کاتولیک: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'كلام' به 'کلام')
خط ۱۷: خط ۱۷:
==تاریخ پیدایش==
==تاریخ پیدایش==


تاریخ این مذهب كه به معنای اصل و جامع است،به عصر حواریون، یعنی حدود 2000 سال پیش می‎رسد و به این مذهب كلیسای غرب هم گفته می شود. <ref>زیبایی نژاد، محمد رضا، درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت، قم، ناشر اشراق،1375، ص92 . توفیقی، حسن، ‌آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین كتب علوم انسانی، چاپ 5، ص 169 .  زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، تهران، ناشر سروش، 1382، ص244</ref>
تاریخ این مذهب كه به معنای اصل و جامع است،به عصر حواریون، یعنی حدود 2000 سال پیش می‎رسد و به این مذهب كلیسای غرب هم گفته می شود. <ref>زیبایی نژاد، محمد رضا، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، قم، ناشر اشراق،1375، ص92 . توفیقی، حسن، ‌آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین كتب علوم انسانی، چاپ 5، ص 169 .  زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، تهران، ناشر سروش، 1382، ص244</ref>


==عقاید==
==عقاید==
خط ۲۳: خط ۲۳:
1. منابع و مآخذ:  
1. منابع و مآخذ:  


اصول اعتقادی كاتولیك‎ها عبارتست از (كتاب مقدس، تعلیمات رسمی كلیسا و سنّت) كه سنّت شامل مجموعه شعایر و اصول اعتقادی كه از حواریون به دست آمده است می‎باشد. <ref> زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت شناسی مقایسه‎ای، ص 245؛ و كتاب درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت ص 90</ref>                             
اصول اعتقادی كاتولیك‎ها عبارتست از (كتاب مقدس، تعلیمات رسمی كلیسا و سنّت) كه سنّت شامل مجموعه شعایر و اصول اعتقادی كه از حواریون به دست آمده است می‎باشد. <ref> زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت شناسی مقایسه‎ای، ص 245؛ و كتاب درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت ص 90</ref>                             


2. مسئله عصمت و بكارت مریم (س):  
2. مسئله عصمت و بكارت مریم (س):  


مذهب كاتولیك برای این دو مسئله اهمیت ویژه‎ای قائل هستند. به طوری كه در دومین شورای قسطنطنیه (553 م) آموزه بكارتِ همیشگی مریم یك آموزه رسمی كلیسای كاتولیك شناخته شد. به این ترتیب كه مریم (س) تا پایان عمر خویش [[باكره]] بود. گرچه كاتولیك‎ها عباراتی از كتاب مقدس را كه شامل معرفی برادران و خواهران عیسی (ع)است. آنها را به خویشاوندان وی تأویل می‎كنند. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 245، درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت، ص 89، مؤلفه ایثار، جهان مسیحیت، ص 34، نا بی‎نا،‌تا، بی‎تا</ref>
مذهب كاتولیك برای این دو مسئله اهمیت ویژه‎ای قائل هستند. به طوری كه در دومین شورای قسطنطنیه (553 م) آموزه بكارتِ همیشگی مریم یك آموزه رسمی كلیسای كاتولیك شناخته شد. به این ترتیب كه مریم (س) تا پایان عمر خویش [[باكره]] بود. گرچه كاتولیك‎ها عباراتی از كتاب مقدس را كه شامل معرفی برادران و خواهران عیسی (ع)است. آنها را به خویشاوندان وی تأویل می‎كنند. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 245، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 89، مؤلفه ایثار، جهان مسیحیت، ص 34، نا بی‎نا،‌تا، بی‎تا</ref>


3. نجات و سعادت ابدی:  
3. نجات و سعادت ابدی:  


كاتولیك‎ها معتقدند سعادت ابدی با دو شرط حاصل می شود: فیض خدا و اعمال نیك. <ref>درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت، ص 92، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 250</ref>
كاتولیك‎ها معتقدند سعادت ابدی با دو شرط حاصل می شود: فیض خدا و اعمال نیك. <ref>درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 92، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 250</ref>


4. حاكمیت كلیساها:  
4. حاكمیت كلیساها:  


كلیسای رم معتقد است كسانی كه كلیسا را رهبری و سرپرستی می‎كنند، اسقف های جهان هستندكه با هم در جسم واحدی تحت اشراف اسقف رم عمل می‎كنند.<ref> توفیقی، حسن، كلام مسیحی، ناشر: مركز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص 111</ref>
كلیسای رم معتقد است كسانی كه كلیسا را رهبری و سرپرستی می‎كنند، اسقف های جهان هستندكه با هم در جسم واحدی تحت اشراف اسقف رم عمل می‎كنند.<ref> توفیقی، حسن، کلام مسیحی، ناشر: مركز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص 111</ref>


5. اعتقاد به برزخ :  
5. اعتقاد به برزخ :  


از جمله اعتقادات كلیسای كاتولیك است كه در كتاب دوم مكابیان عباراتی در تأیید [[برزخ]] وارد شده كه جزء اپوكریفاست كه در نزد كاتولیك‎ها قابل قبول است. <ref>درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت، ص 93، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250</ref>
از جمله اعتقادات كلیسای كاتولیك است كه در كتاب دوم مكابیان عباراتی در تأیید [[برزخ]] وارد شده كه جزء اپوكریفاست كه در نزد كاتولیك‎ها قابل قبول است. <ref>درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 93، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250</ref>


6. مسئله لزوم تجرد كشیش:  
6. مسئله لزوم تجرد كشیش:  
خط ۴۷: خط ۴۷:
7. عشای ربانی:  
7. عشای ربانی:  


كاتولیك‎ها معتقدند نان و شراب حقیقتاً، واقعاً به خون و گوشت مسیح مبدل می شود. <ref> آشنایی با ادیان بزرگ، ص 156، كلام مسیحیت، ص 96 درآمد به تاریخ و كلام، ص 94</ref>
كاتولیك‎ها معتقدند نان و شراب حقیقتاً، واقعاً به خون و گوشت مسیح مبدل می شود. <ref> آشنایی با ادیان بزرگ، ص 156، کلام مسیحیت، ص 96 درآمد به تاریخ و کلام، ص 94</ref>


8. آیین هفت گانه را مقدس می‎دانند. <ref>كلام مسیحی، ص 92، درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحی، ص 94، آشنایی با ادیان بزرگ. ص 152</ref>
8. آیین هفت گانه را مقدس می‎دانند. <ref>کلام مسیحی، ص 92، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 94، آشنایی با ادیان بزرگ. ص 152</ref>


9. كاتولیك‎ها پاپ را معصوم  و مبراء از [[گناه]] می‎دانند و معتقدند كه مسیح، پطرس را بر كلیه كلیسای [[مسیحیت‎]]<ref>ر.ک:مقاله مسیحیت</ref> رهبر قرار داده و كلید ملكوت آسمان را به وی سپرده است وی نیز پاپ را تا ابد جانشین و وی خود قرار داده است. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 242، درامدی بر تاریخ و كلام مسیحی، ص 89، مولند، اینار، جهان مسیحیت، ص 35</ref>
9. كاتولیك‎ها پاپ را معصوم  و مبراء از [[گناه]] می‎دانند و معتقدند كه مسیح، پطرس را بر كلیه كلیسای [[مسیحیت‎]]<ref>ر.ک:مقاله مسیحیت</ref> رهبر قرار داده و كلید ملكوت آسمان را به وی سپرده است وی نیز پاپ را تا ابد جانشین و وی خود قرار داده است. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 242، درامدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 89، مولند، اینار، جهان مسیحیت، ص 35</ref>


==فقه یا احكام عملی==
==فقه یا احكام عملی==


1. كاتولیك‎ها معتقدند كه شعایر دینی (تعمید، تأیید، توبه، عشای ربانی، تدهین بیمار و ازدواج...) را باید اسقف اداره نماید. <ref>درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحی، ص 91، جهان مسیحیت، ص 38، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>
1. كاتولیك‎ها معتقدند كه شعایر دینی (تعمید، تأیید، توبه، عشای ربانی، تدهین بیمار و ازدواج...) را باید اسقف اداره نماید. <ref>درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 91، جهان مسیحیت، ص 38، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>


2. در عشای ربانی از نان ورنیامده و فطیر استفاده می‎كنند. <ref>سرگذشت مسیحیت‎، ص 168. درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحی، ص 91، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>
2. در عشای ربانی از نان ورنیامده و فطیر استفاده می‎كنند. <ref>سرگذشت مسیحیت‎، ص 168. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 91، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>


3. كاتولیك‎ها معتقدند احكام دهگانه عهد عتیق و اخلاق كامل مسیحیت كه مركب از یك سلسله قوانین عملی مشخص است، به عهده افراد گذاشته شده است. <ref> درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت، ص 93، جهان مسیحیت، ص 84، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250</ref>
3. كاتولیك‎ها معتقدند احكام دهگانه عهد عتیق و اخلاق كامل مسیحیت كه مركب از یك سلسله قوانین عملی مشخص است، به عهده افراد گذاشته شده است. <ref> درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 93، جهان مسیحیت، ص 84، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250</ref>


4. عمل توبه:  
4. عمل توبه:  


به این صورت است كه [[توبه]] كننده در مقابل [[كشیش]] می‎ایستد و اعترافات خود را اظهار می‎كند. <ref> درآمدی بر تاریخ و كلام مسیحیت‎، ص 93</ref>
به این صورت است كه [[توبه]] كننده در مقابل [[كشیش]] می‎ایستد و اعترافات خود را اظهار می‎كند. <ref> درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت‎، ص 93</ref>


5. كاتولیك‎ها در [[غسل تعمید]] آب را به سر می‎پاشند. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>
5. كاتولیك‎ها در [[غسل تعمید]] آب را به سر می‎پاشند. <ref>مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249</ref>

نسخهٔ ‏۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۵

کاتولیک
کاتولیک
نام کاتولیک

کاتولیک در لغت‌ به معانی اصل، ایل، جامع، بلندنظر، آزاده، از ریشه «Katholicos» یونانی به معنای «مرتبط با کل» و «جامع» گرفته شده است. این واژه در هیچ جای عهد جدید بکار نرفته است.

تا قرن سوم کلمه «کاتولیک» به معنای «جهانی» بود. در پایان این قرن، این کلمه به معنای اعتقاد به آموزه‌های دارای سنت حواری بود که در یک فدراسیون جهانی از کلیساها که همدیگر را به رسمیت می‌شناختند، پذیرفته شده بود. «کاتولیک» در لغت به معنای «جامع» است و از آن جهت که کاتولیک‌ها کلیسای خود را اساس و پایه همه کلیساها می‌دانند و معتقدند که فقط کلیساهای آنها نماینده حقیقی دین مسیح است، این نام را برای خود برگزیده‌اند. کلیساهای کاتولیکی همچنین کلیساهای پطرسی نامیده می‌شوند؛ زیرا کاتولیک‌ها معتقدند، پایه‌گذار کلیسای آنان پطرس حواری بوده است و چون پولس رسول نیز مدتی رهبری آن کلیسا را بر عهده داشته، از این رو کلیسای رسولی نیز به آن اطلاق می‌شود.

مذهب كاتولیك

تاریخ پیدایش

تاریخ این مذهب كه به معنای اصل و جامع است،به عصر حواریون، یعنی حدود 2000 سال پیش می‎رسد و به این مذهب كلیسای غرب هم گفته می شود. [۱]

عقاید

1. منابع و مآخذ:

اصول اعتقادی كاتولیك‎ها عبارتست از (كتاب مقدس، تعلیمات رسمی كلیسا و سنّت) كه سنّت شامل مجموعه شعایر و اصول اعتقادی كه از حواریون به دست آمده است می‎باشد. [۲]

2. مسئله عصمت و بكارت مریم (س):

مذهب كاتولیك برای این دو مسئله اهمیت ویژه‎ای قائل هستند. به طوری كه در دومین شورای قسطنطنیه (553 م) آموزه بكارتِ همیشگی مریم یك آموزه رسمی كلیسای كاتولیك شناخته شد. به این ترتیب كه مریم (س) تا پایان عمر خویش باكره بود. گرچه كاتولیك‎ها عباراتی از كتاب مقدس را كه شامل معرفی برادران و خواهران عیسی (ع)است. آنها را به خویشاوندان وی تأویل می‎كنند. [۳]

3. نجات و سعادت ابدی:

كاتولیك‎ها معتقدند سعادت ابدی با دو شرط حاصل می شود: فیض خدا و اعمال نیك. [۴]

4. حاكمیت كلیساها:

كلیسای رم معتقد است كسانی كه كلیسا را رهبری و سرپرستی می‎كنند، اسقف های جهان هستندكه با هم در جسم واحدی تحت اشراف اسقف رم عمل می‎كنند.[۵]

5. اعتقاد به برزخ :

از جمله اعتقادات كلیسای كاتولیك است كه در كتاب دوم مكابیان عباراتی در تأیید برزخ وارد شده كه جزء اپوكریفاست كه در نزد كاتولیك‎ها قابل قبول است. [۶]

6. مسئله لزوم تجرد كشیش:

در كلیسای غرب كشیشان و روحانیان مطلقاً مجاز به ازدواج نیستند. [۷]

7. عشای ربانی:

كاتولیك‎ها معتقدند نان و شراب حقیقتاً، واقعاً به خون و گوشت مسیح مبدل می شود. [۸]

8. آیین هفت گانه را مقدس می‎دانند. [۹]

9. كاتولیك‎ها پاپ را معصوم و مبراء از گناه می‎دانند و معتقدند كه مسیح، پطرس را بر كلیه كلیسای مسیحیت‎[۱۰] رهبر قرار داده و كلید ملكوت آسمان را به وی سپرده است وی نیز پاپ را تا ابد جانشین و وی خود قرار داده است. [۱۱]

فقه یا احكام عملی

1. كاتولیك‎ها معتقدند كه شعایر دینی (تعمید، تأیید، توبه، عشای ربانی، تدهین بیمار و ازدواج...) را باید اسقف اداره نماید. [۱۲]

2. در عشای ربانی از نان ورنیامده و فطیر استفاده می‎كنند. [۱۳]

3. كاتولیك‎ها معتقدند احكام دهگانه عهد عتیق و اخلاق كامل مسیحیت كه مركب از یك سلسله قوانین عملی مشخص است، به عهده افراد گذاشته شده است. [۱۴]

4. عمل توبه:

به این صورت است كه توبه كننده در مقابل كشیش می‎ایستد و اعترافات خود را اظهار می‎كند. [۱۵]

5. كاتولیك‎ها در غسل تعمید آب را به سر می‎پاشند. [۱۶]

اعتقادات کاتولیک‌ها

1. مهم‌ترین ویژگی کاتولیک‌ها آن است که معتقد به ریاست پاپ بر تمام جامعه مسیحیان هستند. پاپ لئوی اول معروف به «لئوی کبیر» اسقف رم، در حدود سال‌های 461–440 طرفدار جدی قدرت پاپی بود. لئو برای ادعای خود چنین استدلال می‌کرد که اسقف رم، جانشین پطرس است، و چون پطرس منصوب به دست عیسی(ع) است پس اسقف رم هم با واسطه منصوب به دست عیسی است و این نصب و انتصاب‌ها ادامه دارد تا پاپ فعلی که او هم منصوب دست حضرت عیسی[۱۷] است.

او از تفسیر چندین عبارت از عهد جدید استفاده می‌کند؛ در کتاب مقدس آمده است: «و من نیز تو را می‌گویم که تویی پطرس و بر این صخره کلیسای خود را بنا می‌کنم و ابواب جهنم بر آن استیلا نخواهد یافت.» و «کلیدهای ملکوت آسمان را به تو می‌سپارم و آنچه بر زمین ببندی، در آسمان بسته گردد و آنچه در زمین گشایی، در آسمان گشاده شود.» [۱۸] امتیاز این قدرت در واقع به دیگر رسولان منتقل شد و این فرمان به ترتیب به همه رهبران کلیسا(ی کاتولیک) رسید. [۱۹]

2.از دیگر اعتقادات کلیسای کاتولیک، معصوم بودن پاپ‌ها است. در سال 1870 شورای واتیکانی اول به عصمت[۲۰] پاپ، به عنوان عقیده‌ای الزام‌آور حکم کرد. این فرمان تعلیم می‌دهد که هرگاه اسقف رم در مقام رسمی خود در موضوعات ایمان و اخلاق سخن می‌گوید، کاملاً از خطا و اشتباه مصون است و به تائید از سوی یک شورای عمومی یا بخش‌های دیگر کلیسا نیازی ندارد.

3. کلیسای کاتولیک برای دو مسئله بکارت و عصمت مریم(س) اهمیت ویژه‌ای قائل‌اند. در دومین شورای قسطنطنیه(553.م) آموزه بکارت همیشگی مریم(س)، آموزه رسمی کلیسای کاتولیک شناخته شد. و نتیجه باکره دانستن مریم(س) تا پایان عمر آن است که کاتولیک‌ها عباراتی از کتاب مقدس را که شامل معرفی برادران و خواهران عیسی(ع) است به خویشاوندان وی تاویل می‌کنند. [۲۱]

مآخذ اعتقادی کاتولیک‌ها

مأخذ اصول اعتقادی کلیسای روم عبارت است از:

1. کتاب مقدس(اپوکریفای عهد عتیق در این مجموعه جای دارد)

2.اعتقادنامه‌های سه‌گانه جهانی که هر سه در مراسم عشای ربانی به کار می‌روند.

3. عقاید و مصوبات شورای ترنت(1564.م)

4. اعتراف‌نامه در مورد ایمان به تثلیث(1564) که پس از پایان شورای مذبور تنظیم شد.

5. پرسش و پاسخ‌های رومی(1566)؛ این مأخذ تالیف یک کمسیون پاپی بود؛

6. عقاید و مصوبات شورای واتیکان(1870) که در این ماخذ تصویب‌نامه مصونیت پاپ از خطا برای فهم ماخذ اصول اعتقادی کلیسا در کاتولیک روم دارای اهمیت ویژه‌ای است؛

7. تمام اظهارات پاپ در مسند خود؛

8. آثاری از صاحب‌ نظران روحانی کلیسا که مراجعی برای اصول عقاید کاتولیک روم شناخته شده‌اند(آمبروز، جروم، آگوستین و لوئی بزرگ که همان پاپ لئو است)؛

9. قانون رسمی کلیسا که اولین بار به ابتکار بندیکت شانزدهم در سال 1918-1917 انتشار یافت؛

10. کتب دینی ذیل:

  • کتب دعاهای روزانه(1568.م)؛
  • آئین عشای ربانی رومی(1570.م)؛
  • مراسم و شعائر رومی(1614.م)؛
  • نشان‌های اسقفی روم(1596.م) و مراسم و جشن‌های مربوط به اسقف‌ها(1600.م). [۲۲]

مناصب کلیسای کاتولیک

مناصب کلیسای کاتولیک طبق مصوبه شورای ترنت به هفت مرتبه تقسیم می‌شود؛ سه رتبه عالی و چهار مرتبه پائین‌‌تر.

چهار درجه پایین، به ترتیب عبارتند از: دربان، قاری، خادم کلیسا، متصدی راندن ارواح پلید و شرور. این رتبه‌ها در زمره مناصب جزئی قرار دارند و معمولاً از میان گروه دانشجویان الهیات انتخاب می‌شوند.

وظیفه ازدواج نکردن به سه رتبه عالی که عبارتند از معاونت شماسی، شماسی، کشیشی، که شامل اسقفی و پرسبیتری است- تعلق می‌گیرد. ارتقاء به مقام اسقفی به انتصاب و تقدیس جدید نیازمند است – مقام اسقفی بالاترین رتبه انتصاب است؛ البته در مورد اسقف‌های اعظم و کاردینال‌ها و حتی خود پاپ، اگر چه حوزه عمل وسیع‌تری دارند، احتیاج به تقدیس بیشتری نیست. [۲۳]

پانویس

  1. زیبایی نژاد، محمد رضا، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، قم، ناشر اشراق،1375، ص92 . توفیقی، حسن، ‌آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، ناشر: سازمان مطالعه و تدوین كتب علوم انسانی، چاپ 5، ص 169 . زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، تهران، ناشر سروش، 1382، ص244
  2. زیبایی نژاد، محمد رضا، مسیحیت شناسی مقایسه‎ای، ص 245؛ و كتاب درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت ص 90
  3. مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 245، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 89، مؤلفه ایثار، جهان مسیحیت، ص 34، نا بی‎نا،‌تا، بی‎تا
  4. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 92، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 250
  5. توفیقی، حسن، کلام مسیحی، ناشر: مركز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ص 111
  6. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 93، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250
  7. كرنر، اول، سرگذشت مسیحیت‎، ص 168
  8. آشنایی با ادیان بزرگ، ص 156، کلام مسیحیت، ص 96 درآمد به تاریخ و کلام، ص 94
  9. کلام مسیحی، ص 92، درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 94، آشنایی با ادیان بزرگ. ص 152
  10. ر.ک:مقاله مسیحیت
  11. مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 242، درامدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 89، مولند، اینار، جهان مسیحیت، ص 35
  12. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 91، جهان مسیحیت، ص 38، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249
  13. سرگذشت مسیحیت‎، ص 168. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحی، ص 91، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249
  14. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت، ص 93، جهان مسیحیت، ص 84، مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای ص 250
  15. درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت‎، ص 93
  16. مسیحیت‎شناسی مقایسه‎ای، ص 249
  17. ر.ک:مقاله حضرت عیسی
  18. متی (16: 19- 18)
  19. وان وورست، رابرت ای، مسیحیت از لابه لای متون، ترجمه جواد باغبانی و عباس رسول زاده، قم، موسسه امام خمینی(ره) چاپ اول، پائیز 1384، ص139
  20. ر.ک:مقاله عصمت
  21. زیبایی‌نژاد، محمدرضا، مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای، تهران، سروش، 1384، چاپ سوم، ص 245
  22. زیبایی‌نژاد، محمدرضا، مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای، تهران، سروش، 1384، چاپ سوم، ص 247
  23. دایره المعارف بستانی ص 79، به نقل از مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ای