
الثانية: اليقظة: والوقوف الكامل علی اهمية ومكانة بيت‌الله الحرام؛
الثالثة: التخلية: التخلي عن الصفات الشيطانية والتحلي بالصفات الرحمانية؛
الرابعة: التحلية: تنزيه القلب وتشخيص القيم من غيرها.
السفر الثاني: السير من الحق في الحق: واستمرار العلاقة مع الله والسعي وراء تعزيزها، ولهذا السفر اداب واعمال:

1. الاحرام: هو الدخول في نطاق يحرم علی الحاج تعاطي بعض الاشياء؛
2. الطواف: وهو يحاكي فعل الملائكة الذين يطوفون حول العرش الالهي؛
3. صلوة الطواف: لما يصل الحاج لمقام العبودية فيجب عليه الاتيان بصلوة الشكر؛
4. السعي بين الصفا والمروة: تخليدا لذكری ابراهيم وزوجه التي تجسم فيها الامل بالرحمة الالهية وبالتالي بلغت هدف‌ها المنشود؛
5. التقصير: وهو الانتقال من اللذات الروحية الی اللذات الجسمية حيث يحل للحاج من خلال التقصير كل شیء سوی استشمام العطور والاستمتاع بالنساء؛
6. الذهاب الی عرفات: وهو محل الاعتراف بالذنوب وكسب المعرفة بالتوحيد؛
7. السعي الی المشعر: وهو مكان يكتسب الفطنة والبصيرة عبر ذكر الله؛
8. السعي الی منی: ارض الامل والرحمة والمعرفة واستجابة الدعاء وطلب سعادة الدنيا والاخرة؛
9. رمي الجمرات الثلاث: وهو رمي الشيطان الباطني (النفس الامارة) والشيطان (ابليس واعوانه) والطاغوت اي اعداء الدين والاسلام؛
10. ذبح الهدي: وهذا العمل يرمز الی التضحية في سبيل الله سبحانه؛
11. الحلق أو التقصير: وهي ازالة مابقي من الرذائل وتزكية القلب من التكبر والغرور والرياء؛
12. طواف النساء: وهو يرمز الی ان الانسان مهما وصل الی مقام العبودية فانه يظل بحاجة الی عناية الله للسيطرة علی غرائزه الجنسية.

السفر الثالث: السير من الحق الی الخلق: وبالطبع فان هذا السفر اكثر صعوبة من السفرين الاخرين ذلك ان في السفرين الاوليين يتم تهذيب النفس ولكن في هذا السفر تلقی علی عهدته مهمة تهذيب الاخرين، اي لابد للحاج من تعليم الاخرين كل ما تعلمه في الحج.

المصطلحات الرئيسة: الحج، السعي، الصفا، المروة، ذبح الهدي، الطواف، التقصير، عرفات، المشعر، منی.

• التعايش المذهبي

الدكتور محمد علي خالديان

لقد أكدت آيات الذكر الحكيم و السنة النبوية علی أصل التعايش المذهبي، فثمة ثلاث طوائف من الآيات في هذا الصدد: أـ الآيات النافية للجبر في العقيدة ب. الآيات التي تحث علی الاحسان و المحبة لغير المسلمين ج. الايات التي تؤكد علی التعايش مع سائر الاديان.
كما ان السيرة العملية للنبي(صلی الله عليه وآله) و الخلفاء في تعاملهم مع اليهود و النصاری تستند الی المحبّة و السلام و يتضح ذلك من خلال الكتب التي كانوا يرسلونها الی عمّالهم و التي تحثّهم علی احترام حرية العقيدة و الحق في حيازة المعابد و الكنائس و تعميرها.
من جهة اخری فطرح منطق الحوار و التأكيد علی الإبتعاد عن التعصّب المذهبي و القومي و الطائفي و انتشار مفاهيم نظير: «الانسان» و «المعرفة»، و «السلام»، و «الحب» و «الحرية» في افكار و آثار العرفاء و الحكماء يوفر ارضية خصبة للتعايش المذهبي.
و قد سعی هذا المقال الی ابراز دور العرفاء في بيان التعايش المذهبي عبر التأكيد علی خلو العالم من الثنوية، و انّ الاختلافات و النعرات ماهي الاّ نتيجة الإبتعاد من الله و الاخلاق النبوية و العدل و روح الدين.

المصطلحات الرئيسة: التعايش المذهبي، الاديان، المذاهب، السلام، العقلانية، الحرية، العدالة، الإبتعاد من التعصّب، الحوار، المعرفة.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

• Reconsidering Islamic thought and flexibility in Islamic Laws

By Mohammad Ali Taskhiri

Constant reconsideration of form and meaning of Islamic thoughts is necessary and evident.Reconsidering Islamic thoughts seems inevitable since in today's world changes occur so fast and these changes bring about new issues. Underlining the importance of reconsideration, the author introduces Ijtihad as a tool for balancing new facts against Islamic Laws and devising new ideological formulas, inspired by holy Islamic sources, which can answer new questions raised through today's developments. The author believes that this opportunity in Islam goes back to its flexibility. He introduces some instances of flexibility in Islamic Law, and at the end declares rules founding the order of reconsideration. Advising caution to non-experts not to get involved in this process, the author introduces two approaches for achieving reconsideration of Islamic thoughts. These approaches are namely consensus Ijtihad and close cooperation of Mojtahids and specialists of different scientific fields.
Keywords: reconsideration, flexibility, Islamic thought, Ijtihad, Islamic Law

• Role of Islamic revolution in awakening and uniting Muslims

By Seyed Mehdi Bozorgi

Today the world of Islam with its glowing record of accomplishments has encountered different inner problems. Colonial powers and superpowers, who find their continued existence in destroying and undermining Islam, try to do everything they can to prevent Muslims from getting united and make every effort to fan the flames of discord between Muslims. Under present circumstances, it is necessary for all the Muslims and Muslim countries to unite against colonizers’ satanic goals.
By the victory of Islamic revolution of Iran and Imam Khomeini's unity policy, Iran's ambition of confronting the colonizer powers was realized.
Assessing role of Islamic revolution in awakening and uniting Muslims, the present writing indicates Iran's plan towards a homogeneous domestic and foreign policy underlining attention to the principles, which are common between Islamic sects and away from discord and the effects of unity on the development of diplomatic ties. The author reviews grounds of discord between Muslims and the solutions to realization of Islamic unity from Imam Khomeini's standpoint. Moreover, he analyzes measures adopted by Iran to realize this through holding international conferences and founding the World Forum for Proximity of Schools of Thought.

Keywords: Islamic Revolution, Islamic Unity, Discord, Common principles, Islamic brotherhood, Imam Khomeini, United Ommah, International Assembly for Proximity of Islamic sects, Islamic Conference Organization

• Law and organ donation of a brain-dead person

By Mir Sajjad Hashemi

The problem of organ donation of brain dead people is that it is involved with the law of respecting corpse.
Since organ transplants is clinically possible only a few minutes after death, doctors draw considerable attention to brain-dead people. In a death from brain damage, the organs are operational, but mind, i.e. the commanding center does not operate. This means there is no soul in the corpse. Brain-dead bodies are introduced to the organ transplants bank, since all the organs of their bodies are healthy.

Organ transplants of the deceased is possible only if the individual has permited it in his/her will or it would be possible to ask permission before death. The permission would be obligatory, unless a Muslim is in a critical condition and only organ transplants can save him/her. This condition goes back to the fact that keeping someone alive is more important than the permission of the deceased. Other than the two above-mentioned conditions, the corpse cannot, by law, be used for organ transplants.

Keywords: dead body, brain dead, organ transplants, will, heir

• Fundamental Nature of Hajj

By Abdul Ali Bagheri

Fundamental Nature of Hajj has different stages
The first stage is making a journey from man to God, forgetting everything other than God to reach Him. This stage contains other stages within:
Firstly, Repentance: saying no to inner Satan and outer devil and moving toward God
Secondly, Awareness: full awareness and attention to the importance of God's house.
Thirdly, Removing: removing satanic characteristics from ego and filling ego with divine characteristics.
Fourthly, Refining: refining heart and distinguishing between right and wrong.
The second stage is making a journey from God to God, continuing relation with Him, and trying to stabilize this relation. This stage requires performing some rituals:

1. Ehram: Entering to an area in which some acts are religiously unlawful for the pilgrim.
2. Tawaf of the Kaaba: this act resembles the angles’ turning around God's throne.
3. Tawaf prayer: when one reaches God's bondage level, he/she is obliged to recite gratitude prayer
4. Struggling between Safa and Marve: bringing back the sweet memory of Abraham and picturing a woman's hope to the blessing of God, who finally achieves her goal.
5. Taqhsir: At this stage, the pilgrim distracts his attention from spiritual enjoyments and directs it to physical ones. In this level, everything is Halal, lawful,”for the pilgrim except for smelling aroma and having sexual intercourse.
6. Moving towards Arrafat: Position of confessing sins and acquiring knowledge.
7. Moving towards Mashaar: a place in which the pilgrims acquire wisdom and vigilance
8. Moving towards Mena: the land of hope and mercy, where the pilgrim's prayer is answered and he/she requests God to bestow material and spiritual prosperity upon him/her.
9. Ramye Jamarat for three purposes: stoning inner Satan (spirit of lasciviousness), outer Satan (devil and its companions), and human devils, i.e. the enemies of religion and Islam.
10. Sacrifice: the act of showing devotion for reaching the beloved.
11. Halgh or Taghsir: Removing the rest of impurities, wickedness, and clean hart from vanity, egotism, and hypocrisy.
12. Tawaf Nessa: to show that even if one reaches God's bondage, he still requires God's favor to control his sexual instinct.

Third stage: making a journey from man to man: passing this stage is even harder than the first and second ones since in the first and second stages one was involved with self-constructing acts, but at this stage the individual is involved with constructing others, i.e. the pilgrim is obliged to convey whatever he/she has learned in Hajj to others.

Keywords: Hajj, Omreh, struggle, Saffa, Marve, sacrifice, Tawaf, Taghsir, Arrafat, Mashar, Mena

• Religious coexistence

By Dr. Mohammad Ali Khaledian

The Qoran's verses as well as the Prophet's tradition,the Sunnah, indicate and insist on one principle, i.e. religious coexistence. There are three types of Qoranic verses concerning religious and peaceful coexistence of Muslims with the followers of other religions.

1. Verses negating practice of force on people to change their beliefs.
2. Verses encouraging Muslims to be friendly and caring with non-Muslims.
3. Verses insisting on peaceful coexistence with the followers of other religions.

The Prophet and the Caliphs always behaved gracefully and kindly with Christians and Jews as it is clarified in treaties with them in which the followers had freedom of thought as well as owning and renovating their temples.
On the other hand, theologians and sages, with insisting on exchange of thoughts, ignoring ethnical and religious differences, promoting concepts such as humanity, wisdom, peace and love laid the groundwork for religious coexistence.
The present article attempts to highlight the mystics'’ contributions to the development of religious coexistence. Relying on the custom and words of some pious mystics, the author aims at presenting a world without double standards and conflicts.
Emphasizing on religious prejudice and conflicts will result in widening the gap between man and God and the Prophet's recommendations.

Keywords: religious coexistence of religions and sects, peace, intellect, freedom, justice, overcoming prejudice, dialogue, recognition.

پانویس

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره 5، زمستان 1384 می‌باشد.