الحلال و الحرام (کتاب)

الحلال و الحرام
نام	الحلال و الحرام فی الشریعه الاسلامیه دراسه فقیه مقارنه
پدیدآوران	عبدالکریم آل نجف
زبان	عربی
سال نشر	1429 ق
ناشر	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
تعداد صفحه	568 ص

الحلال و الحرام کتابی در مورد حلال و حرام در شریعت اسلامی است. این موضوع از صدر اسلام مورد توجه بوده ولی بر اساس آنچه مؤلف در مقدمه بیان کرده است برای اولین بار غزالی در کتاب احیاء علوم دین، بحث مبسوطی نسبت به آن ارائه نموده است. البته پس از او چندین کتاب تا زمان حال در این زمینه نگاشته شده است.

ویژگی‌های کتاب

این کتاب از چند ویژگی برخوردار است که سایر کتب فاقد آن هستند:

الف) موضوع را به صورت مقایسه‌ای بین مذاهب خمسه مورد بررسی قرار داده است.

ب) قریب به اتفاق مسائل مربوطه را در بر‌گرفته است.

ج) در پایان دارای تبویب و تقسیم‌بندی ویژه‌ای است که به خواننده در فهم و درک فلسفه حلال و حرام در اسلام کمک شایانی می‌نماید.

نویسنده در تدوین کتاب فقط نظرات و فتاوای فقهی مشهور را ذکر کرده و از بیان اقوال شاذ پرهیز نموده است.

منابع مورد استفاده

منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده کتبی است که مورد پذیرش تمام مذاهب است:

به عنوان مثال در شیعه جواهرالکلام و در مذاهب اهل سنت الموسوعه الفقیهه که توسط وزارت اوقاف کویت تهیه شده و الفقه علی المذاهب الاربعه و فقه السنه عبدالرحمن الجزیری و کتاب الفقه الاسلامی وادلته شیخ وهبه الزحیلی و در پایان احیاء علوم الدین شیخ الاسلام غزالی مورد استفاده نویسنده قرار گرفته است.

فصول کتاب

کتاب دارای پنج فصل است. در فصل اول، دو بحث مقدماتی را مطرح نموده است:

فصل اول

اول اینکه تمام حلال‌ها و حرام‌ها را برخلاف آن‌چه که تا حال در کتب فقهی فریقین معمول و مرسوم بوده، به چهار قسم تقسیم کرده است:

1. حلال و حرام بین انسان و پروردگارش؛
2. حلال و حرام بین انسان و خودش، آنچه مربوط به خود انسان است؛
3. حلال و حرام بین انسان و برادر دینی‌اش(همنوعانش)؛
4. حلال و حرام بین انسان و آنچه در محیط پیرامون اوست.

دوم اینکه مقدماتی درباره مفهوم حلال و حرام در شریعت اسلامی ذکر کرده است.

فصل دوم

فصل دوم کتاب براساس تقسیم‌بندی مؤلف از حلال و حرام به حلال و حرام بین انسان و خداوند اختصاص دارد و دارای دو مبحث می‌باشد؛ در بحث اول، حلال و حرام در عقیده چون الحاد و شرک و ارتداد و مادیگرایی، نسبت دروغ به خداوند و بدعت را مطرح کرده است. در بحث دوم، حلال و حرام در عبادات چون حرمت ترک نماز و واجبات آن و سایر عبادات چون روزه و حج و اعتکاف را آورده است.

فصل سوم

فصل سوم شامل آن دسته از حلال و حرام‌هایی است که انسان درباره خود باید انجام یا ترک نماید که بیشتر مؤلف محترم به قسم دوم یعنی حرمت‌ها پرداخته است:

1. حرمت لهو؛
2. غفلت از یاد خداوند؛
3. طمع، حب الدنیا؛
4. قساوت قلب؛
5. غضب و عجب و غرور.

فصل چهارم

فصل چهارم که طولانی‌ترین فصل کتاب می‌باشد اختصاص به حلال و حرام‌هایی دارد که انسان نسبت به دیگران باید انجام دهد یا ترک نماید. این فصل به چهار مبحث تقسیم شده است:

در قسمت اول به نظام اخلاقی اسلام اشاره دارد و به حرمت دروغ و غیبت و حسد، سخن‌چینی و تکبر و تجسس و دیگر مسائل اخلاقی می‌پردازد.

در قسمت دوم به مسائل اقتصادی چون حرمت قمار و احتکار و غش در معامله و اسراف و غصب و سایر مسائل اقتصادی اشاره دارد.

آنگاه در قسم سوم به مسائل خانوادگی و احوال شخصیه پرداخته و انواع حرام‌های این باب چون زنا و لواط و رقص و قذف، طلاق، نوز و... را تبیین کرده است.

در قسمت آخر این فصل به مسائل سیاسی چون ریاست طلبی، عدم کمک به مظلوم و کتمان شهادت و رشوه و اقامت در بلاد مشرکین می‌پردازد.

فصل پنجم

آخرین فصل کتاب درباره حلال و حرام‌های مربوط به محیط زیست می‌باشد که عبارت‌اند از: انواع خوردنی‌ها؛ آشامیدنی‌ها و پوشیدنی‌های حلال و حرام برای مردان و زنان.