کعبه

نسخهٔ تاریخ ‏۵ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۵۹ توسط VahdatBot (بحث | مشارکت‌ها) (تمیزکاری)

کعبه بنایی است مکعب شکل که در مسجد‌الحرام و در شهر مکه واقع شده است. این بنا به عنوان قبله مسلمانان مشهور است و در دین اسلام شرافت والایی دارد و طواف به دور آن از شرط واجب قبولی حج می‌باشد. برخی از روایات به این نکته اشاره دارند مکانی که کعبه درآن قرار دارد اولین نقطه‌ای است که هنگام نمایان شدن خشکی‌ها از زیر آب(دحو الارض) پدیدار شده است. مسلمانان در مناسک حج گرد کعبه طواف می‌کنند. در آیات قرآن به صراحت بیان شده است که حضرت ابراهیم علیه السلام به کمک فرزندش حضرت اسماعیل دیوارهای کعبه را بالا آورد و مردم را به مناسک حج دعوت کرد و در برخی دیگر روایات آمده است که کعبه در ابتدا به دست حضرت آدم توسط حضرت آدم علیه السلام بنا شد و بعدها به دست حضرت ابراهیم علیه باز سازی شد. از جمله حوادث مهم و قابل توجه مربوط به کعبه تدبیر رسول خدا صلی الله علیه و آله در جانمایی و نصب حجر الاسود و نیز تولد امام علی ع بود.

کعبه

مکان جغرافیایی کعبه

برای آشنایی با موقعیت جغرافیایی کعبه باید از موقعیت جفرافیایی مسجد‌الحرام که کعبه در درون آن قرار دارد مطلع شویم. مسجد‌الحرام داخل شهر مکه و میان کوه‌های ابو قبیس، جیاد، هندی و عمر قرار گرفته است. عرض جغرافیایی کعبه ۲۱ درجه و ۲۵ دقیقه و ۲۱ ثانیه شمالی و طول جغرافیایی آن ۳۹ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۴٫۲۵ ثانیه شرقی است.[۱]

نام‌های کعبه

کعبه در لغت به معنای مکانی مربع شکل است و به همین دلیل به خانه خدا کعبه می‌گویند.[۲] البته مشهورترین نام کعبه بیت الله یعنی خانه خدا است. در قرآن برای کعبه چند نام دیگر هم استعمال شده است. البیت،[۳] و [۴] البیت‌الحرام،[۵]البیت‌العتیق، [۶] [۷]

ارکان کعبه

خانه خدارای چهار رکن است: رکن شرقی (رکن اسود): این رکن در کنار درِ کعبه و تقریباً روبروی چاه زمزم قرار دارد و چون حدودا در سمت مشرق واقع است، رکن شرقی نامیده شده است. حجر الاسود در این رکن است و از این روی نام دیگر این رکن، رکن اسود است. طواف دور کعبه از این رکن آغاز می‌شود. رکن شمالی یا عراقی: این رکن بر اساس جهت حرکت در طواف پس از رکن شرقی واقع است. از این جهت که تقریباً در جهت شمال است، نام آن رکن شمالی است و از این جهت که به سمت عراق است رکن عراقی نیز نامیده شده است. این رکن در شرق حجر اسماعیل است. رکن غربی یا شامی: رکنی است که بر اساس جهت طواف، پس از رکن شمالی واقع است. از این جهت که تقریباً در جهت مغرب است رکن غربی و چون در سمت شام است رکن شامی نامیده شده است. این رکن در غرب حجر اسماعیل است. رکن جنوبی یا یمانی: رکنی است که بر اساس جهت حرکت در طواف پس از رکن غربی واقع است. به آن مستجار نیز می‌گویند. این رکن موازی رکن حجرالاسود است. از این جهت که تقریباً در جهت جنوب است رکن جنوبی و به این دلیل که عرب‎ها هر چیزی را که در سمت جنوب بود یمانی می‌گفتند (به اعتبار یمن)، رکن یمانی نامیده شده است.[۸]

پیشینه تاریخی بنای کعبه

در نقل‌ها آمده است خانه کعبه به دست حضرت ابراهیم و کمک فرزندش حضرت اسماعیل بنا شد. [۹] قرآن کریم به این موضوع اشاره کرده است. [۱۰] با این حال برخی به شهادت آیه مذکور در این که حضرت ابراهیم علیه السلام خانه کعبه را بنا نموده است، مناقشه کردند و گفتند که حضرت فقط مامور بوده که پایه‌های کعبه را بالا ببرد. در هر صورت کعبه پس از بنا محل اسکان نسل ابراهیم علیه السلام شد و پس از استقرار فرزندان اسماعیل به تدریج قبایل جرهم، خزاعه و سپس قبیله معروف قریش در مکه سکنی گزیدند و هر کدام به سهم خود متولی و کلید دار کعبه شدند. کعبه در دوره‌هایی از زمان از حالت معبد خارج شده و به صورت بتکده در آمد.[۱۱]

جایگاه کعبه در اسلام

کعبه مقدس ترین مکان عبادت برای مسلمانان شناخته شده است و نیز اولین بنایی است که برای عبادت مردم ساخته شد.[۱۲]زیارت خانه خدا در قالب مناسک حج بر هر مسلمانی که به حد استطاعت رسیده است واجب برای یک بار در طول عمر واجب است.[۱۳] خداوند کعبه را از سال دوم هجرت به عنوان قبله مسلمین معرفی کرد.[۱۴] و پس از آن مسملمانان مکلف شدند تا نماز را به سوی کعبه بخوانند.

نام کعبه در قرآن

نام کعبه در سوره مائده در آیات 95 و 97 آمده است.

آداب تکلیفی مربوط به کعبه

در منابع فقهی مسلمانان فهرست احکام تکیلفی که کعبه محور آن است ذکر شده است که به برخی از آن اشاره می‌شود. 1.واجب: باید شخص مسلمانی را که در حال مرگ است به پشت خوابانده کف پایش را به طرف قبله قرار دهند و بعد از مرگ نیز میت را باید به پهلوی راست بخوابانند که صورت و شکم او به طرف قبله باشد[۱۵] 2.حرام: کسی که در توالت می‌نشیند جهت نشستنش نباید به طرف قبله یا پشت به آن باشد و گرنه حرام است.[۱۶] مستحب: مستحب است انسان هنگام قرائت قرآن به طرف قبله قرار گیرد.[۱۷] مکروه: هم‌بستری با همسر رو به قبله یا پشت به آن مکروه است.[۱۸]

پانویس

  1. قاضی‌عسکر سید علی، موقعیت جغرافیایی مکه و مسجدالحرام‌، میقات حج، دوره 14، شماره 54، زمستان 1384
  2. ابن منظور، لسان العرب، ج ۱، ص۷۱۸
  3. سوره بقره، آیه ۱۲۵
  4. سوره قریش، آیه ۳
  5. سوره مائده، ۹۷
  6. سوره حج آیات 29 و 33
  7. البیت المحرم سوره ابراهیم آیه 37
  8. أركان الكعبة المشرفة»، سایت منهل
  9. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱، صص ۸۱ و ۸۲؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، ص۳۷۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ج۱، ص۲۵۱
  10. سوره بقره، آیه 127
  11. خرمشاهی بهاءالدین، کعبه، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۸۸۳
  12. سوره آل عمران، آیه ۹۶
  13. ر ک، سوره آل عمران، آیه 97
  14. سوره بقره آیه 8
  15. فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476
  16. سید روح الله خمینی، رسالۀ نجاة العباد، نشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، سال 1385 شمسی، ص 15
  17. فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476
  18. ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)، ج2، ص 256