کریم آقاخان
| کریم آقاخان | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | کریم آقاخان |
| نام‌های دیگر | شاه کریم الحسینی، آقاخان چهارم |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1936 م، ۱۳۱۴ ش، ۱۳۵۴ ق |
| دین | اسلام، اسماعیلیه نزاریه |
کریم آقاخان یا شاه کریم الحسینی یا آقاخان چهارم، (زادهٔ ۱۳ دسامبر ۱۹۳۶) که توسط پیروان اسماعیلی‌اش با عنوان مذهبی مولانا و امام شناخته می‌شود. وی رهبر زمان شیعیان اسماعیلی (شعبهٔ نزاریه) است که پیروان آن بالغ بر ۱۵ میلیون نفر یعنی حدود ۱۰٪ درصد از مجموع شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند. آقاخان چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه است. او از فرزندان علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌السلام) و فاطمه (سلام‌الله علیها) محسوب می‌شود. به اعتقاد نزاریه وی پس از پدربزرگش آقاخان سوم، در سن ۲۰ سالگی و در ۱۱ ژوئیهٔ ۱۹۵۷ میلادی، به رهبری رسیده است. وی دانش‌آموختهٔ دانشگاه هاروارد در رشتۀ تاریخ اسلام است.
زندگی‌نامه
پدربزرگش آقاخان سوم در خاطرات خود آورده است که شیعیان پس از رحلت پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه وآله وسلم) «نیاز به هدایت الهی» دارند که این نیاز توسط نهاد امامت برآورده شد. ایشان امام عصر اتم است آقاخان سوم در خاطراتش ادعا می‌کند که او این قدرت هدایت و رهبری الهی را داشته است. کریم آقاخان بازرگان است و شهروندی مضاعف انگلستان و پرتغال را داراست و صاحب و پرورش‌دهندهٔ اسب مسابقه است. دارایی خالص آقاخان ۱۳٫۳ میلیارد دلار برآورد شده است فوربس آقاخان را به‌عنوان یکی از پانزده ثروتمند سلطنتی جهان معرفی می‌کند. او بنیان‌گذار و رئیس شبکهٔ توسعه آقاخان، یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های توسعهٔ خصوصی در جهان است. کریم آقاخان اولین رهبر مذهبی بود که در جلسهٔ مشترک پارلمان کانادا در ۲۷ فوریهٔ ۲۰۱۴ م، سخنرانی کرد.
تولد
کریم پسر ارشد شاهزاده علی خان و همسر اول او، شاهزاده تاج‌الدین آقاخان، دختر جان یارد بولر، سومین بارون چرستون از انگلیس است. کریم در ژنو، سوئیس به دنیا آمد و با وجود تولد نارس، لکن سالم اعلام شد. برادرش امین آقاخان کمتر از یک سال بعد به دنیا آمد. شاهزاده علی خان مدت کوتاهی بعد با بازیگر آمریکایی ریتا هیورث ازدواج کرد که از او دختری به نام پرنسس یاسمین آقاخان دارد. کریم همچنین یک برادر ناتنی به نام پاتریک بنجامین گینس (۱۹۳۱–۱۹۶۵) از اولین ازدواج مادرش داشت؛ زیرا جان یارد بولر قبلاً با لوئل گینس یکی از اعضای خانوادهٔ بانکدار گینس ازدواج کرده بود.
تحصیل
کریم دوران کودکی را در نایروبی، کنیا گذراند، تحصیلات اولیه او خصوصی بود. بعداً ۹ سال در انستیتو له‌روزه سوئیس، گران‌ترین مدرسهٔ شبانه‌روزی جهان، و همان مدرسه‌ای که محمدرضاشاه پهلوی در آن درس خواند رفت و در نهایت با نمرات قابل قبول این دوره را به پایان رساند. وی در جوانی ترجیح می‌داد در دانشگاه ام‌آی‌تی شرکت کند و در رشتهٔ علوم تحصیل کند، اما پدربزرگش، آقاخان سوم، این تصمیم را نپذیرفت و شاهزاده کریم به دانشگاه هاروارد رفت و در آنجا به عضویت باشگاه دلفیک انتخاب شد و در رشتهٔ تاریخ اسلام تحصیل کرد. هنگامی که پدربزرگش درگذشت، کریم با اینکه جوان و دانشجو بود به مقام آقاخان (چهارم) و جایگزینی پدربزرگش به‌عنوان «امام نزاری» منسوب شد. او در این باره گفت: یک شبه تمام زندگی من به کلی تغییر کرد. با مسئولیت‌های جدی در قبال میلیون‌ها انسان دیگر از خواب بیدار شدم. می‌دانستم که باید امید خود را برای تحصیل در مقطع دکتری تاریخ رها کنم. او در سال ۱۹۵۹ م، دو سال پس از امامت اسماعیلیان نزاری، از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد و دارای مدرک لیسانس هنر در تاریخ شد. آقاخان جوان یک اسکی‌باز مسابقه‌ای در سراشیبی بود و در المپیک زمستانی ۱۹۶۴ م، برای ایران مسابقه داد.
ازدواج
در سال ۱۹۶۹ م، آقاخان با مدل سابق بریتانیایی سارا فرانسیس کروکر پول ازدواج کرد که پس از ازدواج با او نام بیگم سلیمه آقاخان را به خود گرفت. سارا فرانسیس یک بار طلاق گرفته بود، که قبلاً با لرد جیمز چارلز کرایتون استوارت، ازدواج کرده بود. مراسم عقد در ۲۲ اکتبر در خانهٔ کریم آقاخان در پاریس برگزار شد. در سال ۱۹۸۴ م، آقاخان و بیگم سلیمه زندگی جداگانه‌ای را آغاز کردند. آقاخان و بیگم سلیمه با هم یک دختر و دو پسر دارند، زهرا آقاخان (متولد ۱۸ سپتامبر ۱۹۷۰)، رحیم آقاخان (متولد ۱۲ اکتبر ۱۹۷۱) و حسین آقاخان (متولد ۱۰ آوریل ۱۹۷۴). یازده سال بعد در سال ۱۹۹۵ از هم طلاق گرفتند. در ۳۰ مه ۱۹۹۸، آقاخان برای دومین بار در محوطهٔ قلعهٔ خود، در فرانسه با گابریل رناته تیسن[۱] ازدواج کرد. عروس در جشن عروسی نام بیگم اینارا آقاخان را به خود گرفت. دو سال پس از ازدواج، آقاخان با تولد پسری به نام علی محمد آقاخان (متولد ۷ مارس ۲۰۰۰) در ۶۴ سالگی دوباره پدر شد. در ۸ اکتبر ۲۰۰۴، پس از شش سال ازدواج، اعلامیه‌ای منتشر شد که آقاخان و بیگم اینارا طلاق خواهند گرفت. در سپتامبر ۲۰۱۱، هفت سال بعد، توافقنامهٔ طلاق بین آنها در دادگاه‌های فرانسه انجام شد و مبلغ طلاق در مارس ۲۰۱۴ م، توافق شد.
رهبری اسماعیلی نزاری
شاهزاده کریم در پی درگذشت پدربزرگش آقاخان سوم، در ۲۰ سالگی چهل و نهمین امام اسماعیلیان نزاری و آقاخان چهارم شد، با اینکه پدرش، شاهزاده علی‌خان و عمویش صدرالدین آقاخان، در خط مستقیم جانشینی بودند. آقاخان سوم در وصیت‌نامه‌اش دلیل برگزیدن بزرگ‌ترین نوهٔ پسری‌اش به‌عنوان جانشین خود را (که برای دومین بار در سلسلهٔ امامت اسماعیلی نزاری رخ می‌داد که نوهٔ امام قبلی به جای یکی از پسران او امام بعدی شود) توضیح داد: با نگاه به شرایط، به‌طور بنیادین دگرگون شدهٔ جهان که بسیاری از تغییرات را موجب شده، از جمله اکتشافات فیزیک اتمی، متقاعد شده‌ام که بیش از همه به نفع جماعت اسماعیلی نزاری است که یک مرد جوان که در سالیان اخیر و در میانهٔ عصر نوین بالیده و رشد یافته و زندگی را به صدارت خود می‌آورد جانشین من شود. آقاخان چهارم در پرتوی وصیت پدربزرگش گاهی از سوی اسماعیلیان نزاری به عنوان «امام عصر هسته‌ای» موسوم شده است. وصیت آقاخان سوم اضافه کرد که آقاخان بعدی، در سال‌های اول امامت خود باید برای راهنمایی در امورات کلی مربوط به امامت به بیوهٔ آقاخان سوم رجوع کند.
امامت
آقاخان چهارم پس از عهده‌دار شدن جایگاه امام، اظهار داشت که قصد دارد به کاری که پدربزرگش در ساختن نهادهای مدرن برای بهبود کیفیت زندگی اسماعیلیان نزاری پی گرفته بود ادامه دهد. مراسم تخت‌نشینی در مکان‌های متعدد در طول سال ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ رخ داد. آقاخان در این زمان، به پیروانش بر اهمیت رشد روابط مثبت با قومیت‌های متفاوت تأکید کرد – پیامی در زمانی که در شرق آفریقا بین سیاهان و آسیای جنوبی‌ها جو نژادی شدیدی وجود داشت. در مراسم تخت‌نشینی آقاخان در شبه قاره هند او بر تعهد خود برای بهبود کیفیت زندگی اسماعیلیان نزاری تأکید کرد و همکاری با افراد دیگر ادیان را تشویق کرد.
آقاخان از ثروتمندترین سرمایه داران مسلمان است. وی مالک دو جت شخصی، صدها اسب مسابقه‌ای، تعدادی مزرعۀ اصلاح نژاد، یک باشگاه اختصاصی قایق‌رانی بادبانی در جزیره ساردنی و یک ملک مجلل در نزدیکی پاریس است. او سرمایه زیادی را در نقاط فقیر و دورافتاده دنیا خرج کرده است که از تجارت کالاهای اساسی چون تور ماهی‌گیری، کبریت و کیسه پلاستیک گرفته تا پروژه‌های بزرگی همچون احداث یک سیستم نیروگاه برق‌آبی ۷۵۰ میلیون دلاری با همکاری چند شرکت نیروگاهی در اوگاندا را در بر می‌گیرد. آقاخان همچنین تلاش دارد تا چهره‌ای عقلانی و صلح‌آمیز از اسلام را به معرض دید جهانیان بگذارد و از منابع مالی و سرمایه‌های خود، برای ترویج توسعهٔ پایدار در کشورهای در حال توسعه و مردمان فقیر آنها بهره می‌جوید. بخشی از ثروت شخصی آقاخان که به گفته مشاوران او در سال ۲۰۰۷ م، بیش از یک میلیارد دلار است از عشریه‌هایی تأمین شده است که ۱۵ میلیون پیرو فرقه اسماعیلیه در سراسر دنیا به او می‌پردازند. وی در مورد مبلغ این عشریه‌ها سکوت اختیار کرده؛ اما احتمالاً در هر سال به صدها میلیون دلار می‌رسد. وی از سال ۱۹۵۷ میلادی برابر با ۱۳۳۵ شمسی، به جانشینی پدربزرگش تعیین شد و به‌عنوان امام وقت مسلمانان شیعه اسماعیلی اختیار تام مدیریت منابع مالی امامت (شامل نذورات و وجوهات دینی) را نیز به عهده گرفت. از آن زمان تاکنون وی این سرمایه‌ها را در حدود ۹۰ بنگاه تجاری سرمایه‌گذاری کرده است که در مجموع ۳۶ هزار کارمند در آنها مشغول هستند. صندوق توسعه اقتصادی آقاخان، بزرگ‌ترین و تنها نهاد درآمدزای شبکۀ توسعه آقاخان است که شامل هتل‌های زنجیره‌ای سرنا، گروه رسانه‌ای نیشن در آفریقای شرقی، چند شرکت مخابراتی و یک خط هواپیمایی از جمله آنهاست؛ اما بیشتر آنها بنگاه‌های تجاری کوچک و متوسط در آسیای میانه و آفریقای جنوب صحرا هستند.
ورزش
آقاخان در جوانی در رشتهٔ اسکی مسابقه می‌داد و در المپیک زمستانی ۱۹۶۴ م، در اینسبروک اتریش به نمایندگی از ایران در سه رشتۀ اسکی سرعت، مارپیچ و مارپیچ بزرگ شرکت کرد. او یکی از تنها چهار ورزشکار ایران در این المپیک بود و در اسکی سرعت پنجاه و نهم، در اسکی مارپیچ در دور اول شصت و هفتم و دور دوم سیم و در اسکی مارپیچ بزرگ پنجاه و سوم شد.
شبکهٔ توسعه آقاخان
کریم آقاخان مؤسس مؤسسهٔ مطالعات اسماعیلی، مرکز جهانی کثرت‌گرایی، دانشگاه آسیای میانه و دانشگاه آقاخان است. جایزهٔ معماری آقاخان، جایزهٔ موسیقی آقاخان، جایزهٔ محیط زیست آقاخان از دیگر اقدامات وی است. وی بنیان‌گذار و رئیس «شبکهٔ توسعهٔ آقاخان» یا "AKDN" است. فعالیت شبکهٔ او در کشورهای در حال توسعه است و تاکنون از کشورهای آلمان و کانادا عناوین افتخاری دریافت کرده است.
اعطای شهروندی پرتغال
رئیس‌جمهور پرتغال طی مراسم اعطای اولین جایزهٔ موسیقی آقاخان در لیسبون، در روز ۱۱ فروردین ۱۳۹۸، اعلام کرد که دولت پرتغال به کریم آقاخان شهروندی پرتغال را اعطا کرده است. از سال گذشته، پس از امضای توافق‌نامه‌ای میان دولت پرتغال و امامت اسماعیلی، مسند امامت اسماعیلی با عنوان «دیوان امامت اسماعیلی» پایگاهی دایمی در لیسبون پرتغال دارد. روند نهای شدن این پیمان نزدیک به ۵ سال به طول انجامید و از سوی پارلمان کشور پرتغال تصویب شد. این پیمان تنها قرارداد مشابهی که، دولت پرتغال، سکولار غربی با نهادی دینی دارد، قراردادی است که این دولت با کلیسای کاتولیک رم دارد. جایزهٔ محیط زیست آقاخان و جایزهٔ معماری آقاخان و جایزهٔ موسیقی آقاخان از جمله جوایزی است که شبکهٔ توسعه آقاخان ایجاد کرده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ گابریل که در سال ۱۹۶۳ از پدر و مادری کارآفرین آلمانی کاتولیک به دنیا آمد، بیست و هفت سال از آقاخان کوچک‌تر بود. او قبلاً با شاهزاده کارل امیچ از لاینینگن ازدواج کرده بود و از او یک دختر به نام ترزا داشت.