معروف بن خربوذ
معروف بن خرَّبُوذ
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ، از اصحاب امام باقر (ع) و امام صادق (ع)، از اصحاب اجماع و از اولین فقهای شیعه. چون در مکّه ولادت یافت به مکّی اشتهار دارد. معروف از راویانی است که هم نزد شیعه و هم اهل سنت توثیق شده است. نسب مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی، از موالی آل عثمان بن عفان بود ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۲۳۰. که از همین روی او را قرشی نیز خوانده‌اند طوسی، رجال، ص۳۱۱. سفیان بن عیینه نام پدر وی را مُسکان ذکر کرده ولی مِزّی این نظر را درست نمی‌داند عزیزی و دیگران، راویان مشترک، ج۲، ص۸۷۱.معروف در نیمه دوم سده اوّل هجری در شهر مکّه متولد و دوران نوجوانی و جوانی را در همان شهر گذراند. شیخ طوسی در کتاب رجالش یک بار او را از اصحاب امام چهارم (ع) و گاهی امامان پنجم و ششم(ع) دانسته است طوسی، رجال، صص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰ و بنابر تحقیق سید ابوالقاسم خویی چنین چیزی بعید نیست و سخن شیخ دقیق‌تر از دیگران است به این معنا که معروف زمان امام سجاد (ع) را درک کرده است ولی در آن زمان جایگاه علمی‌اش در عصر امام باقر و امام صادق را نداشته است.خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۳۰.
جایگاه رجالی
معروف بن خربوذ از اصحاب اجماع و از آن دست راویانی است که بین شیعه و اهل سنت بر وثاقت او اتفاق است. رجال‌شناسان شیعه نظیر برقی، کشی طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۴۷۱.، شیخ طوسی طوسی، رجال، صص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰ مامقانی مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۷. ،و خویی خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۲۸. و بسیاری از دیگر علما در کتاب‌های خود بر ثقه بودن وی تاکید کرده‌اند. به همین ترتیب نیز عالمان رجال اهل سنت مانند ابن حجر ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۲۳۰، ابن حبان و ذهبی ذهبی، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۴۴.
نیز او را توثیق کرده‌اند.
کشی معروف را در شمار گروهی از یاران امام باقر (ع) و حضرت صادق (ع) می‌داند که همه فقیهان و عالمان شیعی، بر بزرگی و فقاهت آنان اجماع و اتفاق دارند و همه به والایی و منزلت آنان احترام میگذارند. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۵۰۷.
در عین حال کشی در مذمت وی روایتی نقل کرده است که البته بسیاری از علما مانند احمد بن موسی آل طاووس ، مامقانی و ابوالقاسم خویی، یا از لحاظ سندی به آن اشکال کرده‌اند حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، ص۵۶۱.
و یا آن را از نظر دلالت بر تضعیف معروف بن خربوذ ناکارآمد می‌دانند. مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۸. خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۲۸.
مشایخ و راویان
نام معروف بن خربوذ در سند بیش از ۱۱ روایت آمده است، وی به طور مستقیم از امام سجاد، امام باقر و امام صادق (ع) و علاوه بر این از ابوالطفیل عامر بن واثله، حکم بن مستورد خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۳۱-۲۳۰. و نیز بشیر بن تیم و محمد بن عمرو بن عتبه، روایت نقل کرده است. افراد بسیاری نیز از وی روایت نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از: 1. ابوداود طیالسی عبید بن معاذ حنان بن سَدیر الصیرفی وکیع بن جراح عبدالله بن سنان مالک بن عطیه ربیع مسلی عثمان بن رشیدسبحانی، موسوعه الطبقات الفقها، ج۱، ص۵۳۱
درگذشت
درباره تاریخ، مکان و نحوه وفات معروف بن خربوذ اطلاعاتی در منابع تاریخی و رجالی وجود ندارد و نویسندگان به آن نپرداخته‌اند. تنها ذهبی در کتاب (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام)، تاریخ وفات وی را بین سال‌های ۱۴۱ - ۱۶۰قمری ذکر می‌کند ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹ (حوادث وفیات ۱۴۱-۱۶۰ق)، ص۶۲۴.؛ از گزارش‌های کشی درباره معروف نیز استنباط می‌شود که وی تا سال‌های پس از دستگیری عبدالله محض در سال ۱۴۴ ق، زنده بوده است.طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۴۷۲.
پانویس
== منابع ==
ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، دارصادر. ابومنصور، حسن بن زین الدین(صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۴۱۱ق. خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، دارالزهرا، بیروت. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۱ق. ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، دارالمعرفة، بیروت، لبنان. سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات‌الرجال، موسسه امام صادق، قم، ۱۴۱۸ ق. طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفه الرجال (رجال کشی)، موسسه آل البیت لاحیاء التراث. طوسی، ابی جعفر، الرجال الطوسی، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق. عزیزی، حسین و پرویز رستگار و یوسف بیات، راویان مشترک، بوستان کتاب، قم، ۱۳۸۰ش. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعه المرتضویه، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.