محمدبن سلیمان المغربی

نام	محمدبن محمدبن سلیمان المغربی
زاده	مغرب 1037هجری قمری
درگذشت	1094هجری قمری سوریه
دین و مذهب	اسلام، تسنن

محمدبن محمدبن سلیمان المغربی او یکی از شخصیت‌های برجسته کشور مغرب و از علمای بنام قرن یازدهم هجری بود. او در روستای تارُودَنْت یکی از روستاهای شهر سوس کشور مغرب (1037- 1094 هـ / 1628- 1683م)متولد شد. او به مصر و شام سفر کرد و ساکن حجاز شد.

تربیت

او در دیار خود تارُودَنْت در دامان پدر و مادر بزرگ شد، تا زمانی که تشنه طلب علم شده بود پس آنان را ترک کرده و به درعا رفت. سپس آن جا را نیز ترک کرد. او به کشورهای مغرب و سپس مراکش و تدلا و سپس فاس سفر کرد تا علوم حکمت مانند هیئت، حساب و منطق را بیاموزد. اما یکی از علمای فاس او را توبیخ کرد و امر کرد که نزد پدر و مادرش برگردد و از ایشان کسب رضایت کند پس نزد آنها برگشت و رضایت والدین خود راجلب کرده و بعد عازم سفر شد. پس بار دیگر به مراکش آمده و مدتی در آنجا ماند و از آن جا عازم الجزایر شد و از علمای آن بهره برد. سپس به مدینه پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و در آنجا اقامت گزید و از آنجا به مکه رفت و وارد کشور آفریقا شد و از راه دریا به استانبول رفت و با برخی از علمای آن حقایقی را مطرح کرد، از جمله مناظره با مفتی کشور عثمانی در موضوع تحریم قهوه و دخانیات پس ناچار شد به مصر و سپس مصر علیا عزیمت کرد و سپس به حجاز سفر کرد و حج را به جا آورد و در مدینه النبی ساکن شد. او سال‌ها در آنجا مجرد در گوشه نشینی فراوان زندگی می‌کرد و این را به دلیل فساد زمانه و رواج بدی هایی از قبیل پوشیدن ابریشم و استعمال دخانیات توجیه می‌کرد! او آنقدر وارسته شد که از میوه‌های شهر نخورد زیرا معتقد بود صاحبان باغ‌ها به کارگران آن ظلم می‌کنند. با این حال شیخ محمد بن سلیمان پس از آسیب دیدگی از مدینه بیرون رانده شد و به سوی مکه مکرمه حرکت کرد.

حیات علمی

شیخ بن سلیمان از بزرگ‌ترین علمای وارسته بود که اهل حدیث به او مراجعه می‌کردند. وی آثار معروفی در زمینه حدیث و علوم شرعی کتاب «جامع الاصول» و «مجمع الزوائد فی جمع الکتب الخمسه» و «الموطة» را در علوم حقوقی تألیف کرد. کتاب وصل الخلاف با رعایت سیره سلف ادامه داشت. وی درس‌هایش را در مسجد‌الحرام داشت که از دور و نزدیک و در رأس آنها برکات شریف حضور داشتند. از دانش وی تا امروز، علمای فقه و حدیث به عنوان مرجعی معتبر و مشهور استفاده می‌کنند. محمد بن سلیمان از الجزایر دیدن کرد تا با منجمان آنجا برخی از نظریه‌های غیر قابل حل نجومی را بررسی کند. او رساله‌ای را در زمینه اسطرلاب طبقه بندی کرد که آن را بهجة الطلاب فی العمل بالاسطرلاب نامید که به دلیل سبک آسان آن متمایز بود و در بین دانشجویان این علم در جهان گسترش یافت. کتاب تحفة اولی الالبـاب فـی العمـل بالاسطرلاب نیز که مدّت‌ها بود که برای سنجش موقعیت سیارات و تعیین مسیر و همچنین نظارت بر وضعیت هوا و امور ناوبری استفاده می‌شد. او در این کتاب نظرات اولین دانشمندان در زمینه نجوم را گردآوری کرد و یکی از مهمترین مراجع شد. برای محققان، نه تنها برای کسانی که می‌خواهند بدانند چگونه اسطرلاب را بکار ببرند، بلکه برای کسانی که می‌خواهند بدانند چگونه اسطرلاب ساخته شده و معروف‌ترین آثار آن به نام کره و زمان و شکل گیری آن بحث می‌کند. مؤلف الدر المنتخب از عیاشی بیان کرده است که یکی از نیکوترین چیزهایی که او اختراع کرد وسیله ای برای تعیین وقت است که قبلاً نبوده است. به شکل گوی گردی است که به دو نیمه تقسیم شده، دارای سوراخ‌ها و حفره‌هایی برای دایره‌های است که به رنگ سبز رنگ‌آمیزی شده‌اند، که از هر ابزاری در زمان‌بندی و تنظیم آن از نیاز به هر وسیله ای محققین را بی‌نیاز کرد.

جایگاه

این سفر‌های طولانی علمی او را قادر ساخت تا دانش فرهنگی و علمی خود را گسترش دهد و تنوع بخشد. تا آنجا که از علمای اعلام به شمار می‌آمد که به علوم حدیث و فقه و حساب و نجوم و ادب و غیره اشراف کامل داشت. مقام علمی وی موجبات تصدی مناصب عالی از جمله تدريس، سرپرستي امور حرمین شریفین، امامت و صدور فتوا در مسجد‌الحرام بود و او در این امور از علمای زمان خود پيشی گرفت. فراوانی و تنوع کتاب‌هایش، در عصری که بحران‌های سیاسی و اجتماعی فراوانی وجود داشت قابل توجه است با این حال او بر دشواری‌های زندگی فائق آمده و وارد عرصه مطالبه‌گری و جمع‌آوری مطالب در علوم مختلف شده بود. تا اينكه به دانشهای گوناگون دست پیدا کرد و در علوم متعددی مشاركت وسيع يافت. او با دانش فراوان به هموطنان خود سود می‌رساند و سهم او در عرصه علم آموزی شامل شماری از مردم کشورهایی که به آن کوچ کرده بود، مانند حجاز و شام فراوان بود. او در علم و اخلاق نجیبانه الگو بود.

آثار

جمع الفوائد من جامع الاصول ومجمع الزوائد

صلة الخلف بموصول السلف

بهجة الطلاب فی العمل بالاسطرلاب

حاشيه على التسهيل فی النحو

منظومة فی علم الميقات

مختصر تلخيص المفتاح فی المعانی والبيان وشرحه

مختصر التحرير ابن الهمام

جمع الفوائد من جامع الأصول ومجمع الزوائد که 15 کتاب از کتب حدیثی را گردآوری کرده است که عبارتند از:

1- صحيح البخاری 2- صحيح مسلم 3- سنن النسائی 4- سنن ابوداود 5- سنن الترمذی 6- سنن ابن ماجه 7- سنن الدارمی 8- موطأ مالک 9- مسند الامام احمد بن حنبل 10- مسند ابی يعلى الموصلی 11- مسند البزار 12- معجم الطبرانی الكبير 13- معجم الطبرانی الاوسط 14- معجم الطبرانی الصغير 15- زوائد رزين

درگذشت

وی در سال 1094 هجری قمری در دهم ذی القعده در دمشق وفات یافت و با وصیت خود در دامنه کوه قاسیون به خاک سپرده شد.