غزه (به عربی: غزة) نام شهری عرب‌نشین در نوار غزه است که در درگیری نیروهای جنبش فتح تحت کنترل گروه حماس درآمد. در انتخابات سال ۲۰۰۵ حماس با رأی قاطع در انتخابات شهرداری‌های غزه پیروز شد. با نوار غزه اشتباه نشود.

غزه
نام کشور فلسطین
مساحت شهر ۴۵ کیلومتر مربع (۱۷ مایل مربع)
جمعیت ۵۹۰٬۴۸۱
نام قدیم
شهرت
زبان رسمی
زیارتگاه
مساجد

غزه در واقع، نقش موقعیت مرکزی در تحولات فلسطین را ایفا می‌کند. این نقش در جنبش فلسطین از نیمه دوم دهه ۸۰ برای این شهر ایجاد شد. اسرائیل در مدت اشغال ۳۸ ساله باریکه غزه، در این منطقه اقدام به‌ ساخت پایگاه‌ها و تاسیسات نظامی و امنیتی و شهرک‌های صهیونیست‌نشین کرد و چندین بار به غزه حمله و هر دفعه با کشتار زنان و کودکان و مقابله با قدرت مقاومت فلسطین مجبور به عقب‌نشینی شد.

تاریخچه

از لحاظ راهبردی، این شهر بر روی نوار ساحلی مدیترانه قرار گرفته، غزه باستانی یک مرکز پر رونق تجاری و محل توقفگاه مسیر کاروان‌های بین مصر و سوریه بوده‌است. این شهر در قرن پانزدهم پیش از میلاد توسط مصر اشغال شد. فلسطینی‌ها چند صد سال بعد در این ناحیه اقامت کردند، و غزه به یکی از پنج شهر اصلی منطقه تبدیل شد.

پیش از میلاد

در سال ۱۴۵ پیش از میلاد شهر غزه به وسیله جاناتان مکابس از دودمان هسمونیان، برادر یهودا مکابس از دودمان مکابی تسخیر شد. حضور یهودیان در این ناحیه با موفقیت همراه بود تا این که جاوینیوس، حاکم رومی آن‌ها را در سال ۶۱ میلادی از آنجا اخراج کرد. در زمانی که قانون مذهبی میشناه و تلمود در این ناحیه رواج داشت، مجموعه کثیری از یهودیان در غزه حضور داشتند، و بر روی یکی از ستون‌های مسجد بزرگ غزه در این شهر یک کتیبه قرار دارد که بر روی آن نوشته «حنانیا باریاکو» (یک نام عبری) با یک منوراه (شمع‌دار) حک شده‌است. این نشانه نقش قبلی این امارت بوده که طی انتفاضه تخریب شده‌است. بازمانده‌های کنیسه باستانی غزه که در حدود سال ۵۰۰ قبل از میلاد بنا نهاده شده، در نزدیکی اسکله این شهر یافت شده‌است.

دوره هخامنشیان

در دوره هخامنشیان، سردار ایرانیِ هخامنشی، باتیس، فرماندار غزه بود. اسکندر که به فلسطین حمله کرد چندین روز این شهر را در محاصره داشت. بعد از تسخیر شهر اسکندر از باتیس خواست که از او طلب بخشش کند. اما باتیس مقاومت کرد، اسکندر او را به سختی شکنجه کرد تا جایی که در اثر شکنجه درگذشت. مشهور است که تا زمانی که باتیس جان در بدن داشت جز با نگاه غضب آلود به اسکندر نگاه نکرد و هیچ‌گاه سخنی بر زبان نراند.

غزه در دهه ۶۳۰ میلادی پس از محاصره‌ای که طی آن جمعیت یهودیان شهر در کنار پادگان امپراطوری بیزانس از آن دفاع نمودند، به وسیله عرب‌ها تصرف شد. اعتقاد بر این بوده که در مکانی که پدر بزرگ پیامبر (ص) اسلام دفن شده، این شهر به یک شهر مهم اسلامی تبدیل شده‌است. در قرن دوازدهم، غزه درگیر جنگ‌های صلیبی مسیحیان شد و در سال ۱۱۸۷ تحت کنترل مسلمانان قرار گرفت. این شهر در قرن شانزدهم بر اثر حمله عثمانی‌ها سقوط کرد و طی جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) به دست بریتانیا افتاد.

بعد از جنگ جهانی اول

در پی جنگ جهانی اول، غزه به بخشی از قیمومیت بریتانیا بر فلسطین تبدیل شد. پس از شروع جنگ اول اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸، مصر کنترل غزه را به دست گرفت و نواحی اطراف آن را تسخیر کرد. مصری‌ها هرگز ساکنان آن را به عنوان شهروندان مصری نپذیرفتند و و خروج آن‌ها را از نوار غزه ممنوع کردند. اسرائیل طی جنگ شش روزه ۱۹۶۷، این شهر را تسخیر کرد و نوار غزه به مدت ۲۷ سال پس از آن تحت اشغال اسرائیل قرار گرفت. غزه و ناحیه کوچکتری از بخش بزرگ این سرزمین توسط اسرائیل اشغال شده‌است. این موضوع باعث تراکم زیاد جمعیت و فقر در نوار غزه شد.

در آغاز قیام فلسطینی در سال ۱۹۸۷، که تحت عنوان انتفاضه اول شناخته می‌شود، غزه مرکز ناآرامی سیاسی و رویارویی بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شد و اوضاع اقتصادی در این شهر رو به وخامت گذاشت.

در سپتامبر ۱۹۹۳، رهبران اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین توافق‌نامه اسلو را امضا کردند که خواستار اداره فلسطینی نوار غزه، و شهر اریحا در کرانه غربی می‌شد که در می ۱۹۹۴ به مرحله اجرا درآمد. بیشتر اسرائیلی‌ها در حالی غزه را ترک کردند که اداره آن را به حکومت خودگردان فلسطین برای اداره و کنترل شهر در کنار باقی نوار غزه واگذار کردند.

دولت فلسطینی به رهبری یاسر عرفات، غزه را به عنوان اولین مقر ایالتی خود برگزید. در سپتامبر ۱۹۹۵، اسرائیل و ساف یک توافق‌نامه صلح ثانویه امضا کردند که حکومت فلسطینی را تا برخی شهر‌های کرانه غربی گسترش می‌داد. این موافقت نامه نیز یک مجمع فلسطینی با ۸۸ عضو تأسیس کرد که جلسه افتتاحی خود را در مارس ۱۹۹۶ در غزه برگزار کرد. شهردار کنونی آن سعد خرمه است.

مجامع یهودی در غزه

جامعه یهودی در غزه طی دوران جنگ‌های صلیبی از بین رفت، اما با برگشتن دولت مملوک‌ها به وضعیت عادی خود بازگشت و بازسازی شد. در فوریه ۱۷۹۹، زمانی که نیرو‌های فرانسوی به رهبری ناپلئون وارد این شهر شدند، این شهر دچار طاعون شدیدی شده‌بود که سبب شد تا یهودیان به نواحی دیگر در فلسطین کوچ کنند. تا سال ۱۸۸۶، سی خانواده یهودی به غزه برگشته بودند، اما آن‌ها طی جنگ جهانی اول توسط عثمانیان از این ناحیه رانده شدند. پس از پایان جنگ یهودیان به غزه بازگشتند، اما یکبار دیگر پس از کشتار ۱۹۲۹ مجبور به ترک این منطقه شدند.

یهودیان معروف غزه‌ای شامل نجارای اسرائیلی شاعر مذهبی سده‌های میانه (مدفون در گورستان محلی غزه) و پیامبر (مسیح دروغین) سباتی، ناتان غزه‌ای شده‌اند. آبراهام آزولای یهودی در سال ۱۶۱۹ در غزه می‌زیست و در آنجا بود که به خاطر اثر کابالاباورانه (تصوف یهودی) خود تحت عنوان «ابتلاء ابراهیم» در خاطره باقی‌ماند.[۱]

غزه در جنگ 22 روزه

رژیم صهیونیستی در اواخر سال 2008 جنگی تمام عیار برای نابودی جنبش حماس آغاز کرد که به مدت 22 روز به طول انجامید. این جنگ ۲۷ دسامبر سال ۲۰۰۸ آغاز شد و تا ۱۷ ژانویه سال ۲۰۰۹ ادامه داشت. این جنگ در اسرائیل با نام عملیات سرب گداخته و در میان اعراب با نام کشتار غزه یا جنگ 22 روزه یاد می شود. در این جنگ نابرابر، بیش از 1450 فلسطینی به شهادت رسیدند و بیش از 5 هزار نفر نیز زخمی شدند.

جنگ 22 روزه غزه یک واقعیتی بود که در عالم واقع در منطقه خاورمیانه رخ داد و ریشه در ناکامی های رژیم صهیونیستی در اهداف خود داشته است. در این جنگ برای اولین بار رژیم صهیونیستی با تمام توان و نیروهای خود و با حمایت قدرت های بیرونی مثل آمریکا در صدد حذف کامل حماس بود و برای اولین بار حماس نشان داد که توان ایستادن و مقاومت را در مقابل رژیم تا دندان مسلح صهیونیستی دارد.[۲]

آثار تاریخی باورنکردنی غزه

حمام السامرا

دومین جاذبه‌ تاریخی غزه «حمام السامرا» نام دارد که در بخش قدیمی شهر غزه به نام زیتون واقع شده است. این حمام ترکی هنوز هم نام اجتماع سامری (یک شاخه از یهودیت) را به دوش می‌کشد که پیش‌ازاین عهده‌دار محافظت از این مکان بود. (سامری‌ها هم‌اکنون در کرانه‌ی باختری و نابلس متمرکز شده‌اند.) لوحه‌ای که در این مکان یافت می‌شود به سال ۱۳۲۰ بعد از میلاد و حاکمیت مملوک بازمی‌گردد. کاشی‌های مرمرین این حمام، سقف و شیشه‌های رنگ‌آمیزی شده در طول سال‌ها از بین رفته‌اند اما امروزه از این مکان به‌خوبی حفاظت می‌شود و گذراندن ساعاتی در این حمام هرکسی را به عمق تاریخ این منطقه می‌برد.

کلیسای سن پورفیریوس

در نزدیکی این حمام کلیسای سن پورفیریوس قرار دارد که کلیسای رومی ارتودوکس شهر غزه است که به قرن ۱۲ تعلق داشته و توسط دیوارهایی از دوران جنگ‌های صلیبی احاطه شده است. درون این کلیسا با نقاشی‌های آب رنگ به رنگ های بسیار زیبا و دکوراسیونی باشکوه که این روزها کمتر در غزه دیده می‌شود، پوشیده شده است. این کلیسا به نام اسقف قرن پنجم غزه، یعنی سن پورفیریوس نام‌گذاری شده است که تمامی معابد بت‌پرستی در غزه را بست و پایه‌های اصلی این کلیسا را ساخت.

تنها حدود ۱۱۰۰ مسیحی در غزه باقی‌مانده‌اند و ۱/۹ میلیون نفر دیگر مسلمان هستند. تمامی این‌ها سبب شده است تا در اقلیت بودن، این مسیحی‌ها را اندکی اذیت بکند و همچنین محدودیت‌های رژیم صهیونیستی مهاجرت را برای این دسته دشوار کرده است. تعداد کلیساهای باقیمانده در بستر ساحلی شهر غزه، یادآور روزهای دیگری از این شهر هستند.

این روزها این کلیسا هنوز برای خدمات دعا و تعمید مورداستفاده قرار می‌گیرد. کامل ایاد ۴۶ ساله که مسئول روابط عمومی جامعه‌ی یونانی ارتدکس است اعلام کرده است که با دولت حماس هیچ همکاری ندارد و این موضوع، به‌نوعی تلاش‌های نگه‌داری از این مکان تاریخی را دشوار ساخته است. ایاد به دنبال تشکیل دولت فلسطینی مستقل و به‌دور از قدرت رژیم اشغالی است. او گفته است که حفاظت از کلیساهای غزه بخشی از مراقبت از مردم فلسطین است. شهروندان شهر غزه در طی جنگ سال ۲۰۱۴ با رژیم اشغالی برای حفاظت جان خود از بمب‌ها به این کلیسا پناه می‌آوردند.

مسجد جامع عمری

مکان تاریخی دیگر در این شهر، مسجد جامع عمری نام دارد که با نام مسجد جامع غزه نیز شناخته می‌شود و از جاذبه‌های تاریخی غزه است. این مکان، قدیمی‌ترین مسجد در نوار غزه است که هنوز هرروزه از آن استفاده می‌شود. باور بر این است که این مکان در ابتدا یک معبد فلسطینی بوده است که بعد به کلیسای بیزانسی تبدیل می‌شود. پس از فتح غزه توسط مسلمانان در قرن هفتم، این مسجد چندین بار در طی قرن‌های مختلف بازسازی شده است.[۳]

پانویس

  1. https://www.tabnak.ir › tags Translate this
  2. خبرگزاری قدس
  3. thedailybeast.com