غیبت کبری: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
جز (جایگزینی متن - 'می توان' به 'می‌توان')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
زندگانی طولانی و مخفیانه [[حجة بن الحسن العسکری (مهدی)|امام زمان]] عجل الله تعالی فرجه الشریف با غیبت کبرا شروع شد و آن زمانی بود که آخرین نایب خاص حضرت و در زمان [[غیبت صغرا]] از دنیا رفت. البته میان غیبت صغرا و کبرا فاصله ای وجود نداشته است و تنها فرق بین دو غیبت در این است که در دوره غیبت کبرا امام نایب خاص و مشخصی را که در میان مردم به نام و شخص شناخته شود، معرفی نکرده است و مردم می بایستی مسایل دینی و [[احکام اسلامی]] را از نایبان عام امام فرا گیرند. به اعتقاد شیعیان، غیبت کبرا مانع فیض رسانی امام نسبت به جهان خاصه انسان ها نمی‌شود.روایتی از [[پیامبر صلوات الله علیه]] نقل شده است در این روایت [[جابر انصاری]] از پیامبر صلوات لله علیه پرسید آیا [[شیعیان]] در زمان غیبت قائم از وجود مبارک او بهره مند می‌شوند؟ حضرت پاسخ دادآری سوگند به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت، آنان در غیبت او از نورش روشنایی می‌گیرند و از ولایت او، بهره مند می‌شوند؛ همانند بهره مندی مردم از خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشاند.<> علامه مجلسی محمد باقر ، بحار الأنوار ، تهران ، انتشارات اسلامیه، ج‏52، ص، 93</ref>
'''غیبت کبرا''' به معنای آغاز زندگانی طولانی و مخفیانه [[حجة بن الحسن العسکری (مهدی)|امام زمان]] عجل الله تعالی فرجه الشریف است و تا زمانی که حضرت به اذن الهی ظهور نکند، ادامه خواهد داشت.  [[غیبت کبرا]] بی‌درنگ بعد از [[غیبت صغرا]] و بعد از فوت آخرین نایب حضرت آغاز شده است. بنابراین، میان غیبت صغرا و کبرا فاصله ای وجود نداشته است و تنها فرق بین دو غیبت در این است که در دوره غیبت کبرا امام نایب خاص و مشخصی را که در میان مردم به نام و شخص شناخته شود، معرفی نکرده است و مردم می بایستی مسایل دینی و [[احکام اسلامی]] را از نایبان عام امام فرا گیرند. به اعتقاد شیعیان، غیبت کبرا مانع فیض رسانی امام نسبت به جهان خاصه انسان ها نمی‌شود. روایتی از [[پیامبر (ص)]] نقل شده است که در این روایت [[جابر انصاری]] از پیامبر صلوات لله علیه می‌پرسد که آیا [[شیعیان]] در زمان غیبت قائم از وجود مبارک او بهره مند می‌شوند؟ حضرت پاسخ داد آری سوگند به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت، آنان در غیبت او از نورش روشنایی می‌گیرند و از ولایت او، بهره مند می‌شوند؛ همانند بهره مندی مردم از خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشاند.<> علامه مجلسی محمد باقر، بحار الأنوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ج‏52، ص، 93</ref>
==زمان شروع غیبت کبری==


شروع غیبت کبرای امام زمان عجل الله فرجه الشریف به سال 329 بر می‌گردد.تا پیش از آن و در عصر غیبت صغری، شیعیان حضرت می‌توانستند مسایل خود را از چهار نایب خاص امام که واسطه میان حضرت و شیعیان بودند بپرسند، ولی در سال 329 هجری قمری با فوت [[علی بن محمد سمری]]،آخرین نماینده خاص امام غیبت کبری آغاز می شود. <ref>پور سید آقایی، تاریخ عصر غیبت صغری، ص۱۸۱</ref>  وی شش روز قبل از آن که از دنیا برود، توسط امام از مرگ خود خبر دار شده بود. حضرت به او امر کرد که دیگر نایبی برای خود انتخاب نکند،<ref> اربلی علی بن عیسی ، کشف الغمه ، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰</ref> <ref> طبرسی ابو منصور ، الاحتجاج ، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶</ref> <ref> شیخ صدوق ، کمال الدین ، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶</ref> زیرا که دوره غیبت کبری آغاز شده و زمان پایان آن را خدا می داند. در این مدت همه جای زمین را فساد و ظلم و جور فرا نمی‌گیرد تا که حضرت ظهور کند و همه جا را از عدل و داد پر کند.<ref> شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۵۱۶</ref> <ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰</ref> <ref>شیخ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶</ref> <ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶.</ref>
==زمان شروع غیبت کبرا==
شروع غیبت کبرا به سال 329 هجری قمری بر می‌گردد. تا پیش از آن و در عصر غیبت صغرا، شیعیان حضرت می‌توانستند مسایل خود را از چهار نایب خاص امام که واسطه میان حضرت و شیعیان بودند بپرسند، ولی در سال 329 هجری قمری و با فوت [[علی بن محمد سمری]]،آخرین نماینده خاص امام؛  غیبت کبرا آغاز می شود. <ref>پور سید آقایی، تاریخ عصر غیبت صغری، ص۱۸۱</ref>  وی شش روز قبل از آن که از دنیا برود، توسط امام از مرگ خود خبر دار شده بود. حضرت به او امر کرد که دیگر نایبی برای خود انتخاب نکند،<ref> اربلی علی بن عیسی، کشف الغمه ، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰</ref> <ref> طبرسی ابو منصور،  الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶</ref> <ref> شیخ صدوق،  کمال الدین،  ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶</ref> زیرا که دوره غیبت کبری آغاز شده و زمان پایان آن را خدا می‌داند. در این مدت همه جای زمین را فساد و ظلم و جور فرا می‌گیرد تا که حضرت ظهور کند و همه جا را از عدل و داد پر کند. <ref> شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۵۱۶</ref> <ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰</ref> <ref>شیخ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶</ref> <ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶.</ref>


==ویژگی‌های عصر غیبت کبری==
==ویژگی‌های عصر غیبت کبری==
خط ۹: خط ۹:


'''طولانی بودن دوره'''
'''طولانی بودن دوره'''
 
غیبت کبرا بر خلاف غیبت صغرا زمان طولانی ای را در بر خواهد گرفت و جز خداوند هیچ کسی از خاتمه آن اطلاعی ندارد.
غیبت کبرا بر خلاف غیبت صغری زمان طولانی ای را در بر خواهد گرفت و جز خداوند هیچ کسی از خاتمه آن اطلاعی ندارد


'''نیابت عامه'''
'''نیابت عامه'''
 
در دوره غیبت صغری راه ارتباطی مردم با حضرت از طریق نایبان خاص امکان پذیر بود، اما پس از درگذشت علی بن محمد سمری چهارمین نایب خاص امام در سال ۳۲۹ق، نماینده دیگری منصوب نشد و تمام ارتباطات مستقیم امام دوازدهم شیعیان با مردم و هم چنین دوران وکالت از امام مهدی پایان یافت.<ref>سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۷.</ref> بنا بر این، چون در زمان غیبت کبرا هیچ گونه دسترسی مستقیم به حضرت وجود نداشت مردم می بایستی برای تعلیم احکام دینی به مجتهدان جامع الشرایطی که در جایگاه نایبان عام امام قرار دارند و شرایط آن ها در روایات ذکر شده است، مراجعه کنند. <ref>با استفاده از کتاب فرهنگ نامه مهدویت، نوشته خدا مراد سلیمیان، ص 327 و 328</ref>
در دوره غیبت صغری راه ارتباطی مردم با حضرت از طریق نایبان خاص امکان پذیر بود اما پس از درگذشت علی بن محمد سمری چهارمین نایب خاص امام در سال ۳۲۹ق، نماینده دیگری منصوب نشد و تمام ارتباطات مستقیم امام دوازدهم شیعیان با مردم و هم چنین دوران وکالت از امام مهدی پایان یافت.<ref>سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۷.</ref> بنا بر این، چون در در زمان غیبت کبرا هیچ گونه دسترسی مستقیم به حضرت وجود نداشت مردم می بایستی برای تعلیم احکام دینی به مجتهدان جامع الشرایطی که در جایگاه نایبان عام امام قرار دارند و شرایط آن ها در روایات ذکر شده است مراجعه کنند. <ref>با استفاده از کتاب فرهنگ نامه مهدویت نوشته خدا مراد سلیمیان ص 327 و 328</ref>
نیابت عامه به معنای جانشینی و نایب بودن عموم فقیهان به جای امام معصوم پس از دوران نیابت خاصه است. <ref>موسوی خلخالی، الحاکمیة فی الاسلام، ۱۴۲۵ق، ص۲۹</ref>این واژه بر این مطلب دلالت دارد که هر کسی که دارای شرایط نیابت (مثل فقاهت و عدالت و ...) باشد، جانشین امام معصوم محسوب شده و دارای اختیارات و وظایف مشخصی خواهد بود. <ref>سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۸.</ref>
نیابت عامه به معنای جانشینی و نایب بودن عموم فقیهان به جای امام معصوم پس از دوران نیابت خاصه است.<ref>موسوی خلخالی، الحاکمیة فی الاسلام، ۱۴۲۵ق، ص۲۹</ref>این واژه بر این مطلب دلالت دارد هر کسی که دارای شرایط نیابت (مثل فقاهت و عدالت و ...) باشد، جانشین امام معصوم محسوب شده و دارای اختیارات و وظایف مشخصی خواهد بود.<ref>سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۸.</ref>
در احادیث شیعه، کسانی که منصب نیابت را بر عهده می‌ گیرند با عناوینی مثل راویان حدیث، کسانی که حلال و حرام را می‌شناسند، فقیهان و علما معرفی شده‌اند.<ref>.رک: شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲</ref>بر اساس این احادیث، در دوران غیبت، فقیهان و عالمان شیعه جانشینی امامان را بر عهده دارند<ref>.شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref>
در احادیث شیعه، کسانی که منصب نیابت را بر عهده می‌ گیرند با عناوینی مثل راویان حدیث، کسانی که حلال و حرام را می‌شناسند، فقیهان و علما معرفی شده‌اند<ref>.رک: شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲</ref>بر اساس این احادیث، در دوران غیبت، فقیهان و عالمان شیعه جانشینی امامان را بر عهده دارند<ref>.شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.</ref>


'''دوام فیض'''
'''دوام فیض'''
 
شیعیان معتقدند اگر چه در دوره غیبت کبرا جامعه از حضور مستقیم و هدایت ظاهری امام بهره ای ندارد، اما چون زمین بدون وجود حجت حتی یک روز هم دوام نمی آورد، از این رو فیض غیبی حضرت بر سر جامعه انسانی گسترده است  و امام به‌وسیله باطن نورانی‌اش در قلوب شایسته مردم اثر گذاشته و دل های شان را به سوى مرتبه کمال جذب مى‌کند. <ref>با استفاده از مقاله برکات وجودی حضرت ولی عصر (عج) در عصر غیبت، نوشته محمد نصیری، فصل نامه حصون، سال ۱۳۸۶، ش۱۲</ref>
شیعیان معتقدند اگر چه در دوره غیبت کبرا جامعه از حضور مستقیم و هدایت ظاهری ایشان بهره ای ندارد اما چون زمین حتی بدون وجود حجت حتی یک روز هم دوام نمی آورد از این رو فیض غیبی حضرت بر سر جامعه انسانی گسترده است  و امام به وسیله حقیقت و نورانیت و باطن ذاتش در قلوب شایسته مردم اثر گذاشته و تصرف مى کند  و دل های شان را به سوى مرتبه کمال جذب مى کند.<ref>با استفاده از مقاله برکات وجودی حضرت ولی عصر (عج) در عصر غیبت، نوشته محمد نصیری، فصل نامه حصون، سال ۱۳۸۶، ش۱۲</ref>
از امام سجاد (ع) نقل شده است ما کسانى هستیم که خدا به واسطه ما آسمان را بر فراز زمین نگاه داشته و اهل زمین را از هلاکت نجات داده است. به واسطه ما باران مى بارد و رحمت خدا گسترده مى‌شود و زمین برکاتش را عرضه می‌کند و اگر نبود در هر عصر و زمانى امامى از ما اهل بیت در روى زمین، زمین اهلش را فرو مى‌برد و هلاک مى‌کرد. از هنگام خلقت آدم تا قیامت، زمین از خدا خالى نبوده و نخواهد بود؛ خواه حجّتش در میان مردم آشکار و معروف باشد یا غایب و پنهان. بدون وجود حجت، خدا عبادت نمى‌گردید. <ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۰۷.</ref>
از امام سجاد علیه السلام نقل شده است ما کسانى هستیم که خدا به واسطه ما آسمان را بر فراز زمین نگاه داشته و اهل زمین را از هلاکت نجات داده است. به واسطه ما باران مى بارد و رحمت خدا گسترده مى شود و زمین برکاتش را عرضه می کند و اگر نبود در هر عصر و زمانى امامى از ما اهل بیت در روى زمین، زمین اهلش را فرو مى برد و هلاک مى کرد... از هنگام خلقت آدم تا قیامت، زمین از خدا خالى نبوده و نخواهد بود؛ خواه حجّتش در میان مردم آشکار و معروف باشد یا غایب و پنهان. بدون وجود حجت، خدا عبادت نمى گردید. <ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه ، ج۱، ص۲۰۷.</ref>


==ثواب انتظار==
==ثواب انتظار==
 
از پیامبر صلوات الله علیه نقل شده است که انتظار فرج افضل عبادات است. أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ <ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2، ص: 644</ref> و نیز ثواب بسیاری بر آن مترتب است. <ref> شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة،  تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2،  644-647</ref>
از پیامبر صلوات الله علیه نقل شده است که انتظار فرج افضل عبادات است. أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏                        <ref>شیخ صدوق،کمال الدین و تمام النعمة، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2، ص: 644</ref>
و نیز ثواب بسیاری بر آن مترتب است. <ref>ر. ک. همان، صفحه 644-647</ref>


==آسیب شناسی دوره انتظار==
==آسیب شناسی دوره انتظار==
 
در احادیث بسیاری بیان شده است که چون دوره غیبت کبرا به درازا می کشد، بنا براین، برخی از معتقدان به امامت امام زمان عجل الله فرجه الشریف  
در احادیث بسیاری بیان شده است که چون دوره غیبت کبرا به درازا می کشد، بنا بر این، برخی از معتقدان به امامت امام زمان عجل الله فرجه الشریف  
دچار شک و تردید می‌شوند و این آزمایش بزرگی برای شیعیان خواهد بود. شیخ صدوق به روایتی از امام صادق (ع) استناد می‌کند که غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آزمایشی برای شیعیان است و این سخنان را خواهند گفت که حضرت از دنیا رفته است و یا این که معلوم نیست در کجا بسر می‌برد و حال آن که چشمان مومنین در انتظار آمدنش اشک‌بار است. <ref> شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة،  تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2ص 347</ref> برخی از نویسندگان نوشته اند واضح است که این امور برای امتحان بندگان پیش‌ بینی شده است و اگر به دلایل قطعی طولانی بودن عمر امام برای ما ثابت نشده بود، شک و تردید در بقای آن حضرت به علت‌هایی مانند گرایش به مادی‌گری بی مورد نبود. <ref>صدر سید محمد، تاریخ غیبت کبرا، ترجمه افتخار زاده، تهران، نشر نیک معارف، سال ۱۳۸۲ش، ص۳۰۶.</ref>
دچار شک و تردید می‌شوند و این آزمایش بزرگی برای شیعیان خواهد بود.شیخ صدوق به روایتی از امام صادق علیه السلام استناد می کند که غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آزمایشی برای شیعیان است ( و طولانی بودن مدت آن باعث می شود که) این سخنان را خواهند گفت که حضرت از دنیا رفته است و یا این که معلوم نیست در کدام دره به سر می برد و حال آن که چشمان مومنین در انتظار آمدنش اشکبار است. <ref>ر.ک. همان، ص 347</ref> برخی از نویسندگان نوشته اند واضح است که این امور برای امتحان بندگان پیش‌ بینی شده است و اگر به دلایل قطعی طولانی بودن عمر امام برای ما ثابت نشده بود شک و تردید در بقای آن حضرت به علت‌هایی مانند گرایش به مادی‌گری بی مورد نبود.<ref>سید محمد صدر، تاریخ غیبت کبری، ترجمه افتخار زاده، تهران، نشر نیک معارف، سال ۱۳۸۲ش، ص۳۰۶.</ref>


==چگونگی اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت==
==چگونگی اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت==
 
برخی از  مفسران بزرگ نقل کرده اند که جامعه دینی و شیعی حتی در زمان غیبت کبرا نیز توسط امام زمان اداره خواهد شد و حضرت به وظایفی که از ناحیه امامت بر دوشش خواهد بود عمل خواهد کرد. <ref> با استفاده از کتاب شیعه در اسلام، سید محمد حسین  طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی سال ۱۳۸۳ ش، ص۲۳۶.</ref>البته وظایف امام صرفا به بیان آموزه های دینی و هدایت ظاهری جامعه محدود نمی‌شود، بلکه وظیفه دیگر امام، ولایت و رهبری باطنی و معنوی است که به وسیله آن زندگی معنوی مردم تنظیم می‌شود. بنا بر این، امام زمان گرچه از چشم مردم پنهان است، ولی از راه باطن بر جان و روح مردم اِشراف دارد و هدایت‌ گری می‌کند.<ref> با استفاده از کتاب شیعه در اسلام، سید محمد حسین  طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی سال ۱۳۸۳ ش، ص۲۳۶</ref>
برخی از  مفسران بزرگ نقل کرده اند که جامعه دینی و شیعی حتی در زمان غیبت کبرا نیز توسط امام زمان اداره خواهد شد و حضرت به وظایفی که از ناحیه امامت بر دوشش خواهد بود را انجام خواهد داد.<ref> با استفاده از کتاب شیعه در اسلام، سید محمد حسین  طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی سال ۱۳۸۳ ش، ص۲۳۶.</ref>البته وظایف امام صرفا به بیان آموزه های دینی و هدایت ظاهری جامعه محدود نمی‌شود، بلکه وظیفه دیگر امام، ولایت و رهبری باطنی و معنوی است که به وسیله آن زندگی معنوی مردم تنظیم می‌شود. بنا بر این، امام زمان گرچه از چشم مردم پنهان است، ولی از راه باطن بر جان و روح مردم اِشراف دارد و هدایت‌ گری می‌کند.<ref>ر. ک. همان</ref>


==پانویس==
==پانویس==

نسخهٔ ‏۱۵ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۴

غیبت کبرا به معنای آغاز زندگانی طولانی و مخفیانه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است و تا زمانی که حضرت به اذن الهی ظهور نکند، ادامه خواهد داشت. غیبت کبرا بی‌درنگ بعد از غیبت صغرا و بعد از فوت آخرین نایب حضرت آغاز شده است. بنابراین، میان غیبت صغرا و کبرا فاصله ای وجود نداشته است و تنها فرق بین دو غیبت در این است که در دوره غیبت کبرا امام نایب خاص و مشخصی را که در میان مردم به نام و شخص شناخته شود، معرفی نکرده است و مردم می بایستی مسایل دینی و احکام اسلامی را از نایبان عام امام فرا گیرند. به اعتقاد شیعیان، غیبت کبرا مانع فیض رسانی امام نسبت به جهان خاصه انسان ها نمی‌شود. روایتی از پیامبر (ص) نقل شده است که در این روایت جابر انصاری از پیامبر صلوات لله علیه می‌پرسد که آیا شیعیان در زمان غیبت قائم از وجود مبارک او بهره مند می‌شوند؟ حضرت پاسخ داد آری سوگند به خدایی که مرا به نبوت برانگیخت، آنان در غیبت او از نورش روشنایی می‌گیرند و از ولایت او، بهره مند می‌شوند؛ همانند بهره مندی مردم از خورشید؛ اگرچه ابرها چهره آن را بپوشاند.<> علامه مجلسی محمد باقر، بحار الأنوار، تهران، انتشارات اسلامیه، ج‏52، ص، 93</ref>

زمان شروع غیبت کبرا

شروع غیبت کبرا به سال 329 هجری قمری بر می‌گردد. تا پیش از آن و در عصر غیبت صغرا، شیعیان حضرت می‌توانستند مسایل خود را از چهار نایب خاص امام که واسطه میان حضرت و شیعیان بودند بپرسند، ولی در سال 329 هجری قمری و با فوت علی بن محمد سمری،آخرین نماینده خاص امام؛ غیبت کبرا آغاز می شود. [۱] وی شش روز قبل از آن که از دنیا برود، توسط امام از مرگ خود خبر دار شده بود. حضرت به او امر کرد که دیگر نایبی برای خود انتخاب نکند،[۲] [۳] [۴] زیرا که دوره غیبت کبری آغاز شده و زمان پایان آن را خدا می‌داند. در این مدت همه جای زمین را فساد و ظلم و جور فرا می‌گیرد تا که حضرت ظهور کند و همه جا را از عدل و داد پر کند. [۵] [۶] [۷] [۸]

ویژگی‌های عصر غیبت کبری

بعضی از خصوصیت های دوران غیبت کبرا که آن را از دوره کوتاه غیبت صغری متمایز می کند عبارت است از:

طولانی بودن دوره غیبت کبرا بر خلاف غیبت صغرا زمان طولانی ای را در بر خواهد گرفت و جز خداوند هیچ کسی از خاتمه آن اطلاعی ندارد.

نیابت عامه در دوره غیبت صغری راه ارتباطی مردم با حضرت از طریق نایبان خاص امکان پذیر بود، اما پس از درگذشت علی بن محمد سمری چهارمین نایب خاص امام در سال ۳۲۹ق، نماینده دیگری منصوب نشد و تمام ارتباطات مستقیم امام دوازدهم شیعیان با مردم و هم چنین دوران وکالت از امام مهدی پایان یافت.[۹] بنا بر این، چون در زمان غیبت کبرا هیچ گونه دسترسی مستقیم به حضرت وجود نداشت مردم می بایستی برای تعلیم احکام دینی به مجتهدان جامع الشرایطی که در جایگاه نایبان عام امام قرار دارند و شرایط آن ها در روایات ذکر شده است، مراجعه کنند. [۱۰] نیابت عامه به معنای جانشینی و نایب بودن عموم فقیهان به جای امام معصوم پس از دوران نیابت خاصه است. [۱۱]این واژه بر این مطلب دلالت دارد که هر کسی که دارای شرایط نیابت (مثل فقاهت و عدالت و ...) باشد، جانشین امام معصوم محسوب شده و دارای اختیارات و وظایف مشخصی خواهد بود. [۱۲] در احادیث شیعه، کسانی که منصب نیابت را بر عهده می‌ گیرند با عناوینی مثل راویان حدیث، کسانی که حلال و حرام را می‌شناسند، فقیهان و علما معرفی شده‌اند.[۱۳]بر اساس این احادیث، در دوران غیبت، فقیهان و عالمان شیعه جانشینی امامان را بر عهده دارند[۱۴]

دوام فیض شیعیان معتقدند اگر چه در دوره غیبت کبرا جامعه از حضور مستقیم و هدایت ظاهری امام بهره ای ندارد، اما چون زمین بدون وجود حجت حتی یک روز هم دوام نمی آورد، از این رو فیض غیبی حضرت بر سر جامعه انسانی گسترده است و امام به‌وسیله باطن نورانی‌اش در قلوب شایسته مردم اثر گذاشته و دل های شان را به سوى مرتبه کمال جذب مى‌کند. [۱۵] از امام سجاد (ع) نقل شده است ما کسانى هستیم که خدا به واسطه ما آسمان را بر فراز زمین نگاه داشته و اهل زمین را از هلاکت نجات داده است. به واسطه ما باران مى بارد و رحمت خدا گسترده مى‌شود و زمین برکاتش را عرضه می‌کند و اگر نبود در هر عصر و زمانى امامى از ما اهل بیت در روى زمین، زمین اهلش را فرو مى‌برد و هلاک مى‌کرد. از هنگام خلقت آدم تا قیامت، زمین از خدا خالى نبوده و نخواهد بود؛ خواه حجّتش در میان مردم آشکار و معروف باشد یا غایب و پنهان. بدون وجود حجت، خدا عبادت نمى‌گردید. [۱۶]

ثواب انتظار

از پیامبر صلوات الله علیه نقل شده است که انتظار فرج افضل عبادات است. أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ [۱۷] و نیز ثواب بسیاری بر آن مترتب است. [۱۸]

آسیب شناسی دوره انتظار

در احادیث بسیاری بیان شده است که چون دوره غیبت کبرا به درازا می کشد، بنا براین، برخی از معتقدان به امامت امام زمان عجل الله فرجه الشریف دچار شک و تردید می‌شوند و این آزمایش بزرگی برای شیعیان خواهد بود. شیخ صدوق به روایتی از امام صادق (ع) استناد می‌کند که غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آزمایشی برای شیعیان است و این سخنان را خواهند گفت که حضرت از دنیا رفته است و یا این که معلوم نیست در کجا بسر می‌برد و حال آن که چشمان مومنین در انتظار آمدنش اشک‌بار است. [۱۹] برخی از نویسندگان نوشته اند واضح است که این امور برای امتحان بندگان پیش‌ بینی شده است و اگر به دلایل قطعی طولانی بودن عمر امام برای ما ثابت نشده بود، شک و تردید در بقای آن حضرت به علت‌هایی مانند گرایش به مادی‌گری بی مورد نبود. [۲۰]

چگونگی اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت

برخی از مفسران بزرگ نقل کرده اند که جامعه دینی و شیعی حتی در زمان غیبت کبرا نیز توسط امام زمان اداره خواهد شد و حضرت به وظایفی که از ناحیه امامت بر دوشش خواهد بود عمل خواهد کرد. [۲۱]البته وظایف امام صرفا به بیان آموزه های دینی و هدایت ظاهری جامعه محدود نمی‌شود، بلکه وظیفه دیگر امام، ولایت و رهبری باطنی و معنوی است که به وسیله آن زندگی معنوی مردم تنظیم می‌شود. بنا بر این، امام زمان گرچه از چشم مردم پنهان است، ولی از راه باطن بر جان و روح مردم اِشراف دارد و هدایت‌ گری می‌کند.[۲۲]

پانویس

  1. پور سید آقایی، تاریخ عصر غیبت صغری، ص۱۸۱
  2. اربلی علی بن عیسی، کشف الغمه ، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰
  3. طبرسی ابو منصور، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶
  4. شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶
  5. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۵۱۶
  6. اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۵۳۰
  7. شیخ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۵۵و۵۵۶
  8. شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۱۶.
  9. سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۷.
  10. با استفاده از کتاب فرهنگ نامه مهدویت، نوشته خدا مراد سلیمیان، ص 327 و 328
  11. موسوی خلخالی، الحاکمیة فی الاسلام، ۱۴۲۵ق، ص۲۹
  12. سلیمیان خدا مراد، درس نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۳۸.
  13. .رک: شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲
  14. .شیخ محمد سند، دعوی السفارة فی الغیبة الکبری، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۸۳-۹۲.
  15. با استفاده از مقاله برکات وجودی حضرت ولی عصر (عج) در عصر غیبت، نوشته محمد نصیری، فصل نامه حصون، سال ۱۳۸۶، ش۱۲
  16. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۰۷.
  17. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2، ص: 644
  18. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2، 644-647
  19. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1395 قمری، ج‏2ص 347
  20. صدر سید محمد، تاریخ غیبت کبرا، ترجمه افتخار زاده، تهران، نشر نیک معارف، سال ۱۳۸۲ش، ص۳۰۶.
  21. با استفاده از کتاب شیعه در اسلام، سید محمد حسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی سال ۱۳۸۳ ش، ص۲۳۶.
  22. با استفاده از کتاب شیعه در اسلام، سید محمد حسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی سال ۱۳۸۳ ش، ص۲۳۶