محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پیام آور صلح (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

==معنای جهاد در اسلام==

اما در مورد جهاد ابتدایی در زمان امام معصوم علیه السلام نیز برخی بر این باورند که حتی جهاد و جنگ‌های صدر اسلام نیز از موارد جهاد ابتدایی و برای تحمیل عقیده و اجبار به مسلمان شدن نبوده است بلکه به نوعی جهاد دفاعی بوده که به دلایلی هم‌چون آغاز جنگ توسط دشمن،[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn1|[1]]] فتنه گری[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn2|[2]]] نظامی و غیر نظامی توسط آنان، از قبیل نقشه‌کشی برای اخراج پیامبر،[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn3|[3]]] نقض پیمان به وسیله دشمن[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn4|[4]]] و یا استمداد مظلومانی بوده که توسط ستمگران مورد ظلم واقع شده بودند.[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn5|[5]]] به همین دلیل اطلاق آیات جهاد در قرآن به وسیله این دسته از آیات، مقید می‌شود.

حتی بر اساس دیدگاه حضرت امام خمینی رحمة الله تنها در صورت حمله نظامی، دفاع نظامی واجب است ولی اگر حمله دشمن به صورت سیاسی و اقتصادی و امثال آن باشد اگر چه موجب وهن و ضعف مسلمانان باشد، باز هم نمی‌توان متوسل به خشونت شد بلکه دفاع مشابه و متناسب با حمله دشمن لازم است، مانند تحریم کالاهای آنان. <ref>(خمینی، 1409، ص485)</ref>.

واژه جنگ مقدس(Holy War) بارها و بارها در آثار مکتوب و رسانه‌های گروهی غرب به عنوان معادل جهاد در اسلام به کار رفته است تا به این وسیله مسلمانان را به خشونت و تروریسم متهم کنند! با تبیین مفهوم جهاد، می‌توان دریافت که این واژه از اساس نادرست است و در اسلام جنگ مقدسی مصطلح نیست،  بلکه ماهیت جهاد در اسلام یک جهاد دفاعی(دفاع مشروع) می‌باشد که در حقوق بین‌الملل امروزی جزء حقوق مسلم هر کشور است و در کنوانسیون‌های بین المللی متعدد از جمله ماده 51 منشور سازمان ملل به رسمیت شناخته شده است.  

یکی از نویسندگان مسیحی آزاد‌اندیش آلمانی در این باره می‌نویسد:

مسلمانان مخترع »جنگ مقدس« نبودند، بلکه پاپ اوربان دوم این جنگ‌ها را »مشیت الهی« دانسته و جنگ‌جویان صلیبی با این نیت در این جنگ‌ها شرکت می‌کردند. این جنگ‌جویان تقریباً چهار میلیون مسلمان و یهودی را به خاک وخون کشیدند و کشتند. این مسلمانان نبودند که طبق گفته یک راوی در بیت المقدس »تا مچ پا در خون فرو می‌رفتند« تا این‌که »با خوشحالی و اشک شادی« خود را به قبر ناجی شان مسیح برسانند. در اسلام کلمه »مقدس« در رابطه با جنگ وجود ندارد...»جنگ مقدس« متأسفانه یکی از واژه‌هایی است که در تورات آمده است(ارمیا، باب 51، آیه 2۷). <ref>(تودن هوفر، 1378ش، ص40)</ref>.

 

در راستای تبیین بحث پیشین، باید به این نکته کلیدی توجه شود که آیا بر اساس دیدگاه اسلام اصل اولی در روابط بین‌الملل بر دوستی و صلح و سازش است و یا اصل بر جنگ و ستیزه­جویی است؟ اگر اصل بر صلح و دوستی باشد، بهترین وسیله برای تحقق و دوام دوستی بین ملت‌ها میثاق­های بین‌المللی و التزام به آنها است. با تفحّص در آیات و روایات می­توان دریافت که اصل در روابط بین المللی بر صلح و سازش است و ستیزه­گری امری ثانوی و مربوط به مواقع ضرورت می‌باشد. در آیات شریفه بر این اصل تأکید شده است:

« '''لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ'''؛ خدا شما را از دوستی با کسانی که در دین قتال و دشمنی با شما نکرده و شما را از دیارتان بیرون نراندند نهی نمی­کند، بلکه با آنها به عدالت و انصاف رفتار کنید که خدا مردم با عدل و داد را دوست دارد.» <ref>(ممتحنه/8)</ref>.

در این آیه خداوند مسلمانان را تشویق می­کند با کفّاری که آنها را اذیت و آزار نکرده­اند با دوستی و عدالت و انصاف رفتار کنند.

در روایات نیز بر این اصل تأکید زیادی شده است. حضرت علی عله السلام در عهد‌نامه معروف خود به مالک اشتر می­فرماید:

به آنها بپرهیزیم. چنان‌چه حضرت علی علیه السلام بعد از این که مالک را به قبول پیشنهاد صلح از جانب دشمنان تشویق می­کند، <br>

 

کمال هوشیاری نسبت به دشمنت باشی، چون بسا که دشمنی، به وسیله صلح نزدیک می­شود تا غافلگیر کند. پس جنبه احتیاط را نگه دار و در <br>

 

====اصل پای‌بندی به میثاق‌های بین‌المللی====

در آیه دیگر آمده است: «'''وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِی دِینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ <br>

یَنْتَهُونَ'''؛ اگر مشرکین و کفّار پیمانشان را بعد از انعقاد شکستند و در دین به شما طعنه زدند پس با سران کفر پیکار کنید چون آنان <br>

در این آیه شریفه خداوند مشکل اصلی در روابط بین­المللی را نداشتن میثاق و عهدشکنی می­داند؛ یعنی مشکل کفّار در عرصه بین­المللی این <br>

باشد؟ و از ارزنده ترین این تعالیم، احترام به سوگندها و میثاق‌های بین‌المللی است، زیرا با «إیمان» می‌توان بهشت را از آن مردم <br>

جنگیدن با آنها به شمار نمی‌آورد، اما شکستن أیمان و سوگندها را سبب جنگ با ایشان می‌شمارد: '''فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ <br>

لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُونَ'''؛ با سران کفر بجنگید، زیرا به راستی آنان سوگند شکنند؛ باشد که از این کار دست بشویند.

« '''لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ... وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا'''؛ نیکوکار کسی است که ایمان به خدا داشته باشد ...و کسانی که به عهد <br>

خود هنگامی که عهد بستند، وفا می­کنند.» <ref>(بقره/177)</ref>.

مسلمین با دیگران است. پس وجوب وفای به عهد مطلق است و هر نوع عهدی را که انسان منعقد می­کند شامل می‌شود خواه در روابط شخصی باشد <br>

مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می­فرماید:

در آیه دیگر، خداوند به جهت احترامی که برای میثاق بین الملل قائل است حتی به مسلمین اجازه نمی­دهد برای دفاع از کشور مسلمان <br>

خواستند پس باید به یاری آنان بشتابید مگر آن که علیه قوم هم پیمان شما کمک خواسته باشند (که در این صورت نباید به این مؤمنین <br>

و در برخی از آیات قرآن، خداوند وفای به عهد و میثاق را از تقوای انسان و عهدشکنی را ناشی از عدم تقوا دانسته است: «'''فَأَتِمُّوا <br>

إِلَیْهِمْ عَهْدَهُمْ إِلى مُدَّتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَّقِینَ'''؛ با مشرکانی که پیمان بسته­اید تا وقتی که مدت آن پیمان به سر نیامده باید بر عهد خود <br>

«'''وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ'''...؛ به عهد خدا وفا کنید آن‌گاه که عهدی بستید.» <ref>(نحل/91)</ref>.

در کلام معصومین نیز سراسر سخن از لزوم وفای به عهد و پایداری بر میثاق بین­الملل می­باشد. علی† در عهدنامه خود به مالک اشتر، نقض <br>

عهد با دشمن و پیمان شکنی را، تجرّی بر خداوند می­داند: «لاتخیسن بعهدک و لاتختِلَنَّ عدوک فانه لاتجتری علی الله إلّا جاهل شقیّ؛ ای مالک! با <br>

عهد و پیمان خود دشمن را فریب مده همانا بر خداوند تجری نمی­کند مگر شخص جاهل و شقی.» <ref>(نهج‌البلاغه، ص1028)</ref>.

در همین عهدنامه، حضرت وفای به عهد را از فرائض[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftn7|[7]]] الهی می­داند:

سیره عملی پیامبرصلی الله علیه وآله و دیگر معصومین علیهم السلام  نیز هیچ‌گاه خلاف این معنا را ثابت نکرد و همواره این رادمردان اسلام <br>

پیمان ایشان با قریش در حدیبیه. <ref>(ر.ک: طباطبایی، پیشین، ج9، ص195)</ref>.

به خصوص در سوره توبه از پیمان شکنی مشرکین و کفار بسیار مذمت شده و از مجموع این آیات چنین برداشت می‌شود که مشرکین و کفّار نه <br>

در نظر اعتقادی وفای به عهد داشتند و نه در عمل بر میثاقشان استوار ماندند. به این جهت می­فرماید: «'''کَیْفَ یَکُونُ لِلْمُشْرِکِینَ عَهْدٌ عِنْدَ <br>

اللَّهِ وَ عِنْدَ رَسُولِهِ'''...؛ چگونه با مشرکان که عهد خدا و رسول شکستند، خدا و رسولش عهد آنان را نگه دارند.» <ref>(توبه/7)</ref>.

این پیمان‌شکنی مشرکین نه به صورت یک استثنا بلکه به تعبیر قرآن یک قاعده بود و هر عهدی را که می­بستند از آن تخلف می­کردند: « <br>

'''أوَ کُلَّما عاهَدُوا عَهْداً نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنْهُمْ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یُؤْمِنُونَ'''؛ برای چه هر عهد و پیمان که با (خدا و رسول بستند) گروهی می­<br>

شکستند. (نه تنها اینان عهد شکنند) بلکه اکثر آنها اصلاً ایمان نخواهند آورد.» <ref>(بقره/100)</ref>.

این فرموده قرآن که: «بلکه اکثر آنها اصلاً ایمان نخواهند آورد» می­تواند اشاره به همان نکته باشد که برخی از آنان از نظر منطق نظری هم اصلاً اعتقادی به لزوم وفای به پیمان ندارند و به تعبیر مرحوم علامه طباطبایی کنفرانس‌های اسمی و سردمداران امور در جوامع، آن‌چه که برایشان مهم است حفظ منافع حیاتی جامعه خودشان است و از این جهت، اگر عهد و پیمانی را منعقد می­کنند از روی مصلحت روز است و این عهد و پیمان تا وقتی دوام دارد که توازن قوا برقرار باشد و به محض این که یک کفه ترازوی قدرت به نفع یکی از طرفین سنگینی کرد پیمان را به بهانه­های ساختگی نقض می­کنند و در واقع این عذرهای ساختگی را هم برای این ارائه می­دهند تا بتوانند چنین القا کنند که ظاهر قوانین بین ­المللی را حفظ کرده‌اند. <ref>(طباطبایی، پیشین، ص196)</ref>.

 

=====فرجام سخن=====

این‌که نیازی به کشور‌گشایی و جنگ و خشونت باشد، چگونه نمی‌توان کشورهای اسلامی را در قالب پیمان‌ها و کنوانسیون‌های مورد توافق میان این کشورها اداره نمود؟! به بیان دیگر، وقتی جهانی را می‌توان بر اساس «أیمان» و نه «إیمان» اداره نمود، به طریق اولی بر مبنای ایده‌ای برگرفته از قرآن کریم، می‌توان کشورهای اسلامی را در قالب یک «اتحادیه کشورهای اسلامی» اداره نمود، زیرا این کشورها علاوه بر این‌که خود را پای‌بند به «أیمان» می‌دانند، دارای «إیمان» نیز هستند. إیمان به یک پیامبر و یک کتاب آسمانی می‌تواند ما را نسبت به توافق بر سر «أیمان» و پیمان‌های استوار، زودتر به نتیجه برساند؛ نتیجه‌ای که کشورهای عضو اتحادیه اروپا با تمام تنوع فرهنگی و اختلاف‌نظرهایی که دارند، به آن دست یافتند و با تشکیل اتحادیه اروپا توانستند از کشورهای متفرق اروپایی یک اروپای واحد با پول واحد، پارلمان واحد و قوانین واحد بسازند، و حتی قصد دارند تا قانون اساسی واحدی را به تصویب کشورهای عضو اتحادیه اروپا برسانند که بر اساس آن، یک رئیس جمهور برای تمام کشورهای عضو اتحادیه به رسمیت شناخته شود. این در حالی است که کشورهای اسلامی برای <br>

انقلاب اسلامی، می‌تواند نقش مؤثری در این باره داشته باشد به ویژه آن‌که ایران اسلامی با تکیه بر توان فنی خود و برخلاف تحریم‌های <br>

 

======منابع و مآخذ======

 

[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftnref2|[2]]]ـ وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ( البقره/193).

[[محمدصلی‌الله‌علیه‌وآله پیام آور صلح#%20ftnref7|[7]]]ـ فریضه به واجباتی اطلاق می­شود که بسیار مورد اهتمام است.

 

 

[[رده: مقالات]]