حماریه (معتزله)

حماریه از فرق «معتزله» بودند که در عسکر مکرم (از نواحی شوشتر خوزستان) زندگی می‌کردند.

موسس فرقه

مؤسس این فرقه دقیقاً مشخص نیست؛ ولی از بزرگان آنها می‌توان به افرادی چون سلیمان ضمیری و خالد ابن عبدالله اشاره نمود.

تاریخچه

در منابع مربوط به فرق اسلامی که در دسترس می باشد علت دلیل خاصی نسبت به علت نام‌گذاری این فرقه به نام حماریه ذکر نشده است. مثلا مقریزی در کتاب «الخطط»، جلد 2 صفحه 347 از این فرقه یاد کرده است، ولی شهرستانی و ابن حزم و ابن جوزی از آن نامی به میان نیاورده‏‌اند. ظاهرا بایستی این فرقه را به مروان بن محمد ملقب به حمار آخرین خلیفه بنی‌امیه نسبت داده باشند. محمد بن اسحاق الندیم در «الفهرست ص 338» نوشته است که: مروان بن محمد، زندیق و شاگرد جعد بن درهم- که نقش بزرگی در ایجاد این فرقه داشته است.

اعتقادات

حماریه نیز چون دیگر فرق دارای اعتقادات مختلفی بودند. از جمله به تناسخ اعتقاد داشتند و این اعتقاد را از احمد بن خابط (خابطیه) و نیز عباد بن سلیمان الضمری فراگرفتند و گفتند خداوند بعضی از افراد را مسخ کرده و به شکل میمون و خوک در آورده و آنان پس از مسخ صورت آدم درآمدند. همچنین معتقد بودند که حماریه که خداوند سازنده خمر (شراب) را نبوده، بلکه خمّار آن را درست کرده زیرا خداوند چیزی را که موجب معصیت شود خلق نمی‏‌کند. علاوه باور داشتند که اگر مقداری گوشت را در خاک دفن کنند و آن گوشت به کرم تبدیل شود، کرم‌هایی که به وجود می‌آید، آفریده انسان است، نه آفریده خداوند!