پان-اسلامیسم ^[۱] یا اتحاد اسلام (به عربی: الوحدة الإسلامیة) نام یک ایدئولوژی است که در آن سعی بر این است که با اتحاد بین مسلمانان، هر گونه پیوند با میهن و قومیت با پیوندهای فرا ملیتی اسلام جایگزین گردد. ^[۲]

پان-اسلامیسم در اروپا

واژه «پان-اسلامیسم» نخستین بار توسط شرق‌شناسان اروپایی در باب سیاست‌های توسعه‌طلبی دولت عثمانی بکار رفت، و توسط بسیاری از مسلمانان «چشمهٔ دروغ‌ها» ^[۳] و «خیالات و اوهام استعمارگران انگلیسی» ^[۴] نامیده گردید. برخی نیز سید جمال‌الدین اسدآبادی را بنیان‌گذار این تفکر دانسته‌اند. لیکن منابع و افراد مختلفی تعاریف مختلفی از پان-اسلامیسم در تاریخ داشته‌اند. ^[۵]

پان-اسلامیسم در ایران

پان-اسلامیسم در ایران نیز طرفدارانی در میان شیعیان داشته‌است.^[۶] روح‌الله خمینی بنیان‌گذار نظام جمهوری اسلامی ایران نیز بارها از امت واحدهٔ اسلامی سخن می‌گفت. ^[۷] ریشهٔ این اندیشه را می‌توان در قرآن، کتاب دینی مسلمانان، جستجو کرد. از جمله آیات: «إنما المؤمنون إخوه فأصلحوا بین أخویکم» همانا مؤمنان برادرند میانشان را اصلاح کنید «فاعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا» همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید «یا أیها الناس إنا خلقناکم من ذکر و أنثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا إن أکرمکم عند الله أتقاکم» (در نفی ارزشمند بودن نژادها و ملیت هادر مقایسه با یکدیگر)

پان- اسلامیسم در سخنان بزرگان اسلام

و نیز سخنان بزرگان اسلام، مشحون از پایه‌های این اندیشه‌است. مانند: محمد بن عبداللّه: «لا فضل لعربی علی عجمی إلا بالتقوی»؛ ترجمه: «در نفی برتری اعراب بر سایر اقوام عجم مگر به واسطهٔ تقوا.»

پانویس

↑ Pan-Islamism. Chirol Sir, Valent, Chirol Valentine Sir. BiblioBazaar, LLC, 2009 ISBN 1-113-29111-7
↑ Islam and the political order. Muhammad Saïd al-Ashmawy. Publisher CRVP, 1994. ISBN 1-56518-047-X pp.۸۵
↑ Islam and the Secular State in Indonesia ISEAS series on Islam. Luthfi Assyaukanie. Institute of Southeast Asian Studies, 2009. ISBN 981-230-889-X pp.۴۷
↑ The evolution of the Egyptian national image: from its origins to Aḥmad Luṭfī al-Sayyid. Charles Wendell. University of California Press, 1972. ISBN 0-520-02111-8 pp.۲۳۰
↑ Between the state and Islam Woodrow Wilson Center series. Charles E. Butterworth, I. William Zartman. Cambridge University Press, 2001. ISBN 0-521-78972-9 pp.۱۰۰–۱۰۱
↑ Shī'īsm and constitutionalism in Iran: a study of the role played by the Persian residents of Iraq in Iranian politics. ʻAbd al-Hādī Ḥāʼirī. Brill Archive, 1977. ISBN 90-04-04900-2
↑ ولایت فقیه: حکومت اسلامی، سیدروح‌الله الموسوی الخمینی

[1] Pan-Islamism. Chirol Sir, Valent, Chirol Valentine Sir. BiblioBazaar, LLC, 2009 ISBN 1-113-29111-7

[2] Islam and the political order. Muhammad Saïd al-Ashmawy. Publisher CRVP, 1994. ISBN 1-56518-047-X pp.۸۵

[3] Islam and the Secular State in Indonesia ISEAS series on Islam. Luthfi Assyaukanie. Institute of Southeast Asian Studies, 2009. ISBN 981-230-889-X pp.۴۷

[4] The evolution of the Egyptian national image: from its origins to Aḥmad Luṭfī al-Sayyid. Charles Wendell. University of California Press, 1972. ISBN 0-520-02111-8 pp.۲۳۰

[5] Between the state and Islam Woodrow Wilson Center series. Charles E. Butterworth, I. William Zartman. Cambridge University Press, 2001. ISBN 0-521-78972-9 pp.۱۰۰–۱۰۱

[6] Shī'īsm and constitutionalism in Iran: a study of the role played by the Persian residents of Iraq in Iranian politics. ʻAbd al-Hādī Ḥāʼirī. Brill Archive, 1977. ISBN 90-04-04900-2

[7] ولایت فقیه: حکومت اسلامی، سیدروح‌الله الموسوی الخمینی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]