۸۵٬۸۱۰
ویرایش
تاریخ وجوب نمازهای یومیه در اسلام (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۰
، ۲۴ اکتبر ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
نماز سرآمد عبادت‌هایی است که بر [[انبیا]] و اولیا از [[آدم]] ابوالبشر(علیه‌السلام) تا | نماز سرآمد عبادت‌هایی است که بر [[انبیا]] و اولیا از [[آدم]] ابوالبشر(علیه‌السلام) تا خاتم انبیا [[حضرت محمّد]](صلی الله علیه وآله)و عموم بندگان [[خدا]]ی تعالی در هر دوره ای از حیات بشر واجب شده است. اگر‌چه از چند و چون [[نماز]] [[پیامبران]] و امتهای پیشین اطلاعی نداریم، اما بر اساس [[آیات]] [[قرآن]]، [[عبادت]]ی به نام نماز در میان آنان رواج داشته و مردم را به آن سفارش می‌کرده‌اند.<ref>حضرت ابراهیم در مناجات با خداوند چنین می‌گوید: «رب اجعلنی مقیم الصلاة و من ذریّتی» (ابراهیم،40) و خدای متعال خطاب به او می‌فرماید: «وطهّر بیتی للطائفین و القائمین و الرکّع السجود» (حج،26) و درباره اسماعیل صادق الوعد می‌فرماید: «و کان یأمر أهله بالصلاة و الزکاة» (مریم، 55) و خداوند به موسی فرمود: «أقم الصلاة لذکری» (طه،14) و فرشتگان او به حضرت زکریا در حال نماز بشارت دادند: «فنادته الملائکة و هو قائم یصلی فی المحراب» (آل عمران،39) و عیسی(علیه‌السلام)را به نماز و... سفارش فرمود: «و أوصانی بالصلاة و الزکاة ما دمت حیاً» (مریم،31) و قوم شعیب به ایشان گفتند: «أصلاتک تأمرک ان نترک ما یعبد آبائنا أو أن نفعل فی أموالنا ما نشاء» و لقمان خطاب به فرزندش می‌گوید: «یا بنیّ أقم الصلاة» (لقمان،17) و کسانی (از امتهای گذشته) را که نماز را ضایع کردند به شدّت نکوهش می‌کند: «فخلف من بعدهم خلف أضاعوا الصلاة و اتبعوا الشهوات» (مریم،59).</ref> در شریعت اسلامی نیز نماز از وظایف روزمرّه هر مسلمان شمرده شده که اهمیت آن بی‌نیاز از توضیح است. | ||
اما نمازهای یومیّه در [[اسلام]] از چه تاریخی و در چه زمانی آغاز شد؟ آیا می‌توان تاریخ تشریع نمازهای واجب را مشخص کرد؟ نخستین نماز واجب کدام نماز بود؟ نمازهایی که پیامبر(صلی الله علیه وآله) در دوران پیش از بعثت یا اوایل دعوت خویش برگزار می‌کرد، چگونه بوده است؟ | اما نمازهای یومیّه در [[اسلام]] از چه تاریخی و در چه زمانی آغاز شد؟ آیا می‌توان تاریخ تشریع نمازهای واجب را مشخص کرد؟ نخستین نماز واجب کدام نماز بود؟ نمازهایی که پیامبر(صلی الله علیه وآله) در دوران پیش از بعثت یا اوایل دعوت خویش برگزار می‌کرد، چگونه بوده است؟ | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== گزارش‌های مختلف از آغاز نمازهای یومیه == | == گزارش‌های مختلف از آغاز نمازهای یومیه == | ||
در منابع روایی و تاریخی مسلمانان گزارش‌های متعددی در باب اولین نماز یومیّه | در منابع روایی و تاریخی مسلمانان گزارش‌های متعددی در باب اولین نماز یومیّه پیامبر(صلی الله علیه وآله) و کمیت و کیفیت آن مطرح شده است. این گزارش‌ها با یکدیگر همسو نیست و نیازمند بحث و بررسی است. | ||
در یک نگاه، می‌توان گفت سه دیدگاه در این منابع مطرح شده است: | در یک نگاه، می‌توان گفت سه دیدگاه در این منابع مطرح شده است: | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
1. نخستین بار نمازهای یومیّه در سفر [[معراج]] واجب شد; | 1. نخستین بار نمازهای یومیّه در سفر [[معراج]] واجب شد; | ||
2. نماز ظهر روز پس از باز آمدن پیامبر(صلی الله علیه وآله) از [[سفر معراج]]، نخستین نماز بوده است; | 2. نماز ظهر روز پس از باز آمدن پیامبر(صلی الله علیه وآله) از [[معراج|سفر معراج]]، نخستین نماز بوده است; | ||
3. پیامبر(صلی الله علیه وآله) قبل از بعثت یا دست کم در آغاز [[بعثت]]، نمازهایی ([[واجب]] یا [[مستحب]]) می‌خواند، اما نمازهای پنج گانه در سفر معراج بر پیامبر و امت اسلامی واجب شد. | 3. پیامبر(صلی الله علیه وآله) قبل از بعثت یا دست کم در آغاز [[بعثت]]، نمازهایی ([[واجب]] یا [[مستحب]]) می‌خواند، اما نمازهای پنج گانه در سفر معراج بر پیامبر و امت اسلامی واجب شد. | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
* در برخی روایات نیز از مفاد آن دفاع شده و راز تخفیف گرفتن در شمارگان نمازهای واجب، تبیین شده است.<ref>«وَ رُوِیَ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ قَالَ سَأَلْتُ أَبِی سَیِّدَ الْعَابِدِینَ ع فَقُلْتُ لَهُ یَا أَبَةِ أَخْبِرْنِی عَنْ جَدِّنَا رَسُولِ اللَّهِ ص لَمَّا عُرِجَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ أَمَرَهُ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِخَمْسِینَ صَلَاةً کَیْفَ لَمْ یَسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ عَنْ أُمَّتِهِ حَتَّی قَالَ لَهُ مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ ع ارْجِعْ إِلَی رَبِّکَ فَاسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ فَإِنَّ أُمَّتَکَ لَا تُطِیقُ ذَلِکَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَا یَقْتَرِحُ عَلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یُرَاجِعُهُ فِی شَیْء یَأْمُرُهُ بِهِ فَلَمَّا سَأَلَهُ مُوسَی(علیه‌السلام) ذَلِکَ وَ صَارَ شَفِیعاً لِأُمَّتِهِ إِلَیْهِ لَمْ یَجُزْ لَهُ أَنْ یَرُدَّ شَفَاعَةَ أَخِیهِ مُوسَی(علیه‌السلام) فَرَجَعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسَأَلَهُ التَّخْفِیفَ إِلَی أَنْ رَدَّهَا إِلَی خَمْسِ صَلَوَات قَالَ فَقُلْتُ لَهُ یَا أَبَةِ فَلِمَ لَمْ یَرْجِعْ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ مِنْ خَمْسِ صَلَوَات وَ قَدْ سَأَلَهُ مُوسَی(علیه‌السلام) أَنْ یَرْجِعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَسْأَلَهُ التَّخْفِیفَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ أَرَادَ(علیه‌السلام) أَنْ یُحَصِّلَ لِأُمَّتِهِ التَّخْفِیفَ مَعَ أَجْرِ خَمْسِینَ صَلَاةً لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها أَ لَا تَرَی أَنَّهُ ع لَمَّا هَبَطَ إِلَی الْأَرْضِ نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ إِنَّهَا خَمْسٌ بِخَمْسِینَ ما یُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ وَ ما أَنَا بِظَلَّام لِلْعَبِیدِ». این روایت در منابع زیر آمده است: صدوق، من لایحضره الفقیه، ج1، ص197; همو، الامالی، ص543; همو، التوحید، ص175 ـ 176; همو، علل الشرایع، ج1، ص133 ـ 134. سند صدوق به زید شهید به شرح زیر است: محمد بن محمد بن عصام عن محمد بن یعقوب الکلینی عن علی بن محمد علان کلینی عن محمد بن سلیمان عن اسماعیل بن ابراهیم عن جعفر بن محمد التمیمی عن الحسین بن علوان عن عمروبن خالد عن زید بن علی. این سند، مجهول است.</ref> این روایت و روایات همسو با آن، مؤید آن است که تا زمان معراج، نمازی بر پیامبر و مسلمانان واجب نبوده است. | * در برخی روایات نیز از مفاد آن دفاع شده و راز تخفیف گرفتن در شمارگان نمازهای واجب، تبیین شده است.<ref>«وَ رُوِیَ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ قَالَ سَأَلْتُ أَبِی سَیِّدَ الْعَابِدِینَ ع فَقُلْتُ لَهُ یَا أَبَةِ أَخْبِرْنِی عَنْ جَدِّنَا رَسُولِ اللَّهِ ص لَمَّا عُرِجَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ أَمَرَهُ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِخَمْسِینَ صَلَاةً کَیْفَ لَمْ یَسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ عَنْ أُمَّتِهِ حَتَّی قَالَ لَهُ مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ ع ارْجِعْ إِلَی رَبِّکَ فَاسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ فَإِنَّ أُمَّتَکَ لَا تُطِیقُ ذَلِکَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَا یَقْتَرِحُ عَلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَا یُرَاجِعُهُ فِی شَیْء یَأْمُرُهُ بِهِ فَلَمَّا سَأَلَهُ مُوسَی(علیه‌السلام) ذَلِکَ وَ صَارَ شَفِیعاً لِأُمَّتِهِ إِلَیْهِ لَمْ یَجُزْ لَهُ أَنْ یَرُدَّ شَفَاعَةَ أَخِیهِ مُوسَی(علیه‌السلام) فَرَجَعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسَأَلَهُ التَّخْفِیفَ إِلَی أَنْ رَدَّهَا إِلَی خَمْسِ صَلَوَات قَالَ فَقُلْتُ لَهُ یَا أَبَةِ فَلِمَ لَمْ یَرْجِعْ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَسْأَلْهُ التَّخْفِیفَ مِنْ خَمْسِ صَلَوَات وَ قَدْ سَأَلَهُ مُوسَی(علیه‌السلام) أَنْ یَرْجِعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یَسْأَلَهُ التَّخْفِیفَ فَقَالَ یَا بُنَیَّ أَرَادَ(علیه‌السلام) أَنْ یُحَصِّلَ لِأُمَّتِهِ التَّخْفِیفَ مَعَ أَجْرِ خَمْسِینَ صَلَاةً لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها أَ لَا تَرَی أَنَّهُ ع لَمَّا هَبَطَ إِلَی الْأَرْضِ نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ إِنَّهَا خَمْسٌ بِخَمْسِینَ ما یُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَیَّ وَ ما أَنَا بِظَلَّام لِلْعَبِیدِ». این روایت در منابع زیر آمده است: صدوق، من لایحضره الفقیه، ج1، ص197; همو، الامالی، ص543; همو، التوحید، ص175 ـ 176; همو، علل الشرایع، ج1، ص133 ـ 134. سند صدوق به زید شهید به شرح زیر است: محمد بن محمد بن عصام عن محمد بن یعقوب الکلینی عن علی بن محمد علان کلینی عن محمد بن سلیمان عن اسماعیل بن ابراهیم عن جعفر بن محمد التمیمی عن الحسین بن علوان عن عمروبن خالد عن زید بن علی. این سند، مجهول است.</ref> این روایت و روایات همسو با آن، مؤید آن است که تا زمان معراج، نمازی بر پیامبر و مسلمانان واجب نبوده است. | ||
* چنان که روایتی از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است: «هنگامی که رسول خدا را به معراج بردند، نماز را ده رکعت فرود آورد، دو رکعت دو رکعت... .<ref>کلینی، الکافی، ج 3، ص 487. علی بن محمد، عن بعض أصحابنا، عن علی بن الحکم، عن ربیع بن محمد المسلی، عن عبدالله بن سلیمان العامری، عن أبی جعفر(علیه‌السلام) این سند، مجهول و مرسله است.</ref> یاد کرد این نکته بایسته است که | * چنان که روایتی از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده است: «هنگامی که رسول خدا را به معراج بردند، نماز را ده رکعت فرود آورد، دو رکعت دو رکعت... .<ref>کلینی، الکافی، ج 3، ص 487. علی بن محمد، عن بعض أصحابنا، عن علی بن الحکم، عن ربیع بن محمد المسلی، عن عبدالله بن سلیمان العامری، عن أبی جعفر(علیه‌السلام) این سند، مجهول و مرسله است.</ref> یاد کرد این نکته بایسته است که رکعت‌های سوم و چهارم نماز بعدها در مدینه واجب شد، اما درباره مسافر همان حالت نخست (دو رکعت) باقی ماند. | ||
* روایاتی که اولین نماز پیامبر(صلی الله علیه وآله) را نماز ظهر معرفی کرده و همان را نماز وسطای سفارش شده در قرآن می‌داند.<ref>«حافظوا علی الصلوات و الصلاة الوسطی و قوموا للّه قانتین» (بقره، 238).</ref> | * روایاتی که اولین نماز پیامبر(صلی الله علیه وآله) را نماز ظهر معرفی کرده و همان را نماز وسطای سفارش شده در قرآن می‌داند.<ref>«حافظوا علی الصلوات و الصلاة الوسطی و قوموا للّه قانتین» (بقره، 238).</ref> | ||
* در برخی از این روایات، به جای نماز ظهر، نماز جمعه (که به جای نماز ظهر در روز جمعه به جماعت اقامه می‌شود) آمده است. این روایات هم پرشمارند و هم در برخی موارد معتبرند.<ref>در‌این‌باره ر. ک: کلینی، الکافی، ج 8، ص 339. اگر‌چه علامه مجلسی سند را (به خاطر سعید بن مسیب) مجهول دانسته است. (مجلسی، مرآة العقول، ج 26، ص 496)، ولی نمی‌توان آن را بی اعتبار دانست، زیرا برخی رجالیان، مانند مرحوم مامقانی، سعید را توثیق کرده‌اند. مامقانی، تنقیح المقال، ج 1، ص 64). (برای مطالعه بیشتر درباره سعید بن مسیب ر. ک: علی اکبربابایی، مکاتب تفسیری، ص 217 ـ 221. هم چنین برای دیدن روایات دیگر در باب اولین نماز ر. ک: صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 322 و ص 354 ـ 355. علامه مجلسی سند بعضی از این روایات را صحیح دانسته است. ر. ک: مجلسی، بحار الأنوار، ج 80، ص30 و 108 و ج 79، ص 290 ـ 291).</ref> فرزندم! برای نماز ظهر این روز (جمعه) شرافت بزرگی است. این نماز اولین نمازی است که بر آقای ما رسول خدا(صلی الله علیه وآله) واجب شد و در روایت است که نماز وسطی همین است... .<ref>مجلسی. بحارالانوار. ج 79، ص290.</ref> | * در برخی از این روایات، به جای نماز ظهر، نماز جمعه (که به جای نماز ظهر در روز جمعه به جماعت اقامه می‌شود) آمده است. این روایات هم پرشمارند و هم در برخی موارد معتبرند.<ref>در‌این‌باره ر. ک: کلینی، الکافی، ج 8، ص 339. اگر‌چه علامه مجلسی سند را (به خاطر سعید بن مسیب) مجهول دانسته است. (مجلسی، مرآة العقول، ج 26، ص 496)، ولی نمی‌توان آن را بی اعتبار دانست، زیرا برخی رجالیان، مانند مرحوم مامقانی، سعید را توثیق کرده‌اند. مامقانی، تنقیح المقال، ج 1، ص 64). (برای مطالعه بیشتر درباره سعید بن مسیب ر. ک: علی اکبربابایی، مکاتب تفسیری، ص 217 ـ 221. هم چنین برای دیدن روایات دیگر در باب اولین نماز ر. ک: صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 322 و ص 354 ـ 355. علامه مجلسی سند بعضی از این روایات را صحیح دانسته است. ر. ک: مجلسی، بحار الأنوار، ج 80، ص30 و 108 و ج 79، ص 290 ـ 291).</ref> فرزندم! برای نماز ظهر این روز (جمعه) شرافت بزرگی است. این نماز اولین نمازی است که بر آقای ما رسول خدا(صلی الله علیه وآله) واجب شد و در روایت است که نماز وسطی همین است... .<ref>مجلسی. بحارالانوار. ج 79، ص290.</ref> | ||
| خط ۱۰۷: | خط ۱۰۷: | ||
===== روایات داله بر تقدم بعثت بر معراج ===== | ===== روایات داله بر تقدم بعثت بر معراج ===== | ||
* ابن اسحاق می‌گوید: یکی از دانشمندان برای من حدیث کرد که جبرئیل نماز را بر پیامبر (فرود) آورد آنگاه که بر او(صلی الله علیه وآله)واجب شد، درحالی که ایشان در | * ابن اسحاق می‌گوید: یکی از دانشمندان برای من حدیث کرد که جبرئیل نماز را بر پیامبر (فرود) آورد آنگاه که بر او(صلی الله علیه وآله)واجب شد، درحالی که ایشان در بلندی‌های [[مکه]] بود. پاشنه پا را به گوشه ای از دره زد که چشمه ای از آن جاری شد. جبرئیل [[وضو]] گرفت و رسول خدا بدو می‌نگریست این برای آن بود که طهارت نماز را به او یاد دهد. سپس پیامبر(صلی الله علیه وآله)وضو گرفت همان گونه که از [[جبرئیل]] دیده بود. آنگاه جبرئیل برخاست و برای او نماز گزارد. پیامبر نیز به همراه نماز او نماز گزارد. جبرئیل رفت و پیامبر(صلی الله علیه وآله) به سوی [[خدیجه]] آمد تا همان گونه که جبرئیل به او یاد داده بود، [[طهارت]] نماز را به خدیجه یاد دهد. خدیجه نیز چونان وضوی پیامبر(صلی الله علیه وآله)وضو گرفت. سپس پیامبر(صلی الله علیه وآله)برای او، همان گونه که جبرئیل برایش نماز گزارده بود، نماز گزارد، آنگاه خدیجه نیز مانند او نماز گزارد.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج1، ص 160.</ref> | ||
* علی بن ابراهیم گوید: پیامبر(صلی الله علیه وآله) چون به 37 سالگی رسید، در خواب می‌دید که کسی به او «یا | * علی بن ابراهیم گوید: پیامبر(صلی الله علیه وآله) چون به 37 سالگی رسید، در خواب می‌دید که کسی به او «یا رسول الله» می‌گوید، زمان زیادی بدین منوال گذشت تا آن که در میان کوه‌ها مشغول شبانی گوسفندان [[ابوطالب]] بود که نگاهش به فردی افتاد که به او می‌گفت «یا رسول الله». به او گفت تو کیستی؟ پاسخ داد: جبرئیل، خداوند مرا به سوی تو فرستاده تا تو را به عنوان فرستاده خویش برگزیند. پیامبر(صلی الله علیه وآله)موضوع را به خدیجه خبر داد .... پیامبر این خبر را از دیگران مخفی می‌کرد تا آنگاه که جبرئیل بر او نازل شد و آبی از آسمان فرود آورد و گفت: ای محمد برخیز و برای نماز وضو بگیر! جبرئیل او را وضو گرفتن (بر صورت و دست‌ها تا آرنج و مسح سر و پاها تا بر آمدگی روی پا) آموخت و به او رکوع و سجود یاد داد. هنگامی که چهل ساله شد او را به نماز فرمان داد و حدود نماز را به او آموخت، اما وقت نماز را بر او نازل نکرد. بنابراین، پیامبر(صلی الله علیه وآله) هر از گاهی دو رکعت، دو رکعت نماز می‌گزارد و [[علی بن ابی طالب]](علیه‌السلام)همدم پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود، در رفت و آمدش همراه او بود و از او جدا نمی‌شد. باری زمانی علی(علیه‌السلام)بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) وارد شد و او را در حال نماز دید. وقتی نماز گزاردن او را دید پرسید: ای ابوالقاسم! این چه کاری است؟ پاسخ داد: این نمازی است که خداوند مرا بدان فرمان داده است. پیامبر(صلی الله علیه وآله) علی(علیه‌السلام) را به اسلام دعوت کرد و او اسلام آورد و با او نماز گزارد و خدیجه نیز اسلام آورد. در آن هنگام کسی نماز نمی‌گزارد جز پیامبر(صلی الله علیه وآله) و علی(علیه‌السلام) و خدیجه پشت سر او (نماز می‌خواندند)... .<ref>طبرسی، فضل، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج 1، ص 102.</ref> | ||
* [[ابن شهرآشوب]] نیز در مناقب در بیان درجات بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله) هفتمین آنها را عبادات می‌داند و بر این باور است که در زمانی که ایشان در مکه بودند فقط طهارت و نماز تشریع شد، (در آغاز) نماز بر ایشان واجب بود و بر مسلمانان مستحب. سپس نمازهای پنج گانه بعد از اسراء واجب شد و این در سال نهم بعثت ایشان بود.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج1، ص40.</ref> | * [[ابن شهرآشوب]] نیز در مناقب در بیان درجات بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله) هفتمین آنها را عبادات می‌داند و بر این باور است که در زمانی که ایشان در مکه بودند فقط طهارت و نماز تشریع شد، (در آغاز) نماز بر ایشان واجب بود و بر مسلمانان مستحب. سپس نمازهای پنج گانه بعد از اسراء واجب شد و این در سال نهم بعثت ایشان بود.<ref>ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج1، ص40.</ref> | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
* علی بن ابراهیم قمی از پدرش و او از محمد بن ابی عمیر، و او از هشام بن سالم از امام صادق(علیه‌السلام) نقل می‌کند که پیامبر(صلی الله علیه وآله) در‌این‌باره فرموده‌اند: ...جبرئیل مرا فرود آورد و گفت: نماز بگزار، نماز گزاردم. سپس گفت: میدانی در کجا نماز خواندی؟ گفتم: نه. گفت: در طیبه (مدینه) نماز گزاردی که محل هجرت تو خواهد بود. سپس سوار شدم و به اندازه ای که خدا خواست گذشتیم جبرئیل گفت: فرود بیا و نماز بگزار. فرود آمدم و نماز گزاردم. جبرئیل گفت: میدانی در کجا نماز خواندی؟ گفتم: نه. گفت: در طور سینا نماز خواندی; جایی که خداوند با موسی سخن گفت. سپس سوار شدم و به مقداری که خداوند خواست گذشتیم، جبریل گفت: فرود بیا و نماز بگزار. فرود آمدم و نماز خواندم. گفت: میدانی در کجا نماز گزاردی؟ گفتم: نه. گفت: در بیت لحم; ناحیه ای در بیت‌المقدس، جایی که عیسی(علیه‌السلام) به دنیا آمد. سپس سوار شدم و گذشتیم تا به بیت‌المقدس رسیدیم ... وارد مسجد شدم در حالی که جبرئیل همراه و در کنارم بود. در آن جا ابراهیم و موسی و عیسی را در جمع پیامبرانی که خداوند می‌خواست، درک کردیم. آنان به سوی من آمدند و نماز برپا شد. شک نداشتم که جبرئیل بر ما امامت خواهد کرد، اما زمانی که صف‌ها را منظم کردند، جبرئیل بازویم را گرفت و مرا جلو انداخت و من بر آنان امامت کردم و بر این کار فخر نمی‌کنم!<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج2، ص4. نیز ر. ک: محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج14، ص208.</ref> | * علی بن ابراهیم قمی از پدرش و او از محمد بن ابی عمیر، و او از هشام بن سالم از امام صادق(علیه‌السلام) نقل می‌کند که پیامبر(صلی الله علیه وآله) در‌این‌باره فرموده‌اند: ...جبرئیل مرا فرود آورد و گفت: نماز بگزار، نماز گزاردم. سپس گفت: میدانی در کجا نماز خواندی؟ گفتم: نه. گفت: در طیبه (مدینه) نماز گزاردی که محل هجرت تو خواهد بود. سپس سوار شدم و به اندازه ای که خدا خواست گذشتیم جبرئیل گفت: فرود بیا و نماز بگزار. فرود آمدم و نماز گزاردم. جبرئیل گفت: میدانی در کجا نماز خواندی؟ گفتم: نه. گفت: در طور سینا نماز خواندی; جایی که خداوند با موسی سخن گفت. سپس سوار شدم و به مقداری که خداوند خواست گذشتیم، جبریل گفت: فرود بیا و نماز بگزار. فرود آمدم و نماز خواندم. گفت: میدانی در کجا نماز گزاردی؟ گفتم: نه. گفت: در بیت لحم; ناحیه ای در بیت‌المقدس، جایی که عیسی(علیه‌السلام) به دنیا آمد. سپس سوار شدم و گذشتیم تا به بیت‌المقدس رسیدیم ... وارد مسجد شدم در حالی که جبرئیل همراه و در کنارم بود. در آن جا ابراهیم و موسی و عیسی را در جمع پیامبرانی که خداوند می‌خواست، درک کردیم. آنان به سوی من آمدند و نماز برپا شد. شک نداشتم که جبرئیل بر ما امامت خواهد کرد، اما زمانی که صف‌ها را منظم کردند، جبرئیل بازویم را گرفت و مرا جلو انداخت و من بر آنان امامت کردم و بر این کار فخر نمی‌کنم!<ref>علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج2، ص4. نیز ر. ک: محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج14، ص208.</ref> | ||
* در روایت دیگری هارون بن خارجه از [[امام صادق]](علیه‌السلام)در بیان فضیلت مسجد کوفه چنین نقل کرده است: ... هیچ [[فرشته]] مقرب و پیامبر مرسلی نبوده مگر آن که در [[مسجد کوفه]] نماز گزارده است، حتی حضرت محمد (صلی الله علیه وآله)در شب اسراء زمانی که جبرئیل به او گفت: یا محمد این مسجد کوفه است، ایشان گفت: برای من اجازه بگیر تا دو رکعت نماز بگزارم. جبرئیل برای او اجازه گرفت و او را فرود آورد و دو رکعت نماز در آن بگزارد.<ref>محمد عیاش سلمی سمرقندی، تفسیر العیاشی، ج2، ص277. نیز ر. ک: مجلسی، همان، ج18، ص404. در منابع اهل سنت نیز به این مطلب اشاره شده است. ر. ک: احمد نسایی، سنن النسایی، ج1، ص322 و نورالدین هیثمی، مجمع الزوائد، ج1، ص73.</ref> | * در روایت دیگری هارون بن خارجه از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق]](علیه‌السلام)در بیان فضیلت مسجد کوفه چنین نقل کرده است: ... هیچ [[فرشته]] مقرب و پیامبر مرسلی نبوده مگر آن که در [[مسجد کوفه]] نماز گزارده است، حتی حضرت محمد (صلی الله علیه وآله)در شب اسراء زمانی که جبرئیل به او گفت: یا محمد این مسجد کوفه است، ایشان گفت: برای من اجازه بگیر تا دو رکعت نماز بگزارم. جبرئیل برای او اجازه گرفت و او را فرود آورد و دو رکعت نماز در آن بگزارد.<ref>محمد عیاش سلمی سمرقندی، تفسیر العیاشی، ج2، ص277. نیز ر. ک: مجلسی، همان، ج18، ص404. در منابع اهل سنت نیز به این مطلب اشاره شده است. ر. ک: احمد نسایی، سنن النسایی، ج1، ص322 و نورالدین هیثمی، مجمع الزوائد، ج1، ص73.</ref> | ||
این روایات به روشنی بر وجود نماز، در مقطع زمانی پیش از معراج دلالت دارند، زیرا مفروض روایات آن است که هنوز پیامبر(صلی الله علیه وآله)معراج را درک نکرده و نماز به شکل کنونی بر او عرضه نشده بود. | این روایات به روشنی بر وجود نماز، در مقطع زمانی پیش از معراج دلالت دارند، زیرا مفروض روایات آن است که هنوز پیامبر(صلی الله علیه وآله)معراج را درک نکرده و نماز به شکل کنونی بر او عرضه نشده بود. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
== کتاب نامه == | == کتاب نامه == | ||
آلوسی، محمود، روح المعانی، تهران، جهان، [بی تا]. | |||
ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، مطبعة الحیدریة، نجف، 1376ق. | |||
ابن طاووس، فلاح السائل، [بی جا، بی نا، بی تا]. | |||
ابن کثیر، اسماعیل، البدایة والنهایة، چاپ اول: بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق. | |||
ابن هشام، السیرة النبویة، [بی جا] مکتبة محمد علی صبیح و اولاده، 1383ق. | |||
احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، قم، مؤسسه نشر فرهنگ اهل بیت(علیهم‌السلام)، [بی تا]. | |||
احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت، دار صادر، [بی تا]. | |||
اندلسی، ابن حزم، المحلی با الآثار، بیروت، دارالفکر، [بی تا]. | |||
انصاری قرطبی، محمد، الجامع لأحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ق. | |||
بخاری، محمد، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق. | |||
برقی، احمد، المحاسن، [بی جا]، دارالکتب الاسلامیة، [بی تا]. | |||
تمیمی مغربی، قاضی نعمان، دعائم الاسلام، [بی جا]، دارالمعارف، 1383ق. | |||
حسینی استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم، تحقیق و نشر مدرسة الامام المهدی علیه‌السلام، 1407ق. | |||
خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چاپ پنجم: [بی جا، بی نا]، 1413ق. | |||
رازی، فخرالدین محمد، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). | |||
راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسة الامام المهدی، [بی تا]. | |||
سید ابن طاووس حسنی، علی، سعدالسعود، چاپ اول: نجف، مطبعة الحیدریة، 1369 ق. | |||
سیوطی، عبدالرحمان، الدر المنثور، چاپ اول:[بی جا]، دارالمعرفة، 1365 ق. | |||
صدوق، محمد، الأمالی، چاپ اول: قم، مؤسسة البعثة، 1417 ق. | |||
صدوق، محمد، التوحید، قم، جماعة، المدرسین، [بی تا]. | |||
صدوق، محمد، علل الشرائع، نجف، مکتبة الحیدریة، 1386 ق. | |||
صدوق، محمد، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، 1404 ق. | |||
طباطبایی، محمد حسین، المیزان، قم، جامعه مدرسین، [بی تا]. | |||
طبرسی، فضل، إعلام الوری بأعلام الهدی، چاپ اول: قم، مؤسسة آل البیت(علیهم‌السلام) لإحیاء التراث، 1417 ق. | |||
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دارالفکر، 1415 ق. | |||
طبری، احمد بن عبداللّه، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، [بی جا]، مکتبة القدسی، 1356 ق. | |||
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، [بی تا]. | |||
عسقلانی، احمدبن حجر، الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت دارالکتب العلمیة، 1415ق. | |||
عسقلانی، احمدبن حجر، فتح الباری، چاپ دوم: بیروت، دارالمعرفة، [بی تا]. | |||
علم الهدی (شریف مرتضی)، علی، تنزیه الانبیاء، نجف، مطبعة الحیدریة، 1352ق. | |||
عیاش سلمی سمرقندی، محمد، تفسیر العیاشی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، [بی تا]. | |||
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، چاپ سوم: قم، دارالکتاب، 1404ق. | |||
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ سوم:[بی جا]، دارالکتب الاسلامیة، تحقیق علی اکبر غفاری، 1388ق. | |||
عسقلانی، احمد بن حجر، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق. | |||
مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال فی علم الرجال، [بی نا، بی جا، بی تا]. | |||
مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق. | |||
مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح اخبارآل الرسول، چاپ اول: تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1411 ق. | |||
مرتضی عاملی، سید جعفر، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، بیروت، دارالهادی، 1415ق. | |||
مفید، محمد، الإرشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، [بی جا]، دار المفید، [بی تا]. | |||
نسائی، احمد، چاپ اول: بیروت، سنن النسائی، دارالفکر، 1348ق. | |||
هیثمی، نور الدین، مجمع الزوائد و منبع الفواید، دارالکتب العلمیة، 1408ق. | |||
یوسفی غروی، محمد هادی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ اول: قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1417 ق. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | == منابع == | ||
[http://ensani.ir/fa/article/46066/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A8-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%89-%DB%8C%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%80%D9%84%D8%A7%D9%85 پرتال جامع علوم انسانی] | [http://ensani.ir/fa/article/46066/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A8-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%D9%89-%DB%8C%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%80%D9%84%D8%A7%D9%85 پرتال جامع علوم انسانی] | ||
[[رده:مقاله‌ها]] | |||
[[رده: | |||