فضایل علی بن ابی‌طالب به نقل از ابو بکر

فضایل امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) به نقل از ابو بکر

امام علی بن ابی‌طالب(علیهماالسلام) فضایل بسیاری دارد و هم در ایات مبارکه قرآن و هم در کلام نبی اکرم اسلام از فضایل و مناقب آن حضرت نقل شده است. ابن ابی الحدید عالِم سنی معتزلی در مقدمه شرح نهج البلاغه می گوید: من چه بگویم درباره مردی که حتی دشمنانش به فضائلش معترف شدند واز انکار و کتمان عظمت‌هایش عاجز ماندند؟! من چه بگویم درباره شخصیتی كه هم دوستانش نام او را مخفی كردند، و هم دشمنانش؟! دوستانش از ترس و خفقان، و دشمنانش از کینه و حسادت و با این حال، شخصیت این مرد، شرق و غرب جهان را پر كرده است!.

با وجود نهی و زجر در مورد بیان مناقب و حتی الزام به هتک و سب ایشان حتی در منابر و خطبه‌ها، نقل های بسیاری از این مناقب و فضایل به دست ما رسیده است که تعدادی از فضایلی را که از خلیفه اول نقل شده را تقدیم می‌کنیم.

خلقت فرشتگان از نور صورت علی (علیه‌السلام)

خطیب خوارزمی با ذکر سند از عثمان بن عفّان نقل نموده و او از عمر بن خطاب و او از ابوبکر بن ابی قحافه که گفت: شنیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) می‌فرماید: «انّ اللّه خلق من نور وجه علی بن ابی‌طالب ملائکة یسبّحون و یقدّسون و یکتبون ثواب ذلک لمحبّیه و محبّی ولده». همانا خدا از نور صورت علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) فرشتگانی آفرید که (خداوند را) تسبیح گویند و تقدیس نمایند و ثواب آن را برای دوستان علی و دوستان فرزندانش می‌نویسند. خوارزمی نیز به سند دیگر از عثمان بن عفّان نقل نموده و او از عمر که گفت: «انّ اللّه خلق ملائکة من نور وجه علی بن ابی‌طالب»همانا خداوند فرشتگانی را از نور صورت علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) خلق نمود. و بعید نیست همان حدیث اوّل باشد؛ ولی در ضبط آن خلط عمدی یا سهوی شده باشد.

فریاد درخت خرما به وصایت علی (علیه‌السلام)

علاّمه عینی حنفی با ذکر سند نقل کرده است که ابوبکر گفت: رسول خدا (گویا هنگامی که ندایی از درخت خرمایی به گوش حضرتش رسید) فرمود: آیا می‌دانید نخله (صیحانی) چه گفت؟ ما گفتیم: خدا و رسولش بدان آگاه‌تر باشند. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) فرمود: صاحت: «هذا محمّد رسول‌الله، و وصیّه علیّ بن ابی‌طالب درخت نخله صیحانی فریاد زد: «این محمّد رسول‌الله و وصی‌اش علی بن ابی‌طالب است».

علی (علیه‌السلام)بهترین کسی که خورشید بر او تابیده

حافظ ابن حجر عسقلانی از ابوالاسود دوئلی نقل نموده که گفت: شنیدم ابوبکر صدیق می‌گوید: ایّها النّاس، علیکم بعلیّ بن ابی‌طالب، فانّی سمعت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم)، یقول: علیّ خیر من طلعت علیه الشّمس و غربت بعدیای مردم، بر شما باد به علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام، پس همانا که من شنیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) می‌فرماید: علی (علیه‌السلام) بعد از من بهترین کسی باشد که خورشید بر او تابیده و غروب نموده است.

علی (علیه‌السلام) نزد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) همانند پیامبر باشد نزد خدا

محب‌الدین طبری و دیگران از ابن عبّاس روایت نموده که ابوبکر و علی (علیه‌السلام) به‌قصد زیارت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) خواستند وارد در محل قبر شوند، پس علی (علیه‌السلام) از ابوبکر خواست او اوّل وارد گردد، امّا ابوبکر گفت: ما أتقدمّ رجلاً سمعت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم) یقول: «علیّ منّی کمنزلتی (بمنزلتی خ) من ربّیّ من پیشی نمی‌گیرم بر مردی که شنیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) درباره‌اش فرمود: «منزلت علی (علیه‌السلام) نسبت به من، همانند منزلت من باشد نسبت به پروردگارم» یعنی همان محبوبیت و احترامی که من در پیشگاه الهی دارم علی (علیه‌السلام) هم در نزد من دارد. و علامه حریفیش حدیث را بدین عبارت آورده است: قال ابوبکر: انا لا اتقدّم علی رجل قال فی حقه رسول‌الله (صلی‌الله علیه و سلّم): انّ علیّا یجیی ء یوم القیامة و معه اولاده و زوجته علی مراکب من البدن. فیقول اهل القیامة: أی نبیّ هذا؟ فینادی مناد: هذا حبیب‌الله، هذا علیّ بن ابی‌طالب ابوبکر گفت: من پیشی نمی‌گیرم بر مردی که رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) در حقّش فرمود: همانا علی در روز قیامت بیاید درحالی‌که فرزندان و زوجه‌اش همه همراه او سوار بر شتران (بهشتی) باشند. پس اهل قیامت گویند: این کدام پیامبر است (که با این عظمت و تشریفات وارد قیامت شده)؟ پس منادی ندا می‌دهد: این حبیب خدا، این علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) است.

عبور از صراط فقط به اذن علی (علیه‌السلام)

محب‌الدین طبری (به نقل از الموافقه ابن سمان) از قیس بن حازم روایت نموده که گفت: ابوبکر به علی برخورد و چون او را دید تبسّم نمود، پس علی (علیه‌السلام) گفت: ازچه‌رو تبسّم نمودی و لبخند زدی؟ ابوبکر گفت: سمعت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم)، یقول: «لایجوز احد الصراط اِلاّ من کتب له علیٌّ الجواز و نیز خطیب بغدادی با ذکر سند از انس بن مالک آورده است که ابوبکر به هنگام وفات گفت: شنیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) می‌فرماید: انّ علی الصّراط لعقبة لایجوزها احدٌ الاّ بجواز من علیّ بن ابی‌طالبهمانا بر پل‌صراط گردنه‌ای باشد که احدی از آن عبور نکند مگر با جواز عبور از علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام.

عبادت‌بودن نظر به صورت علی (علیه‌السلام)

ابن مغازلی و دیگران با ذکر سند از عایشه نقل کرده‌اند که گفت: دیدم (پدرم) ابوبکر زیاد به چهره علی (علیه‌السلام) نگاه می‌کند، پس گفتم: ای پدر! ازچه‌رو می‌بینم زیاد به صورت علی نگاه می‌کنی؟ گفت: دخترم! شنیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) می‌فرمود: «النّظر الی وجه علیّ عبادة» ؛ همانا که نگاه به صورت علی (علیه‌السلام) عبادت است.

برابری عدالت علی (علیه‌السلام) با پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم)

ابن‌عساکر دمشقی و دیگران از حبشی بن جناده نقل کرده‌اند که: نزد ابوبکر نشسته بودم پس رو به حاضرین نمود و گفت: کیست که از ناحیه پیغمبر به او وعده داده شده؟ مردی برخاست و گفت: ای خلیفه رسول‌الله، پیامبر به من وعده سه مشت خرما داده. ابوبکر گفت: بفرستید به دنبال علی، و چون حضرتش حاضر شد گفت: ای ابوالحسن، این مرد می‌گوید رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به وی وعده سه مشت خرما داده، پس آن را به او بده. آنگاه علی (علیه‌السلام) سه مشت خرما به آن شخص داد، ابوبکر گفت: هر یک از سه مشت خرما را بشمارید. چون شمردند هر مشت بدون کم‌وزیاد شصت دانه بود. پس ابوبکر گفت: صدق اللّه و رسوله، قال لی رسول‌الله لیلة الهجرة - ونحن خارجون من الغار نرید المدینة -: یا ابابکر کفّی و کفّ علیّ فی العدل (فی العدد) سواء راست گفت خدا و رسولش، رسول خدا در شب هجرت که از غار بیرون آمده، به سمت مدینه می‌رفتیم فرمود: ای ابوبکر کفّ عدالت من و علی در عدل مساوی است - که علی سه مشت خرما را بدون شمردن به او داد و هر مشتی بدون کم‌وزیاد شصت دانه بود.
و نیز خطیب بغدادی به نقل از انس بن مالک از عمر بن خطاب از ابوبکر از ابوهریره آورده است که گفت: بر پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) وارد شدم درحالی‌که مقداری خرما مقابل آن حضرت بود. پس سلام کردم و بعد از جواب سلام مشتی از آن را به من داد، و چون شمردم هفتاد و سه دانه بود. آنگاه از نزد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به سراغ علی (علیه‌السلام) رفتم و در نزد ایشان هم مقداری خرما بود و او هم بعد از اینکه سلام کردم، و جواب داد مشتی از آن خرماها را به من داد و چون آن‌ها را شمردم بدون کم‌وزیاد هفتاد و سه دانه بود، پس من با تعجّب زیاد از برابری خرماهای اعطایی به خدمت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) رفتم و ماجرای برابری خرماهای آن حضرت علی را که مایه تعجّب من شده بود گزارش دادم. پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) تبسّم نمود و فرمود: یا أباهریره أما علمت أنّ یدی و ید علیّ بن ابی‌طالب فی العدل سواء؟ای ابوهریره! مگر نمی‌دانی که دست من و دست علی بن ابی‌طالب (علیهماالسلام) در عدل یکسان است؟!

علی (علیه‌السلام) اولین بیعت‌کننده

ابن‌عساکر از طریق ابوالحسن دار قطنی از ابورافع صحابی معروف نقل نموده که گفت: بعد از ماجرای بیعت مردم با ابوبکر نشسته بودم، پس شنیدم ابوبکر به عبّاس می‌گوید: تو را به خدا سوگند می‌دهم آیا می‌دانی رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) بنی عبدالمطلب و فرزندانش را بدون قریش جمع کرد و تو هم در میان آن‌ها بودی، آنگاه فرمود: یا بنی عبدالمطلب، انّه لم بیعث اللّه نبیّا الاّ جعل له من أهله اخا و وزیرا و وصیّا وخلیفة فی اهله، فمن یقوم منکم یبایعنی علی أن یکون اخی و وزیری و وصییّ وخلیفتی فی اهلی؟ فلم یقم منکم احد. فقال: یا بنی عبدالمطلب، کونوا فی الاسلام رؤسا و لاتکونوا اذنابا، و اللّه لیقومنّ قائمکم او لتکوننّ فی غیرکم، ثمّ لتندمنّ! فقام علیّ من بینکم فبایعه علی ما شرط له و دعاه الیه، اتعلم هذا له من رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم)؟ قال: نعمای فرزندان عبدالمطلّب! به‌درستی که خداوند هیچ پیغمبری را مبعوث نکرد مگر آن که برای او از اهل خودش برادر و وزیر و وصی و جانشینی در بین اهلش مقرّر نمود، پس اکنون چه کسی از شما بپا خیزد و با من بیعت کند تا اینکه برادر، وزیر، وصی و خلیفه من در بین اهلم باشد؟ پس احدی از جا برنخاست. سپس فرمود: ای بنی عبدالمطلب! در (راستای برقراری) اسلام رؤسا و سرنوشت‌سازان باشید نه طفیلی و دنباله‌رو دیگران، به خدا سوگند یا قیام‌کننده شما بپا خیزد، یا شما در تحت فرمان غیر خود خواهید بود، و آن وقت است که پشیمان خواهید شد. پس علی (علیه‌السلام) از بین شماها برخاست و حضرتش بر اساس آنچه پیشنهاد و برای وی شرط کرده بود با وی بیعت کرد، و او را به‌سوی خود فراخواند (یعنی تو دست همکاری به پیامبر ندادی، بلکه علی (علیه‌السلام) قبول دعوت و همکاری نمود و بدین ترتیب او نسبت به ارث آن حضرت ذی‌حق و شایسته و مقدم بر تو است) اکنون بگو بدانم آیا این موضوع را از ناحیه پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) برای او عملی و رسمی می‌دانی؟ عبّاس گفت: آری. محمّد بن جریر طبری نیز با ذکر سند از صحابی جلیل‌القدر ابورافع نقل نموده که گفت: درحالی‌که نزد ابوبکر بودم علی و عباس (عموی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم)) وارد شدند، و عبّاس گفت: من عموی رسول‌الله و وارث او هستم و علی (علیه‌السلام) بین من و ترکه او حائل و مانع گردیده. پس ابوبکر گفت: ای عبّاس کجا بودی هنگامی که پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) بنی عبدالمطلب را که تو یکی از آن‌ها بودی جمع کرد و فرمود: ایّکم یوازرنی و یکون خلیفتی و وصیّی فی اهلی و ینجز عدّتی و یقضی دینی؟ کدام یک از شما با من همکاری می‌کند که خلیفه و وصی من در بین اهلم باشد و وعده مرا عملی سازد، و دین مرا ادا نماید؟... پس عبّاس گفت: حال که چنین بود تو ازچه‌رو بر علی مقدّم شدی و بر او امارت و فرماندهی نمودی؟! ابوبکر (که با این گفتگو محکوم و عاجز از جواب شد) گفت: آیا نیرنگ می‌کنی ای بنی عبدالمطلب؟ یعنی شما دو نفر با طرح دعوای ساختگی و اختلاف بر سر ارث پیامبر خواسته‌اید مرا وادار به اقرار بر تقدّم علی در امر خلافت کنید و مرا با سخن خودم محکوم نمایید! توضیح: ابن‌عساکر مقدمه حدیث را که بیانگر مراجعه علی و عبّاس بر سر ارث پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به ابوبکر است ساقط نموده. همچنان که اعتراض عبّاس را به ابوبکر بر مبنای قول خود ابوبکر در امر خلافت علی (علیه‌السلام) از جانب پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) از ذیل داستان حذف و تحریف کرده، امّا درعین‌حال همین بخش از روایت بیانگر واقعیّتی است در تثبیت مقام خلافت بلافصل علی (علیه‌السلام) و اولیّت آن حضرت در پذیرش اسلام و به طور خلاصه ارزنده‌ترین اعتراف ابوبکر است در مقدّم بودن علی (علیه‌السلام) در اسلام و اعلام همکاری او با پیامبر اکرم و متقابلاً اعلام واگذاری مقام اخوّت، وزارت، وصایت و خلافت از طرف پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به علی (علیه‌السلام).

محبت علی نشانه حلال‌زادگی

محب‌الدین طبری و دیگر علمای سنّی از ابوبکر نقل کرده‌اند که گفت: دیدم رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) خیمه‌ای برافراشته و بر قوسی عربی تکیه نموده و علی و فاطمه و حسن و حسین در داخل خیمه بودند که فرمود: یا معشر المسلمین، انا سلم لمن سالم اهل الخیمة، حربٌ لمن حاربهم، و ولیٌّ لمن والاهم، لایحبّهم الاّ سعید الجدّ طیب المولد، و لایبغضهم الاّ شقیّ الجدّ ردی ء الولادةای گروه مسلمانان من با کسی که با اهل خیمه سازگار باشد، سازگارم و با جنگجوی با آن‌ها جنگجویم و با دوستداران ایشان دوستم، آن‌ها را دوست ندارد مگر حلال زاده و دشمن ندارد مگر حرام‌زاده. و در روایت خوارزمی با این اضافه نقل شده است: پس مردی به زید (که راوی حدیث از ابوبکر بود) گفت: ای زید تو خود شنیدی که ابوبکر چنین گفت؟زید گفت: آری به خدای کعبه قسم.

با وجود علی (علیه‌السلام) بیعت مرا رها کنید

ابوحامد غزالی و ابن روزبهان خنجی شیرازی - که از متکلّمان بنام و مشهور سنّی بوده - آورده‌اند که: روزی ابوبکر بر فراز منبر گفت: «اقیلونی و لست بخیرکم و علیٌّ فیکم»«از بیعت من دست بردارید درحالی‌که علی در بین شماست، من بهترین شما نیستم». به‌عبارت‌دیگر، چون بیعت با من به معنای برتری بر شماست این بیعت را برهم زنید تا هنگامی که علی در بین شما باشد من بهترین شما نیستم. و سبط ابن جوزی متن فوق را به نقل از «سرّ العالمین» غزالی با این اضافه آورده است: اگر کلام ابوبکر هزل و بیهوده‌گویی بوده است، پس خلفا منزه از بیهوده‌گویی باشند؛ و اگر جدّی و واقع‌گویی بوده است، پس نقض خلافت و تخطئه ابوبکر از مقام خلافت خود باشد؛ و اگر از روی امتحان و پی‌بردن به آراء و نظریات صحابه حاضر در مجلس بوده است، پس صحابه سزاوار اینگونه امتحان نباشند، چه خدای تعالی با ایراد آیه «ونزعنا ما فی صدورهم من غلّ» سینه‌های آن‌ها را خالی از غل‌وغش فرموده و نیازی به امتحان ندارند. علاّمه قوشجی از اعلام متکلّمین سنّی متن اعتراف‌آمیز ابوبکر را به این عبارت آورده است: «ولّیتکم و لست بخیرکم و علیّ فیکم» «عهده دار ولایت و حکومت بر شما گردیدم، درحالی‌که با بودن علی در میان شما من بهترین شما نبوده‌ام!»

تهنیت ابوبکر به علی علیه‌السلام

خطیب خوارزمی با ذکر سند از حارث اعور همدانی نقل نموده که گفت: به ما خبر رسید پیغمبر خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) در جمع صحابه (از جلمه ابوبکر) فرمود: «أیّکم آدم فی علمه، و نوح فی فهمه، و ابراهیم فی حکمته» «کدام یک از شما همانند آدم باشد در مقام علمی‌اش، و نوح در فهم و آگاهی‌اش و ابراهیم در حکمت و دانشش؟» در همین موقع علی (علیه‌السلام) وارد شد، آنگاه ابوبکر گفت: یا رسول‌الله! مردی را به سه نفر از پیامبران قیاس و همانند فرمودی، به‌به آفرین به این مرد، و آن کیست یا رسول‌الله؟ پیامبر فرمود: آیا او را نشناختی ای ابابکر؟ ابوبکر گفت: خدا و رسولش بدان آگاه‌ترند. پیامبر فرمود: این شخص ابوالحسن علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام است. پس ابوبکر گفت: «بخٍّ بخٍّ لک یا ابا الحسن و أینَ مثلک یا ابا الحسن؟»

خطاب ابو بکر به علی (علیه‌السلام) با «یا امیرالمؤمنین»

شیخ عبیدالله آمرتسری حنفی از طریق حافظ ابن مردویه اصفهانی از سالم (غلام آزاده شده علی) نقل نموده که گفت: همراه علی در زمینی که آن را کشت می‌نمود بودم، پس ابوبکر و عمر به آنجا آمدند و گفتند: السّلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمة اللّه وبرکاته. به آنها گفته شد: در دوران حیات پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) با خطاب «یا امیرالمؤمنین» به علی سلام می‌کنید؟ عمر گفت: پیامبر این چنین به ما امر کرد و دستور داد.

صاحب منبر پدر امام حسن (علیه‌السلام) است

ابن ابی‌الحدید به روایت از شعبی نوشته است: ابوبکر بر بالای منبر مشغول خطبه خواندن بود که حسن بن علی برخاست و به ابوبکر فرمود: انزل عن منبر (مجلس خ) ابی؛«از منبر پدرم پایین بیا». ابوبکر گفت: صدّقت و اللّه انّه لمنبر ابیک (مجلس ابیک خ) لامنبر؛ «راست گفتی، به خدا سوگند همانا که این منبر (یا مجلس) پدر تو باشد، نه منبر پدر من». و در نقل قندوزی از دار قطنی این مطلب اضافه آمده که: ابوبکر حضرتش را بر روی زانو نشاند و به گریه افتاد سپس علی (علیه‌السلام) فرمود: واللّه این سخن از ناحیه من نبود.ابوبکر گفت: راست گفتی واللّه من تو را متّهم نمی‌کنم.

علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)، عترت رسول‌الله

عبد الرؤف مناوی در «فیض القدیر» شرح جامع صغیر سیوطی، ذیل حدیث «من کنت ولیّه فعلیّ ولیّه» می‌نویسد: دیلمی آن را به لفظ «من کنت نبیّه فعلیّ ولیّه» روایت کرده و به همین دلیل (بر مبنای استخراج و نقل دارقطنی) ابوبکر گفته است: علی عترة رسول‌الله صلی‌الله علیه (وآله) و سلّم. علی از آن کسانی باشد که پیامبر امّت را ملزم به تمسک و پیروی از آن‌ها فرمود، چون آنان ستارگان هدایتند و کسی که به آنها اقتدا نماید هدایت خواهد شد ابن باکثیر نیز به روایت از صحابی معروف معقل بن یسار، گفتار ابوبکر را به نقل از کتاب «فضائل» دار قطنی آورده است

برترین فرد نزد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم)

محب‌الدین طبری به روایت از حافظ ابن سمان از شعبی نقل نموده که ابوبکر به علی بن ابی‌طالب نگاه کرد و گفت: من سرّه أن ینظر الی أقرب النّاس قرابةً من رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم )و أعظمهم عنه غنیً، واحظّهم عنده منزلةً، فلینظر الی علی بن ابی‌طالب کسی که خرسند و خوشحال گردد از نگاه‌کردن به نزدیک‌ترین نزدیکان پیامبر و بالاترین بی‌نیازشونده از ناحیه حضرتش (دررابطه‌با بهره‌برداری از مقام نبوّتش) و برخوردارترین آنها از حیث مقام و منزلت در نزد او، پس باید به علی بن ابی‌طالب نگاه کند.

و محدث شهیر دارقطنی (به نقل مصادر زیر و به روایت از شعبی) این روایت را بدین‌گونه آورده: من سرّه أن ینظر الی اعظم النّاس منزلة عند رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله وسلم) فلینظر الی هذا الطّالع کسی که مسرور و خوشحال شود از نظر نمودن به بالاترین مردم از نظر مقام و منزلت در پیشگاه رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) پس نظر کند به این طلوع کننده یعنی علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام که در حال آمدن بود و نمایان شد.

هم‌رتبه بودن علی با پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم)

شیخ ابوالمکارم علاء الدین سمنانی (736) در «عروة الوثقی» (پس از نقل حدیث «منزلت» و حدیث «من کنت مولاه...» مربوط به غدیر خم و دعای «اللهمّ وال من والاه...» و اعتراف به‌اتفاق بر صحّت آن‌ها) می‌نویسد: فصار (علیٌّ) سید الاولیاء و کان قلبه علی قلب محمّد علیه (وآله) التّحیة و السّلام. سپس می‌نویسد: و به همین سرّ اشاره کرد سید صدیقین رفیق غار پیغمبر، ابوبکر، هنگامی که ابوعبیده جراح را برای احضار علی فرستاد و گفت: یا أبا عبیده، أنت أمین هذه الاُمّة، أبعثک الی من هو فی مرتبة من فقدناه بالامس، ینبغی أن تتکلّم عنده بِحُسن الادب... ای ابوعبیده تو امین این امّتی(!)، به دنبال کسی می فرستمت که در مرتبه کسی بود که دیروز از دست دادیم (یعنی پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله وسلم))، سزاوار است که با حسن ادب در نزد او سخن بگویی.

ارجاع یهودیان به علی (علیه‌السلام)

محب‌الدین طبری از پسر عمر بن خطّاب نقل نموده که گروهی از یهود به نزد ابوبکر آمده و گفتند: صاحب خود یعنی پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) را برای ما توصیف کن. ابوبکر گفت: ای گروه یهود، من با او در غار (ثور) همانند این دو انگشت سبابه و وسطی (که به‌هم‌پیوسته است) بودم، و با او از کوه حرا بالا رفتیم، امّا سخن از چگونگی وی کار دشواری است و این علی بن ابی‌طالب باشد (که دارای صلاحیت پاسخگویی بدین سؤال است) بروید به سراغ او تا خواسته شما را انجام دهد. پس آنها به نزد علی (علیه‌السلام) رفتند و گفتند: یا اباالحسن! پسر عمّت را برای ما توصیف نما. علی (علیه‌السلام) هم آن طوری که بایدوشاید حضرتش را برای آن‌ها توصیف و عباراتی بیان فرمود که بیانگر خصوصیات و ویژگی‌های جسمی و روحی و اخلاقی و... آن حضرت بود که خوانندگان می‌توانند به آن مراجعه کنند راستی

ممانعت از علی (علیه‌السلام) برای خروج مدینه

شیخ محمّد مخلوف مالکی مصری می‌نویسد: ابوبکر به هنگام اعزام نیرو بیشتر بدان چه علی (علیه‌السلام) اشاره می‌نمود عمل می‌کرد و به‌خاطر حرص و علاقه به بقا حضرتش و بهره‌برداری از نظریه و مشورت با او اجازه نمی‌داد وی به همراه مجاهدان (از حجاز و یا مدینه) خارج گردد.

مراجعه به علی (علیه‌السلام) در مسائل سخت

ابن درید در کتاب «المجتنی» با ذکر سند از انس بن مالک نقل کرده: بعد از وفات پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) مردی یهودی داخل مسجد شد و سراغ وصی پیغمبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) را گرفت، پس مردم ابوبکر را معرفی کردند. مرد یهودی به نزد او رفت و گفت: می‌خواهم سؤال‌هایی مطرح کنم که جز پیامبر یا وصی‌اش آنها را نمی‌دانند. ابوبکر گفت: هر چه می‌خواهی سؤال کن. یهودی گفت: به من خبر ده از آن چه برای خدا نیست و از آنچه در نزد خدا یافت نمی‌شود و از آن چه خدا نمی‌داند؟ ابوبکر گفت: ای یهودی، اینها سؤال‌های زنادقه و منکران خدا است و او را طرد کردند. پس ابن عبّاس که حاضر در مجلس بود، گفت: شما با این مرد یهودی به انصاف عمل نکردید. ابوبکر گفت: مگر نشنیدی چه می‌گوید؟ ابن عبّاس گفت: اگر جوابی برای او دارید که هیچ، وگرنه وی را به نزد علی (علیه‌السلام) ببرید تا به ‌سؤال‌های او پاسخ دهد، زیرا من خود شنیدم که رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) درباره علی فرمود: اللهمّ اهد قلبه و ثبّت لسانه؛ خدایا دلش را (بدان چه حق است) رهنمود کن و زبانش را (از خطا و لغزش) بازدار. پس ابوبکر و حاضران برخاسته به اتّفاق مرد یهودی به سراغ علی (علیه‌السلام) رفتند و اجازه گرفته بر حضرتش وارد شدند، آنگاه ابوبکر گفت: ای ابوالحسن، این مرد یهودی از من سؤال‌های زندیقان را می‌پرسد. امیرمؤمنان (علیه‌السلام) فرمود: ای یهودی، چه می‌گویی؟ یهودی گفت: من سؤال‌هایی از شما می‌کنم که جز پیامبر یا وصی‌اش آنها را ندانند. علی (علیه‌السلام )فرمود: بگو. یهودی همان سه سؤال را مطرح نمود. امام فرمود: امّا آن چه را که خدا نمی‌داند، مضمون گفتار شما مردم یهود است که می‌گویید: عزیر پسر خدا است و خدا برای خود فرزندی نمی‌شناسد. و امّا آنچه نزد خدا یافت نمی‌شود، پس آن ظلم به بندگان است که خدا منزّه از آن می‌باشد. و امّا آنچه برای خدا نیست، شریک است. آن مرد یهودی با شنیدن این جواب‌ها گفت: أشهد أن لا إله الاّ اللّه وأنّ محمّدا رسول‌الله. ابوبکر و مسلمانان حاضر در مجلس همه به امیرمؤمنان گفتند: یا مفرّج الکروب؛ ای زداینده افسردگی‌ها و برطرف‌کننده غم و غصه‌ها و در روایت ابن حسنویه حنفی موصلی آمده است که در این موقع صدای فریاد مردم بلند شد و ابوبکر گفت: «یا کاشف الکُرُبات أنت یا علیّ فارج الهمّ». آنگاه بر بالای منبر رفت و گفت: «أقیلونی فلست بخیرکم و علیّ فیکم» ؛ مرا به خود واگذارید، زیرا تا علی در میان شماست من بهترین شما نیستم (که کرسی خلافت را اشغال کنم). چون عمر این مطلب را شنید برخاست و گفت: ای ابوبکر، این چه سخنی بود گفتی؟! ما تو را برای خود برگزیدیم و وی را از منبر به زیر آورد

جایگزینی علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) به جای ابوبکر برای ابلاغ برائت از مشرکین

امام احمد حنبل و دیگر اعلام محدّثین و تاریخ‌نگاران سنّی، از ابوبکر نقل نموده‌اند که: پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله وسلم) نخست او را برای رفتن به مکّه و شرکت در مراسم حج و ابلاغ تعدادی از آیات سوره توبه - مبنی بر برائت و بیزاری خدا و رسولش از مشرکین و ممنوعیت آنان، از شرکت در مراسم حج و طواف کعبه مقدّسه، عریان و برهنه و دیگر دستوراتی که در مصادر مربوطه به‌تفصیل ذکر شده - مأمور فرمود. آنگاه پس از سه روز از رفتن ابوبکر به سمت مکّه برای انجام این مأموریت، حضرتش علی (علیه‌السلام) را مأمور رفتن به سمت مکّه و برگردانیدن ابوبکر و انجام این ابلاغ‌های سرنوشت‌ساز فرمود و چون ابوبکر برگشت و به خدمت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) رسید از روی ناراحتی و در حال گریه از علّت این عزل و نصب سؤال کرد. پیغمبر خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) فرمود: « امرت أن لایبلغها اِلاّ أنا أو رجلٌ منّی« به من امر شد که این مأموریت را کسی جز من یا کسی که از من باشد، ندهد. به شرحی که علاّمه امینی نوشته‌اند، حدّاقل تعداد 73 نفر از علما و مفسّرین و تاریخ‌نگاران سنّی ماجرای این عزل و نصب را نقل و ثبت نموده‌اند. اضافه بر آن تعداد زیادی از دیگر علما و مؤلّفین سنّی که در ملحقات احقاق الحق معرّفی شده‌اند. همچنان که غیر از ابوبکر دوازده نفر از بزرگان صحابه آن را روایت کرده‌اند و به اعتراف خود ابوبکر وی از یک مأموریت سرنوشت‌ساز اسلامی و افتخارآمیز از طرف پیامبر اکرم (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به امر الهی کنار گذاشته شد، و انجام آن به امیرمؤمنان علی (علیه‌السلام) واگذار شد، و علی (علیه‌السلام) هم به بهترین وجه آن را انجام داد .

مراجعه به امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در قضاوت

سیوطی و دیگران آورده‌اند که: خالد بن ولید به ابوبکر نوشت: مردی در نواحی عرب‌نشین پیدا شده که همانند زنان به همخوابگی مردها درمی‌آید و شاهد بر این موضوع اقامه گردیده و از چگونگی رفتار با او سؤال کرد. ابوبکر با صحابه رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله وسلم) به مشورت پرداخت. علی بن ابی‌طالب فرمود: این گناهی است که هیچ امّتی خدا را بدان عصیان و نافرمانی نکرد مگر یک امّت (قوم لوط) که می‌دانید خدا با آن چه کرد، رأی من این است که او را با آتش بسوزانی. پس صحابه پیامبر (صلی‌الله علیه و آله وسلم) هم رأی شدند بر این که او به آتش سوزانده شود و بدین ترتیب ابوبکر به خالد نوشت این شخص را با آتش بسوزان و ازآن‌پس زبیر در ایام امارت و سپس هشام بن عبدالملک با چنین افرادی به همین‌گونه مجازات عمل کردند

مشورت ابوبکر با امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در مورد جنگ با رومیان

ابن واضح یعقوبی می‌نویسد: ابوبکر خواست با روم بجنگد، پس با احضار گروهی از صحابه رسول‌الله شورای جنگی تشکیل داد و هر یک چیزی گفتند، آنگاه از شخص علی بن ابی‌طالب علیهماالسلام نظرخواهی و مشورت کرد پس علی (علیه‌السلام) فرمود: اگر اقدام کنی پیروز خواهی شد که بالاخره طبق پیشنهاد و پیشگویی امیرمؤمنان کار جنگ به پیروزی مسلمانان و شکست رومیان و فتح سرزمین یهودی‌نشین بیت‌المقدس انجامید. این قضیه در سال سیزدهم هجری بود ابن‌عساکر نیز به طور مختصر سؤال ابوبکر از دلیل پیروزی و پاسخش را نقل کرده است