فتاوای تقریبی در دوران معاصر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فتاوای تقریبی درصد ساله اخیر (1)'''<ref>نویسنده: سید مصطفی حسینی رودباری</ref> اولین بخش از مقاله‌ای با همین عنوان است که به بررسی فتاوای صادر شده با رویکرد تقریبی می‌پردازد.  

بحرانی که در عراق در اثر فتنه گروهک داعش بوقوع پیوست زمینه بروز جریانات و حوادثی گردید که بارزترین آن صدور فتوای سرنوشت‌ساز مرجعیت عراق مبنی بر وجوب کفائی جهاد علیه جریان تکفیر ی داعش بود. در این مقاله به آثار و بازتاب این فتوا پرداخته شده است.  

=== شیخ خالد الملا ===

آیت‌الله سیستانی هنگامی‌که مرقد امامین عسکریین(ع) هدف عملیات انتحاری انفجاری قرار گرفت، هرگز علیه هیچ طرف یا قشری از ملت عراق فتوا صادر نکرد، بلکه همه را به حفظ آرامش و خودداری از واکنش‌های خشونت‌آمیز سفارش کردند،

در یکی از پیام‌های ایشان که بمناسبت هفته وحدت توسط دفتر ایشان منتشر گردید آمده است:  

اختلافاتی که قرن‌ها از آن می‌گذرد و به نظر می‌رسد راه حلی که همگان را راضی کند برای آن وجود ندارد بنابراین شایسته نیست به بحث و جدل پیرامون آن خارج از چارچوب بحث‌های علمی معتبر بپردازیم به ویژه اینکه اینها به اصول دین و ارکان عقیده مربوط نمی‌شود،

در ادامه این پیام آمده است:

در این کارزار و نبرد بین حق و باطل که بیش از 60سال از آن می‌گذرد دول استعمارگر و دست نشانده‌های آنان در بیشتر مواقع به اهداف پلیدشان رسیده و جشن پیروزی بر مسلمانا ن را سر داده‌اند متاسفانه مسلمانان در اکثرجبهه‌های این نبرد نه تنها طعم پیروزی را نچشیده بلکه هر روز بیش از گذشته از مواضع قبلی خویش نیز عقب‌نشینی کرده‌اند بگونه‌ای که حتی اصل صورت مساله نیز به دلیل قصور یا تقصیر رهبران و عالمان دینی جهان اسلام برای بسیاری از مسلمانان بفراموشی سپرده شد وجای خود را به [[اختلافات]] داخلی و مذهبی و طائفه ای داد.

    

انچه در این مقال پی آنیم تبیین نقش عالمان برجسته و بیداری است (اعم از سنی وشیعه) که بدور از تعصبات فرقه‌ای و مذهبی در دفاع از موضوع فلسطین و زنده نگاه داشتن یاد این فاجعه بزرگ انسانی و اسلامی در اذهان مسلمانان سهم وافری داشته وبا فتاوای روشنگر خویش در تهییج و بیداری واتحاد آنان علیه صهیونیسم جها نی زمینه شکست ونابودی نهائی این غده چرکین و سرطانی را انشاءالله فراهم نموده‌اند.

در اولین مقال ازاین سلسله از بزرگمردی یاد می‌کنیم که از اوان شکل گیری توطئه غصب فلسطین توسط قدرت‌های استکباری با بصیرت الهی اش توانست پرده از این طرح خائنانه نظام سلطه برداشته و مسلمانان را نسبت به جدی گرفتن این خطر شکننده هشدار دهد. این شخص کسی نیست جز عالم بصیر و برجسته اسلامی یعنیآیت‌الله شیخ محمد حسین کاشف الغطا ء -ره -

این شخصیت والا ازنخستین عالمانی است که از روند مهاجرتهای مشکوک یهودیان از کشورهای مختلف به فلسطین اظهار نگرانی نموده و به همین جهت در سال 1310ش درکنفرانسی که قبل از اشغال فلسطین -1327ش -در زمینه بررسی این مساله مهم در بیت‌المقدس تشکیل گردید با سخنرانی حماسی خویش وظایف مسلمانان بویژه عالمان دینی را در برابر این توطئه عظیم تشریح نمود ایشان بمدت پانزده روز درفلسطین اقامت نموده وبه شهرهای مختلف این کشور سفرنمود ودرهمه این شهرها به افشاگری نقشه‌های استعمارگران که در راس آنها دولت خبیث انگلستان قرار داشت می‌پرداخت ایشان در راستای هدف مقدس خویش دربیداری مسلمانان سپس به لبنان وسوریه وازانجا به ایران مسافرت نمود ودر مدت سفر سه ماه شان به ایران تاثیر فراوانی بر علما ومراجع این دیار دراتخاذ مواضع قاطع در برابر خطریهود وصهیونیسم ایفا نمود.

دراینجا برخی از فتاوای روشنگر و انقلابی ایشان را درزمینه دفاع از موضوع فلسطین بیان می‌کنیم لازم به ذکر است که فتاوای ایشان بر خلاف فتاوای معمول برخی مراجع که فقط به ارائه حکم بسنده می‌کنند مشمل بر مبانی قرآنی وروائی آن نیز می‌باشد بگونه‌ای که فرد با دیدن اصل حکم به مبانی آن نیز پی برده واگاهی اش بر حکم صادر شده افزون می‌گردد.

علمای عرب شیعهی نجف مجدداً تلگراف‌هایی به ملک غازی و کمیسر عالی فلسطین‏ مخابره نموده و از مظالم انگلیس در فلسطین دادخواهی کرده‏اند. آقای شیخ محمد حسین کاشف الغطا که از مشاهیر علمای عرب در نجف می‏باشد نیز تلگرافی به‏ کمیسر عالی انگلیس و کمیسیون فنی انگلیس مخابره نموده و اضافه کرده است که‏ مردم از علما فتوای جهاد خواسته‏اند.<ref>سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی -پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران –بر گرفته از مقدمه کتاب -ایران و استعمار انگلیس -</ref>

جریده النهار بغداد نیز تاریخ 5/3/1317دراین زمینه می‌نویسد: علمای اسلام با اجتماع «در تحت قبه حضرت امیر(ع‏) در نجف تجمع نموده، در باب صدور حکم جهاد مذاکراتی نموده و حکم مزبور به امضای همه آقایان علما صادر خواهد شد و ریاست جلسه مزبور هم با آقای کاشف‌الغطاء خواهد بود.» روحانیون شیعه برای بررسی این موضوع از علمای سوریه، لبنان، اردن، مصر، یمن، امارت‌نشین‌های خلیج‌فارس، ترکیه، افغانستان و ایران دعوت کرده‏اند که در این‏ اجلاس حضور یابند.

«با وجود همه اینها، کاش مسلمانان به حق اعتراف کنند و حقیقت را پاک و پوست کنده اظهار نمایند. آن حقیقت این است که بلیه مسلمانان از خود مسلمانان‏ است و از بلیه صهیونی و انگلیس خیلی بزرگ‌تر می‏باشد. این حقایق آشکار را هر کس‏ می‏‌داند و جز شاگرد کوچک دبستان کسی آن را ابراز نمی‏نماید. نجف اشرف، مدرسه کاشف‌الغطاء، محمدحسین آل کاشف‌الغطاء، 24 شوال‏ 1357 برابر 18/12/1938 <ref>همان</ref>

دربخش پایانی این مقال برخی دیگر از فتاوای ایشان را که متضمن نکات مهم دیگری می‌باشد بیان می‌کنیم.  

ایشان در ربیع الثانی سال 1358 ه. ق به سئوالهایی که در موضوع فلسطین و دفاع از آن به محضر ایشان (رحمه الله علیه) تقدیم شد به اینجنین پاسخ گفتند:

محمد حسین کاشف الغطا

مدرسه بزرگ کاشف الغطا و مدرسه نجف اشرف <ref>سایت خبر گزاری فارس 24/12/1390وسامانه ندا - احکام و فتوا‌های شرعی در مورد فلسطین</ref>

باید گفت اگر مسلمانان یویژه سران آنها فقط به همین حکم الهی عمل نموده و از انجام هر نوع معامله با صهیونیستها و حامیان آنها اجتناب می‌ کردند شاهد اینهمه مصائب دردناکی که تا کنون برامت اسلام گذشته است نبودیم  

===1- فتوای کمیته الازهر مصر ===

در این فتوا از همه مسلمانان –با هر مذهبی که دارند - خواسته شده است که به کمک مردم مظلوم فلسطین شتافته و در صدد اخراج غاصبان اسرائیلی بر ایند قبل از آنکه اصل فتوا را بیان کنیم تذکار چند نکته را ضروی می‌دانیم:

3- در بین عالمان الازهر که فتوای مذکور را صادر نموده‌اند نام شخصیت بزرگ تقریبی جهان اسلام شیخ محمود شلتوت (ره) نیز دیده می‌شود ایشان بعد ازمدتی (1383ه ق) ریاست دانشگاه الازهر مصر را بر عهده گرفت ودر طول مدت مسئولیتش توانست منشا خدمات فراونی در وحدت و گسترش اندیشه تقریب مذاهب اسلامی بین مسلمانان جهان گردد.

5- در قسمت پایانی این حکم الهی، کمیته فتوای الازهر شریف تمامی مسلمین را دعوت می‌کند که به ریسمان محکم الهی چنگ زده و به آنچه برای آنها عزت و کرامت را متحقق می‌سازد قیام کنند

شکی نیست که در پشتیبانی و کمک به دشمنان و دوستی با آنان، تمامی مواردی که طرف آنها را تقویت کرده و باعث ثبات قدم آنان گردد مثل کمک با نظر و نظریه و اسلحه و نیرو ـ آشکار یا پنهان، مستقیم یا غیرمستقیم ـ مساوی بوده و تمامی اینها بر هر مسلمانی، هرچند عذر و توجیه بتراشد، حرام می‌باشد. از همین جا آشکار می‌گردد که قبول و شرکت کشورهای اسلامی در پیمانهایی که کشورهای استعماری به آن دعوت نموده و به سختی در راه انعقاد آن بین کشورهای اسلامی با هدف فتنه انگیزی و تفرقه اندازی و جاانداختن این پیمانها در کشور اسلامی و گام برداشتن در راه اجرای سیاست‌های استعماریش در مقابل خلعتهای این کشور می‌کوشد به دلیل خطر بزرگی که برای کشورهای اسلامی به ویژه فلسطین دارد جایز نمی‌باشد.  

همچنین بر تمامی مسلمین شرعا حرام است که به اسرائیل و در پشت آن به کشورهای استعمارگر که عهده‌دار حمایت و بقای این رژیم گردیده‌اند امکان اجرای این طرح‌هایی را که هدفی جز شکوفایی دولت یهود و بقای این دولت در یک زندگی راحت و زمین حاصلخیز ندارد رافراهم آورد تا آنکه این رژیم به مثابه دولتی که اعراب و اسلام را در عزیزترین دیارش به دشمنی برخاسته و در این کشور بدترین فساد را انجام داده و با مسلمین در سرزمینهایشان حیله و مکر ورزد بر تمامی مسلمین واجب است که با تمام نیرو جلوی اجرای این طرح‌ها را گرفته و در یک صف به منظور دفاع از حوزه اسلام و خنثی نمودن توطئه‌های ناپاکی که این طرح‌های زیان آور از اولین آنهاست بایستند و هرکسی که در این راه کوتاهی کند و یا آنکه در اجرای این طرح‌ها کمک نماید و یا موضعی منفی نسبت به آن بگیرد مرتکب گناه بزرگی شده است.  

</ref>

===2- فتوای اعضای جمعیت علمای بزرگ و بسیاری دیگر از علما و مدرسین در جامع الازهر در قاهره و دیگر مناطق مصر ===  

2- انگیزه صدور فتوی

3- تحلیل محتوای آن  

== اصل فتوی ==

اینکه گفتیم مذاهبی که احکامش در کتب مخصوص بخود تدوین شده باشد بدین منظور است که می‌بینیم بعضی از کتب مذهبی بطور ناقص و ناصحیحی از ناحیه مذاهب دیگر نقل شده که یا ناشی از بی توجهی و بی دقتی و یا بخاطر وارد نبودن نویسنده به حقیقت آن مذهب بوده و یا احیانا ناشی از تعصب و تمایل به الوده ساختن آن مذهب بوده است از این رو برای شناسائی هر مذهبی لازم است از باب احتیاط به کتب تدوین شده خودشان مراجعه کرد و بدون شک کتب مخصوص هر مذهبی این منظور در آن رعایت شده است.

ایشان در درادامه می‌نویسند:

محور درصحت نقل و اعتماد به کتاب‌های تدوین شده در هر مذهبی تحقیقاتی است که قدما و پیشینیان د ر باره نسب و تفحص از راوی و روش دریافت راوی و امثال آن نموده و صحت و سقم هر یک را تعیین نموده‌اند <ref>شیخ محمود شلتوت ص 231-232</ref>

باید گفت توضیحات یاد شده از ناحیه شیخ مبین درک و نگرش عمیق مرحوم شلتوت در زمینه یکی از آسیب‌های جدی در وحدت و تقریب میا ن مسلمانان مذاهب مختلف –عدم فهم درست پیروان مذاهب از یکدیگر - است ایشان معتقد است اگر به منابع نخست مذاهب اسلامی – که تحریفی نسبت به آنها صورت نگرفته است - توجه کنیم و از کتاب‌هائی که بر اساس تعصبات مذهبی و فرقه‌ای تدوین شده صرف نظر کنیم می‌بینیم زمینه‌های وحدت وتقریب فراوان بوده و نگاهمان نسبت به مذاهبی که تا کنون تلقی درستی از آنها نداشتیم تغییر خواهد یافت.

ایشان ضمن امیدواری از امکان تحقق چنین نگرشی در میان مسلمانان نسبت به وجود منابع تحریف نشده از مذاهب موجود جهت شناخت حقیقی آنها می‌نویسد:

2-در فراز دیگری از این فتوا آمده است  

و لمن قلد مذهباً من هذه المذاهب أن ینتقل إلى غیره ـ أی مذهب کان ـ و لا حرج علیه فی شیء من ذلک

هر ایین الهی که شرایع آن تابع و حصار مذهبی باشد صاحبان آن مجتهد و اجتهادشان در پیشگاه پروردگار مورد قبول خواهد بود و هر کس که اهل نظر و اجتهاد نباشد می‌تواند از احکامی که در فقه شان مقرر است تقلید نماید. <ref>همان ص 234</ref>  

== تاثیر فتوای شیخ شلتوت در بین مجامع علمی و شخصیت‌ها ==  

محمد الغزالی- رهبر اخوان‌المسلمین مصر دراین باره نقل می‌کند:

یکی از عوام با حالت غضبناک نزد من امد و پرسید:

به او گفتم ولی من آنان ر ا دیده ام که نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند همچنانکه ما نماز می‌گزاریم و روزه می‌گیریم  

انکار نمی‌کنم که میان علماء اختلافاتی علمی و اجتهادی است ولی هیچ روا نیست که این اختلافات علمی را به میدان زندگی عمومی بکشانیم و امت خود ر ا تقسیم کنیم و ملت کنونی و ملت اینده را در دردسر بگذاریم البته درست است که غرض ورزان و افراد ساده لوحی در گذشته این تقسیم و پراکندگی ر اایجاد کرده‌اند ولی اکنون به حساب چه کسی ما این نفاق را باقی نگه داریم و به پراکندگی و اختلاف خود ادامه دهیم.<ref>مجله رساله الاسلام سال یازدهم شماره 4ص 413 و ص 235-236</ref>

1-دکتر محمد فهام شیخ الازهر

8-ایه الله میلانی ره  

<ref>شیخ محمود شلتوت طلایه دار تقریب ص 204</ref>

مرحوم مطهری نیزدراین زمینه می‌نویسد:

شهید مطهری در ادامه این مطلب می‌نویسد:

حجت‌الاسلام سید محمدرضا احمدی بروجردی نوه آیت‌الله بروجردی و رییس موسسه حضرت آیت‌الله بروجردی، نیزدر این رابطه می‌گوید:

والسلام  

== پانویس ==