عقیدة البرهانیة والفصول الایمانیة (کتاب)
| نام نویسنده | ابوعمرو عثمان السلاجی |
|---|---|
| موضوع | اسلام ـ کلام |
| زبان کتاب | عربى |
| ناشر | مؤسسة المعارف للطباعة والنشر |
| سال نشر | 2008م |
| تعداد جلد | تک جلدی |
| مکان چاپ | بیروت - لبنان |
عقیدة البرهانیة والفصول الایمانیة امام ابوعمرو عثمان السلاجی (ج 574 هجری قمری) عقیده‌ای است مختصر از سیره اهل‌سنت اشعری که متصف به برهان ایمان است. کوچکی، سادگی سبک و جامعیت کلیت آن در اصول اشعری مورد قبول و تأیید علمای اهل سنت و گروه سازنده آن در سایر کشورهای مراکشی و اسلامی قرار گرفته است. شرقی البته در مساجد و مدارس درس می‌داد و بسیاری از دانشمندان را توضیح می‌داد و كتاب‌هایش را در اندلس، مراكش، تونس و الجزایر گسترش می‌داد [۱].
دلیل نوشتن کتاب
شاگردش خیرونه (متوفی 594 هجری قمری ) که بانوی صالح و زاهد اندلسی بود از او خواست که مطالبی را در علم کلام بیاموزد که ایمان او را از انحراف در امان دارد و این مطالب را در لوحی برای او می نوشت تا آن را حفظ کند و این رویه ادامه داشت تا کامل شد، پس آن را برهانیه نامیدند.
این زن زاهد توانست آنچه را که مردان نزدیک به ابوعمرو می توانستند به دست آورند تحصیل کند. ابن مومن شاگرد السلاجی می گوید: در فاس زنی به نام خیرونه بود و از زنان صالح و مطیع و زاهد و مؤمن بود که ابوعمر را احترام می‌گذاشت و به مجلس او می‌رفت وبیاناتش را از روی لوح حفظ می‌کرد[۲].
موضوع کتاب
آن را به هجده باب تقسیم كرده و با توجه به این ابواب، آن را به پنج باب تقسیم كرده است:
- طبیعیات: نویسنده در آن دیدگاه خود را در تعریف جهان و اینکه همه چیز جز خداوند تبارک و تعالی ذکر کرده است.
- الهیات : و شروع به اثبات وجود خالق، اثبات صفات خداوند متعال و مقاطعی از آن می كند، سپس به بحث رؤیت خدای متعال می پردازد و از عدل الهی صحبت می‌كند.
- نبوات: بیان معجزات رسولان و حمایت آنها از معجزات، در مورد معجزه و شروط و صحبت در مورد عصمت انبیا و رسولان و بیان معجزهٔ حضرت محمد(ص) است. و سپس به بحث از نشر و حشر و عذاب قبر و سؤال از دو فرشته و میزان و حوض و شفاعت و نیز نیاز به ایمان به اخبار آخرت را به تفصیل ذکر کرد.
- احكام تکلیف: سپس به صحبت در مورد احكام تکلیف و مبنای احكام را سه چیز برمی شمارد: كتاب و سنت و اجماع .
- امامت : در آن از شرایط امامت و نحوه اقامه آن و احکام آن صحبت کرده است و شرط امامت آن نیست که با نص ثابت شود، بلکه با نص یا اجتهاد ثابت شود، سپس صحبت کرده است. در مورد شایستگی صحابه و اینکه آنها خلفای راشدین و امامان هدایت‌گر هستند.[۳].
شرح‌هایی برکتاب
از جمله شروح ذکر شده است:
- شرح ابی عبدالله الکتانی (متوفی 596 هجری قمری ).
- شرح الرائینی (متوفی 598 هجری قمری ).
- شرح ابن الزق (در سال 612 هجری در قید حیات است ).
- شرح پروفسور الخفاف (متوفی 7 هجری قمری).
- شرح ابن بازی (متوفی 673 ق ).
- شرح الیافرنی (متوفی 734 ق ).
- شرح العقبانی (متوفی 811 هجری قمری ).
منابع
• مرکز مطالعات و تحقیقات گروه ابی الحسن اشعری.